Notarieel procesrecht en executierecht. Deel I. Notarieel vermogensprocesrecht

Transcriptie

1 Prof. dr. Matthias E. Storme & mr. Leen De Keyser Notarieel procesrecht en executierecht Deel I Notarieel vermogensprocesrecht 1 e uitgave (2013) 1

2 KORTE INHOUDSTAFEL HOOFDSTUK I. Verzegeling, curatele over de huisraad en ontzegeling... 3 AFDELING A. Verzegeling... 3 AFDELING B. Ontzegeling AFDELING C. Meineed en zegelverbreking AFDELING D. Deblokkering van banktegoeden HOOFDSTUK II. Notariële boedelbeschrijving AFDELING A. Begrip AFDELING B. Functies AFDELING C. Wettelijk bepaalde gevallen AFDELING D. Voorwerp van proces- verbaal van boedelbeschrijving AFDELING E. Rol van de notaris AFDELING F. Procedure AFDELING G. Incidenten (art Ger.W.) AFDELING H. De eedaflegging als pijler van de notariële boedelbeschrijving AFDELING I. Dwangsom AFDELING J. Onregelmatige boedelbeschrijving AFDELING K. Ontstentenis van boedelbeschrijving AFDELING L. Kosten van boedelbeschrijving HOOFDSTUK III. Procedures inzake openvallen en beheer van de nalatenschap AFDELING A. Algemene beginselen inzake de overgang van een nalatenschap AFDELING B. Erfrechtelijk keuzerecht AFDELING C. Recht van beraad AFDELING D. Aanvaarding van nalatenschap AFDELING E. Verwerping van de nalatenschap (art BW ; art Ger.W.) AFDELING F. Aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving ( beneficiaire aanvaarding ) AFDELING G. (Voorrecht van) boedelscheiding AFDELING H. Erfloze en onbeheerde nalatenschap

3 HOOFDSTUK I. Verzegeling, curatele over de huisraad en ontzegeling Aanbevolen literatuur: C. ENGELS, Procesrecht in verband met het notariaat, Brugge, Die Keure, 2010, 1-33; C. DECLERCK en S. VANGOETSENHOVEN, Verzegeling, boedelbeschrijving en gerechtelijke vereffening-verdeling, capita selecta in A.-L. VERBEKE, C. DECLERCK, J. DU MONGH (eds.), Themis familiaal vermogensrecht, Brugge, die Keure, 2013, 55-73; V. SAGAERT, Actuele ontwikkelingen inzake notarieel procesrecht: verzegeling, boedelbeschrijving, vereffening en verdeling, in X., Notariële nieuwigheden , Reeks Leuvense Notariële Geschriften nr. 7, Leuven, Universitaire Pers Leuven, 2005, ; Th. VAN SINAY, Over enkele toepassingsvoorwaarden van de verzegeling, T. Vred. 2009, 31-41; A. VERBEKE, Verzegeling enkel mogelijk ten aanzien van onverdeelde boedel, EJ 1996, ; A. VERBEKE, De noodzaak van belangenafweging bij verzegeling. Toepassing van het nieuwe artikel 1282 en 1184 Ger.W., T. Vred. 1995, ; S. VOET, Verzegeling. Kroniek , NjW 2006, AFDELING A. Verzegeling 1. Begrip a. Definitie Verzegeling heeft twee betekenissen: enerzijds een betekenis sensu lato en een betekenis sensu stricto. Sensu lato is verzegeling een bijzondere (niet-)tegensprekelijke gerechtelijke procedure die tot doel heeft om de omvang en de samenstelling van de goederen die deel uitmaken van een gemeenschappelijk vermogen, nalatenschap of een onverdeeldheid te bewaren. 1 De bijzondere rechtspleging wordt geregeld in de artikels 1148 Ger.W. tot en met 1164 Ger.W. Sensu stricto wordt onder verzegeling de materiële handeling verstaan waarbij de vrederechter de plaats waar de kwestieuze goederen zich bevinden afsluit en vervolgens een bijzonder zegel aanbrengt op linnen- of papierbanden die hij op het slot van deze plaats aanbrengt. b. Functie De verzegeling heeft een preventieve functie. Haar finaliteit is om te voorkomen dat goederen die afhangen van de huwelijksgemeenschap, nalatenschap en onverdeeldheid zouden kunnen worden weggemaakt in afwachting dat een boedelbeschrijving plaatsvindt. In tegenstelling tot de procedure van boedelbeschrijving, die tegensprekelijk is, kan de verzegeling door middel 1 V. SAGAERT, Actuele ontwikkelingen inzake notarieel procesrecht: verzegeling, boedelbeschrijving, vereffening en verdeling, in X., Notariële nieuwigheden , Reeks Leuvense Notariële Geschriften nr. 7, Leuven, Universitaire Pers Leuven, 2005, 103; A. VERBEKE, Verzegeling enkel mogelijk ten aanzien van onverdeelde boedel, EJ 1996,

4 van een eenzijdige procedure 2 worden gevorderd en uitgevoerd (art.1152, 3 de lid Ger.W.). Hierdoor behoudt de procedure een verrassingseffect. Door dit verrassingseffect poogt men het risico te reduceren dat goederen uit de nalatenschap en onverdeeldheid worden verduisterd vooraleer zij kunnen worden vermeld in de boedelbeschrijving. Indien bijvoorbeeld een man overlijdt en zijn vriendin nog in het sterfhuis blijft wonen, kunnen de erfgenamen vorderen dat de roerende goederen en waarden worden verzegeld ten einde te verhinderen dat de vriendin goederen uit de nalatenschap zou verduisteren. Hetzelfde geldt voor echtgenoten tussen wie de relatie enigszins verstoord is. 3 In tegenstelling tot de boedelbeschrijving heeft de verzegeling geen bewijsfunctie maar een louter bewarende functie. Net zoals bij bewarend beslag leidt verzegeling tot de onbeschikbaarheid van het vermogen. c. Belang Het recht om tot verzegeling over te gaan is van openbare orde. De verzegeling kan worden bevolen niettegenstaande elke hiermee strijdige bepaling. 4 (art. 1152, eerste lid Ger.W.) Elk hiermee strijdig beding is absoluut nietig. 5 Dit sluit evenwel niet uit dat een tergend en roekeloze procedure tot verzegeling aanleiding kan geven tot een schadevergoeding Vereisten a. Algemeen Artikel 1148 Ger.W. onderwerpt het verzoek tot verzegeling aan twee vereisten. De verzoeker zal ten eerste het bestaan van een ernstig belang (b) moeten aantonen tenzij in de gevallen waarin er ambtshalve kan worden verzegeld. Ten tweede zal de zeggellegging enkel mogelijk zijn ten aanzien van roerende goederen die deel uitmaken van een onverdeeldheid of een huwgemeenschap (c). b. Ernstig belang in hoofde van de eiser (behalve in verplichte gevallen) 1 Ratio 2 Gelet op het eenzijdig karakter van deze procedure is de regeling inzake verhaalbaarheid van erelonen niet toepasselijk. De verzoekende partij zal de gerechts- en advocatenkosten dus niet kunnen terugvorderen van de tegenpartij. 3 V. SAGAERT, Actuele ontwikkelingen inzake notarieel procesrecht: verzegeling, boedelbeschrijving, vereffening en verdeling, in X., Notariële nieuwigheden , Reeks Leuvense Notariële Geschriften nr. 7, Leuven, Universitaire Pers Leuven, 2005, Zie evenwel Rb. Brussel 8 december 1896, Pas. 1897, III, 19:Een testament bepaalde als volgt: J exclus de ma succession celui ou celle qui voudrait et qui ferait placer les scellés à mon décès. Het vonnis kent aan deze clausule gevolgen toe. 5 C. ENGELS, Procesrecht in verband met het notariaat, Brugge, Die Keure, 2010, Rb. Gent 31 oktober 1984, T. Vred. 1985, 217; T. VAN SINAY, Art Ger.W. in Artikelsgewijze Commentaar Gerechtelijke Recht, Antwerpen, Kluwer, p.2, nr. 2. 4

