Cursushandleiding De leraar, de leerling en het lesgeven OAR-PLEERLES-12. Lerarenopleiding. Instituut Archimedes Leerlijn Beroep bachelor vt / dt

Transcriptie

1 Lerarenopleiding Instituut Archimedes Leerlijn Beroep bachelor vt / dt Auteur Edy Ranada en Gitta Verhoeven Versie Definitief Hogeschool Utrecht Cursushandleiding De leraar, de leerling en het lesgeven OAR-PLEERLES-12 Bronvermelding is verplicht. Verveelvoudigen voor eigen gebruik of intern gebruik is toegestaan.

2 Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes 2

3 Inhoudsopgave 1 Cursusbeschrijving 4 2 Inleiding Leerdoelen Werkvormen Literatuur Tijdsbesteding Studieplanner Activiteiten per bijeenkomst Toetsing en beoordeling Toetsen Toetscriteria Toetsafname en inzage Beoordeling Normering Weging Eigenaren toets Verantwoording van leerdoelen naar eindkwalificaties Leerdoelen in toetsonderdelen Verantwoording naar de Dublindescriptoren en SBL competenties Verantwoording naar de Kennisbasis Opdrachten 29 6 Bijlagen 30 Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes 3

4 1 Cursusbeschrijving Titel De leraar, leerling en het lesgeven Title Teacher, student and teaching Organisatorische gegevens Studierichting Alle opleidingen, Bachelor Studiefase/categorie Propedeuse Osiris cursuscode OAR-PLEERLES-12 Punten 5 EC Voertaal Nederlands Aanvangsblok VT en DT: jaar 1: continu Werkvormen Diverse werkvormen. Toetsen: Verslag 50% Opdracht 50 % Ingangseisen: Geen Contact persoon Inhoudelijke gegevens Inhoud Talen: Karina Boom, Exact: Gerald van Dijk, Mens en Maatschappij: Marjolijn de Kroon Leerstof, werkvormen en activiteiten: Lesgeven, oriëntatie op de leerling, oriëntatie op het leerproces, plannen van leeractiviteiten Vaardigheden: Basiscommunicatie, Presenteren; ontwerpen van een les m.b.v. een model voor didactische analyse en checklists; uitvoeren minilesjes (incl. een hand-out m.b.t. het gekozen onderwerp); instrueren en begeleiden; feedback geven en ontvangen; informatiezoekvaardigheden en bronvermelding. Toetsen en beoordelingscriteria: Product: Dossier met lesplan en terugblik op minilessen inclusief feedback en leerwinst en de verplichte schriftelijke opdracht. Het gehele product wordt opgenomen in het digitaal portfolio (WinVision). Toetsing: Terugblik op uitvoering (dossier met docentengedrag inclusief voorbereiding en uitvoering, ontvangen feedback en leerwinst), verantwoord vanuit de literatuur. Beoordeling op basis van een rubric. Schriftelijke opdracht met daarin aandacht voor de kernbegrippen van het verplichte boek (.Geerts W. Van Kralingen R. (2011), Handboek voor leraren, Coutinho, Bussum) Alleen H2,3,4,9,10,11. Studielast: Contacttijd: 3 uur p.w.(voltijd 4 of 5 uur) Docentgestuurd 1 uur Groepscontacttijd 2 uur Zelfstudie: rest Korte omschrijving: In deze cursus komt de basis van het lesgeven en begeleiden van onderwijsactiviteiten aan de orde. We kijken naar de relatie tussen leraar en leerlingen. Ook is er aandacht voor het Nederlandse onderwijssysteem en voor (nieuwe) didactische basisprincipes. Tenslotte wordt er geoe- Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes 4

