De kwestie van opties en garanties
|
|
- Johan Lambrechts
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De kwestie van opties en garanties Een consistente waardering voor alle toepassingen Verzekeringsproducten worden vaak gekenmerkt door garanties of opties die contractueel door de verzekeraar zijn toegezegd aan de polishouders. De waarde van deze opties en garanties hangt onder andere sterk af van de actuele economische situatie. Denk hierbij aan het niveau van de rente in het geval van winstdelingsopties of de toekomstige ontwikkeling van de financiële markten bij Universal Life producten met een rendementsgarantie. Daarbij vormt de waarde van deze opties en garanties een integraal onderdeel van de marktwaardering van verzekeringsverplichtingen. Een correcte en consistente waardering van deze opties en garanties is dan ook van wezenlijk belang; niet alleen vanuit het oogpunt van goed risicomanagement, maar ook voor rapportage doeleinden zowel intern als richting de toezichthouder. Het belang van een goede waardering van opties en garanties wordt dan ook door de toezichthouders benadrukt. Zowel DNB als EIOPA besteden specifiek aandacht aan de waardering hiervan en benadrukken dat de waarde afzonderlijk van de technische voorzieningen bepaald moet worden. De introductie van Solvency II per 1 januari 2016 onderstreept daarnaast niet alleen het belang van een correcte waardering van opties en garanties op een specifiek moment, maar tevens de noodzaak om deze waardering prospectief mee te kunnen nemen in de beoordeling van het eigen risico en de solvabiliteit (Own Risk and Solvency Assessment / ORSA). Naast het gebruik van een consistente waardering voor verschillende Solvency II doeleinden, is het daarnaast ook wenselijk om de waarde van de opties en garanties op een consistente wijze mee te nemen in andere toepassingen van de verzekeraar. Denk hierbij aan Asset Liability Management, monitoring, overige (interne) rapportages of prijsstelling van nieuwe producten. Idealiter wordt voor elk van deze toepassingen dezelfde waarderingsmethode toegepast om consistentie en transparantie te behouden en de interpretatie van de verschillende elementen te vereenvoudigen. In dit artikel gaan wij in op een methode die gebruikt kan worden om voor elk van deze verschillende toepassingen op een correcte en consistente manier rekening te houden met de waarde van opties en garanties. Het aantrekkelijke van deze methode is de algemene toepasbaarheid en de nauwkeurigheid ervan. Hierdoor is deze methode dan ook uitermate geschikt voor toepassing binnen de verzekeraarsmarkt. Actuele waarde opties en garanties De meeste verzekeraars zijn tegenwoordig goed in staat om de actuele marktwaarde van de opties en garanties in hun verzekeringsverplichtingen te berekenen. Er zijn een aantal technieken mogelijk om de marktwaarde vast te stellen. De huidige marktstandaard voor de waardering van opties en garanties is risico-neutrale Monte Carlo waardering. In een risico-neutrale wereld is elk individu onverschillig ten aanzien van risico en verwacht hierdoor voor alle beleggingscategorieën een rendement te behalen dat gelijk is aan de risicovrije rente. De aanname van een risico-neutrale wereld maakt de waardering van opties en garanties eenvoudiger: de toekomstige optiekasstromen kunnen op deze manier bepaald worden binnen een Monte Carlo experiment - waarbij de ontwikkeling van de verplichtingen wordt gesimuleerd voor een groot aantal scenario s (zie Figuur 1) - en vervolgens verdisconteerd worden naar het huidige tijdstip, langs het pad van de risicovrije korte rente. Het is daarbij belangrijk om op te merken dat een risico-neutrale waardering de correcte waarde van de opties en garanties geeft in elke wereld (dus ook de risico-averse echte wereld) en niet alleen in de risico-neutrale wereld.
2 Risico-neutrale scenario's Figuur 1 toont een select aantal risico-neutrale scenario s op basis waarvan de waarde van opties en garanties op een specifiek tijdstip bepaald kan worden. In de praktijk zullen vele duizenden van deze scenario s gebruikt worden om tot een correcte waardering te komen. De resulterende waarde voor de opties en garanties kan vervolgens gebruikt worden voor zowel interne als externe verslaglegging, zoals bijvoorbeeld de marktconsistente waardering benodigd in Pijler 1 van Solvency II. Echter, alleen het berekenen van de actuele waarde is onder Solvency II niet meer voldoende. Verzekeraars zijn verplicht om op zijn minst jaarlijks ook een vooruitkijkende analyse (ORSA) uit te voeren naar de ontwikkeling van de solvabiliteitsratio en de hierbij behorende risico s. De ontwikkeling van de waarde van de opties en garanties is een integraal onderdeel van deze analyse, vanwege de gevoeligheid die deze opties en garanties kennen naar de toekomstige economische ontwikkelingen. Hierdoor is het noodzakelijk om de opties en garanties ook in de toekomstige scenario s correct te waarderen. Projectie van optiewaarde Om dit mogelijk te maken moet de hierboven beschreven Monte Carlo simulatie in ieder toekomstig jaar en scenario van de ORSA (of ALM) analyse opnieuw uitgevoerd worden. Onderstaande figuur illustreert deze methode, waarbij de risico-neutrale waardering van de opties en garanties wordt geïntegreerd in de ORSA / ALM simulatie.