5 Niettegenstaande de verzegeling een bewarende maatregel is, kunnen bij een verzegeling vrije beheers- en beschikkingsbevoegdheden van de (mede-)eigenaar worden ingeperkt en kunnen de rechten tussen de deelgenoten onderling worden beïnvloed. De rechter zal slechts een inbreuk op de bestuursbevoegdheid toestaan voor zover er een daadwerkelijk gevaar van verduistering of wegmaking van de goederen bestaat. Artikel 1148 Ger.W. spreekt van het ernstig belang. 2 Begrip De eiser zal in zijn verzoekschrift in eerste instantie voor de ontvankelijkheid van zijn eis moeten aantonen dat hij een belang heeft om de eis in te leiden (art. 17 Ger.W.) In tweede instantie moet de eiser het bestaan van een ernstig belang staven. Het ernstig belang wordt restrictiever beoordeeld dan het algemeen procesrechtelijk belang. 7 Een ernstig belang wordt aanvaard indien er een risico van verduistering van de goederen bestaat door diegene die de goederen in zijn bezit heeft en er geen andere geëigende maatregelen voorhanden zijn die hetzelfde bewarende doel van de verzegeling kunnen bereiken. 8 3 Ernstig belang in concreto a) Algemeen De eiser moet dit ernstig belang in concreto duiden. Hij kan niet volstaan met een stijlformule dat er een gevaar van verduistering of wegmaking van de goederen bestaat of dat er al een poging is ondernomen. Aan de hand van concrete feiten zal hij het imminente reële gevaar van verduistering en verdwijnen van de goederen aannemelijk moeten maken. De eiser getuigt van ondoorzichtigheid en lichtzinnigheid bij het staven van de vordering aan de hand van vervalste en niet-geverifieerde elementen. 9 Er is sprake van een ernstig belang wanneer een echtgenoot over verminderde intellectuele vermogens beschikt. 10 Wordt in de rechtspraak niet aanvaard: de feitelijke gegevenheid van het bestaan van een onverdeeldheid of van een feitelijke scheiding 11. De bewering dat de echtgenoot gepoogd heeft om de goederen behorende tot het gemeenschappelijk vermogen te verduisteren Rb. Kortrijk 18 februari 2005, l.c., 41, noot F. MOEYKENS en V. DÉLIE; TH. VAN SINAY, Over enkele toepassingsvoorwaarden van de verzegeling, T. Vred. 2009, p.34, nr. 4. Vgl. Vred. Westerlo 16 februari 2010, RW , Vred. Fexhe-Slins 19 oktober 1990, JLMB 1992, 569, T.Vred. 1999, 123; Vred. Charleroi 17 september 2003, TBBR 2005, 176, T. Vred , 420; Vred. Roeselare 18 januari 2005, T. Vred. 2007, Vred. Vorst 27 juni 2000, T. Vred. 2001, Rb. Brugge 22 april 1994, TBBR 1994, Vred. Charleroi (4 de kanton) 17 september 2003, T. Vred. 2003,420 ; Vred. Roeselare 10 februari 1995, T. Vred. 1996, 242; Vred. Roeselare 21 oktober 2005, T. Not., 2006, 147, noot. TH. VAN SINAY, err. T. Not. 2006, 300; C. DECLERCK en S. VANGOETSENHOVEN, Verzegeling, boedelbeschrijving en gerechtelijke vereffening-verdeling, capita selecta in A.-L. VERBEKE, C. DECLERCK, J. DU MONGH (eds.), Themis familiaal vermogensrecht, Brugge, die Keure, 2013, Rb. Bergen 10 september 1999, Rev. trim. dr. fam. 2000, 364, noot J.L.R. 5

6 Hoewel art Ger.W. geen (verval)termijn voor de indiening van de vordering oplegt, kan de verstreken tijdsduur tussen het concrete feit dat aanleiding heeft gegeven tot de indiening van het verzoekschrift en de effectieve neerlegging van het verzoekschrift een rol spelen bij de beoordeling van het criterium van het ernstig belang. 13 b) Goederen van een derde-bezitter De invulling van het ernstig belang wordt strenger beoordeeld indien de goederen zich bij een derde bevinden. In dat geval komen naast de belangen van de deelgenoten, de verzoeker ook nog de belangen van een derde-bezitter in het vizier. Bijvoorbeeld de goederen van één van de samenwonende partners die zich bevinden in de villa van de ouders van die partner waarin tevens het familiebedrijf gevestigd is waarin deze laatste beroepshalve actief is. Ook indien de verzegeling van de bankkluis van een mede-erfgenaam wordt gevorderd (vgl. beslag bij een derde). In zo n geval wordt het vereiste van het ernstig belang strenger beoordeeld: aldus oordeelt de rechtspraak dat een zegellegging bij een derde enkel geoorloofd is indien er ernstige vermoedens bestaan dat er zich bij die derde goederen bevinden waarop de verzoeker aanspraak kan maken. Ernstige vermoedens onderstellen o.a. een ernstig belang tot behoud dat degelijk is aangetoond, een korte tijdsduur tussen de oorzaak (openvallen van de nalatenschap, huwelijkse moeilijkheden) en het verzoek tot verzegeling, het bestaan van ernstige vermoedens dat er zich onverdeelde goederen bij de derde bevinden en, tenslotte de duidelijke zo goed als volledige - identificatie van de goederen waarop het verzoek betrekking heeft. 14 Als ernstig vermoeden is bv. aanvaard bij een situatie van feitelijke scheiding waarin de minstens gedeeltelijk gemeenschappelijke handelszaak is ingebracht in een vennootschap waarvan één van de echtgenoten de hoofdaandeelhouder is en enige zaakvoerder is. 15 Ook de verzegeling van een brandkast van de concubant van de overleden is toegestaan omdat er ernstige vermoedens bestonden dat zich daarin hereditaire goederen konden bevinden. 16 c) Goederen deel van echtgenoten tijdens echtscheidingsprocedure of procedure van scheiding van tafel en bed (art Ger.W.) 13 Vred. Roeselare 18 februari 2005, T. Vred. 2007, 80, bevestigd door Rb. Kortrijk 18 februari 2005, T.G.R. 2005, 41, noot F. MOEYKENS en V. DELIE (een termijn van drie jaar werd in casu als te lang beschouwd); Vred. Charleroi 17 september 2003, T. Vred. 2003, 420, Div. Act. 2004, afl. 5, 77, noot D. CARRE. Zie reeds eerder: Vred. Charleroi 8 april 1981, T. Vred. 1981, 193; Vred. Stavelot 22 juni 1972, T. Vred. 1974,100; Vred. Westerlo 16 februari 2010, RW , 1102; Zie hierover E. GOOSSENS, Primair huwelijksvermogensstelsel in W. PINTENS en CH. DECLERCK (ed.), Patrimonium 2011, Antwerpen, Intersentia 2011, p In dezelfde zin Rb. Brussel 6 april 1992, Rev. trim. dr. fam. 1992, 156; Rb. Leuven 23 oktober 1991, Pas. 1992, III, 20; Vred. Vorst 27 juni 2000, T. Vred. 2001, 362, bevestigd door Rb. Brussel 8 januari 2001, T. Vred. 2001, 368; G. CLOSSET-MARCHAL, L apposition des scellés: nature de la mesure et aspects controversés de son exécution", in X., Compétences des juges de paix et des juges de police , ; Rép. Not., XIII, Boek I, nr Rb. Leuven 23 oktober 1991, Pas. 1992, III, Rb. Brussel 6 april 1992, Rev. trim. dr. fam. 1992,