5 fend in het ontwerpen van een lesplan en het geven van een miniles. Doelstellingen: De student: Kan een beschrijving geven van het Nederlandse onderwijssysteem. Heeft aandacht voor de diversiteit van leerlingen in de klas. Maakt kennis met het belang van structuur en begeleiding in de klas (ordeproblematiek) Kan typen leerdoelen onderscheiden en leerdoelen formuleren. Kan een (mini)les plannen en uitvoeren met aandacht voor beginsituatie, leerdoelen, lesfasering en keuze voor werkvormen. onderwijskundig en didactisch onderbouwd vanuit de literatuur. Maakt bij de miniles gebruik van ICT-middelen. Doet ervaring op met het zoeken en beoordelen van informatie volgens een bepaald systeem. Legitimering: SBL-Competentie: 1,2,3,7 Kennisbasis: (oriënterend): Domein 1.1.2; 2.1.2; 2.2.2; 2.5.2; Dublindescriptoren: Deze worden vermeld in de studiehandleiding. Veronderstelde voorkennis Materialen: N.v.t. Cursushandleiding Sharepointsite Boeken: Geerts W. Van Kralingen R. (2011), Handboek voor leraren, Coutinho, Bussum Donk van der C (2010) Praktijkonderzoek in de school, Coutinho alleen t/m (druk 2010) of t/m (druk 2012) en (beide drukken). Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes 5

6 2. Inleiding In deze cursus ga je samen met de docent en je medestudenten op ontdekkingstocht. Wat is leren, hoe leer je zelf en hoe bevorder je het leren bij je toekomstige leerlingen. De basis van het lesgeven en begeleiden van onderwijsactiviteiten komt aan de orde. We kijken naar de relatie tussen leraar en leerlingen. Als aankomend docent heb je kennis en inzicht nodig m.b.t. didactische basisprincipes die van belang zijn bij het voorbereiden en uitvoeren van onderwijs. Ondanks het feit dat onderwijs verzorgen een zeer heterogeen complex van gedragingen omvat en iedere onderwijsleersituatie min of meer uniek is, zijn er niet te min steeds terugkerende gemeenschappelijke elementen aan te geven. We denken hierbij aan het bepalen van doelstellingen, beginsituatie, werkvormen, evaluatie en het afstemmen ervan. In deze cursus maak je kennis met deze componenten die in hun onderlinge samenhang worden weergegeven in een didactisch model. Verder leer je welke overwegingen een rol spelen om tot een verantwoorde keuze te komen van werkvormen en media in zijn algemeenheid. Als student heb je als leerling vele jaren ervaring opgedaan tijdens je school en studietijd. Je hebt daardoor vaste ideeën gekregen over onderwijs zeker over de manier hoe je als lerende omgaat met het leren. In deze cursus kom je een andere kijk op leren tegen die kan botsen met jouw ideeën over leren. Het gaat dan niet alleen om de manier hoe je theorieën bestudeert en deze als kennis opslaat. In de literatuur noemt men dit leren vaak de grote T (THEORIE). Maar ook om de manier waarop je de theorie kunt gebruiken en toepassen in de praktijk. In de literatuur ook genoemd de kleine t (theorie). Als je straks voor een groep staat als leraar en begeleider van leerlingen is het belangrijk inzicht te hebben in de manier waarop een ieder leert. Tijdens het plannen van je lessen is dit een van de aandachtspunten van de beginsituatie van je leerlingen. Daarnaast leer je ook hoe het Nederlands onderwijssysteem in elkaar zit. Je eigen ervaringen spelen deze hele cursus een grote rol, want naast het bestuderen en analyseren van theorieën en het maken van opdrachten zul je een eerste stap maken in de richting van het primaire proces van het onderwijs. Het geven van een miniles Deze miniles is gebaseerd op de eigen ervaringen, de analyse van de bestudeerde theorie en het maken van opdrachten. Je geeft een korte miniles van 15 minuten over een onderwerp waar je je in thuis voelt. Medestudenten en de docent geven je feedback die je mee kunt nemen als nieuwe leerpunten.. Let op: Deelname aan cursussen is slechts mogelijk na tijdige inschrijving in OSIRIS ( Inschrijven (en eventueel uitschrijven) is mogelijk tot twee weken voor de start van een onderwijsperiode waarin het onderwijs van de desbetreffende cursus wordt gegeven. Zie studiegids. Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes 6