3 Risico-neutrale scenario's ALM scenario's Figuur 2 toont een tweetal ORSA / ALM scenario s (in blauw). Voor elk van deze scenario s wordt er één specifieke risico-neutrale waardering getoond (in oranje). Merk op dat in werkelijkheid vele duizenden scenario s gebruikt zullen worden voor zowel de ORSA / ALM simulatie als de risico-neutrale waardering in ieder punt. Hoewel deze methodiek intuïtief tot een correcte en consistente waardering van de opties en garanties in de verzekeringsverplichtingen zal leiden voor zowel actuele rapportage doeleinden als ORSA / ALM toepassingen, kleven hier ook enkele praktische bezwaren aan. De problemen ontstaan doordat in ieder scenario en ieder jaar van de ORSA / ALM simulatie een aparte risico-neutrale waardering uitgevoerd moet worden. De risico-neutrale waardering is eveneens gebaseerd op vele duizenden scenario s, waardoor er extreem veel rekenkracht benodigd is om een simulatie op een dergelijke wijze uit te voeren. Hoewel geavanceerde computers de rekentijd zouden kunnen verkorten, zijn deze enerzijds niet overal beschikbaar en blijft het anderzijds ook dan nog steeds te ambitieus om een dergelijke berekening binnen een acceptabele tijd uit te voeren. Gegeven deze praktische bezwaren is het dan ook noodzakelijk om een alternatieve methode te gebruiken voor de waardering van opties en garanties binnen een simulatie raamwerk. Het blijft daarbij van belang om aan te sluiten bij de waarderingstechniek die gebruikt wordt voor rapportage doeleinden om geen inconsistenties en daarmee onduidelijkheden en interpretatiefouten te krijgen in de waardering van de opties en garanties tussen de verschillende toepassingen. Optie Interpolatie Model De meest geëigende methode om de Monte Carlo waardering van opties en garanties te vertalen naar een simulatie raamwerk is de toepassing van het zogenaamde Optie Interpolatie Model (OIM). Dit model bepaalt de waarde van de opties en garanties voor ieder jaar en ieder scenario van de simulatie op basis van geavanceerde interpolatie en extrapolatie van vooraf berekende optiewaarden of gevoeligheden. Voorafgaand aan de ORSA of ALM analyse moet dan ook de waarde van de opties en garanties in verschillende economische situaties bepaald worden. Bij voorkeur worden deze optiewaarden bepaald op basis van risico-neutrale Monte Carlo waardering, maar indien een verzekeraar een afwijkende waarderingstechniek gebruikt voor rapportage doeleinden dan is het eveneens mogelijk om deze afwijkende techniek als basis te gebruiken. Consistentie tussen de ORSA of ALM en de rapportages wordt hiermee hoe dan ook gewaarborgd. Door op een slimme manier een selectie te maken uit de mogelijke toekomstige economische scenario s wordt voorkomen dat er voorafgaand aan de analyse vele duizenden waarderingen uitgevoerd moeten worden. Deze steekproeven worden zodanig
4 gekozen dat zij tezamen de gehele bandbreedte aan mogelijke scenario s opspannen, zonder dat voor elk individueel scenario een waardering uitgevoerd moet worden. Hiermee wordt uiteindelijk verzekerd dat het mogelijk is om een correcte waardering van de opties en garanties te bepalen binnen het simulatie raamwerk. Wanneer de waardering is uitgevoerd voor de geselecteerde scenario s, wordt deze informatie aan de ORSA / ALM analyse meegegeven. In ieder jaar en scenario kan dan op basis van deze informatie de correcte waarde van de opties en garanties bepaald worden (zie Figuur 3) en wordt er verzekerd dat de waardering, die in dergelijke analyses wordt meegenomen, consistent is met hetgeen in de rapportages wordt opgenomen. ALM scenario's Optie Interpolatie Model Optie Interpolatie Model Figuur 3 toont de werking van een Optie Interpolatie Model. In plaats van een separate risico neutrale waardering in ieder jaar en scenario wordt de waarde van opties en garanties binnen het ALM scenario telkens bepaald vanuit de vooraf berekende waarden en gevoeligheden. Conclusie Een correcte en consistente waardering van opties en garanties binnen de verzekeringsverplichtingen is van groot belang voor verzekeraars. Niet alleen vanuit goed risicomanagement, maar zeker ook vanuit interne rapportage doeleinden en rapportage richting de toezichthouder. De uitdaging waar verzekeraars voor staan is om een consistente waardering te gebruiken voor alle verschillende toepassingen, waaronder actuele waardering voor bijvoorbeeld Solvency II Pijler 1 maar ook toekomstige waardering voor ORSA (of ALM) analyses. Het bepalen van de actuele marktwaarde van de opties en garanties is meestal geen probleem, waarbij risico-neutrale Monte Carlo simulatie hiervoor tegenwoordig de standaard methodologie is. Uitdagender wordt het om deze waardering ook consistent in een simulatie raamwerk mee te nemen. Door praktische beperkingen is het namelijk niet mogelijk om de risico-neutrale waardering volledig hierin te integreren. Echter, door gebruik van een Optie Interpolatie Model kan de waardering van opties en garanties ook binnen de ORSA (of ALM) analyse op een consistente manier meegenomen worden. Door met een geavanceerde methode de waarde van de opties en garanties te bepalen op specifieke punten binnen de economische scenario set, kan de waarde binnen een simulatie raamwerk voor elk mogelijk scenario bepaald worden. Hiermee wordt voor iedere toepassing een consistente waardering van de opties en garanties verzekerd. Tevens krijgt men hiermee ook volledige transparantie en worden er interpretatiefouten tussen verschillende rapportages en analyses door het gebruik van afwijkende uitgangspunten voorkomen.
5 Dit artikel is geschreven door Twan Possen en Stefan Singor. Beiden zijn werkzaam als Senior Consultant Pensions & Insurance Risk Management bij Ortec Finance. Disclaimer The information contained in this communication is confidential and may be legally privileged. It is intended solely for the use of the individual recipient. If you are not the intended recipient you are hereby notified that any disclosure, copying, distribution or taking any action in reliance on the contents of this information is strictly prohibited and may be unlawful. Ortec Finance is neither liable for the proper and complete transmission of the information contained in this communication nor for any delay in its receipt. The information in this communication is not intended as a recommendation or as an offer unless it is explicitly mentioned as such. No rights can be derived from this message. This communication is from Ortec Finance, a company registered in Rotterdam, The Netherlands under company number with registered office at Boompjes 40, 3011XB Rotterdam, The Netherlands. All our services and activities are governed by our general terms and conditions which may be consulted on and shall be forwarded free of charge upon request.
