Educatie en coaching van allochtone persoon met DM en zijn familie. Tamimount Ameziane ZNA Middelheim

Transcriptie

1 Educatie en coaching van allochtone persoon met DM en zijn familie Tamimount Ameziane ZNA Middelheim

2 Begeleiding van patiënten met een migratie achtergrond

3 Diabetes type 2 komt vaker voor bij allochtonen en gaat ook gepaard met ernstigere complicaties. 1 1 G. Yildiz, D. Avondts, L. Van Gaal, P. Van Royen

4 Incidentie en prevalentie Onderzoek in Amsterdam 2003 over de prevalentie van diabetes type 2: Turken 9,9% (n=282) Marokkanen 12,1% (n=470) Nederlanders 4,8% (n=4500) GEEN verschil tussen man en vrouw Gemiddelde leeftijd van de diabetici Nederlanders: 61,8 jaar Marok: 57,7 jaar Turken: 54,6 jaar Kriegsman DMW, Van Langen, et al. Hoge prevalentie van diabetes mellitus type 2 bij Turken en Marokkanen. Huisarts Wet 2003;46:363-8

5 Incidentie en prevalentie allochtone diabetici jonger dan de Nederlandse (55,2 jaar versus 68,6 jaar) jaar: prevalentie 6,7 keer hoger bij allochtonen Querido JD. De prevalentie van diabetes mellitus type 2 in een achterstandsbuurt. Een onderzoek in drie huisartspraktijken. Huisarts Wet. 1998; 38: 250-4

6 Oorzaken Erfelijke aspecten Leefstijl Gebrekkige kennis Ziektebeleving

7 Erfelijke aspecten Familiaal voorkomen en genetische voorbeschiktheid Specifiek thrifty genotype

8 Leefstijl Voeding Overgewicht Weinig lichaamsbeweging Lagere socio-economische omstandigheden

9 Leefstijl De leefstijlveranderingen die naar België geëmigreerde patiënten ondergaan hebben een negatieve invloed op hun gezondheid. In vaderland: -meer beweging (komen meer buiten, doen veel te voet, voelen zich niet geïsoleerd, sommigen werkten op het platteland) -minder overconsumptie aan voeding, vooral basis-ingrediënten, weinig luxeartikelen (wel veel eigen groenten- en fruitteelt)

10 Lagere socio-economische omstandigheden Geldzorgen door werkloosheid, invaliditeit, klein pensioen Huisvestingsproblemen door te hoge huurprijzen, moeilijk een woning te huren,... Spanningen binnen de familiale sfeer door de kinderen die verwesters zijn, vaak cultureel probleem. Niet kunnen instaan voor de zorg van hun ouders «hoe zij het zouden willen» vanwege hun werk of andere prioriteiten ( hier komt het individualisme naar boven van de kinderen wat niet gekend is door de zorgbehoeftige ) Toekomstperspectief is niet meer hetzelfde, beseffen dat ze niet kunnen terugkeren vanwege de kinderen. Voor diegene die het wel doen zullen afhankelijk worden van anderen.

11 Gebrekkige kennis weinig medische kennis sommigen zijn ongeschoold, analfabetisme is geen uitzondering taalprobleem geen goede communicatie met hulpverleners onvoldoende kennis over de organisatie van de hulpverleningssector

12 Ziektebeleving andere opvattingen tov zieke fatalisme weinig preventie

13 Ziektebeleving: Cultureel begrip Verwijst naar subjectieve beoordeling en bijhorende gevoelens

14 Ziektegedrag: Wat mensen doen met hun ziekteklachten: - het uiten - het zoeken naar genezing - negeren

15 Ziektebeleving en ziektegedrag van Allochtonen Autochtonen

16 denkwijze: westerling allochtoon westerling: de mens heeft macht over de natuur en denkt deze te kunnen beïnvloeden Marokkaanse allochtoon: de natuur heeft macht over de mens waardoor ze oplossingen zoeken in het herschikken van de relatie mens-natuur en mensen onderling

17 Profetische uitspraak, overgeleverd door Al Bouchari, Soennitisch geleerde uit de negentiende eeuw voor elke ziekte is er een medicijn en als dat medicijn wordt toegepast op de zieke zal hij/zij herstellen met God s goedkeuring verantwoordelijkheidszin en initiatief kan hierdoor dalen

18 religieuze verklaring zoeken: moslims plaatsen ziekte en gezondheid voornamelijk buiten de eigen persoon, daarover heeft God de macht daardoor zal de patiënt soms de indruk kunnen geven dat hij zijn/haar behandeling niet au-sérieux neemt

19 Fatalisme alle toestanden zijn het gevolg van de wil van God. wat gebeuren moet staat reeds geschreven belemmerende factor minimaliseren van eigen verantwoordelijkheid

20 DE allochtoon bestaat niet: elke mens heeft zijn/haar eigen verleden, sociale achtergrond, culturele bagage, religieus bewustzijn, normen en waarden. pas wanneer je weet wie je voor je zitten hebt, kun je je educatie op hem/haar afstemmen kennis van de cultuur is een voorwaarde voor een succesvolle begeleiding.