7 2.1 Leerdoelen De student: Kan een beschrijving geven van het Nederlandse onderwijssysteem. Heeft aandacht voor de diversiteit van leerlingen in de klas. Maakt kennis met het belang van structuur en begeleiding in de klas (ordeproblematiek) Kan typen leerdoelen onderscheiden en leerdoelen formuleren. Kan een (mini)les plannen en uitvoeren met aandacht voor beginsituatie, leerdoelen, lesfasering en keuze voor werkvormen. onderwijskundig en didactisch onderbouwd vanuit de literatuur. Maakt bij de miniles gebruik van ICT-middelen. Doet ervaring op met het zoeken en beoordelen van informatie volgens een bepaald systeem. In hoofdstuk 4 wordt toegelicht hoe deze leerdoelen zich verhouden tot de te behalen eindkwalificaties en te ontwikkelen competenties. 2.2 Werkvormen In deze cursus maak je kennis met allerlei werkvormen: werkcollege, instructie, onderwijsleergesprek, samenwerkend leren, discussie, presentatie, literatuurstudie, enz. Studenten geven (activerende) minilesjes aan elkaar over een zelf gekozen onderwerp. Tijdens en na uitvoering van de minilesjes wordt feedback gegeven met als aandachtspunten: wijze van presenteren incl. lichaamstaal en gebruik van smartboard, instructie, werkvormen, wijze van begeleiden. 2.3 Literatuur Verplichte literatuur: Geerts W. Van Kralingen R. (2011), Handboek voor leraren, Coutinho, Bussum Donk van der C (2010) Praktijkonderzoek in de school, Coutinho alleen t/m (druk 2010) of t/m (druk 2012) en (beide drukken). Aanbevolen literatuur: Zie hiervoor de Sharepointsite behorend bij deze cursus. 2.4 Tijdsbesteding Aantal studiepunten dat je voor deze cursus ontvangt is: 5 EC Totale tijdsbesteding(/ studielast) = aantal EC x 28 uur = 140 uur De tijdsbesteding wordt als volgt verdeeld over de verschillende activiteiten: groepscontacttijd, docent aanwezig 14 uur zelfstandig werken in groepen, docent aanwezig 14 uur (voor voltijd zijn extra uren beschikbaar) ingeroosterde toetstijd 3 uur zelfstudie Overige uren Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes 7

8 Les 2.5 Studieplanner Inhoud (wat komt aan de orde) 1 Introductie op de cursus Wat is leren? Hoe leer je zelf, hoe leren je leerlingen? Huiswerk ter voorbereiding Lees hoofdstuk 1 uit het boek Handboek voor leraren. Analyseer dit hoofdstuk en formuleer minimaal 3 vragen of opmerkingen die met de betekenis van het leren te maken hebben. Neem deze mee naar school Maak de volgende opdrachten: Opdracht 1 Wat betekent leren? Schrijf een kort stukje over jouw ervaringen met het leren Kun je kort aangeven hoe jij leert? Wat en wie heb je daarbij nodig Ontdek wat het begrip een levenlang leren betekent. Opdracht 2: Leerstijlen KOLB Maak de test en neem de uitslag mee naar de opleiding. 2 Hoe ziet het onderwijs eruit? Welke ervaringen heb je zelf met onderwijs? Hoe is het Nederlandse onderwijs ingericht? 3 Wat is lesgeven? Planmatig werken Beginsituatie verkennen Doelen formuleren Werkvormen Evalueren van de les Lees: Donk van der C (2010) Praktijkonderzoek in de school, Coutinho: alleen t/m (druk 2010) of t/m (druk 2012) en (beide drukken). Doorloop de cursus Informatievaardigheden voor de FE (zie bijlage 2) Bekijk de online uitgave van Eurydice: base/eurybase_full_reports/nl_nl.pdf En neem uit dit artikel hoofdstukken 5 en 6 globaal door. Richt je vooral op de onderdelen van de inrichting van het voortgezet onderwijs, hoger onderwijs en het beroepsonderwijs. Surf op internet en bekijk verschillende andere sites van het Nederlands onderwijssysteem. Tips websites: / (zie BVE-sites) Maak een mindmap van het Nederlandse onderwijssysteem. Kies twee actuele ontwikkelingen die veranderingen hebben teweeggebracht in het huidig onderwijssysteem en geef je mening in steekwoorden daarover. Benoem twee actuele discussies van het afgelopen jaar op het gebied van hoger onderwijs. Geef aan wat voor invloed ze hebben op het onderwijs. Ga na welke lessen je boeiend vond tijdens je schoolperiode. Geef aan wat maakte, dat deze lessen boeiend en stimulerend waren. Wie of wat waren daar verantwoordelijk voor? Bedenk bij de uitoefening van een hobby of vrijetijdsbesteding welke methodische aanpak je hanteert. Met andere woorden: hoe ga je te werk? Welke systematiek hanteer jij in je dagelijks werk? Ga je planmatig, methodisch aan de slag? Hoe ziet dat eruit? Kun je dit vergelijken met anderen of anders? Hoe dan? Bestudeer uit Handboek voor leraren (2011)hoofdstuk 2, 2.1, Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes 8

