Module 4 Thema 4 SES

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Module 4 Thema 4 SES"

Gert van der Horst
6 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Module 4 Thema 4 SES

3 SES Lagere SES hangt direct samen met lagere leerprestaties = ontstaan sociale ongelijkheid. Onderwijsbeleid: creëren van gelijke kansen een prioriteit: Decreet Gelijke Onderwijs Kansen (GOK-decreet) (

4 SES Theoretische basis: (1) Genetisch deficitmodel; (2) Onderwijsdeficitmodel; (3) Cultureel deficitmodel. In elk van deze modellen worden andere variabelen en processen benadrukt die verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van sociale ongelijkheid.

5 Genetisch deficitmodel Genetische factoren verantwoordelijk voor sociale ongelijkheid. Jaren 60 een revival (Jensen, 1969): erfelijkheid aan de basis van verschillen tussen lerenden. Door bijv. een erfelijk bepaalde lagere intelligentie, lagere schoolprestaties die sociaal-economische positie beïnvloeden. Fel debat. Defaitistische assumpties en een genetische inferioriteitshypothese (zwarten, migranten, ). Onderzoek: intelligentie tot op bepaalde hoogte genetisch bepaald, maar bereikte onderwijsniveau van lerenden vooral bepaald door familiale omgeving.

6 Genetisch deficitmodel Vlaamse LOSO-project (KULeuven): longitudinaal onderzoek, 6000 leerlingen volgen gedurende schoolloopbaan in het secundair onderwijs. Verklaringsvariabelen voor verschillen in leerprestaties : een groot percentage van de variantie in schoolvorderingen wordt verklaard door intelligentie (IQ); lerenden uit gezinnen met een hogere SES scoren ook hoger op een IQ-test en vice versa.

7 Genetisch deficitmodel De Standaard van 10 september 2014 Onderwijs houdt sociale ongelijkheid in stand Wim Van den Broeck (VUB) vindt dat er te vaak op de ongelijkheidsnagel wordt geklopt. Hij wijst er in een analyse van de Pisa-resultaten op, dat Vlaanderen het hoogste percentage arme jongeren heeft die uitblinken in wiskunde. Bovendien wordt volgens hem te vaak voorbijgegaan aan een evidente verklaring. Wie tot de lagere sociaaleconomische klasse behoort, is gemiddeld minder intelligent. En omdat intelligentie erfelijk is, zijn ook de kinderen minder intelligent..

8 J MacNamara - The Irish Review (1986)

9 Onderwijsdeficitmodel Onderwijs reproduceert maatschappelijke ongelijkheid door aard instructie op micro-, meso- en macroniveau. Onderwijs (re)produceert ongelijkheid van scholingskansen voor lerenden en negeert hun persoonlijke kwaliteiten (Doornbos, 1982). Oorzaken in bijv. keuze doelstellingen (het curriculum) en manier waarop wordt geëvalueerd. Discriminatie sociaaleconomische groepen.

Onderwijsdeficitmodel Bowles & Gintis Onderwijs geen hefboom om sociale ongelijkheid op te heffen eerder slagboom om lerenden met lage SES toegang tot jobs/ posities te ontzeggen.

10 Onderwijsdeficitmodel Bowles & Gintis Onderwijs geen hefboom om sociale ongelijkheid op te heffen eerder slagboom om lerenden met lage SES toegang tot jobs/ posities te ontzeggen. Het onderwijssysteem wil lerenden op maat snijden van arbeidswereld. Structurele overeenkomst tussen sociale verhoudingen in onderwijs en in de productiesfeer. Lagere SES - lagere opties SO; hogere SES - hogere studierichtingen. Onderwijsopties = hiërarchische arbeidsdeling.

11 Onderwijsdeficitmodel Illich: hidden curriculum. Schools tend to incalculate passive consumption an uncritical acceptance of the existing social order by the nature of the discipline and regimentation they involve. These lessons are not consciously taught; they are implicit in school procedures and organization. The hidden curriculum teaches children that their role in life is to know their place and to sit still in it. (ibid, p.54).

13 Onderwijsdeficitmodel Vlaanderen: Selectieve karakter van Vlaamse onderwijssysteem. Ideologische basis van het onderwijs: meritocratie in plaats van democratie. Lerenden waarvan de ouders niet-actief zijn (lage SES, migranten) blijken in mindere mate naar de kleuterschool te gaan: dit werkt verder door in het secundair onderwijs; grotere kans op vertraging in schoolloopbaan; meer in BSO en TSO; lagere participatie hoger onderwijs.

14 The Daily Telegraph 28 januari 2010

15 Cultureel deficitmodel. Sociale ongelijkheid gereproduceerd door culturele factoren. Twee belangrijkste auteurs: Bourdieu & Passeron (1970); cultureel kapitaal; Bernstein (1971): taalcode.

16 Bourdieu & Passeron (1970): cultureel kapitaal Kinderen krijgen cultureel kapitaal mee via opvoeding: o.a. taalgebruik, taalvaardigheid, consumptiepatronen, vrijetijdsbesteding, waardensysteem, de levensstijl, opvattingen en aspiraties (Verhoeven et al., 2000). Lerenden meest succes op school wanneer thuiscultuur = schoolcultuur. Schoolcultuur gedefinieerd door bepaalde sociale klasse. Kinderen gezinnen met lage SES - zwakkere resultaten omdat thuiscultuur <> schoolcultuur. Onderzoek: Vlaamse onderwijs weerspiegelt cultuurkapitaal van de middenklasse.