Tips en tricks WALS/FMP. Corporatiedag maart
Tips en tricks WALS/FMP Corporatiedag 2017 9 maart Inhoud 1. Introductie 2. WALS/FMP binnen de organisatie 3. Actualiteiten 4. Invoer en controlemogelijkheden 5. Afsluiting 2 Introductie 3 WALS/FMP binnen
Nadere informatieOrtec Finance. Tips & Trucs Gebruikersdag 19 juni 2012
Ortec Finance Tips & Trucs Gebruikersdag 19 juni 2012 Tips en trucs Algemene tips - Werkmethode - Status - Afschermen gebruik - Sneltoetsen Inhoudelijke tips - Gebruik - Rapporten - Vastgoed - Balans 2
Nadere informatieWALS gebruikersdag 2013
WALS gebruikersdag 2013 Marktwaarde Frank Vermeij Inhoud Vragen Nieuwtjes Theorie Waarderen Rendement Simuleren WALS-TMS Ortec Finance helpt 2 Vragen Wie waardeert al het vastgoed al op marktwaarde? Wie
Nadere informatieWALS gebruikersdag 2013
WALS gebruikersdag 2013 Nieuwe functionaliteiten Johan van Andel Nieuwe functionaliteiten WALS Anders dan anders Zomerrelease WALS Marktwaarde Regeerakkoord en regelgeving Overige punten Oplevering Roadmap
Nadere informatieCorporatiesturing. Beeldbepalend. Johan Conijn. SOM, 26 september 2012
Corporatiesturing Johan Conijn SOM, 26 september 2012 Beeldbepalend 2 Existentieel probleem Mismanagement, fraude. Maar aan incidenten liggen onderliggende factoren ten grondslag: 1) Vermogen in de dode
Nadere informatieWALS ontwikkelingen
WALS 6.10 + ontwikkelingen WALS 6.10 en ontwikkelingen Nieuwe functionaliteiten WALS 6.10 Toekomstige ontwikkelingen WALS ( road map ) Agenda dienstverlening i komende periode 2 Nieuwe functionaliteiten
Nadere informatieBeleggingsbeslissingen. Wat kan particuliere markt leren van de institutionele markt? Ton van Welie, CEO Ortec Finance
Beleggingsbeslissingen Wat kan particuliere markt leren van de institutionele markt? Ton van Welie, CEO Ortec Finance Inhoud Analyse vanuit decision support perspectief Schets institutionele markt Vergelijking
Nadere informatiePrestaties, vastgoed en vermogen. Johan Conijn
Prestaties, vastgoed en vermogen Johan Conijn NCCW, 25 september 2012 Ongemakkelijke confrontatie 2 Existentieel probleem Mismanagement, fraude. Maar aan incidenten liggen onderliggende factoren ten grondslag:
Nadere informatieWALS gebruikersdag 2013
WALS gebruikersdag 2013 Actualiteiten Wolter Achterveld Corporaties in het nieuws 2 Inhoud CFV / WSW Woonakkoord Accountantscontrole Economische uitgangspunten DAEB / niet-daeb DrieKamerModel / Portefeuillesturing
Nadere informatieNieuwe functionaliteiten WALS ontwikkelingen
Nieuwe functionaliteiten WALS 6.11 + ontwikkelingen WALS 6.11 en ontwikkelingen Nieuwe functionaliteiten WALS 6.11 Toekomstige ontwikkelingen WALS ( road map ) Agenda dienstverlening komende periode 2
Nadere informatieWALS Gebruikersdag 2012 Ontwikkelingen in de sector
WALS Gebruikersdag 2012 Ontwikkelingen in de sector In het nieuws 2 Agenda Toezicht Financiering Voorjaarsnota Woningmarkt DAEB / niet-daeb Update richtlijn Sturen op kengetallen 3 Toezicht CFV beoordeling
Nadere informatieEconomische en Financiële risico s in de ORSA Dr. André van Vliet
Modellering van Economische en Financiële risico s in de ORSA Dr. André van Vliet Onderwerpen ORSA en ALM Verder kijken dan je neus lang is Kwantitatieve analyses m.b.v. ALM Management actions Economische
Nadere informatieDrieKamerModel. Johan Conijn
DrieKamerModel Johan Conijn Rondetafelbijeenkomst, 31 okt 2012 Besturingsprobleem corporaties Legitimiteitprobeem: - effectiviteit: worden de goede activiteiten gedaan? - efficiëntie: niet meer dan noodzakelijke
Nadere informatiePensioenhervormingen Nederland
Pensioenhervormingen Nederland Agenda Pensioenhervorming Nederland Overzicht huidige stelsel Consolidatie en introductie APF Nationale pensioendialoog Beoogde hervormingen beschikbare premie 2 Pensioenstelsel
Nadere informatieRealistische scenario s voor juiste beleggingsbeslissingen. FFP congres 2017
Realistische scenario s voor juiste beleggingsbeslissingen FFP congres 2017 hoe neem je beleggingsrisico goed mee in financiële planning? 2 3 4 Our approach Continuous Feedback Loop 1 Monitoring 2 Performance
Nadere informatieObligaties hebben hun eigen wil. Antoon Pelsser
Obligaties hebben hun eigen wil Antoon Pelsser Inhoud Wat is de rente termijnstructuur? Fitten van een obligatiecurve Hedgen met bonds en swaps 2 Principes Risicovrij Curve moet waarde weergeven van risicovrije
Nadere informatieHet bezwaar is afgewezen omdat het een gemeente verordening betreft waar geen bezwaar tegen gemaakt kan worden.