9 2.3. Zoek op het internet of in de literatuur naar een aantal voorbeelden van lesvoorbereidings-schema s. Lees hoofdstuk 2 uit Het gaat steeds beter, van Lia Bijkerk en Wilma van der Heyde (2009) (is op SharePoint). Vergelijk deze didactische analyse met die uit het Handboek van leraren Geef de verschillen en de overeenkomsten aan. Bestudeer in hetzelfde artikel van Bijkerk en van der Heide (2009) ook de didactische werkvormen. Bekijk het artikel over leerdoelen uit Leren Doceren (2012) staat op SharePoint. Surf zelf op het internet op zoek naar de betekenis van leerdoelen. 4 Orde, structuur en begeleiding in de klas Presenteren Basiscommunicatie Feedback geven Ga in je herinnering na of hoe de leraren met orde omgingen. Wat gebeurde er met de groep als de orde ontbrak? Beschrijf een situatie van wanorde in de les en geef aan wat de leraar kan doen aan dit probleem. Surf op het net en zoek naar een concrete definitie van het begrip communicatie. Geef aan wat daar de belangrijkste aspecten van zijn. Bestudeer het Johari model en beschrijf de kernpunten die belangrijk zijn bij het geven van feedback (zie Bijlage) Bestudeer Walter Geerts en Rene van Kralingen (2011) Handboek voor Leraren, hoofdstuk 4, 4.1, 4.2, 4.5 en 8, Minilessen Loop voordat je begint met de voorbereiding van de miniles de essentiële elementen na van het ontwerpen van een les in een krachtige leeromgeving. Met aandacht voor het methodisch werken. Bereid je lesje verder voor met o.a. het definitieve lesontwerp. Aanbeveling: maak zoveel mogelijk gebruik van activerende werkvormen. Maak een observatieschema met punten waarop je feedback wilt krijgen. Maak voor de schriftelijke verslaglegging een eenvoudig feedbackformulier voor je medestudenten. 6 Minilessen Zie les 5 7 Minilessen en evaluatie Zie les 5 8 Inleveren: Opdracht miniles Schriftelijke opdracht Nederlands Onderwijssysteem Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes 9

10 2.6 Activiteiten per bijeenkomst Bijeenkomst 1 Introductie op de cursus Wat is leren? Hoe leer je zelf, hoe leren je leerlingen? Te verwachten leerresultaten: Je kunt met behulp van je eigen ervaringen en de eerste kennismaking over het leren van leerlingen je eigen definitie geven over wat leren voor jou betekent. Je kunt uit de theorieën de belangrijkste bouwstenen aangeven die van betekenis zijn bij de huidige opvatting over het leren van de leerling. Studieactiviteiten voor de bijeenkomst Lees hoofdstuk 1 uit het boek Handboek voor leraren. Analyseer dit hoofdstuk en formuleer minmaal 3 vragen of opmerkingen die met de betekenis van het leren te maken hebben. Neem deze mee naar school Maak de volgende opdrachten en neem deze mee naar school: Opdracht 1 Wat betekent leren? Schrijf een kort stukje over jouw ervaringen met het leren Kun je kort aangeven hoe jij leert? Wat en wie heb je daarbij nodig Ontdek wat het begrip een levenlang leren betekent. Formuleer 2 leervragen Opdracht 2: Leerstijlen KOLB Maak de test (ook te vinden op de cursussite op Sharepoint) en neem de uitslag mee naar de opleiding. Programma van de bijeenkomst Plenair Een korte kennismaking. Introductie van de bestudeerde literatuur. Vragen n.a.v. de bestudeerde literatuur komen uitvoerig aan de orde Subgroepen: Neem deel aan een subgroep, het is de bedoeling dat je iedere bijeenkomst van de cursus in dezelfde subgroep werkt. Spreek af wie het gesprek leidt en de tijd bewaakt, wie de uitkomsten en/of vragen notuleert om deze vervolgens te kunnen presenteren in de groep. Het is aan te raden om deze rollen per bijeenkomst te laten wisselen. In de subgroep: Wissel je ervaringen van de thuisopdrachten uit. Opdracht leren Welke belangrijke aandachtspunten komen naar voren? Opdracht KOLB Bespreek de leerstijlen. Wie heeft welke leerstijl en herken je je in je eigen leerstijl. Hoe kun je theorie van Kolb verwerken in een les? Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes 10