17 Bernstein (1971): taalcode Linguïstische vaardigheden van de lerenden bepalend. Lerenden uit lagere sociale milieus andere taalcode: contextgebonden. Taalcode van gezinnen met hoge SES: minder contextgebonden. Daardoor beter functioneren op school. Van Houtte (2002): lerenden uit gezinnen met lage SES begrijpen minder goed wat de instructieverantwoordelijke zegt en hebben meer last met abstracties en generalisaties.

18 Bernstein (1971): taalcode Verhoeven en Kochuyt (1995): studiebegeleiding verschilt; aanmoedigen versus concrete hulp. Derks, Elchardus, Glorieux & Pelleriaux (1998): kansarme gezinnen ontwikkelen een smaak die niet past bij de schoolcultuur. Vranken, Geldorf & Van Menxel (1997): allochtone leerlingen duidelijk verschil tussen thuis- en schoolcultuur. Geluykens & Van Damme (2003) onderwijsgerichtheid (OG) verschilt: Hoogste OG bij ASO lln; Laagste OG bij BSO lln.

19 SES Complexe variabele

20 Vlaanderen en SES SES in PISA: beroep ouders; onderwijsniveau ouders; educatieve media thuis; aantal boeken thuis. Wiskundige geletterdheid!

24 SES en instructie GOK-decreet (Gelijke OnderwijsKansen). Mechanisme schoolautonomie en responsabilisering. Scholen extra financiering om risicoleerlingen te begeleiden (GOK uren, GOK beleid). Criterium: aantal risico-lerenden (minstens 10% in het lager onderwijs en minstens 25% in het secundair onderwijs). GOK-indicatoren bepalend.

25 GOK-indicatoren

26 SES en instructie

27 SES en instructie GOK-decreet benadrukt: Ondersteuningsaanbod Recht op onderwijs voor alle lerenden: Rechtsbescherming Recht op inschrijven

28 Aandachtspunten voor de verdere implementatie van het GOK-beleid in scholen: aandacht voor wat in de klas door de leerkracht gebeurt ( ).!

29 Individuele verschillen en het referentiekader Lerende De lerende staat centraal in dit thema. Zijn/haar leeractiviteiten blijken beïnvloed te zijn door een interactie-effect tussen de kenmerken van de lerende en de instructie. Kenmerken van de lerende SES afzonderlijke diversiteitsvariabele, is complexe variabele die samenhangt met andere processen/ kenmerken lln. Kenmerken van de lerende interageren met kenmerken instructieverantwoordelijke en inrichting leeromgeving. Begeleiding van de lerende GOK-leerkrachten spelen een centrale rol bij de schoolbegeleiding.

30 Individuele verschillen en het referentiekader Instructieverantwoordelijke Let op: eigen opvattingen, beliefs, houdingen (attitudes) ten opzichte van de lerenden bepalend. Kenmerken instructieverantwoordelijke De instructieverantwoordelijke heeft eigen SES. Instructieverantwoordelijke: repertorium aan instructiestrategieën, aanpak instructieorganisatie en houdingen veranderen. Zelfbewustzijn is belangrijk. Begeleiding instructieverantwoordelijke Professionalisering: zelfbewustzijn instructiestijl en benadering verschillen in SES en geslacht. Professionalisering: repertorium instructiestrategieën, organisatie en houdingen, attitudes, opvattingen. Collega s en de directie: beïnvloedende rol.

31 Individuele verschillen en het referentiekader Leerprocessen Dit komt minder aan bod. Leerprocessen rechtstreeks beïnvloed door de aard van het onderwijs dat al dan niet rekening houdt met SES verschillen. Instructieactiviteiten Instructieverantwoordelijken kunnen instructieactiviteiten aanpassen aan SES. Organisatie De klasorganisatie kan aangepast worden aan kenmerken van leerlingen. Nieuwe types actoren verschijnen in de klas door GOKdecreet vertaalt in een zorgbeleid: taakleerkrachten, zorgcoördinator, brugfiguur,.

32 Individuele verschillen en het referentiekader Context De sociaal-maatschappelijke context heeft via SES variabelen - een invloed op de instructie. Deze bepaalt bijv. de mate waarin lerenden met bepaalde kenmerken in meer of mindere mate aanwezig zijn in de klas. Het thuismilieu speelt een bepalende rol bij dit type individuele verschillen. Het cultureel kapitaal wordt door het thuismilieu verrijkt of verarmd.

33 Individuele verschillen en het referentiekader Mesoniveau Op het mesoniveau speelt schoolautonomie en responsabilisering voor uitvoeren van GOK-decreet (I en II) grote rol. Scholen houden rekening met GOK-decreet (ondersteuning, inschrijvingsrecht en rechtsbescherming). Scholen werken een eigen zorgbeleid uit. Scholen werken samen met een Lokaal OverlegPlatform dat implementatie van het GOK-decreet opvolgt. Macroniveau Het macroniveau speelt een grote rol. Het macroniveau stelt de decretale kaders op waarbinnen - op mesoniveau en microniveau - individuele verschillen aangepakt moeten worden.

34 Module 4 Thema 4 SES

Vergelijkbare documenten

Huiswerk, thuismilieu en het Gelijke Onderwijskansenbeleid. Emilie Franck

Huiswerk, thuismilieu en het Gelijke Onderwijskansenbeleid Emilie Franck Ongelijkheid in Vlaanderen (1) Ongelijkheid in Vlaanderen is groot Zowel in basisonderwijs (SIBO, TIMSS) als secundair onderwijs