From: Stephanie Boom (Gemeente Oosterhout) Sent: vrijdag 7 maart 2014 9:05:20 To: #Servicepunt PIM Cc: Subject: svp inboekenfw: Brief gemeente Oosterhout Van: Hans Knol [mailto:h.knol@gnk-group.com] Verzonden:
Nadere informatieIn deze mail: artikel 10, lid 2 onder d, e en g en artikel 11, lid WOB
Page 1 of 5 In deze mail: artikel 10, lid 2 onder d, e en g en artikel 11, lid WOB Van: Verzonden: woensdag 22 april 2015 17:50 Aan: Onderwerp: Gesprek ter info Politie Landelijke Eenheid afdeling Communicatie
Nadere informatieWaarderen van garanties in life-cycle unit-linked contracten: een risicoanalyse
Waarderen van garanties in life-cycle unit-linked contracten: een risicoanalyse Verzekeraars leggen de laatste jaren veel nadruk op de marktwaardering van de verplichtingen, om meer inzicht krijgen in
Nadere informatieHoop je voldoende geïnformeerd te hebben mocht je nog vragen hebben dan hoor ik dat graag.
Van: Verzonden: Aan: CC: Onderwerp: Bijlagen: Randen van, Dennis Monday, February 08, 2016 11:25 AM Kramer, Rob Dijk van, Peter; Deriga, Liesbeth RE: Kapaanvraag
Nadere informatieDe oplossing ligt niet in het heden
De oplossing ligt niet in het heden Op weg naar een evenwichtig beleggingsbeleid 1 november 2018 Stef Vermeulen AAG Actuarieel Advies & ALM Mijn boodschap voor vandaag Over de rol van de ALM-adviseur en
Nadere informatieOnderwerp: 714068 MER Windpark De Veenwieken Toetsing LVNL & ILenT
Marjolein Pigge Van: CNSToetsing@lvnl.nl Verzonden: maandag 11 mei 2015 14:52 Aan: CC: henk.van.den.berg@ilent.nl Onderwerp: RE: 714068 MER Windpark De Veenwieken Toetsing LVNL & ILenT Beste heer Vogelaar/Bouke,
Nadere informatieFull disclosure clausule in de overnameovereenkomst. International Law Firm Amsterdam Brussels London Luxembourg New York Rotterdam
Full disclosure clausule in de overnameovereenkomst Wat moet worden begrepen onder full disclosure? - Full disclosure van alle informatie die tussen de verkoper en zijn adviseurs werd overlegd gedurende
Nadere informatieESG en SDG s in beleggingsbeleid bij fiduciair beheer
ESG en SDG s in beleggingsbeleid bij fiduciair beheer Ambities en verwachtingen; Een pallet aan mogelijkheden Adrie Heinsbroek Principal Responsible Investment December 2018 www.nnip.com1 Ambities en verwachtingen
Nadere informatieAnalyse. Teksten op documenten. Microsoft Dynamics NAV dvision Automatiseringsbureau.
Microsoft Dynamics NAV 2008 dvision Automatiseringsbureau. All Rights Reserved. No part of this document may be photocopied, reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by
Nadere informatieVervolg solvabiliteitsrichtlijnen DNB vanaf 2010
Vervolg solvabiliteitsrichtlijnen DNB vanaf 2010 Ontwikkelde oplossingen voor FOV-leden Out of the box actuaries and risk professionals 1 SOLVENCY II In 2012 zal de Europese Commissie (EC) het huidige
Nadere informatieGOVERNMENT NOTICE. STAATSKOERANT, 18 AUGUSTUS 2017 No NATIONAL TREASURY. National Treasury/ Nasionale Tesourie NO AUGUST
National Treasury/ Nasionale Tesourie 838 Local Government: Municipal Finance Management Act (56/2003): Draft Amendments to Municipal Regulations on Minimum Competency Levels, 2017 41047 GOVERNMENT NOTICE
Nadere informatieCertificaat van Goedkeuring
Certificaat van Goedkeuring Hiermede wordt verklaard dat het managementsysteem van: Broad Horizon Cloud B.V. Keienbergweg 100, 1101 GH Amsterdam, Nederland door LRQA is goedgekeurd voor de volgende norm(en):
Nadere informatieSeminar 360 on Renewable Energy
Seminar 360 on Renewable Energy Financieren van duurzame energie initiatieven ING Lease (Nederland) B.V. Roderik Wuite - Corporate Asset Specialist - Agenda I 1. Introductie 2. Financiering van duurzame
Nadere informatieOnderwerp: Re: Reactie GFA en Politie op "Voorlopige" TNO Rapportage
036 Van: Wiebes, Mark (M.Y.) Verzonden: maandag 5 september 201608:35 Aan:.) Onderwerp: Re: Reactie GFA en Politie op "Voorlopige" TNO Rapportage 29-08-2016 Ja, graag. Mark Wiebes Commissaris van politie
Nadere informatieOverview. Ingekomen facturen registratie. Microsoft Dynamics NAV. 2006 dvision Automatiseringsbureau.
Microsoft Dynamics NAV Ingekomen facturen registratie Overview 2006 dvision Automatiseringsbureau. All Rights Reserved. No part of this document may be photocopied, reproduced, stored in a retrieval system,
Nadere informatieMyDHL+ Uw accountnummer(s) delen
MyDHL+ Uw accountnummer(s) delen met anderen Uw accountnummer(s) delen met anderen in MyDHL+ In MyDHL+ is het mogelijk om uw accountnummer(s) te delen met anderen om op uw accountnummer een zending te
Nadere informatieDe impact van automatisering op het Nederlandse onderwijs
De impact van automatisering op het Nederlandse onderwijs Een verkenning op basis van data-analyse Amsterdam, september 2016 Leiden we op tot werkloosheid? De impact van automatisering op het onderwijs
Nadere informatie4 JULI 2018 Een eerste kennismaking met gemeentefinanciën en verbonden partijen voor raadsleden - vragen
4 JULI 2018 Een eerste kennismaking met gemeentefinanciën en verbonden partijen voor raadsleden - vragen Alkmaar Bergen Castricum Heerhugowaard Heiloo Langedijk Uitgeest Hoe verhoud het EMU saldo zich
Nadere informatieVan Commissionaire naar LRD?