11 Geef een definitie van het begrip een Leven lang Leren Welke visie zou je daaraan willen verlenen. Plenair Presentatie van: De aandachtspunten uit de bespreking van de opdrachten Definitie leren en discussiepunten Bespreken van: Leerwinst en knelpunten. Er is ruimte voor discussie Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes 11

12 Bijeenkomst 2 Het Nederlands Onderwijssysteem Hoe ziet het onderwijs eruit? Welke ervaringen heb je zelf met onderwijs? Hoe is het Nederlandse onderwijs ingericht? Te verwachten leerresultaten: Je kunt een analyse maken van het Nederlands onderwijssysteem en vier aandachtspunten benoemen Je bent op de hoogte van het doel, de inhoud en structuur van het voorgezet en beroepsonderwijs inclusief de historische ontwikkeling. Je hebt informatie verkregen over belangrijke onderwijskundige thema s binnen het onderwijs Je kunt de informatie voor anderen beschikbaar maken, waardoor je een belangrijke bijdrage levert aan de kenniscirculatie in de groep. Je bent in staat om aan gesprekken en discussies deel te nemen over actuele onderwijskundige vraagstukken en je kunt hierover gefundeerd een mening vormen. Je kunt in de kenniscirculatie gebruik maken van digitale hulpmiddelen. Studieactiviteiten voor de bijeenkomst Doorloop de cursus Informatievaardigheden voor de FE (zie bijlage 2) Bekijk de online uitgave van Eurydice: L_NL.pdf Neem uit dit artikel hoofdstukken 5 en 6 door. Richt je vooral op de onderdelen van de inrichting van het voortgezet onderwijs, hoger onderwijs en het beroepsonderwijs. Surf op internet en bekijk verschillende andere sites van het Nederlands onderwijssysteem. Tips websites: / (zie BVEsites) Maak een mindmap van het Nederlandse onderwijssysteem. Tips websites: Zie een voorbeeld in de bijlage. Je mag ook een andere kiezen. Surf daarvoor op het net. Kies twee actuele ontwikkelingen die veranderingen hebben teweeggebracht in het huidig onderwijssysteem en geef je mening in steekwoorden daarover. Benoem twee actuele discussies van het afgelopen jaar op het gebied van hoger onderwijs. Geef aan wat voor invloed ze hebben op het onderwijs. Subgroep: Je hebt de opgezochte informatie over het Nederlands Onderwijssysteem gelezen en belangrijke informatie over de onderwijsontwikkelingen binnen het middelbare en hoger onderwijs eruit gehaald en verwerkt in een mindmap. Samen met de overige subgroepleden bekijk je verschillende aandachtspunten / ontwikkelingen die een ieder heeft meegnomen. De subgroep formuleert een pittige stelling over het actuele onderwijs en formuleert discussievragen. Plenair: Elke subgroep geeft een korte presentatie van belangrijke aandachtspunten en komt met een stelling. Middels het spel Lagerhuis bediscussieert de groep de stellingen. Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes 12