7 Er bestaat discussie in de rechtsleer of de verzoeker in het kader van een echtscheidingsprocedure een ernstig belang moet aantonen. Artikel 1282 Ger.W. spreekt immers niet over een ernstig belang. Sommigen zijn van oordeel dat artikel 1282 Ger.W. slechts toepassing maakt van de algemene regel vervat in art Ger.W. Op grond hiervan zal ook in deze hypothese het ernstig belang moeten worden bewezen. 17 Anderen menen dat het ernstig belang wordt vermoed aanwezig te zijn 18, dit op basis van de argumentatie dat artikel 1282 Ger.W. als lex specialis uitdrukkelijk het ernstig belang niet vermeldt. Dit vermoeden zou volgens de tegenstanders van deze leer een vrijgeleide kunnen zijn voor (procedurele) pesterijen tijdens de echtscheidingsprocedure. 19 Tijdens een feitelijke scheiding zullen echtgenoten het ernstig belang moeten aantonen omdat zij hier enkel een vordering op grond van artikel 1184 Ger.W., dat uitdrukkelijk het ernstig belang vermeldt, zullen kunnen instellen. 4 Belangenafweging door de rechteren uitzonderingen a) Regel: belangenafweging Bij de belangenafweging tussen de rechten van de verzoeker en de belangen van de deelgenoten door de rechter spelen het evenredigheidsbeginsel met betrekking tot het eigendomsrecht, eerbied voor het privéleven en de onschendbaarheid van de woning (art. 15 GW) een rol. 20 Gelet op het bewarend karakter van de maatregel, mag de rechter zich niet uitspreken over de gegrondheid van de verzegeling. Er moet geen formeel bewijs geleverd worden, rechtsschijn volstaat. 21 Zoals hierboven uit de aangehaalde rechtspraak blijkt, beschikt de rechter over een ruime beoordelingsvrijheid. 17 A. VERBEKE, De noodzaak van belangenafweging bij verzegeling. Toepassing van het nieuwe artikel 1282 Ger.W. en van artikel 1174 Ger.W., T.Vred. 1995, 221. In dezelfde zin D. CARRE,noot onder Vred. Charleroi 17 september 2003, Div. Act. 2004, C. DECLERCK en S. VANGOETSENHOVEN, Verzegeling, boedelbeschrijving en gerechtelijke vereffening-verdeling, capita selecta in A.-L. VERBEKE, C. DECLERCK, J. DU MONGH (eds.), Themis familiaal vermogensrecht, Brugge, die Keure, 2013, 57; W. PINTENS en N. SINTOBIN, De maatregelen aangaande het vermogen van de echtgenoten, in P. SENAEVE (ed.), Voorlopige maatregelen tussen echtgenoten, Leuven, Acco, 1989, p , nr. 256; J.L.R. noot onder Rb. Bergen 10 september 1999, Rev. trim.dr. fam. 2000, 370; P. SENAEVE, De procedure tot echtscheiding op grond van bepaalde feiten, in De hervorming van de echtscheidingsprocedure en het hoorrecht van de minderjarigen. Commentaar op de Wet van 30 juni 1994, Antwerpen, Maklu, 1994, p. 186, nr V. SAGAERT, Actuele ontwikkelingen inzake notarieel procesrecht: verzegeling, boedelbeschrijving, vereffening en verdeling, in X., Notariële nieuwigheden , Reeks Leuvense Notariële Geschriften nr. 7, Leuven, Universitaire Pers Leuven, 2005, Rb. Kortrijk 18 februari 2005, l.c., 41, noot F. MOEYKENS en V. DÉLIE. In dezelfde zin: A. VERBEKE, De noodzaak van belangenafweging bij verzegeling. Toepassing van het nieuwe artikel 1282 Ger.W. en van artikel 1174 Ger.W., T. Vred. 1995, ; TH. VAN SINAY, Over verzegeling en boedelbeschrijving bij huwelijksmoeilijkheden, TEP 2011, afl. 1-2, Vred. Brugge 20 mei 1988, T. Not. 1991, 304; C. DECLERCK en S. VANGOETSENHOVEN, Verzegeling, boedelbeschrijving en gerechtelijke vereffening-verdeling, capita selecta in A.-L. 7

8 b) Uitzondering: In vijf hypothesen dient geen ernstig belang te worden aangetoond. Op verzoek van de procureur des konings, burgemeester of schepen zal tot verzegeling kunnen worden overgegaan. Het betreft volgende hypothesen: i) Indien zich onder de belanghebbenden iemand bevindt die onbekwaam is en geen wettelijk vertegenwoordiger heeft, en de verzegeling niet door een bloedverwant wordt gevorderd (art. 1151, 1 Ger.W.) Op grond van dit artikel dat grotendeels de regeling zoals vervat in artikel 819, tweede lid BW herneemt, kunnen de zegels worden gelegd zonder dat een ernstig belang zal moeten worden aangetoond. Volledigheidshalve dient aangestipt dat artikel 819, tweede lid BW preciseert dat niet alle erfgenamen aanwezig zijn. Op basis van dat laatste artikel kunnen eveneens de erfgenamen naast de procureur des Konings en de vrederechter om de zegelleging verzoeken. 22 ii) Indien de echtgenoot, de erfgenamen of een van hen vermoedelijk afwezig 23 is of niet tegenwoordig 24 is (art. 1151, 2 GerW) Ingeval de erfgenamen of hun adres onbekend zijn, zal verzegeld kunnen worden. 25 Wanneer de vrederechter de waarde van het huisraad op minder schat, kan hij beslissen om niet te verzegelen (artikel 1154 GerW) (zie infra). iii) Indien de overledene openbaar bewaarder (notaris, ontvanger van gemeente, ontvanger van OCMW) was (art. 1151, 3 GerW) De verzegeling slaat hier enkel op de voorwerpen onderhevig aan de bewaringsplicht. De verzegeling worden verhinderd indien vóór het openvallen van de nalatenschap een opvolger werd aangesteld. 26 Art. 61 van de Wet van 25 Ventôse XI op het notarisambt bepaalt dat de vrederechter de minuten en repertoria verzegelt ingeval van overlijden van notaris of een andere bewaarder van minuten. Dit kan worden vermeden indien de vrederechter van hetzelfde kanton een andere notaris met de voorlopige bewaring belast. iv) Indien onder de erfgenamen minderjarigen, onbekwaamverklaarden of vermoedelijk afwezigen zijn (art BW) De testamentuitvoerder moet de verzegeling vorderen als één van de erfgenamen minderjarig, onbekwaam verklaard of vermoedelijk afwezig. De vrederechter zal de verzegeling dienen toe te staan, zonder over enige discretionaire bevoegdheid te beschikken. VERBEKE, C. DECLERCK, J. DU MONGH (eds.), Themis familiaal vermogensrecht, Brugge, die Keure, 2013, 56; TH. VAN SINAY, l.c., T. Vred. 2009, C. ENGELS, Procesrecht in verband met het notariaat, Brugge, Die Keure, 2010, Dit is in de juridisch technische betekenis van artikel 112 ev. B.W. 24 Iedere persoon die niet aanwezig is of rechtsgeldig vertegenwoordigd is. 25 Voor een toepassing: zie Vred. Sint-Joost-ten-Node 16 december 1982, T.Vred. 1983, T. VAN SINAY, Art Ger.W., l.c. p.4, nr. 6. 8