Van Commissionaire naar LRD? Internationale jurisprudentie en bewegingen in het OESO commentaar over het begrip vaste inrichting (Quo Vadis?) Mirko Marinc, Michiel Bijloo, Jan Willem Gerritsen Agenda Introductie
Nadere informatieBuilding the next economy met Blockchain en real estate. Lelystad Airport, 2 november 2017 BT Event
Building the next economy met Blockchain en real estate Lelystad Airport, 2 november 2017 Blockchain en real estate Programma Wat is blockchain en waarvoor wordt het gebruikt? BlockchaininRealEstate Blockchain
Nadere informatieOVERZICHT DEEL I ONDERZOEK: DE BELGISCHE ONDERNEMER EN CROWDFUNDING DEEL II HELLO CROWD!, TWEE JAAR LATER: DE RESULTATEN
OVERZICHT DEEL I ONDERZOEK: DE BELGISCHE ONDERNEMER EN CROWDFUNDING DEEL II HELLO CROWD!, TWEE JAAR LATER: DE RESULTATEN 13 oktober 2017 hellocrowd.be @hellocrowdnl @hellobankbelgie METHODOLOGIE - Een
Nadere informatieRisicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II
Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II Hoofdindeling: Leidraden Opgesteld door: Commissie Enterprise Risk Management (ERM) Vastgesteld door: Commissie Enterprise Risk Management (ERM)
Nadere informatieDetailed View. Transportplanning Inkoop. Microsoft Dynamics NAV. 2007 dvision Automatiseringsbureau.
Microsoft Dynamics NAV Transportplanning Inkoop 2007 dvision Automatiseringsbureau. All Rights Reserved. No part of this document may be photocopied, reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted,
Nadere informatieGeneral info on using shopping carts with Ingenico epayments
Inhoudsopgave 1. Disclaimer 2. What is a PSPID? 3. What is an API user? How is it different from other users? 4. What is an operation code? And should I choose "Authorisation" or "Sale"? 5. What is an
Nadere informatieBeleggen in Oplossingen
Beleggen in Oplossingen Doing well by doing good, in het groot Robeco 2 december 2015 1 1. Beleid Met de klant Van principes naar kader Keuze thema s Doelstelling 2. Uitvoering Fasering Definities en selectie
Nadere informatieJOB OPENING OPS ENGINEER
2016 DatacenterNext All rights reserved Our Mission Wij zijn een On-Demand Technology Office die bedrijven helpt technologie te organiseren, zekeren en innoveren. Dit stelt onze klanten in staat, vertrouwende
Nadere informatieFrom: Sent: To: Subject:
From: Sent: To: Subject: Ik snap niet dat de MIVD toegestaan heeft dat publicatie met de namen van MIVD medewerkers op internet zijn gezet. Want namen zijn vrij eenvoudig via internet aan foto's en erger
Nadere informatieOrtec Finance Artikel. Financiële planning. Een integrale benadering van inkomensplanning en vermogensplanning met inzicht in risico.
Ortec Finance Artikel Financiële planning Een integrale benadering van inkomensplanning en vermogensplanning met inzicht in risico Oktober 2014 inleiding In wet en regelgeving wordt steeds meer nadruk
Nadere informatieit would be too restrictive to limit the notion to an "inner circle" in which the individual may live his own personal life as he chooses and to exclude therefrom entirely the outside world not encompassed
Nadere informatie(Big) Data in het sociaal domein
(Big) Data in het sociaal domein Congres Sociaal: sturen op gemeentelijke ambities 03-11-2016 Even voorstellen Laudy Konings Lkonings@deloitte.nl 06 1100 3917 Romain Dohmen rdohmen@deloitte.nl 06 2078
Nadere informatieVan: Hoogendoorn, Ilona (NL Rotterdam) [mailto:ihoogendoorn@deloitte.nl] Namens Wiersma, Reinder (NL Rotterdam)
A.van Beerendonk Van: Griffie Verzonden: dinsdag 1 december 2015 13:17 Aan: A.van Beerendonk Onderwerp: FW: Cursus van BBV naar Vpb 18 januari 2016 Bijlagen: image013.wmz Digitale leeszaal Van: Hoogendoorn,
Nadere informatieDank voor uw e-mail. Op een aantal punten ervan wil ik graag nog wat nader ingaan.
Andre Elings Van: Cert (NCSC-NL) [cert@ncsc.nl] Verzonden: maandag 21 juli 2014 15:26 Aan: Andre Elings Onderwerp: RE: Hulpvraag i.v.m. verdachte inlog Digi-D / RE: "Handreiking cybercrime" Beste heer
Nadere informatieProcess Mining and audit support within financial services. KPMG IT Advisory 18 June 2014
Process Mining and audit support within financial services KPMG IT Advisory 18 June 2014 Agenda INTRODUCTION APPROACH 3 CASE STUDIES LEASONS LEARNED 1 APPROACH Process Mining Approach Five step program
Nadere informatieVan: "Dwars-Hunnekink, Wiljanneke" <Wiljanneke.Dwars@Doesburg.nl> Aan: "Dwars-Hunnekink, Wiljanneke" <Wiljanneke.Dwars@Doesburg.