13 Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes 13

14 Bijlage bijeenkomst 2 Voorbeeld van een mindmap Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes 14

15 Bijeenkomst 3 Wat is lesgeven? Planmatig werken Beginsituatie verkennen Doelen formuleren Werkvormen Evalueren van de les Te verwachten leerresultaten: Je kunt een lesvoorbereiding maken. Je kunt de beginsituatie van een les beschrijven Je kunt twee lesdoelen in een lesplan formuleren volgens de SMART methode. Je kunt activerende werkvormen toepassen in een les Studieactiviteiten voor de bijeenkomst Ga na welke lessen je boeiend vond tijdens je schoolperiode. Geef aan wat maakte, dat deze lessen boeiend en stimulerend waren. Wie of wat waren daar verantwoordelijk voor? Bedenk bij de uitoefening van een hobby of vrijetijdsbesteding welke methodische aanpak je hanteert. Met andere woorden: hoe ga je te werk? Welke systematiek hanteer jij in je dagelijks werk? Ga je planmatig, methodisch aan de slag? Hoe ziet dat eruit? Kun je dit vergelijken met anderen of anders? Hoe dan? Bestudeer uit Handboek voor leraren (2011)hoofdstuk 2, 2.1, 2.3. Zoek op het internet of in de literatuur naar een aantal voorbeelden van lesvoorbereidingsschema s. Lees hoofdstuk 2 uit Het gaat steeds beter, van Lia Bijkerk en Wilma van der Heide (2009) (is op SharePoint). Vergelijk deze didactische analyse met die uit het Handboek van leraren Geef de verschillen en de overeenkomsten aan. Bestudeer in hetzelfde artikel van Bijkerk en van der Heide (2009) ook de didactische werkvormen. Bekijk het artikel over leerdoelen uit Leren Doceren (2012) staat op SharePoint. Surf zelf op het internet op zoek naar de betekenis van leerdoelen. Opdracht 1: Ga op zoek naar een lesplan. Zoek een leuk thema/onderwerp en verwerk dit in het plan. Ga uit van een bepaalde groep leerlingen en geef aan welke aandachtspunten belangrijk zijn om te beginnen met een les. Belangrijk is dat je voor dit plan ook leerdoelen formuleert. Voor deze formulering maak je gebruik van de SMART methode (zie bijlage) Geef ook aan welke werkvormen je bij deze leerdoelen kunt gebruiken. Maak gebruik van het artikel van Lia Bijkerk (SharePoint) Denk aan de momenten van stimuleren en activeren in een les binnen een rijke leeromgeving. Programma van de bijeenkomst Plenair: Bespreken literatuur en vragen Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes 15

16 Subgroep: Wissel ervaringen uit over in hoeverre je methodisch te werk gaat in je dagelijkse werk en in je hobby s. Stel met elkaar een aantal essentiële elementen in methodisch werken vast. Wat is de betekenis van het vaststellen van een beginsituatie voor het onderwijs? Ontwerp met je subgroep een lesvoorbereidingsmodel. De mediatheek van de HU staat je ter beschikking om voor deze opdracht het een en ander uit te zoeken. Zorg voor een schematische voorstelling van je ontwerp dat op 1 A-4tje past en vermenigvuldig dit om aan de groep beschikbaar te stellen. Zorg ervoor argumenten klaar te hebben die duidelijk maken waarom voor dit ontwerp is gekozen. Plenair Presenteer het ontwerp aan de groep Voer een discussie n.a.v. het gepresenteerde lesplanmodel Welke kansen zie je om uit de verschillende modellen essentiële elementen tot één geheel te smeden? M.a.w. is er zo iets als een universeel lesvoorbereidingsmodel? Bijlage bijeenkomst 3 SMART leerdoelen - Beschrijf je leerdoelen zoveel mogelijk in één zin. - Beoordeel vervolgens of het gestelde leerdoel voldoet aan SMART: S Specifiek: Is het duidelijk wat bereikt moet worden? M Meetbaar: Is het mogelijk om achteraf te meten of het doel behaald is? A Acceptabel: Is het duidelijk wie er verantwoordelijk is voor het behalen van de doelstelling? R Realistisch: Zijn de doelen haalbaar (en acceptabel geformuleerd)? T Tijdsgebonden: Is het duidelijk binnen welke periode het doel behaald moet zijn? Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes 16

