Zinkend schip. Tacitus, 1900 jaar geleden. Vroeger was alles beter. Welbevinden kinderen

Transcriptie

1 Zinkend schip Met een warm hart en een koel hoofd: over gedragsproblemen in de klas Vroeger was alles beter Tacitus, 1900 jaar geleden Welbevinden kinderen Welzijn van kinderen, van laag naar hoog Rapportcijfer voor de mate van welbevinden bij kinderen van 8-12 jaar (in procenten, n=1055) Engeland Amerika Hongarije Oostenrijk Portugal Frankrijk Tjechië Polen Griekenland Canada 1

2 Welzijn van kinderen, van laag naar hoog (vervolg) Duitsland België Ierse Republiek Italië Noorwegen Zwitserland Spanje Finland Denemarken Zweden Nederland 21 Vroegtijdig signaleren van gewelddadig en antisociaal gedrag (stoornis) Chronische fysieke agressie Falen op school Roken Alcohol Drugs Vroege sex Geweldadigheid Depressie Werkeloosheid Armoede Gedragsstoornissen Disruptieve stoornissen (ODD/CD) Stoornissen in aandacht en impulsregulatie Pervasieve ontwikkelingsstoornissen Angststoornissen 2

3 Oorzaken probleemgedrag Oorzaken probleemgedrag Voorbeelden genetische factoren: Hyperactiviteit Lage intelligentie Moeilijk temperament Verwerking sociale informatieprocessen Voorbeelden psychologische factoren: Modelling ouders als voorbeeldfiguren Psychiatrische problemen ouders Slechte kwaliteit relatie ouders Gebrekkig toezicht/onvoldoende disciplinering Non-responsiviteit en insensiviteit dwingend gezinsproces Obsessie met problemen ADHD-ers Dyslectici Oppositionele laagbegaafden PDD-NOS/ers Beelddenkers Hoogbegaafde autisten Structopathen Ambivalent gehechten Zmolkers Hoog sensitieven. etc. Statistics Canada (2001) Gedragsproblemen Frequentie: hoe vaak? Duur: hoe lang? Omvang: hoe uitgebreid? Gevolg: hoeveel schade aan kind en omgeving? Co-morbiditeit 3

4 Emotionele en gedragsproblemen Gedragsproblemen zijn Situatief Relatief Relationeel Relatief Fluctuerend Gedragsproblemen Dispositioneel en situatief Fluctueren It is the situation in which people find themselves, rather than their dispositions which lead them to act the way they do (Kurt Lewin, 1943) 'Wie tot over zijn oren in de soep zit, ziet de ballen niet drijven (Lucebert) De samenhang 4

5 Voortdurende aanpassingen Het handelen van de leraar centraal onmiddellijkheid en directe actie gelijktijdigheid en complexiteit aanpassing aan steeds veranderende omstandigheden persoonlijke betrokkenheid Raymond De klas wordt onrustig door een ruzie. U kijkt op en ziet dat Raymond van zijn plaats af is en bij Eric zijn tafeltje staat. Hij slaat Eric en scheldt hem uit. Eric probeert zichzelf te verdedigen. U weet niet hoe deze ruzie begonnen is, maar u weet wel dat Eric goed met iedereen kan opschieten en dat Raymond vaak begint te vechten en ruzie maakt zonder aanleiding. Mark 1. Hoe reageert u? Wat zegt u of doet u (niet)? 2. Wat zou de achtergrond van dit probleem kunnen zijn? Praat er over met uw buurvrouw/man Mark ligt er uit bij zijn klasgenoten. Vandaag probeert hij de jongens uit de klas zo ver te krijgen dat ze een bepaald spel met hem spelen. Na veel aandringen besluiten de jongens het spel te gaan spelen, maar dan zonder Mark. Mark protesteert: hij zegt dat hij het spel heeft bedacht, maar de jongens trekken zich er niets van aan. Mark geeft het op en trekt zich terug. 5