Van: "Dwars-Hunnekink, Wiljanneke" Aan: "Dwars-Hunnekink, Wiljanneke" ; " info@centrum.rotterdam.nl " ; " info@charlois.rotterdam.nl
Nadere informatieProductierapport. Windpark Hellegatsplein 2018 Q3. Date Version 1 Jacco Witteveen
Windpark Hellegatsplein 2018 Q3 Date 24.11.2018 Version 1 Contact Jacco Witteveen jacco.witteveen@out-smart.eu Content 1. Definities 3 2. Managementsamenvatting 4 3. Productiedetails 5 3.1. Productie versus
Nadere informatieOrbis Software. Exact. Integration Tools. Dit document bevat de Release Notes voor: - Exact Globe Integration Tool v x
Orbis Software Exact Integration Tools Dit document bevat de Release Notes voor: - Exact Globe Integration Tool v1.1.17.x Inhoudsopgave 1. 0 1. 1 1. 2 Exact Globe Integration Tool (v1.1.17.x) Veld ApplyLinkItem
Nadere informatieVoorbeelden van machtigingsformulieren Nederlands Engels. Examples of authorisation forms (mandates) Dutch English. Juli 2012 Versie 2.
Voorbeelden van machtigingsformulieren Nederlands Engels Examples of authorisation forms (mandates) Dutch English Voorbeelden machtigingsformulieren standaard Europese incasso Examples of authorisation
Nadere informatieSeminar Hernieuwbare energie voor bedrijven
Seminar Hernieuwbare energie voor bedrijven Financieren van duurzame energie initiatieven ING Auke de Boer- manager ING Groenbank N.V. Agenda I 1. Introductie 2. Financiering duurzame energie initiatieven
Nadere informatieOverview. Beveiligde functies. Microsoft Dynamics NAV. 2007 dvision Automatiseringsbureau.
Microsoft Dynamics NAV Overview 2007 dvision Automatiseringsbureau. All Rights Reserved. No part of this document may be photocopied, reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form
Nadere informatieMyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate
MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate Van Non-Corporate naar Corporate In MyDHL+ is het mogelijk om meerdere gebruikers aan uw set-up toe te voegen. Wanneer er bijvoorbeeld meerdere collega s van dezelfde
Nadere informatieBiodiversity responses to climate and land-use change: A historical perspective Aguirre Gutierrez, J.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Biodiversity responses to climate and land-use change: A historical perspective Aguirre Gutierrez, J. Link to publication Citation for published version (APA): Aguirre
Nadere informatieIT risk management voor Pensioenfondsen
IT risk management voor Pensioenfondsen Cyber Security Event Marc van Luijk Wikash Bansi Rotterdam, 11 Maart 2014 Beheersing IT risico s Het pensioenfonds is verantwoordelijk voor de hele procesketen,
Nadere informatieDe pensioenmarkt in 2020 26 januari 2012
De pensioenmarkt in 2020 26 januari 2012 RM stephan@makingstrategywork.nl +31 (0)6 23 598 223 @slinnenb Atos Consulting Making Strategy Work Logica Business Consulting Partner Financial Services Scenario
Nadere informatiePRODUCTIERAPPORT. Windpark Hellegatsplein VVJ Datum Versie 1 Jacco Witteveen
Windpark Hellegatsplein 2016 - VVJ 2017 Datum 10.10.2017 Versie 1 Contact Jacco Witteveen jacco.witteveen@out-smart.eu CONTENT 1. DEFINITIES 2 2. MANAGEMENTSAMENVATTING 3 - Productie voorspelling versus
Nadere informatie2010 Integrated reporting
2010 Integrated reporting Source: Discussion Paper, IIRC, September 2011 1 20/80 2 Source: The International framework, IIRC, December 2013 3 Integrated reporting in eight questions Organizational
Nadere informatieOverview. Zorgsector. Microsoft Dynamics NAV. 2006 dvision Automatiseringsbureau.
Microsoft Dynamics NAV Overview 2006 dvision Automatiseringsbureau. All Rights Reserved. No part of this document may be photocopied, reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form
Nadere informatieAanpassing btw per 1 oktober 2012 Microsoft Dynamics AX
Aanpassing btw per 1 oktober 2012 Microsoft Dynamics AX Mprise B.V. Newtonstraat 2 P.O. Box 598 3900 AN VEENENDAAL The Netherlands Copyright 2012 Mprise B.V., Veenendaal, The Netherlands All rights reserved.
Nadere informatieContractrisico s van zorgvastgoed Syntrus Achmea Real Estate & Finance
Amsterdam, De Makroon Contractrisico s van zorgvastgoed Syntrus Achmea Real Estate & Finance November 2016 Daan Tettero genda Introductie Syntrus Achmea Real Estate & Finance 7, 5,2 1,4 Zorgvastgoed voor
Nadere informatieDe Risicomarge: Feit en Fictie
De Risicomarge: Feit en Fictie Prof. dr. Roger J. A. Laeven 1 15 september 2017 De Risicomarge: Feit en Fictie Mini Symposium 15 september 2017 Koninklijke Industrieele Groote Club Prof. dr. Roger J. A.
