Workshop Sociale Veiligheid

Transcriptie

1 2 november 2017 Workshop Sociale Veiligheid ONTWERP VEILIGE OMGEVING ONTWERPWEDSTRIJD 2017 Kyra Kuitert RCE Bureau K2 Inhoud workshop Sociale Veiligheid Kennismaken Definities, geschiedenis en vuistregels Keurmerken en netwerken Praktijkvoorbeelden Vragen en discussie presentatie als voettekst Pagina 1

2 Sociale veiligheid, wat is dat eigenlijk? Sociale veiligheid en CPTED Definitie sociale veiligheid De bescherming of het zich beschermd voelen tegen gevaar dat veroorzaakt wordt door of dreigt van de kant van menselijk handelen in de openbare ruimte. Persoonlijke ervaringen Rol omgeving? presentatie als voettekst Pagina 2

3 Criminaliteit Definitie criminaliteit Alles wat door de wet als misdrijf strafbaar is gesteld. Voor crimineel gedrag / een misdrijf is minimaal nodig: Dader (doelbewust of gelegenheid) Hulpmiddelen (van koevoet tot laptop) Slachtoffer Locatie die kansen biedt Gevoelens van onveiligheid versus werkelijk voorkomende criminaliteit presentatie als voettekst Pagina 3

4 Veiligheidsbeleving Determinanten veiligheidsbeleving (individueel): Persoonlijkheid, kwetsbaarheid Leefstijl Directe of indirecte slachtofferervaringen Determinanten veiligheidsbeleving (context): Sociale samenstelling sociale cohesie Verloedering Imago en voorkomen van overlast en criminaliteit Inrichting publieke ruimte Veiligheidsbeleving is breder dan angst voor criminaliteit ook zorgen over andere processen die de morele, sociale of fysieke orde bedreigen. Geschiedenis Oertijd Grot, middeleeuwse stadsmuren 19e eeuw Relatie criminaliteit en omgeving (statistisch) Preventieprojecten voor armen (Chicago) 1961 Jane Jacobs - Life and death of great American cities 1971 Ray Jeffrey - Crime Prevention Through Environmental Design = relatie tussen criminaliteit en gebouwde omgeving 1972 Oscar Newman - Defensible Space, ook sociaal 1980 Ronald Clarke - Designing out Crime, onveiligheid kun je wegontwerpen presentatie als voettekst Pagina 4

5 Geschiedenis in Nederland 1983 Bureau Criminaliteitspreventie (thans DSP-groep) 1987 Buiten Gewoon Veilig (vrouwenbeweging) 1990 Van der Voort en van Wegen (wetenschap) Sociaal Veilig Ontwerpen 2008 Vernieuwd handboek (SVOB) CPTED, DOC, DAC en VOB Maatregelen op alle schaalniveaus die de fysieke en de sociale omgeving zodanig beïnvloeden dat de mogelijkheden voor criminaliteit en overlast worden beperkt én de veiligheidsbeleving wordt vergroot. Zowel nu als in de toekomst. Zowel overdag als s avonds en s nachts. Voor iedereen! presentatie als voettekst Pagina 5

6 Ontwikkelingen in Nederland Ontwikkelingen (meting ): Veelvoorkomende criminaliteit (geweld, vermogensdelicten en vandalisme) neemt af: 28% > 19%. Nederlanders voelen zich steeds veiliger: 48% > 36% Meeste criminaliteit, onveiligheidsgevoelens en overlast in vier grote steden. Welke groep is het vaakst slachtoffer (in openbare ruimte)? Vrouwen boven de 65 die slecht ter been zijn Jongemannen van Blonde meisjes van Grote gevolgen voor complex of buurt Identiteit/imago Woon jij in die achterbuurt??? Eigenaarschap Ik wil z.s.m. verhuizen Bereikbaarheid s avonds ga ik niet meer naar buiten Diversiteit Buren worden die vreemde mensen Aantrekkelijk Vies en verloederd wordt snel eng Gezond Vroeger maakte ik s avonds een ommetje Versterken elkaar: neergaande spiraal! presentatie als voettekst Pagina 6

7 Iedereen wil veiligheid maar tussen droom en werkelijkheid zit een wereld van verschil. Ontwerpers, veiligheid en sociaal : Kennen elkaar niet Spreken vaak een andere taal Samenwerken aan een veilige omgeving! Aan de slag met CPTED/VOB Analyse risico s EN sterke punten: Aanleiding: potentiële daders, aantrekkelijke doelwit, fysieke kwetsbaarheid? Plantoetsing (schets, VO, DO, bestek) Schouwen op locatie Interviewen stakeholders Maatregelen bedenken (en terugkoppelen stakeholders) Eventueel prioriteren van maatregelen Uitvoeren en borgen (beheer, onderhoud, sociaal, handhaving) presentatie als voettekst Pagina 7

