Zinkend schip. Vroeger was alles beter. Kees van der Wolf. 1

Transcriptie

1 Gedragsproblemen in de klas: van theorie naar werken in het wild Marnix Onderwijscentrum, 30 september 2011 Zinkend schip Vroeger was alles beter 1

2 Tacitus, 1900 jaar geleden Passend onderwijs Handelingsgericht werken Opbrengstgericht werken Change-itis Veranderings-ontsteking 2

3 Semi-management denken opeenstapeling van sturingsinstrumenten meetindustrie (indiceren en herindiceren) logica waar niemand iets van begrijpt Obsessie met problemen ADHD-ers Dyslectici Oppositionele laagbegaafden PDD-NOS/ers Beelddenkers Hoogbegaafde autisten Structopathen Ambivalent gehechten Zmolkers Hoog sensitieven. etc. Etiketten machine 3

4 P. Geelman, drogist en R. van Nieuwenhoven, cliënt "Een shampoo voor Normaal Haar zegt u? Nee, die worden niet meer gemaakt." Zorgethos zorgleerlingen risicoleerlingen kwetsbare leerlingen overbelaste leerlingen Attributies 4

5 Laatste-wagon-systeem Evidence-beest Passend onderwijs Nederlandse ziekten: comprehensiv-itis longterm-itis 5

6 Veranderings-ontsteking Semi-management denken Etikettenmachine Zorgethos Externe attributies Laatste wagonsysteem Evidence based Externe attributies Comprehensivitis Longterm-itis Welbevinden kinderen Rapportcijfer voor de mate van welbevinden bij kinderen van 8-12 jaar (in procenten, n=1055) Welzijn van kinderen, van laag naar hoog Engeland Amerika Hongarije Oostenrijk Portugal Frankrijk Tjechië Polen Griekenland Canada 6

7 Welzijn van kinderen, van laag naar hoog (vervolg) Duitsland België Ierse Republiek Italië Noorwegen Zwitserland Spanje Finland Denemarken Zweden Nederland 'Wie tot over zijn oren in de soep zit, ziet de ballen niet drijven (Lucebert)

8 Vroegtijdig signaleren van gewelddadig en antisociaal gedrag (stoornis) Falen op school Roken Alcohol Chronische fysieke agressie Drugs Vroege sex Geweldadigheid Depressie Werkeloosheid Armoede 8

9 Gedragsstoornissen Disruptieve stoornissen (ODD/CD) Stoornissen in aandacht en impulsregulatie Pervasieve ontwikkelingsstoornissen Angststoornissen Oorzaken probleemgedrag Voorbeelden genetische factoren: Hyperactiviteit Lage intelligentie Moeilijk temperament Verwerking sociale informatieprocessen Oorzaken probleemgedrag Voorbeelden psychologische factoren: Modelling ouders als voorbeeldfiguren Psychiatrische problemen ouders Slechte kwaliteit relatie ouders Gebrekkig toezicht/onvoldoende disciplinering Non-responsiviteit en insensiviteit dwingend gezinsproces 9

10 Statistics Canada (2001) Problemen van adolescenten begin puberteit veranderende relatie met ouders toenemend belang peer-group overstap naar nieuw schoolsysteem biologische en psycho-sexuele veranderingen identiteitsconflicten veranderingen in morele ontwikkeling Veel kennis, weinig inzicht ADHD-ers Dyslectici Oppositionele laagbegaafden PDD-NOS/ers Beelddenkers Hoogbegaafde autisten Structopathen Ambivalent gehechten Zmolkers Hoog sensitieven 10

11 Psycho-medisch-model De medische en gedragswetenschappen zijn zo ver gevorderd dat er geen gezond mens meer over is Gedragsproblemen Frequentie: hoe vaak? Duur: hoe lang? Omvang: hoe uitgebreid? Gevolg: hoeveel schade aan kind en omgeving? Co-morbiditeit 11

12 Emotionele en gedragsproblemen Situatief Relationeel Relatief Fluctuerend Dispositioneel of situatief It is the situation in which people find themselves, rather than their dispositions which lead them to act the way they do (Kurt Lewin, 1943) Gedragsproblemen zijn Relatief 12