Nadere informatieHoe gaan we het in Groningen doen? De Energiekoepel van de Provincie Groningen
Hoe gaan we het in Groningen doen? De Energiekoepel van de Provincie Groningen Froombosch Frans N. Stokman frans.stokman@grunnegerpower.nl 28 mei 2013 Hoe realiseren wij duurzaamheid? Decentrale duurzame
Nadere informatieAANVRAAG Namen en Adressen
AANVRAAG Namen en Adressen Bestandsbeschrijving AVNAWIBA, NAAMIBAN, Definitief Author: equensworldline Document date: 1 augustus 2017 Classification: Open Version: 3.0 Versie historie Version no. Version
Nadere informatieNieuwsbrief NRGD. Editie 11 Newsletter NRGD. Edition 11. pagina 1 van 5. http://nieuwsbrieven.nrgd.nl/newsletter/email/47
pagina 1 van 5 Kunt u deze nieuwsbrief niet goed lezen? Bekijk dan de online versie Nieuwsbrief NRGD Editie 11 Newsletter NRGD Edition 11 17 MAART 2010 Het register is nu opengesteld! Het Nederlands Register
Nadere informatieOVERZICHT DEEL I ONDERZOEK: DE BELG EN CROWDFUNDING DEEL II HELLO CROWD!, TWEE JAAR LATER: DE
hellocrowd.be @hellocrowdnl @hellobankbelgie OVERZICHT DEEL I ONDERZOEK: DE BELG EN CROWDFUNDING DEEL II HELLO CROWD!, TWEE JAAR LATER: DE RESULTATEN 13 oktober 2017 METHODOLOGIE - Een jaar na het eerste
Nadere informatieVAN LANSCHOT N.V. DATUM: 11/03/2015 EURONEXT AMSTERDAM. Assimilation of Structured Note
CORPORATE EVENT NOTICE: Assimilatie VAN LANSCHOT N.V. LOCATIE: Amsterdam BERICHT NR: AMS_20150311_01776_EUR DATUM: 11/03/2015 MARKT: EURONEXT AMSTERDAM From 16/03/2015 the 5000 Structured Note (ISIN code
Nadere informatieOverview. HP - Horti Productie. Microsoft Dynamics NAV. 2009 dvision Automatiseringsbureau.
Microsoft Dynamics NAV HP - Horti Productie Overview 2009 dvision Automatiseringsbureau. All Rights Reserved. No part of this document may be photocopied, reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted,
Nadere informatieOverview. Urenregistratie. Microsoft Dynamics NAV. 2007 dvision Automatiseringsbureau.
Microsoft Dynamics NAV Urenregistratie Overview 2007 dvision Automatiseringsbureau. All Rights Reserved. No part of this document may be photocopied, reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted,
Nadere informatieDe onmisbare actuaris. VSAE congres 20 september 2011 Sabijn Timmers
De onmisbare actuaris VSAE congres 20 september 2011 Sabijn Timmers Eigenaar van de Black Box Inhoud Introductie Ontwikkelingen in S2 Waar we vandaan komen Waar we heen gaan Waarom we onmisbaar zijn En
Nadere informatieMCDA methodiek in SELFIE: meten en wegen
MCDA methodiek in SELFIE: meten en wegen Maureen Rutten-van Mölken SELFIE tweede nationale workshop 29 maart 2018 Agenda 12:00 12:30u Inloop met koffie, thee en broodjes 12:30 12:45u Voorstelrondje 12:45
Nadere informatieTowers Watson Replica. Complexe modellen eenvoudig gemaakt
Towers Watson Replica Complexe modellen eenvoudig gemaakt Towers Watson Replica Complexe modellen eenvoudig gemaakt Regelgeving verhoogt de druk De huidige regelgeving verhoogt de druk op verzekeraars
Nadere informatieLONDEN MET 21 GEVARIEERDE STADSWANDELINGEN 480 PAGINAS WAARDEVOLE INFORMATIE RUIM 300 FOTOS KAARTEN EN PLATTEGRONDEN
LONDEN MET 21 GEVARIEERDE STADSWANDELINGEN 480 PAGINAS WAARDEVOLE INFORMATIE RUIM 300 FOTOS KAARTEN EN PLATTEGRONDEN LM2GS4PWIR3FKEP-58-WWET11-PDF File Size 6,444 KB 117 Pages 27 Aug, 2016 TABLE OF CONTENT
Nadere informatieDraag uw groene ambities uit Het Groene communicatiepakket
Draag uw groene ambities uit In het Groene communicatiepakket vindt u een aantal handige communicatietools die u helpen bij het uitdragen van uw groene ambities. In deze handleiding leest u hoe u de tools
Nadere informatieKennerschap en juridische haken en ogen. Vereniging van Nederlandse Kunsthistorici Amsterdam, 10 juni 2016 R.J.Q. Klomp
Kennerschap en juridische haken en ogen Vereniging van Nederlandse Kunsthistorici Amsterdam, 10 juni 2016 R.J.Q. Klomp De Emmaüsgangers () Lucas 24, 13-35 Juridische haken en ogen Wat te doen als koper
Nadere informatieSymptom monitoring and quality of life of patients with cancer in the palliative phase Hoekstra, J.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Symptom monitoring and quality of life of patients with cancer in the palliative phase Hoekstra, J. Link to publication Citation for published version (APA): Hoekstra,
Nadere informatieSolvency II, waar het allemaal om begon. Pieter Bouwknegt September 2011
Solvency II, waar het allemaal om begon Pieter Bouwknegt September 2011 Spreker Pieter Bouwknegt is hoofd ALM & Capital Management bij Nationale Nederlanden In die positie heeft hij met verschillende aspecten
Nadere informatiePRODUCTIERAPPORT. Windpark Hellegatsplein 2018 Q2. Datum Versie 2 Jacco Witteveen
Windpark Hellegatsplein 2018 Q2 Datum 07.08.2018 Versie 2 Contact Jacco Witteveen jacco.witteveen@out-smart.eu INHOUD 1. DEFINITIES 2 2. MANAGEMENTSAMENVATTING 3 - Productie voorspelling versus Actueel
Nadere informatieUvA-DARE (Digital Academic Repository) Health targets: navigating in health policy. van Herten, L.M. Link to publication
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Health targets: navigating in health policy van Herten, L.M. Link to publication Citation for published version (APA): van Herten, L. M. (2001). Health targets: navigating