8 Ontwerpen aan de hand van CPTED-vuistregels Toegankelijkheid (of juist ontoegankelijkheid) Zichtbaarheid (zien en gezien worden) Eenduidigheid (zonering en markering) Aantrekkelijkheid (attractief, schoon, heel) Sociaal (imago, ontmoeting, betrokkenheid) Vuistregel Toegankelijkheid Toegankelijk voor gewenst en bedoeld bezoek en gebruik Ontoegankelijk voor ongewenst bezoek en ongwenst gebruik Toegankelijkheid voor hulpdiensten versus vluchtwegen presentatie als voettekst Pagina 8

9 Toegankelijkheid Diverse schaalniveaus: wijk, buurt, straat, blok, perceel, gebouw, complex, weg, tuin, binnenruimte. Vuistregel Zichtbaarheid Overzichtelijkheid, zichtlijnen en verlichting Aanwezigheid van mensen en toezicht formeel en informeel Zien en gezien worden plus horen en gehoord worden presentatie als voettekst Pagina 9

10 Zichtbaarheid Sociale ogen overdag én s avonds en voldoende verlichting Zichtbaarheid Informeel of formeel toezicht presentatie als voettekst Pagina 10

11 Vuistregel Eenduidigheid Duidelijkheid over status (privé, semi-openbaar, openbaar) Duidelijkheid over functie van gebied (verkeer, verblijf) Duidelijkheid over wie beheerder (verantwoordelijke) is Duidelijke routing met oriëntatiemogelijkheden Informatie en bewegwijzering Eenduidigheid Wat is van wie en welke functie heeft elke plek? presentatie als voettekst Pagina 11

12 Vuistregel Aantrekkelijkheid Esthetische kwaliteit (vorm, schaal, kleur, geur) Aantrekkelijk functieaanbod (afgestemd op gebruikers) Goed onderhouden (schoon en heel) Esthetisch duurzaam (niet alleen maar hip) Technisch duurzaam (hufterproof waar nodig) Aantrekkelijkheid Schoon en heel; over smaak valt te twisten presentatie als voettekst Pagina 12

13 Vuistregel Sociaal Kennen en gekend worden Betrokkenheid bij elkaar en de omgeving Mogelijkheid tot ontmoeting: Bankjes (picknicktafels) Muurtjes en trappen om op te zitten Sport- en speelplekken Samen tuinieren, schoonmaken, etc. Voldoende voorzieningen Sociaal Het lichte ontmoeten presentatie als voettekst Pagina 13

14 Maatregelenmix (IBOC) Inrichting Beheer Organisatie Communicatie In de praktijk: altijd maatwerk! Én door alle vakgebieden heen: stedenbouw, architectuur, landschapsarchitectuur, interieur, verlichting, infrastructuur Maatregelen Inrichting Schetsontwerp, VO of DO aanpassen Bouwtechnische of electrotechnische oplossingen presentatie als voettekst Pagina 14

15 Maatregelen Beheer Herkenbare en aanspreekbare vaste toezichthouder Schoonmaken, snoeien of verwijderen van graffiti Maatregelen Organisatie Dit of liever het Politie Keurmerk Veilig Wonen Ruimte bieden voor bewonersinitiatieven presentatie als voettekst Pagina 15

16 Maatregelen Communicatie Gezamenlijk de regels vaststellen Sociale veiligheid keurmerken en methodes PKVW Politie Keurmerk Veilig Wonen (90% minder kans op inbraken, minder fietsendiefstallen en vandalisme, goed voor imago wijk en lagere verzekeringspremies VER Veiligheids Effect Rapportage KVO Keurmerk Veilig Ondernemen (bedrijventerreinen en winkelcentra) KVU Kwaliteitsmeter Veilig Uitgaan presentatie als voettekst Pagina 16

17 Politie Keurmerk Veilig Wonen CCV doet beheer, inspectieinstellingen de uitvoering 90% minder kans op inbraken, minder fietsendiefstallen en vandalisme, goed voor imago wijk en lagere premies Gestart in 2001, handboeken 2008 en 2011 PKVW-Nieuwbouw > Certificaat veilige wijk PKVW-Bestaande bouw > Certificaat veilige woning + veilig complex + veilige omgeving = veilige wijk VER Veiligheids Effect Rapportage Ontwikkeld door BZK, Berenschot en DSP-groep (2002) Beheerd door het CCV Vroegtijdig veiligheidsrisico s opsporen Team van betrokkenen Procesinstrument met vaste modules: Startnotitie Analyse Alternatieven Maatregelen Implementatie Evaluatie presentatie als voettekst Pagina 17