17 Bijeenkomst 4 Orde, structuur en begeleiding in de klas Presenteren Basiscommunicatie Feedback geven Te verwachten leerresultaten Je kunt op concrete wijze de relatie tussen de begrippen orde en structuur in een klas aangeven. Je kunt met behulp van de Roos van Leary de rol van de leraar in een groep inzichtelijk maken. Je kunt vier gespreksniveaus van een gesprek beschrijven Je kunt minmaal een moeilijk gespreksvorm toepassen. Je staat open voor leerlingen uit andere culturen, of met een andere geloofs- of levenshouding. Je kunt de regels van feedback geven en ontvangen uitleggen. Studieactiviteiten voor de bijeenkomst Ga in je herinnering na of hoe de leraren met orde omgingen. Wat gebeurde er met de groep als de orde ontbrak? Beschrijf een situatie van wanorde in de les en geef aan wat de leraar kan doen aan dit probleem. Surf op het net en zoek naar een concrete definitie van het begrip communicatie. Geef aan wat daar de belangrijkste aspecten van zijn. Bestudeer het Johari model en beschrijf de kernpunten die belangrijk zijn bij het geven van feedback (zie Bijlage) Bestudeer Walter Geerts en Rene van Kralingen (2011) Handboek voor Leraren, hoofdstuk 4, 4.1, 4.2, 4.5 en 8, Opdracht 1: Beschrijf in steekwoorden het begrip communicatie. Opdracht 2 Bereid je voor om een korte presentatie van 5 minuten over een willekeurig onderwerp te geven in de subgroep. Plenair: Bespreken van de literatuur Subgroep Steekwoorden m.b.t. communicatie uitwisselen. Belangrijke punten eruit halen en een gezamenlijke definitie van communicatie formuleren. Ieder groepslid geeft een presentatie van het voorbereide thema van 5 minuten in de sub groep. De groep geeft hier op feedback. Plenair Aandachtspunten die naar voren kwamen bij de presentatie. De ervaringen met het feedback geven. Leerrendement aangeven en opnemen in het dossier. Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes 17

18 Bijlage bij bijeenkomst 4 Het JOHARI venster Twee Amerikaanse onderzoekers, Joseph Luft en Harry Ingham, hebben naar aanleiding van hun onderzoeken een model opgesteld, waarmee op eenvoudige wijze kan worden uitgelegd wat de relatie is tussen gedrag en feedback. Dit model staat bekend als het JOHARI venster, en ziet er als volgt uit Bekend bij anderen Bekend bij jezelf Vrije ruimte Open veld Onbekend bij jezelf Blinde vlek ('slechte adem') Onbekend bij anderen Verborgen gebied Onbekende zelf??? Bijlage bij bijeenkomst 4 Feedback Wat is feedback eigenlijk? Feedback is een mededeling aan iemand die hem informatie geeft over hoe zijn gedrag wordt waargenomen, begrepen en ervaren. Hiermee is feedback een belangrijk middel voor het verduidelijken van relaties tussen personen en groepen. De mate waarin feedback effectief gebruikt wordt tussen personen wordt sterk bepaald door de sfeer en het onderling vertrouwen dat tussen die personen heerst. Een ander belangrijk aspect hierin is de mate waarin de relatie tussen de personen als relevant of essentieel wordt ervaren. Zo zul je er waarschijnlijk niet zo snel toe overgaan om feedback te geven aan iemand die (toevallig) bij dezelfde bushalte staat te wachten. De relevantie van de relatie is laag. Je zult sneller feedback geven aan collega's, klanten of je partner thuis, waarmee de relatie zeer relevant of zelfs essentieel is. Hoe waardevol feedback kan zijn, wordt duidelijk aan de hand van het Johari venster. Het Johari venster We hebben gezien dat mensen hun eigen oordeel, uitleg en gevoel bij jouw gedrag hebben. Hierdoor kan het gebeuren dat zij een ander beeld van jou als persoon hebben dan dat je zelf hebt. Dit wordt aangegeven met het Joharivenster, dat genoemd is naar de makers ervan: Joseph Luft en Harry Ingham. In Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes 18