9 v) Indien de staat aanspraak maakt op een nalatenschap (art. 769 B.W.) Wanneer de staat aanspraak maakt op de nalatenschap, moet hij de zegels doen leggen en een boedelbeschrijving doen opmaken. De vrederechter zal hier evenmin over enige beoordelingsmarge beschikken. Hij zal de verzegeling verplicht moeten toestaan. c. Onverdeelde of gemeenschappelijke lichamelijke roerende goederen (uitgezonderd geringe huisraad) 1 Algemeen Volgens artikel 1148 Ger.W. kunnen de voorwerpen die tot het gemeenschappelijk vermogen van de echtgenoten, een nalatenschap of een onverdeeldheid behoren worden verzegeld. In eerste instantie stelt zich de vraag of de verzegeling zowel op roerende als onroerende kan worden gelegd (2 ). Ten tweede dient afgevraagd of de verzegelingsprocedure van artikel 1148 Ger.W. zowel op lichamelijke als op onlichamelijke roerende goederen van toepassing is (3 ). Ten derde wordt nagegaan tot welk vermogen deze goederen behoren waarbij specifiek wordt onderzocht of eigen goederen ook onder de bewarende maatregel van de verzegeling kunnen vallen (4 ). Ten slotte wordt in d. de uitzondering besproken in het geval waarin één van de deelgenoten afwezig is en de waarde van het huisraad op niet meer dan EUR kan worden geschat. 2 Roerende goederen Enkel roerende goederen kunnen het voorwerp uitmaken van verzegeling. Uit de aard zelf van onroerende goederen is het niet mogelijk om ze te verduisteren. Het ernstig belang dat vereist is voor verzegeling zal niet kunnen worden aangetoond. 3 Lichamelijk / Onlichamelijk a) (Im)materiële verzegeling artikel 1174 Ger.W. / 1148 Ger.W. Gelet op de materiële handeling van het aanbrengen van het zegel, kan het toepassingsgebied artikel 1148 Ger.W. zich enkel uitstrekken over de lichamelijke roerende goederen. Dit wordt bevestigd door het feit dat de wetgever een bijzondere procedure van verzegeling voor onlichamelijke roerende goederen ( immateriële verzegeling ) 27 heeft uitgewerkt in artikel 1174 Ger.W. Artikel 1174 Ger.W. voorziet in een betalingsverbod, een verbod van teruggave en overdracht van titels, sommen of waarden. Dit is de enige modaliteit die voor onlichamelijke goederen praktisch werkbaar is. 27 C. ENGELS, Procesrecht in verband met het notariaat, Brugge, Die Keure, 2010, 18. 9

10 b) Immateriële verzegeling: doorwerking van algemene regel Er bestaat een interpretatieprobleem in de rechtsleer over de eerste zinsnede van artikel 1174 Ger.W Ingeval de rechter de vordering tot verzegeling heeft toegewezen. 28 Een letterlijke interpretatie leidt ertoe dat een betalingsverbod slechts mogelijk zou zijn voor zover men eerst een verzegeling van de lichamelijke goederen heeft bekomen. Deze stelling poneert de subsidiariteit van het betalings-, teruggave- en overdrachtsverbod ten aanzien van een verzegeling van de roerende goederen. 29 Doordat het betalings-, teruggave- en overdrachtsverbod louter een aangepaste bijzondere vorm van verzegeling voor onlichamelijke goederen is, kan deze stelling niet worden gevolgd. Er kan dus wel degelijk tot blokkering van bankrekeningen worden overgegaan zonder dat voorafgaandelijk alle lichamelijke roerende goederen verzegeld werden overeenkomstig artikel 1148 Ger.W. De rechtspraak sluit aan bij de heersende rechtsleer onder impuls van A. Verbeke. 30 Doordat artikel 1174 Ger.W. een verbijzondering is van de algemene regel van artikel 1148 Ger.W. zullen de algemene vereisten van artikel 1148 Ger.W. ook van toepassing zijn voor het betalings-, teruggave- en overdrachtsverbod. 31 Het bestaan van het ernstig belang zal dus moeten worden aangetoond ook al spreekt artikel 1174 Ger.W. hier niet van. In tegenstelling tot het uitvoerend of bewarend beslag, kan de immateriële verzegeling worden opgeheven in de vormen en onder de voorwaarden van ontzegeling, onverminderd de rechtsmiddelen vermeld in de artikelen 1031 tot 1034 (artikel 1174, tweede lid Ger.W.) Gemeenschappelijk of onverdeelde goederen a) Algemeen Artikel 1148 Ger.W. viseert drie categorieën die het voorwerp kunnen uitmaken van een verzegeling: 1) voorwerpen die tot het gemeenschappelijk vermogen van echtgenoten, 2) een nalatenschap of 3) onverdeeldheid behoren. Aangezien goederen uit een nalatenschap waartoe meerdere erfgenamen worden opgeroepen behoren tot een onverdeeldheid, is de uitdrukkelijke vermelding van de nalatenschap overbodig. Deze driedeling kan allicht verklaard worden doordat de procedure van verzegeling in het Gerechtelijk Wetboek oorspronkelijk gerangschikt was onder de procedures in verband met het openvallen van de nalatenschap V. SAGAERT, Actuele ontwikkelingen inzake notarieel procesrecht: verzegeling, boedelbeschrijving, vereffening en verdeling, in X., Notariële nieuwigheden , Reeks Leuvense Notariële Geschriften nr. 7, Leuven, Universitaire Pers Leuven, 2005, In die zin o.m. Vred. Fontaine-l Evèque 23 januari 2008, T. Vred. 2008, 366; Vred. Anderlecht 27 oktober 1984, T.Vred./JJP 1986, 245; Vred. Kortrijk 31 augustus 1978, R.W , 2683, noot I. VAN STRAETEN. 30 Vred. Westerlo 26 januari 2000, R.W , 208; C. ENGELS, Procesrecht in verband met het notariaat, Brugge, Die Keure, 2010, 19; A. VERBEKE, De noodzaak van belangenafweging bij verzegeling. Toepassing van het nieuwe artikel 1282 Ger.W. en van artikel 1174 Ger.W., T. Vred. 1995, p. 223, nr. 11. In dezelfde zin T. VAN SINAY, Artikel 1174, in Artikelsgewijze commentaar Gerechtelijk recht, Antwerpen, Kluwer, p. 3, nr Vred. Westerlo 26 januari 2000, R.W , C. ENGELS, Procesrecht in verband met het notariaat, Brugge, Die Keure, 2010, V. SAGAERT, Actuele ontwikkelingen inzake notarieel procesrecht: verzegeling, 10