18 Netwerken SVOB Stichting Veilig Ontwerp en Beheer E-Doca European Designing Out Crime Association ICA International CPTED Association Praktijkvoorbeelden Analyseer de omgeving op de foto aan de hand van de vuistregels. Is de situatie herkenbaar? Wat is de beleving? Zowel sterke als zwakke punten. M.a.w zet de sociale veiligheidsbril op! Bedenk maatregelen (binnen of buiten IBOC-reeks) die bijdragen aan grotere veiligheid of veiligheidsbeleving. presentatie als voettekst Pagina 18

19 Voorbeeld Woonblokken Amsterdam-IJburg (sociale huur + koop) Analyse Zichtbaarheid: Eenduidigheid: Toegankelijkheid: Aantrekkelijkheid: Sociaal: Zicht op binnenterrein en onderdoorgang? Veiligheid s avonds geborgd? Duidelijke grenzen? Wie is verantwoordelijk en aanspreekbaar? Wie mag waar komen en wie niet? Schoon (te houden), voldoende groen? Nodigt de plek uit tot ontmoeting? presentatie als voettekst Pagina 19

20 Mogelijke maatregelen Inrichting: Beheer: Meer groen en bloemen op binnenterrein Verlichting in onderdoorgang, ook overdag B.v. picknicktafels voor ontmoeting Binnenterrein s avonds afsluiten Bewoners betrekken bij het onderhoud Organisatie: Een of meer bewoners beheren sleutels hek Communicatie: Bord bij ingang (wie/wat/waar wel en niet) Voorbeeld Onderdoorgang onder snelweg (van stad naar buitengebied) presentatie als voettekst Pagina 20

21 Analyse Zichtbaarheid: Eenduidigheid: Toegankelijkheid: Aantrekkelijkheid: Slecht zicht op achterliggend gebied Overdag donker. Gemengd verkeer, maar te smal. Openbaar voor iedereen Graffiti, kleurloos, lang, smal en laag Mogelijke maatregelen Inrichting: Verlichting, ook overdag (gezichtsherkenning mogelijk) Wanden kleur of (graffiti)kunst aanbrengen Hoeken afsnuiten Beheer: Graffiti verwijderen, voor- en achterzijde openhouden Organisatie: Bij grote risico s/slecht imago meer toezicht Sociale ogen aan beide zijden Communicatie: Borden welke auto als eerst onderdoorgang in mag en Pas op fietsers/voetgangers. presentatie als voettekst Pagina 21

22 Voorbeeld Amstelveenseweg Zuidzijde Analyse Zichtbaarheid: Eenduidigheid: Toegankelijkheid: Aantrekkelijkheid: Overdag o.k. (vanaf weg en gebouwen) s avonds niet, ook geen verlichting. Onduidelijk van wie deze ruimte is Dus: niet of slecht beheerd Voor wie is deze ruimte/route bedoeld? Mag je hier fietsen? Snelste route, maar aantrekkelijk? presentatie als voettekst Pagina 22

23 Mogelijke maatregelen Inrichting: Beheer: Organisatie: Grasstrook duidelijke functie geven Pad als wandelpad inrichten (verharden) Verlichting aanbrengen Afval verwijderen Bij goede inrichting is geen organisatie nodig. Communicatie: Aangeven voor wie dit pad bedoeld is. Terrorisme (Latijn: terror = paniek) Definitie Zonder wettige grond plegen van ernstig geweld, of dreiging daarmee, met een politiek doel, doorgaans gekoppeld aan burgers als slachtoffers. Analyse van terroristische incidenten en werkwijzen In NL rekening houden met terroristische dreiging bij: luchthavens, schoolgebouwen, spoorwegen, musea, verkeersknooppunten, gemeentelijke gebouwen, nutsbedrijven, industrieën, havens, tunnels, kerken, rijksgebouwen, stads- en streekvervoer, winkelcentra, ziekenhuizen en stations. presentatie als voettekst Pagina 23

24 Gevolgen van terrorisme zijn groot - Doden en gewonden - Paniek, angst en maatschappelijke ontwrichting - Tijdelijk stil leggen van (openbaar) verkeer - Bedrijven onbereikbaar - Imagoschade Maar gelukkig: terroristen zijn net mensen! - Lui / makkelijk - Willen niet gezien worden - Willen makkelijk kunnen komen en snel weer weg kunnen Maatregelen tegen terrorisme Mogelijke doelen in kaart brengen Risicoplekken op slimme plekken plannen Aanrij- en vluchtroutes in kaart brengen In kaart brengen, lastig maken Explosieven vervoeren Gebieden autovrij maken: plaatsen van obstakels of straten afsluiten (veiligheidsdiensten wel bereikbaar) Explosieven verbergen Prullenbakken anders ontwerpen, voorkomen van nissen en hoekjes, zicht op juiste plekken, incl. camera s presentatie als voettekst Pagina 24

25 Een veilige Stadsentree Deventer Succes! Kyra Kuitert presentatie als voettekst Pagina 25