19 dit model worden twee beelden van iemands persoonlijkheid weergegeven: Het beeld dat je van jezelf hebt. Het beeld dat anderen van jou hebben. Hierbij wordt uitgegaan van het beeld waarvan je je bewust bent (het beeld van jezelf dat bekend is) en het beeld waarvan je je niet bewust bent (het beeld van jezelf dat onbekend is). In het beeld dat anderen van je hebben is een deel van je gedrag bekend (wat zij waarnemen / ervaren) en een deel niet. In het Joharivenster onderscheiden we de volgende vier vlakken: Open veld Dit deel is zowel bij jezelf als bij anderen bekend. Daarmee is het gedrag in dit veld herkenbaar voor jezelf en voor je omgeving. Verborgen veld Dit is het deel waarvan je zelf wel bewust bent, maar waar je ten opzichte van anderen niet voor uitkomt, zodat zij het niet waarnemen. Blinde vlek Dit is het gedeelte waarvan je zelf niet bewust bent, terwijl anderen het wel waarnemen en ervaren. Het is het onbewuste en onbedoelde effect van je gedrag. Onbekend Dit gedeelte is niet bij jou en niet bij anderen bekend. Hierin zitten de onbewuste motieven die jou ertoe brengen iets te doen of te laten. Het effect van feedback Een belangrijk effect van feedback geven is dat je een deel van het verborgen veld openbaar maakt (toevoegt aan het open veld) waardoor een deel van je waarnemingen, ervaringen, motieven en behoeften duidelijk wordt. Een ander belangrijk effect van het geven van feedback is dat gedrag dat jij positief vindt aan iemand anders (dat kan best in het open gebied zitten) versterkt wordt door het geven van complimenterende feedback. Het belangrijkste effect van feedback ontvangen is dat je een deel van je blinde vlek gewaar wordt, meestal door reacties van anderen, zodat het wordt toegevoegd aan het open veld. Op die manier worden de onbewuste en onbedoelde effecten van je gedrag duidelijk zodat je jouw gedrag kunt bijstellen en afstemmen op de daadwerkelijke bedoeling. De belangrijkste functies van feedback zijn: Door feedback wordt positief (door jou gewenst) gedrag ondersteund en bevestigd. Daardoor wordt de ander gestimuleerd dergelijk gedrag te blijven vertonen. Door feedback kan negatief (door jou niet gewenst) gedrag worden gecorrigeerd. Op de ander wordt een beroep gedaan zijn gedrag te veranderen. Feedback verduidelijkt de relatie; je kunt elkaar er beter door gaan begrijpen. Daardoor kan de samenwerking positief worden beïnvloed. Feedback kan op verschillende manieren gegeven worden Verbaal 'Dat vind ik leuk van je.' Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes 19

20 Non-verbaal Een instemmende knik Bewust 'Ik ben het niet met je eens.' Onbewust Geeuwen / op je horloge kijken Spontaan Knipoog Op verzoek De vraag: 'Wat vind je ervan?' Formeel Applaus na een presentatie Informeel Schouderklopje Regels voor het ontvangen en geven van feedback Regels voor het geven van feedback zijn: Beschrijf het gedrag vanuit je eigen waarneming, begin feedback altijd met ik (Ik zie dat je het op deze manier doet ). Beschrijf de hier-en-nu situatie in concrete termen van waarneembaar gedrag. Beschrijf je eigen gevoel, het effect van dat gedrag op jou en spreek nooit namens anderen. Dit zorgt ervoor dat de ander zich gaat verdedigen en niet langer open staat voor de feedback. Wees open en eerlijk. Geef informatie waar de ander iets mee kan. Geef feedback zo recent mogelijk. Bied feedback aan, maar dring het niet op. Geef geen oordeel. Geef de ander ruimte om te reageren. Houd de mogelijkheid open dat je de ander verkeerd geïnterpreteerd hebt. Regels voor het ontvangen van feedback: Zie het ontvangen van feedback als het krijgen van een kadootje waar je zelf mee kunt doen wat je wilt. Luister vooral. Vraag om opheldering wanneer iets niet duidelijk is. Verklaar of verdedig jezelf niet. Realiseer je dat het over jouw gedrag gaat, betrek het niet op je totale persoon Vraag naar feedback als je dat verwacht, maar niet krijgt. Een praktijkvoorbeeld Aan de hand van een mogelijke praktijksituatie is te zien hoe feedback op het werk gebruikt kan worden. In dit voorbeeld kom het voorval terug met je collega in hoofdstuk Beschrijf de feitelijke situatie (waarneming) Als ik jou om uitleg vraag zeg je dat je iets beters te doen hebt en daarna loop je meteen weg. ' 2. Eventueel checken of die waarneming klopt. Vaak is dit niet nodig omdat de Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes 20