11 b) Gemeenschappelijke goederen - Zowel ontbonden als nog niet ontbonden huwgemeenschap i) Algemene en bijzondere procedure (art Ger.W. en art Ger.W.) Naast artikel 1148 Ger.W. bevatten artikel 223 B.W. en 1282 Ger.W. ook een bijzondere regeling van verzegeling van goederen deel uitmakende van een huwgemeenschap. De vraag die zich in de rechtsleer stelt of de wetgever verzegeling enkel heeft mogelijk willen maken indien er reeds een echtscheidingsprocedure of een procedure van tafel en bed is opgestart. ii) Verzegeling enkel mogelijk tijdens echtscheidingsprocedure? Bepaalde rechtsleer is van oordeel dat verzegeling enkel kan worden gevorderd na ontbinding van het gemeenschappelijk vermogen, in de periode van de post-communautaire onverdeeldheid, of na het instellen van een vordering tot echtscheiding of scheiding van tafel en bed. Zij halen hiervoor hoofdzakelijk 3 argumenten aan: 1) Artikel 1282 Ger.W. dat de verzegeling regelt tijdens een echtscheidingsprocedure of een procedure van scheiding van tafel en bed zou anders zinloos zijn. 2) De zinssnede van het recht in het gemeenschappelijk vermogen van artikel 1148 Ger.W. impliceert dat het gemeenschappelijk vermogen reeds ontbonden is. 3) Artikel 223 B.W. laat geen verzegeling toe in geval van een loutere feitelijke scheiding. 34 iii) Verzegeling ook mogelijk vanaf de feitelijke scheiding Anderen menen dat verzegeling tussen echtgenoten buiten elke echtscheidingsprocedure om moet kunnen worden gevorderd. Hun argumentatie ziet eruit als volgt: 1) Artikel 1282 Ger.W. is een loutere toepassing van artikel 1148 Ger.W. Dit laatste artikel preciseert de voorafgaande inleiding van de echtscheidingsprocedure niet als bijkomende vereiste. Artikel 1282 Ger.W. kan bezwaarlijk het toepassingsdomein van artikel 1148 Ger.W. beperken. 2) Vanuit praktische beweegredenen zou een verzegeling tussen feitelijk gescheiden echtgenoten mogelijk moeten zijn. De procedure van dringende en voorlopige maatregelen van artikel 223 B.W. is een tegensprekelijke procedure. Hierdoor komt het verrassingseffect dat nochtans noodzakelijk is voor de efficiëntie en het doel van de verzegeling namelijk de verhindering van het wegmaken van goederen moet garanderen in het gedrang. 3) Verzegeling wordt steeds vaker aanvaard tijdens feitelijke scheiding zowel op basis van een éénzijdig verzoekschrift als in het kader van dringende en voorlopige maatregelen. (art. 223 B.W.) boedelbeschrijving, vereffening en verdeling, in X., Notariële nieuwigheden , Reeks Leuvense Notariële Geschriften nr. 7, Leuven, Universitaire Pers Leuven, 2005, Vred. Waver, 12 oktober 1993, T.Vred. 1994, 139, noot J. BEERNAERT; vgl. Vred. Roeselare, 10 februari 1995, T. Vred. 1995,

12 c) Andere vormen van gebonden gemeenschap (1) Vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid Goederen uit een maatschap (vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid) kunnen eveneens worden verzegeld omdat zij in onverdeeldheid zijn tussen de maten. Een statutaire clausule kan de verzegeling van een maatschap niet verhinderen gelet op het openbare orde karakter van de verzegeling. Er kunnen eveneens zegels worden gelegd op een collectieve mede-eigendom die zich bij een derde bevindt. Het is immers onbelangrijk waar de goederen zich bevinden. In dergelijk geval zal de eisende partij het ernstig belang wel zeer grondig dienen te motiveren. (2) Vennootschap met rechtspersoonlijkheid Indien goederen evenwel het voorwerp uitmaken van een vennootschap met rechtspersoonlijkheid kunnen de goederen niet worden verzegeld. Deze goederen behoren immers in exclusieve eigendom toe aan een vennootschap. Er is niet voldaan aan de vereiste dat de goederen tot een onverdeeldheid moeten behoren. Bij overlijden van de enige zaakvoerder van een B.V.B.A., zullen de erfgenamen het vennootschapspatrimonium niet kunnen laten verzegelen. De erfgenamen zullen eventueel wel zegels kunnen laten leggen op de aandelen. d) Ontbonden gemeenschap (nalatenschap, ontbonden huwgemeenschap) Goederen uit een nalatenschap, uit een post-communautaire onverdeeldheid die ontstaat na de ontbinding van het gemeenschappelijke huwelijksvermogen vallen onder de algemene noemer onverdeeldheid e) Gedwongen mede-eigendom ten titel van hoofdzaak Voorzover de gedwongen mede-eigendom ten titel van hoofdzaak is, zal verzegeling mogelijk zijn zoals bijvoorbeeld familiestukken. Gedwongen mede-eigendom ten titel van bijzaak zoals een lift in een appartementsgebouw zal niet het voorwerp kunnen uitmaken van verzegeling. f) Vrijwillige onverdeeldheid Ook goederen van echtgenoten gehuwd onder het stelsel van scheiding van goederen of goederen van zowel wettelijke als feitelijke samenwoners zullen kunnen worden verzegeld. Ten gevolge van het samenleven ontstaat er een feitelijke vermenging van goederen. Indien geen van de partners zijn exclusieve eigendomsrecht zal kunnen aantonen, zal het wettelijk vermoeden van artikel 1468, tweede lid B.W. en 1478, tweede lid B.W. spelen. Wat de goederen van echtgenoten in het kader van een echtscheidingsprocedure betreft, bepaalt artikel 1282 Ger.W. sinds de wetswijziging van 30 juni 1994 dat alle goederen van elke echtgenoot worden verzegeld. Door deze wetswijziging kwam er een einde aan de onduidelijkheid of de goederen van echtgenoten gehuwd onder een stelsel van scheiding van 12