6 1. Hoe reageert u? Wat zegt u of doet u (niet)? 2. Wat zou de achtergrond van dit probleem kunnen zijn? Stress bij leraren De confrontatie met moeilijke leerlingen doet een sterk appel op de emotionele en fysieke make-up van de leraar Praat er over met uw buurvrouw/man evenwicht tussen draagkracht en draaglast stress appraisal coping reactie (Lazarus) Ingrijpende gebeurtenissen stress appraisal coping reactie stress appraisal coping reactie daily hassles inschatting of er sprake is van een lastige situatie 6

7 cognitieve emotionele stress appraisal coping reactie Strategieën om lastige situaties aan te pakken stress appraisal coping reactie spanning burn out Stressreacties leraren Verstoring onderwijssituatie Verlies van lesplezier Twijfel aan eigen functioneren Frustratie omgang ouders Verantwoordelijkheidsbeleving Hoe ver kan ik gaan bij de aanpak van leer- en gedragsproblemen? Wat kan redelijkerwijs van mij worden verwacht, gezien de belangen van de andere kinderen in mijn groep en mijn eigen werkplezier? Greene Verantwoordelijkheidsbeleving Leerkracht als frontliniewerker Wat is mijn rol ten aanzien van die leerlingen in relatie tot die van leidinggevenden, interne en externe deskundigen? In welke mate en op welke manier kan ik samenwerken met de ouders van deze kinderen? Schipperen tussen systeemwereld en leefwereld : dilemma s, overwegingen en beslissingen Artistiek handelen, contextgevoeligheid, pedagogische tact, humor, kennis, didactische vaardigheden 7

8 Basishouding leerkracht Stelling 1 Wees een rolmodel Wees duidelijk over je rol Wees positief en heb hoge verwachtingen Wees geduldig, beslist en consequent Werk constructief samen met ouders (H)erken je eigen aandeel in relaties met leerlingen Vraag om feedback en experimenteer Leerlingen zitten op school om nuttig en toekomstgericht onderwijs te krijgen; niet om behandeld of verzorgd te worden 95% van de aanpak van zogenaamde problematische leerlingen moet worden verstrekt in het primair proces. Stelling 2 Niet uitdagend onderwijs Wenn alles schläft und einer spricht nennt man dieses Unterricht.... Onderwijs is geen Mona-toetje smeuïg luchtig licht Ik verwacht van jullie dat jullie allemaal onafhankelijke, innovatieve, kritische denkers zullen zijn, die precies doen wat ik zeg. leuk 8

9 Anky van Grunsven en Salinero Hendrika Klaver Intelligence is knowing what to do, when you don t know what to do Lesgeven is weten wat je moet doen onder zich niet herhalende omstandigheden Jean Piaget Theoretische uitgangspunten Transactioneel perspectief Het handelen van de leraar staat centraal Marc Lammers Hoe komt het dat deze leraar zijn professionele taak ten aanzien van deze leerling niet optimaal kan uitoefenen en hoe kan hij hierbij het best geholpen worden? 9

10 1.Kiest de rol van regisseur en eindverantwoordelijke voor het primair proces 2. Beschikt over kennis over jongeren met (gedrags)problemen 3. Is zich bewust van eigen opvattingen over probleemgedrag, heeft inzicht in eigen intuitieve reacties 4. Organiseert feedback op zijn interacties met gedragsproblematische leerlingen (en hun ouders), reflecteert op eigen denken en handelen 5. Werkt vanuit competenties en niet vanuit deficiënties 6. Heeft inzicht in de grenzen van de mogelijkheden van de school en werkt samen met externe deskundigen 10

11 Wat werkt in het onderwijs? Voel ik me begrepen? Je gaat het pas zien als je het door hebt Johan Cruijff, filosoof Autentieke aandacht Respect Perspectief bieden Durf Durf. 11