13 Gedragsproblemen Fluctueren De samenhang Het handelen en denken van de leraar centraal 13

14 Voortdurende aanpassingen onmiddellijkheid en directe actie gelijktijdigheid en complexiteit aanpassing aan steeds veranderende omstandigheden persoonlijke betrokkenheid Raymond De klas wordt onrustig door een ruzie. U kijkt op en ziet dat Raymond van zijn plaats af is en bij Eric zijn tafeltje staat. Hij slaat Eric en scheldt hem uit. Eric probeert zichzelf te verdedigen. U weet niet hoe deze ruzie begonnen is, maar u weet wel dat Eric goed met iedereen kan opschieten en dat Raymond vaak begint te vechten en ruzie maakt zonder aanleiding. 1. Hoe reageert u? Wat zegt u of doet u (niet)? 2. Wat zou de achtergrond van dit probleem kunnen zijn? Praat er over met uw buurvrouw/man 14

15 Mark Mark ligt er uit bij zijn klasgenoten. Vandaag probeert hij de jongens uit de klas zo ver te krijgen dat ze een bepaald spel met hem spelen. Na veel aandringen besluiten de jongens het spel te gaan spelen, maar dan zonder Mark. Mark protesteert: hij zegt dat hij het spel heeft bedacht, maar de jongens trekken zich er niets van aan. Mark geeft het op en trekt zich terug. 1. Hoe reageert u? Wat zegt u of doet u (niet)? 2. Wat zou de achtergrond van dit probleem kunnen zijn? Praat er over met uw buurvrouw/man Stress bij leraren De confrontatie met moeilijke leerlingen doet een sterk appel op de emotionele en fysieke make-up van de leraar 15

16 Stressreacties leraren Verstoring onderwijssituatie Verlies van lesplezier Twijfel aan eigen functioneren Frustratie omgang ouders Greene Verantwoordelijkheidsbeleving Hoe ver kan ik gaan bij de aanpak van leer- en gedragsproblemen? Wat kan redelijkerwijs van mij worden verwacht, gezien de belangen van de andere kinderen in mijn groep en mijn eigen werkplezier? Verantwoordelijkheidsbeleving Wat is mijn rol ten aanzien van die leerlingen in relatie tot die van leidinggevenden, interne en externe deskundigen? In welke mate en op welke manier kan ik samenwerken met de ouders van deze kinderen? 16

17 Leerkracht als frontliniewerker Schipperen tussen systeemwereld en leefwereld : dilemma s, overwegingen en beslissingen Artistiek handelen, contextgevoeligheid, pedagogische tact, humor, kennis, didactische vaardigheden Basishouding leerkracht Wees een rolmodel Wees duidelijk over je rol Wees positief en heb hoge verwachtingen Wees geduldig, beslist en consequent Werk constructief samen met ouders (H)erken je eigen aandeel in relaties met leerlingen Vraag om feedback en experimenteer Stelling 1 Leerlingen zitten op school om nuttig en toekomstgericht onderwijs te krijgen; niet om behandeld of verzorgd te worden 17

18 95% van de aanpak van zogenaamde problematische leerlingen moet worden verstrekt in het primair proces. Stelling 2 Niet uitdagend onderwijs Wenn alles schläft und einer spricht nennt man dieses Unterricht.... Ik verwacht van jullie dat jullie allemaal onafhankelijke, innovatieve, kritische denkers zullen zijn, die precies doen wat ik zeg. 18

19 Onderwijs als Mona-toetje smeuïg luchtig licht leuk Anky van Grunsven en Salinero Hendrika Klaver 19

20 Intelligence is knowing what to do, when you don t know what to do Jean Piaget Lesgeven is weten wat je moet doen onder zich niet herhalende omstandigheden Theoretische uitgangspunten Transactioneel perspectief Het handelen van de leraar staat centraal 20

21 Marc Lammers Hoe komt het dat deze leraar zijn professionele taak ten aanzien van deze leerling niet optimaal kan uitoefenen en hoe kan hij hierbij het best geholpen worden? 6 competentiedomeinen 1.Kiest de rol van regisseur en eindverantwoordelijke voor het primair proces 6 competentiedomeinen 2. Beschikt over kennis over jongeren met (gedrags)problemen 21

22 6 competentiedomeinen 3. Is zich bewust van eigen opvattingen over probleemgedrag, heeft inzicht in eigen intuitieve reacties 6 competentiedomeinen 4. Organiseert feedback op zijn interacties met gedragsproblematische leerlingen (en hun ouders), reflecteert op eigen denken en handelen 6 competentiedomeinen 5. Werkt vanuit competenties en niet vanuit deficiënties 22

23 6 competentiedomeinen 6. Heeft inzicht in de grenzen van de mogelijkheden van de school en werkt samen met externe deskundigen Wat werkt in het onderwijs? Voel ik me begrepen? Autentieke aandacht Respect Perspectief bieden Dank U 23