13 goederen ook konden worden verzegeld dan wel dit enkel van toepassing was bij een gemeenschapsstelsel. Het huwelijksstelsel is geen bepalend onderscheidingscriterium om al dan niet tot verzegeling over te gaan. g) Eigen goederen? i) Algemeen Uit de letterlijke tekst van artikel 1148 Ger.W. blijkt dat verzegeling niet kan worden gevorderd m.b.t. goederen die in exclusieve eigendom aan één persoon toebehoren. De bewijslast van het al dan niet eigen karakter van de te verzegelen goederen berust hiervoor bij de eiser. 35 ii) Interpretatie artikel 1282 B.W. Sinds de wetswijziging van 30 juni 1994 van artikel 1282 B.W.is een nieuwe discussie gerezen namelijk of ook de eigen goederen van één van de echtgenoten kunnen worden verzegeld. Een letterlijke interpretatie van dit artikel staat dit immers toe. 36 Deze stelling kan niet worden gevolgd om volgende redenen: 1. Een eerste tekstargument blijkt uit de zinsnede van artikel 1282 B.W. dat de verzegeling mogelijk maakt tot bewaring van zijn rechten. Dit houdt in dat een echtgenoot slechts verzegeling kan vorderen voor goederen waarop hij persoonlijke of zakelijke rechten kan laten gelden Zoals hoger uiteengezet is artikel 1282 Ger.W. een toepassing van de algemene regel vervat in artikel 1148 Ger.W. Doordat artikel 1148 Ger.W. de bestuursbevoegdheden van de deelgenoten aan banden legt, dringt een restrictieve interpretatie zich op. Hiervoor kan ook steun gevonden worden in de parlementaire voorbereiding. 3. De wetswijziging was ingegeven om duidelijk te scheppen over de mogelijkheid tot verzegeling onafhankelijk van het stelsel waaronder de echtgenoten gehuwd waren. De parlementaire voorbereidingen tonen aan dat het geenszins de bedoeling van de wetgever was om deze mogelijkheid ook uit te breiden tot de eigen goederen van de echtgenoten. 38 iii) Nuance: wettelijk vermoeden van gemeenschap of onverdeeldheid In de praktijk zal het soms toch mogelijk zijn om eigen goederen te verzegelen. Tussen echtgenoten of wettelijk samenwonenden speelt het vermoeden dat goederen deel uitmaken 35 Vred. Oudenaarde 25 maart 2005, T.Vred. 2009, 30, noot T. VAN SINAY. 36 Vred. Willebroek 1 juli 1996, E.J. 1996, 117, afkeurende noot A. VERBEKE; D. CARRE, l.c. 77, P. SENAEVE, l.c., nrs. 463 en In dezelfde zin tussen concubanten: Vred. Charleroi 17 september 2003, T. Vred. 2003, 420 = Div. Act. 2004, afl. 5, 77, noot D. CARRE. 38 Zie Gedr. St., Kamer, , B.Z., nr. 545/1, Wetsvoorstel houdende wijziging van de procedures tot echtscheiding. Toelichting p. 11: In de tekst (wordt) dus rekening gehouden met het feit dat steeds meer echtgenoten getrouwd zijn met gedeeltelijke of gehele scheiding van goederen en dat er tussen hen ook onverdeeldheid bestaat ; Gedr. St., Senaat, , nr. 898/2, Verslag namens de Commissie voor de Justitie uitgebracht door de heer Lallemand en mvr. Maximus, p

14 van de gemeenschap (bij een huwgemeenschap) of tot de onverdeeldheid (bij een stelsel van scheiding van goederen). Bij betwisting omtrent het eigen dan wel gemeenschappelijk/onverdeeld karakter van de roerende goederen zal dit vermoeden gelden. Dat vormt de schijnbare titel die vereist is voor de verzegeling. 39 In het kader van een verzoek tot ontzegeling zal men dit vermoeden moeten weerleggen. iv) Toepassing: verzegeling mogelijk indien echtgenoot schuldeiser is van de andere echtgenoot Hoedanigheid Voorwerp Ernstig belang Op grond van bovenstaande redenering zal de ene echtgenoot die schuldeiser is van de andere echtgenoot niettegenstaande de tekst van artikel 1282 Ger.W. geen verzegeling kunnen vorderen van de eigen goederen van de andere echtgenoot. (bv. Alimentatieschuldeiser op grond van vonnis van de vrederechter of beschikking van het kort geding.) De eigen goederen vallen immers niet onder één van de categorieën vermeld in artikel 1148 Ger.W. 40 Hij zal zich voor de bewarende maatregel enkel kunnen beroepen op de beslagprocedure. De echtgenoot-alimentatieschuldeiser zal dus wel verzegeling kunnen laten leggen op onverdeelde goederen. De vrederechter zal in dit geval wel nauwgezet nagaan of voldaan is aan de vereiste van het ernstig belang. 41 De echtgenoot zal de verzegeling slechts kunnen vorderen van zodra de alimentatievordering definitief werd toegekend. d. Geen verzegeling maar curator over de huisraad bij geringe huisraad (indien echtgenoot, erfgenamen of één van hen afwezig) (art Ger.W.) De wetgever heeft voor geringe nalatenschappen een snellere en goedkopere regeling ingevoerd om te verhinderen dat het passief van dergelijke nalatenschap disproportioneel zou toenemen in verhouding tot het beperkte actief. 42 Indien de echtgenoot, de erfgenamen of een van hen vermoedelijk afwezig is of niet tegenwoordig is (art. 1151, 2 Ger.W.), en de waarde van het huisraad van de nalatenschap dat ter plaatse gevonden is, naar zijn schatting niet meer dan EUR bedraagt, staat het de vrederechter vrij om niet te verzegelen en een curator over de huisraad aan te stellen. Het voordeel van de curatele over een huisraad ligt in tegenstelling tot bij een onbeheerde nalatenschap de termijnen van boedelbeschrijving en beraad niet moeten worden nageleefd vooraleer een curator kan worden aangesteld. 1 Begrip geringe huisraad Voor het begrip huisraad wordt verwezen naar art. 534 BW. Dit dient evenwel exhaustief te worden geïnterpreteerd. 43 Artikel 1154, eerste lid Ger.W. bepaalt het plafond op EUR en vermeldt enkel het huisraad. Het huisraad is het enige criterium waarmee voor de bepaling van het plafond rekening mag worden gehouden. Het geld en roerende waarden zijn zonder 39 V. SAGAERT, Actuele ontwikkelingen inzake notarieel procesrecht: verzegeling, boedelbeschrijving, vereffening en verdeling, in X., Notariële nieuwigheden , Reeks Leuvense Notariële Geschriften nr. 7, Leuven, Universitaire Pers Leuven, 2005, A. VERBEKE, o.c., Echtscheidingsjournaal 1996, p. 117, nr A. VERBEKE, o.c., T. Vred. 1995, Cass. 7 oktober 2011, T. Vred. 2011, , noot Chr. ENGELS. 43 Cass. 3 februari 1949, Arr. Cass. 1949, 95, Pas. 1949, I, 106, RW ,