Nadere informatieProfessionalisering van de personeelsfunctie: Een empirisch onderzoek b twintig organisaties Biemans, P.J.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Professionalisering van de personeelsfunctie: Een empirisch onderzoek b twintig organisaties Biemans, P.J. Link to publication Citation for published version (APA):
Nadere informatieliniled Cast Joint liniled Gietmof liniled Castjoint
liniled Cast Joint liniled Gietmof liniled is een hoogwaardige, flexibele LED strip. Deze flexibiliteit zorgt voor een zeer brede toepasbaarheid. liniled kan zowel binnen als buiten in functionele en decoratieve
Nadere informatieVoorkom pijnlijke verrassingen Nieuwe Controleaanpak Belastingdienst. Presentator: Remko Geveke
Voorkom pijnlijke verrassingen Nieuwe Controleaanpak Belastingdienst Presentator: Remko Geveke Start webinar: 08:30 uur Agenda Nieuwe Controleaanpak Belastingdienst Verticaal Toezicht vs. Horizontaal Toezicht
Nadere informatieEPC ESCO VME. Sven Wuyts Factor4
EPC ESCO VME Sven Wuyts Factor4 Energie Prestatie Contract Energy Service COmpany Vereniging van MedeEigenaars Sven Wuyts Factor4 Factor4: Antwerpen en Amsterdam Ingenieurs en financieel experts Energiebesparingsprojecten
Nadere informatieRisicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II
Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II AG Commissie ERM Leidraad: overzicht wetgeving en vereisten Introductie In dit document is een overzicht opgenomen van de vereisten aan de risicomanagement
Nadere informatieServiceplannen. Handleiding
Serviceplannen Handleiding Sure IT b.v. 2017, Sure IT b.v. Het Wilmar logo en Wilmar Infosystems zijn handelsmerken van Sure IT b.v. Dit document is met uiterste zorg samengesteld. Sure IT aanvaardt geen
Nadere informatieGeachte mevrouw, Met vriendelijke groet, adviseur bedrijfsvoering
Cc: Onderwerp: RE: Vragen betreffende Offerteaanvraag Vormgeving grote verplichtstelling, kenmerk 021500100.017.040 Datum: woensdag 4 maart 2015 9:53:42 Bijlagen: Bijlage (nummer optioneel) Verklaring
Nadere informatieOverview. Tableau Software. Microsoft Dynamics NAV. 2007 dvision Automatiseringsbureau.
Microsoft Dynamics NAV Tableau Software 2007 dvision Automatiseringsbureau. All Rights Reserved. No part of this document may be photocopied, reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in
Nadere informatieRaadsinformatiebrief. Onderwerp Achtervangovereenkomst voor leningen Laurentius komt te vervallen.
Raadsinformatiebrief Onderwerp Achtervangovereenkomst voor leningen Laurentius komt te vervallen. Inleiding/aanleiding In mei jl hebben we u geïnformeerd over de onwenselijke situatie waarin gemeente Oirschot
Nadere informatieontwikkeling van onze relatie en vervolg. 3 messages Peter Buitelaar <bringuthere.org@gmail.com> Reply To: To: john@haex.
ontwikkeling van onze relatie en vervolg. 3 messages Peter Buitelaar Reply To: To: john@haex.nl Cc: Beste John, Jij hebt mij gevraagd het e.e.a aan het papier toe te vertrouwen.
Nadere informatieWHS Autochartist. Van start gaan met WHS Autochartist. De markttrend voorspellen De grafiek voor ontwikkelende chart patronen laten zoeken
Van start gaan met WHS Autochartist De markttrend voorspellen De grafiek voor ontwikkelende chart patronen laten zoeken WHS Autochartist Belangrijke support, resistance en break-out niveaus bepalen WH
Nadere informatieEnergie en klimaatverandering als beleggingsthema: the real deals
Energie en klimaatverandering als beleggingsthema: the real deals Jacco Minnaar - Triodos Investment Management 8 juni 2017 Instituut voor Pensioeneducatie 0 Triodos in een oogopslag Triodos Bank Onafhankelijke
Nadere informatieNCTS - INFORMATIE INZAKE NIEUWIGHEDEN VOOR 2010
NCTS - INFORMATIE INZAKE NIEUWIGHEDEN VOOR 2010 Op basis van het nieuwe artikel 365, lid 4 (NCTS) en het nieuwe artikel 455bis, lid 4 (NCTS-TIR) van het Communautair Toepassingswetboek inzake douane 1
Nadere informatieHandleiding SWIFT MyStandard Readiness Portal. Juni 2016
Handleiding SWIFT MyStandard Readiness Portal Juni 2016 Introductie In dit document worden de stappen tot het gebruik van de MyStandard Readiness Portal beschreven. Het gebruik van de Portal is redelijk
Nadere informatieTriodos Investment Management Els Ankum-Griffioen
Triodos Investment Management Els Ankum-Griffioen 0 1 Impact verandering bewerkstelligen 2 Triodos IM Duurzaam is meer dan groen Duurzaam financieren en beleggen is het geld van onze klanten zorgvuldig
Nadere informatieJet-Net Infobulletin. In dit nummer. Doorstart Platform Bèta Techniek. jaargang 8 nummer 1 mei 2011
Jet-Net Infobulletin jaargang 8 nummer 1 mei 2011 Nieuwsbrief voor iedereen die betrokken is bij de activiteiten van Philips Jet-Net. Het Philips Jet-Net Infobulletin heeft een nieuwe opzet, met meer ruimte
Nadere informatieBeste Paul, Met vriendelijke groet, Anton Remmerswaal uitvoerder 06-e Heijmans Infra BV. Labradoriet KB Dordrecht
Van: Remmerswaal, Anton Verzonden: woensdag e8 juni e017 6:56 Aan: Joormann, Paul CC: Godert Overweel; Mastenbroek, Jan Onderwerp: FW: Bypass Marathonweg Bijlagen: By-pass met
Nadere informatieOnder moeders paraplu? Determinanten en effecten van merkportfoliostrategieën Cramer, K.V.B.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Onder moeders paraplu? Determinanten en effecten van merkportfoliostrategieën Cramer, K.V.B. Link to publication Citation for published version (APA): Cramer, K.
Nadere informatie