21 Heb respect voor: 1. cultuur 2. geloofsovertuiging 3. behoeften 4. eigenschappen van de mensen 5. diversiteit

22 anamnese: wie is je patiënt? afkomst taal geloof lezen-schrijven-tellen (analfabetisme) werking zorgsysteem

23 Tips bij educatie plan voldoende tijd en heb geduld stel jezelf voor leer je patient kennen stem de educatie af op de persoon die voor je zit, is er een tolk gewenst, beschikbaar? wees empatisch, probeer vertrouwen te winnen door begrip te tonen maak een realistische tijdsplanning, kleine stappen en haalbare doelen

24 Tips bij educatie gebruik zoveel mogelijk visueel materiaal: foto die de werking van de pancreas toont bv. een gebruik gebaren om dingen uit te drukken: bv. steek je duim omhoog als het goed is, schouderklopje geef de boodschap dat je wil helpen leer hen zelf iets op te schrijven: eenheden insuline en glycemiewaarden in het dagboekje

25 Taalbarrière patiënt kan klachten en vragen moeilijk formuleren anderzijds komt de door de hulpverlener gegeven informatie niet goed over= onverstaanbaar. het inzetten van een tolk kan de taalbarrière overbruggen. best professionele tolk inschakelen. Bij vertaling door een familielid, kans dat de inhoudelijke betrouwbaarheid van de vertaling niet altijd correct is. kinderen vertalen uit schaamte soms niet alles (bvb. dochter die aan vader moet vragen om urinestaal af te geven is = moeilijk )

26 Benadruk de positieve elementen laat je niet leiden door vooroordelen waardoor je de allochtoon kenmerkt als iets negatief geef hen een positief gevoel door te kijken naar de positieve elementen in de kennis, houding en gedrag van de persoon eens je een vertrouwensband hebt met je patient, verloopt het contact vlotter begrip tonen heeft een sterk effect op therapietrouw

27 Verschillen: NIET alle allochtonen patienten ( Marokkanen & Berbers ) vertonen hetzelfde gedrag 2 de generatie jongeren # als 1 ste generatie ouders grote verschillen in gedragingen & ideeën naargelang de leeftijd generatieconflict tussen jongeren & ouders hetgeen een weerslag kan hebben op de hulpverlening

28 مرض السكري Diabetes Mellitus is een chronische aandoening waarbij het succes voor een groot deel wordt bepaald door hoe de patiënt omgaat met deze ziekte

29 diabetes als straf (alles gebeurt met Allochtoon met diabetes taboe en schaamte ( maatschappelijke taboe ) diabetes verbergen ( teken van zwakte ) foute informatie die circuleert onder de allochtone groep met betrekking tot diabetes

30 Familiebanden het kan soms belangrijk zijn de familieleden te informeren zodat ze de patiënt beter kunnen helpen bij het maken van een keuze met betrekking tot: gezonde levensstijl gezonde eetgewoonten nemen van medicatie

31 Familiebanden kijk met de patiënt na wie van zijn familie volgens hem/haar voldoet om deze informatie te krijgen.

32 Diabetes en Ramadan

33 De vijf zuilen van de Islam 1. Geloofsovertuiging 2. Het gebed 3. Zelftaxatie 4. Ramadan 5. Pelgrimtocht naar Mekka

34 Ramadan 1 van de 5 pijlers van de Islam jaarlijkse vastenmaand belangrijke maand voor de moslims van zonsopgang tot zonsondergang verboden: eten, drinken, roken, geslachtsgemeenschap

35 Ramadan maand van discipline, verbondenheid, gezelligheid, bidden, vrede Het eigenlijke doel van de Ramadan is om het spirituele gedeelte van de mens te bevorderen op zowel relationeel als psychisch vlak

36 Ramadan: Het vasten leert de mens zichzelf te beheersen en kan de mens eigenschappen aanleren: Discipline Uithoudingsvermogen Zelfbeheersing Baas zijn over eigen begeerten en lusten Ramadan 16/5/ /6/2018

37

38 Wie is verplicht te vasten? alle volwassenen die geestelijk en lichamelijk gezond zijn kinderen die reeds puberale symptomen vertonen

39 Tijdelijke vrijstelling ramadan zwangere vrouwen vrouwen die borstvoeding geven menstruerende vrouwen personen die tijdelijk ziek zijn mensen die op reis zijn dagen waarop niet gevast is, moeten later ingehaald worden

40 Definitieve vrijstelling ramadan chronische ziekte psychiatrisch of dementerende personen geestelijk gehandicapten ouderen die te zwak zijn om te vasten kinderen die nog geen puberale symptomen hebben

41 Einde van de Ramadan Suikerfeest of El Aid in familieverband veel zoetigheid duur : 3 dagen

42 Moet een diabetespatiënt meedoen aan de ramadan? Wat zegt de Koran: Sourate 2 vers 183: De Ramadan is één van de 5 pijlers van de Islam en dus een verplichting Er is een uitzondering voor personen die ziek zijn, onrein zijn of als het meedoen aan de ramadan de gezondheid van de persoon beïnvloed in de negatieve zin.