15 belang bij de bepaling van dit plafond van EUR maar bakenen wel de bevoegdheden van de curator af (zie verder). 2 Vereisten voor niet-verzegeling Zoals hierboven werd omschreven, moet aan volgende vereisten voldaan zijn: a) Afwezigheid van de echtgenoot, de erfgenamen of één van hen (art. 1154, eerste lid Ger.W. iuncto art. 1151, 2 Ger.W.) Het bestaan van erfgenamen met saisine sluit de toepassing van artikel 1154 Ger.W. niet uit. Er kan zelfs een curator over een onbeheerde nalatenschap worden aangesteld. 44 b) Schatting waarde huisraad niet meer dan EUR Artikel 1154, eerste lid Ger.W. hanteert enkel het huisraad als bepalend criterium.45 Bij het beoordelen van het plafond van EUR dient de vrederechter geen rekening te houden met geld, titels, waarden, het saldo van de bankrekening. Dit leidt ertoe dat men zich zelfs bij een omvangrijke nalatenschap op art Ger.W. kan beroepen. c) Vrederechter beslist zowel ambtshalve als op verzoek tot niet-verzegeling De vrederechter kan zowel ambtshalve optreden als op verzoek van een belanghebbende of de Procureur des Konings. 46 In tegenstelling tot de regeling bij verzegeling is dit voor deze regeling zonder belang. 3 Rechtsgevolg: beschrijving en aanstelling van curator in plaats van verzegeling Indien de vrederechter beslist om niet te verzegelen, maakt hij een beschrijving van het huisraad, alsmede het geld en de roerende waarden ter plaatse gevonden. Hij zal de huisraad, het geld en de roerende waarden toevertrouwen aan een curator. Hierdoor wordt een curatele over de huisraad ingesteld. Dit gebeurt onderaan in het proces-verbaal van beschrijving van de goederen. De aanstelling van een curator staat ervoor garant dat de waardepapieren die ter plaatse werden gevonden zullen worden bewaard H. JESPERS, De curator aangesteld door de vrederechter bij toepassing van artikel 1154 Gerechtelijk Wetboek, in G. BENOIT, F. LIEVENS en L. LOUSBERG (ed.), Bevoegdheden van de Vrederechters en Politierechters, Brugge, die Keure, 1992, p Gent 11 januari 1996, R.W ,1112, noot S. VAN OVERBEKE. In dezelfde zin H. JESPERS, De curator aangesteld door de vrederechter bij toepassing van artikel 1154 Gerechtelijk Wetboek, in G. BENOIT, F. LIEVENS en L. LOUSBERG (ed.), Bevoegdheden van de Vrederechters en Politierechters, Brugge, die Keure, 1992, p. 245, nr. 1. Vgl. evenwel Vred. Charleroi 14 mei 2002, T. Vred. 2002, afl. 9, 472: Il conviendra toutefois, pour respecter la philosophie de la loi, de limiter, dans la mesure du possible, l application de cette disposition, au cas où la valeur de tous les meubles, corporels ou non, est réduite.» 46 H. JESPERS, De curator aangesteld door de vrederechter bij toepassing van artikel 1154 Gerechtelijk Wetboek, in G. BENOIT, F. LIEVENS en L. LOUSBERG (ed.), Bevoegdheden van de Vrederechters en Politierechters, Brugge, die Keure, 1992, p. 245, nr Rb. Brussel 12 oktober 1999, J.T. 1999,

16 Uit de letterlijke tekst van het wetsartikel blijkt dat de (boedel)beschrijving plaatsvindt wanneer de vrederechter beslist om niet te verzegelen. De discussie in de rechtspraktijk omtrent de mogelijkheid om de vordering op grond van artikel 1154 Ger.W. te combineren met een verzoek tot verzegeling vindt dus geen steun in de wettekst Bevoegdheid van de curator a) Rechten en plichten i) Zelfde bevoegdheid als curator over onbeheerde nalatenschap De curator heeft in beginsel dezelfde rechten en plichten als de onder voorrecht van boedelbeschrijving aanvaardende erfgenaam (art. 813 B.W). Hij is belast met het beheer en de vereffening. Hij moet rekenschap en verantwoording afleggen van zijn beheer aan de schuldeisers en legatarissen. Hij kan geen dading treffen, geen compromis aangaan, noch de goederen met (hypotheken of andere) zakelijke lasten bezwaren, zonder machtiging van de rechter. (art. 803 B.W.). ii) Verschilpunten Art. 1154, 4 de lid Ger.W. brengt twee belangrijke verschilpunten in vergelijking met de bevoegdheid van de curator over de onbeheerde nalatenschap aan. Ten eerste zal de curator over de huisraad in tegenstelling tot de curator over de onbeheerde nalatenschap geen boedelbeschrijving moeten opmaken. De vrederechter is hiertoe reeds overgegaan. Ten tweede kan de curator over de huisraad overgaan tot de gehele of gedeeltelijke verkoop van de hem toevertrouwde voorwerpen mits naleving van art e.v. Ger.W.. De curator over de huisraad zal hiertoe slechts kunnen overgaan na het verstrijken van een termijn van veertig dagen na zijn aanstelling. De vrederechter zal deze termijn kunnen verkorten. Na de realisatie van de voorwerpen, zal de verkoopsopbrengst zal de evenredige verdeling worden gestort in de Deposito- en Consignatiekas. 49 De curator zal uiteindelijk overgaan tot verdeling van opbrengst mits naleving van het basisprincipe van de gelijkheid van de schuldeisers en de wettige voorrechten. Hoewel artikel 1154 Ger.W. het (in tegenstelling tot artikel 813 B.W.) niet uitdrukkelijk bepaalt, is de curator over de huisraad bewindvoerder van een partieel vereffeningsbewind (zie 2 ). Hierdoor ontstaat samenloop tussen de schuldeisers. 50 Aangezien de curator over de onbeheerde nalatenschap aan het hoofd van een algemeen vereffeningsbewind staat, kan men dit nog als een derde verschilpunt detecteren. 48 T. VAN SINAY, Art Ger.W., l.c., p.3, nr T.VAN SINAY, Art Ger.W., l.c., p.3, nr I.t.t. art. 813 B.w. bepaalt art Ger.W dit niet uitdrukkelijk. De rechtsleer leidt dit er evenwel uit af: H.JESPERS, De curator aangesteld door de vrederechter bij toepassing van artikel 1154 Gerechtelijk Wetboek, in G. BENOIT, F. LIEVENS en L. LOUSBERG (ed.), Bevoegdheden van de Vrederechters en Politierechters, Brugge, die Keure, 1992, p

17 b) Voorwerp i) Geld, huisraad, roerende waarden van geringe waarde De bevoegdheid van de curator over het huisraad wordt qua voorwerp uitdrukkelijk beperkt in artikel 1154, derde lid Ger.W.. De curatele heeft enkel betrekking op het geld, het huisraad en de roerende waarden gevonden in de verblijfplaats van de overledene. Het Hof van Cassatie heeft in een arrest van 7 oktober 2011 verduidelijkt dat: de roerende waarden gevonden in de verblijfplaats van de overledene de spaarboekjes en bankrekeningen van geringe betekenis (omvatten), waarvan in de verblijfplaats van de overledene een spoor is gevonden. Het Hof van Cassatie heeft hiermee gepreciseerd dat de bevoegdheid van de curator over het huisraad zich ook uitstrekt tot de spaarboekjes en bankrekeningen van geringe waarde waarvan in het sterfhuis een spoor werd gevonden. Hierover bestond immers discussie in de praktijk. Enerzijds is een restrictieve interpretatie van mening dat banktegoeden met een zeker belang waarvan ter plaatse een spoor is gevonden, niet onder de bevoegdheid van de curator van de inboedel vallen. 51 Anderzijds is de extensieve interpretatie van oordeel dat de curator over het huisraad in staat moet zijn om de tegoeden die de bankinstellingen in hun bezit hebben voor rekening van de overleden te kunnen laten vrijmaken. 52 Het Hof van Cassatie heeft echter niet verduidelijkt wat precies onder geringe waarde wordt verstaan. Zou het plafond van EUR hiervoor in aanmerking kunnen komen? Evenmin heeft het Hof van Cassatie zich uitgesproken over wat er met roerende waarden moet gebeuren waarvan geen spoor werd gevonden in de woning. Bij gebrek aan uitdrukkelijke wettelijke bepaling gaat men ervan uit dat de curator over het huisraad niet bevoegd is voor alle bankrekeningen maar enkel voor die van geringe waarde waarvan een spoor ter plaatse is gevonden. Hij kan deze bevoegdheid wel verkrijgen door zich als curator over de onbeheerde nalatenschap te laten aanstellen. 53 Naar aanleiding van deze rechtspraak is Van Drooghenbroeck 54 van mening dat bij de bepaling van het plafond van 1240 EUR de vrederechter voortaan rekening zal moeten houden met de (geringe) waarden van de roerende waarden. Zoals hierboven uitgelegd is voor de bepaling van het plafond enkel het huisraad van belang. Het geld en de roerende waarden worden slechts vermeld in artikel 1154, tweede en derde lid Ger.W. Zij spelen slechts een rol bij de afgrenzing van het toepassingsgebied van de bevoegdheid van de curator. De vrederechter moet bij het bepalen van het plafond dus geen rekening houden met de bedragen van het geld en de roerende waarden. ii) Einde van de aanstelling 51 Rb. Brussel 12 oktober 1999, J.T. 1999, Vred. Charleroi 14 mei 2002, T. Vred. 2002, afl. 9, C. DECLERCK en S. VANGOETSENHOVEN, Verzegeling, boedelbeschrijving en gerechtelijke vereffening-verdeling, capita selecta in A.-L. VERBEKE, C. DECLERCK, J. DU MONGH (eds.), Themis familiaal vermogensrecht, Brugge, die Keure, 2013, J.-F. VAN DROOGHENBROECK en F. BALOT, Les scellés, Brussel, Larcier, 2012,

18 De aanstelling van de curator neemt een einde op het ogenblik dat erfgenamen of algemene legatarissen of legatarissen onder algemene titel die de nalatenschap aanvaarden, zich bekend maken. (art. 1154, vijfde lid). 3. Procedure tot verzegeling a. Instelling van de vordering: titularissen van de aanspraak op verzegeling 1 Deelgenoten van de onverdeeldheid en het gemeenschappelijk vermogen Diegenen die aanspraak maken op een recht in de onverdeeldheid en het gemeenschappelijk vermogen kunnen de verzegeling vorderen van goederen waarin zij medegerechtigd zijn. (art Ger.W.). Wettige erfgenamen, onregelmatige erfgenamen, algemene legatarissen, legatarissen te algemene titel, begunstigden van een contractuele erfstelling 55 kunnen tot zegellegging van de goederen van de nalatenschap. Ook echtgenoten, ongeacht het huwelijksstelsel (art Ger.W.), samenwonenden tussen wie de relatie verstoord is, kunnen een verzoek tot verzegeling indienen. Doordat de verzegeling een bewarende maatregel is en de rechter niet ten gronde de positie van de partijen beslecht, volstaat de schijnbare titel om de verzegeling te kunnen vorderen. Dit betekent dat de algemene legataris de verzegeling kan vorderen, zelfs indien de erfgenamen het testament betwisten, zij het mits een ernstig belang kan aantonen. 56 De betwisting omtrent de titel van de verzoeker zal uiteraard mee doorwegen bij de beslissing van de vrederechter in het kader van de belangenafweging. 2 Individuele schuldeisers van de deelgenoten De persoonlijke schuldeisers van de deelgenoten in een onverdeeldheid en gemeenschappelijk vermogen kunnen de verzegeling vorderen. Vaak wordt aangenomen dat dit voor de schuldeiser een toepassing van de zijdelingse vordering (art B.W.) vormt 57, maar het is aan te nemen dat het om een eigen recht van de schuldeisers gaat. 58 De verzegeling is een wettelijke bestuursbeperkende maatregel die kadert in het geheel van maatregelen waarover de schuldeisers beschikken om de bestuurshandelingen van hun schuldenaars te beperken ten einde de latere uitoefening van verhaalsrechten veilig te stellen. Op grond van art. 7-8 Hyp.W. behouden de verhaalsrechten van de schuldeisers in principe een vlottend karakter in functie van de schommelingen van het vermogen van hun schuldenaar. 55 Bv. Vred. Brugge 20 mei 1988, T. Not. 1988, T. VAN SINAY, Art Ger.W., l.c., p.12, nr. 13. Indien zijn vordering tot verzegeling tergend en roekeloos is, bijvoorbeeld omdat het evident is dat hij geen recht heeft, kan hij tot schadeloosstelling worden veroordeeld. 57 T. VAN SINAY, Art Ger.W., l.c., p.13, nr. 16; A. VERBEKE, o.c., T. Not. 1995, p. 218, nr V. SAGAERT, Actuele ontwikkelingen inzake notarieel procesrecht: verzegeling, boedelbeschrijving, vereffening en verdeling, in X., Notariële nieuwigheden , Reeks Leuvense Notariële Geschriften nr. 7, Leuven, Universitaire Pers Leuven, 2005,

19 De schuldeisers kunnen ook beroep doen op de actio pauliana (wettelijk), een conventioneel verbod tot overdracht (conventioneel) of een bewarend beslag. In de praktijk zullen schuldeisers zelden gebruik maken van de verzegeling maar overgaan tot het leggen van bewarend beslag. 3 Boedelschuldeisers van de deelgenoten Dit zijn de schuldeisers van het onverdeelde of gemeenschappelijke vermogen (art Ger.W.). Zij kunnen de verzegeling vorderen zelfs wanneer de schuldvordering niet in een uitvoerbare titel is vervat, en zelfs indien de schuldvordering slechts voorwaardelijk is. Wel mogen zij dit recht niet gebruiken om zich tergend en roekeloos in hangende nalatenschappen te mengen. 59 Schuldeisers met een schuldvordering voorafgaand aan het overlijden kunnen om de verzegeling van de goederen uit de nalatenschap verzoeken. 4 Bijzondere legataris De bijzondere legataris is geen deelgenoot maar kan evenzeer de verzegeling verzoeken. Hoewel hij geen deelgenoot is, vertoont zijn positie wel veel analogie met de situatie van een schuldeiser, zodat sommige rechtsleer hem wel dat recht toekent. 60 Indien het bijzondere legaat op een geldsom betrekking heeft, kan hij als schuldeiser van de hem toe te bedelen waarden uit de nalatenschap worden gezien. Hoewel dat niet op dezelfde manier geldt, indien het legaat bijzondere goederen betreft, dient ook hier aan de bijzondere legataris een verzegelingsmogelijkheid te worden toegestaan Inwonend huispersoneel van de overledene (ingeval geen enkele van de deelgenoten aanwezig is) (art. 1148, 3 Ger.W.) Om verzegeling te kunnen vorderen, moeten zij voldoen aan twee vereisten: (1) de verzegeling kan worden gevorderd na overlijden en (2) de echtgenoot, erfgenamen of één van hen is afwezig 62. Het is in het belang van de afwezige dat de verzegeling gebeurt. Daagt hij naderhand op en oordeelt hij dat de verzegeling niet noodzakelijk is, dan kan hij ermee instemmen om vrij en eenvoudig te ontzegelen. 59 Gent 9 januari 1917, Pas. 1917, II, 103; C. ENGELS, Procesrecht in verband met het notariaat, Brugge, Die Keure, 2010, T. VAN SINAY, Art Ger.W., l.c., p.13, nr. 14; Contra: Vred. Sint-Jans-Molenbeek 10 februari 1987, T. Vred. 1988, 297; C. ENGELS, Procesrecht in verband met het notariaat, Brugge, Die Keure, 2010, SAGAERT, Actuele ontwikkelingen inzake notarieel procesrecht: verzegeling, boedelbeschrijving, vereffening en verdeling, in X., Notariële nieuwigheden , Reeks Leuvense Notariële Geschriften nr. 7, Leuven, Universitaire Pers Leuven, 2005, Hieronder wordt begrepen fysiek verwijderd zijn van de goederen, en mag dus niet in de juridisch-technische betekenis van afwezigheid worden begrepen. 19