43 Moet een diabetespatient meedoen aan de ramadan? indien de mogelijkheid bestaat dat de ziekte verergert door het vasten of door het niet innemen van medicatie is het eigenlijk voor een moslim: VERBODEN OM TE VASTEN niet vasten is ook een plicht diabetespatienten kunnen voor elke dag dat zij niet vasten, geld of eten geven aan een arme persoon (indien mogelijk)

44 Risico s van het vasten bij diabetes hypoglycemie en coma hyperglycemie ketoacidose en coma deshydratatie complicaties tgv hoge HbA1c

45 EPIDIAR studie (Uitgevoerd bij patiënten in 13 Moslimlanden) 43% patiënten met diabetes type 1 78% patiënten met diabetes type 2 wel vasten tijdens de ramadan

46 EPIDIAR STUDY-T2DM: 78.2% fasted >15days

47 In de praktijk meedoen aan de ramadan is een erg sociaal en cultuur gegeven vastberadenheid om te vasten ondanks ziekte diabetes wordt onderschat omdat ze zich niet ziek voelen

48 Hoe ermee om te gaan als hulpverlener? in samenspraak met arts zoeken naar individuele oplossing om medicatie aan te passen anders begint patiënt zelf te experimenteren met medicatie

49 Casus Aicha, 55 jaar, sinds 7 jaar DM type 2 HbA1C 7,2 gewicht: 88 kg lengte: 1,60m Behandeling: 2-injectie Novomix 30, dosis s morgens 20 E en s avonds 12E OAD Metformax 850 mg 3x1/d Mag niet eten tussen 5.30u-20.30u Tijdens de ramadan zal ze het avondeten nemen om 20.30u en s morgens vroeg opstaan om te ontbijten tegen 5u. Wil graag meedoen aan de ramadan, en vraagt om advies.

50 Educatie: Is patiënt moet op de hoogte van de mogelijkheid tot vrijstelling? Is patiënt op de hoogte van de risico s verbonden aan vasten? Ook kan het nuttig zijn om hierbij familieleden van de patiënt te betrekken.

51 advies arts voor individuele aanpassing van medicatie 2-inj: vb Novomix 30, voor de ramadan s morgens 20 s avonds 12 E wordt tijdens de ramadan s morgens 6E en s avonds 20 E In de aanbevelingen raadt men aan om de dosissen als volgt aan te passen: -de oorspronkelijke ochtenddosis wordt bij de avondmaaltijd gebruikt -en de helft van de oorspronkelijke avonddosis wordt bij de ochtendmaaltijd gebruikt Metformax 3x1/ d wordt 2x/d na avond-en ochtendmaaltijd Het is aangewezen om een goede glycemiecontrole te bereiken vóór de start van de ramadan, dit maakt het eenvoudiger om deze te behouden tijdens de ramadan

52 dietiste verwijzing naar diëtiste voor een bespreking van dieet ifv vasten en medicatiewijzigingen 2 maaltijden per dag één na zonsondergang en één voor zonsopgang voldoende drinken tijdens uren dat er niet gevast wordt te veel eten vermijden maaltijden rijk aan vezels

53 Educatie van de patiënt Aandacht besteden aan: frequente glycemiebepalingen tekens van hypo- en hyperglycemie wat te doen bij hypoglycemie onderbreken van de vasten indien glycemie <60 mg/dl of >300 mg/dl, geen overmatige fysieke activiteit aanbevelen om steeds glycemietoestel, snelle en traagwerkende suikers mee te nemen. In de eerste dagen van de ramadan merkt men hoe het lichaam op het vasten reageert, na enkele dagen waarden laten doorgeven, om eventueel aanpassingen te doen

54

55

56

57 Nuttige links Praten/platen over diabetes. (visueel voorlichtingsmateriaal voor advies en voorlichting)

58 Tips van de thuisdokter, DVD met informatie over veelvoorkomende kwalen; wat kunt u zelf doen en wanneer naar de huisarts. Over diabetes, gezond leven en bewegen, GGZ, ouder worden in Nederland, opgroeien en opvoeden Via DVD te bestellen via info@stichtingelo.nl kosten 35 euro Gesproken in: Turks, Berber, Papiamento, Arabisch, en Farsi Ramadan dieetfolder, gaat over regels voor de gezondheid van de patiënt. Als PFD in: Nederlands, Arabisch, Turks, Farsi Bestellen via NIGZ, Postbus 500,3440 AM Woerden, telefoon (0348) de folder Turks, Arabisch, Farsi en Somalisch, bestelcode ZO Prijs per 10 exemplaren: 4,50 Gezond eten en bewegen, informatie en adviezen Als PDF: Arabisch, Papiamento, Turks Nederlandse versie Diabetes en zwangerschap, folder over wat diabetes is, zwangerschapsdiabetes, diabetes als je zwanger wilt worden, wat diabetes betekent voor de baby. Als PDF in, Nederlands, Arabisch, Turks, Frans

59 Praten/ Platen over diabetes

60

61 Letten op voeding, bewegen en medicatie

62

63 Wie kan u helpen bij uw ziekte?

64 Wat doet de arts of de verpleegkundige?

65

66

67

68

69

70

71

72