Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet.

Transcriptie

1 BESLUIT Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet. Zaaknummer 2129/ Essent N.V. - N.V. Nutsbedrijven Maastricht I. MELDING 1. Op 9 oktober 2000 heeft de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat Essent N.V. voornemens is zeggenschap te verkrijgen, in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet, over N.V. Nutsbedrijven Maastricht. Van de melding is mededeling gedaan in Staatscourant 201 van 17 oktober Naar aanleiding van de mededeling in de Staatscourant is een zienswijze door een derde naar voren gebracht.[1] II. PARTIJEN 2. Essent N.V. (hierna: Essent) is een naamloze vennootschap naar Nederlands recht. Zij heeft als aandeelhouders de provincies Limburg, Noord- Brabant, Groningen, Drenthe, Overijssel en Flevoland en een aantal gemeenten in die provincies. Essent is actief op het gebied van de inkoop, transport, distributie en levering van elektriciteit en gas aan bedrijven en particulieren, de productie van elektriciteit, warmte en stoom, de distributie van warmte, een aantal energiegerelateerde dienstverleningsactiviteiten, de exploitatie van kabelnetwerken, de verhuur van warmwatertoestellen en c.v.- ketels, het storten, verbranden en composteren van afvalstoffen alsmede de inzameling en verwerking van afvalstoffen voor particulieren en instellingen. 3. N.V. Nutsbedrijven Maastricht (hierna: Nutsbedrijven Maastricht) is een naamloze vennootschap naar Nederlands recht. Zij heeft de Gemeente Maastricht als enig aandeelhouder. Nutsbedrijven Maastricht is actief op het gebied van de inkoop, transport, distributie en levering van elektriciteit, gas, water en warmte aan bedrijven en particulieren, een aantal energiegerelateerde dienstverleningsactiviteiten, de exploitatie van een kabelnetwerk en de verhuur van warmwatertoestellen en c.v.-ketels. III. DE GEMELDE OPERATIE 4. De gemelde operatie is neergelegd in een document met als titel Overleg met gemeente Maastricht (GM) en Nutsbedrijven Maastricht (NM) over overname aandelen NM door Essent en een daarbij behorende overeenkomst van 14 juli 2000 tussen Burgemeester en Wethouders van de Gemeente Maastricht en Essent. Vervolgens is een notitie met als titel Onderhandelingsresultaten vervreemding aandelen N.V. Nutsbedrijven

2 Maastricht NM door Essent bij brief van 18 augustus 2000 bevestigd en op 3 oktober 2000 door de gemeenteraad van Maastricht geaccordeerd. Genoemde stukken bevatten het voornemen tot gefaseerde overdracht door de Gemeente Maastricht van het volledige aandelenkapitaal in Nutsbedrijven Maastricht aan Essent of een door Essent aan te wijzen groepsmaatschappij. Op het moment van het sluiten van de overeenkomst zal 50,1% van de aandelen met werkende kracht tot 1 januari 2000 worden overgedragen. Per 31 december 2000 en vervolgens steeds per 31 december van de jaren 2001 tot en met 2005 zal 7,1% van de aandelen worden overgedragen en op 31 december 2006 de laatste 7,3%. Het wettelijk structuurregime zal na de overdracht van 50,1% van de aandelen niet meer van toepassing zijn op Nutsbedrijven Maastricht en haar statuten zullen worden aangepast, zodat besluiten in de algemene vergadering van aandeelhouders worden genomen met meerderheid van stemmen. IV. TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT 5. De gemelde operatie is een concentratie in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet. De hierboven, onder punt 4, omschreven transactie leidt er toe dat Essent op het moment van de overdracht van 50,1% van de aandelen uitsluitende zeggenschap verkrijgt over Nutsbedrijven Maastricht.[2] 6. Betrokken ondernemingen, in de zin van het Besluit vaststelling formulieren Mededingingswet (Staatscourant 1 van 2 januari 1998), zijn Essent en Nutsbedrijven Maastricht. 7. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt. V. BEOORDELING A. Relevante markten Inleiding 8. De betrokken ondernemingen zijn nutsbedrijven. Hun activiteiten overlappen op een groot aantal gebieden, zoals elektriciteit, gas, warmte, aan de energievoorziening gerelateerde diensten en exploitatie van kabelnetwerken. Deze gebieden zullen in het navolgende kort worden beschreven, waarbij zal worden verwezen naar eerdere besluiten waarin meer uitgebreid op de marktafbakening is ingegaan. Relevante productmarkten De markt voor transport van elektriciteit 9. Gelet op het feit dat de Elektriciteitswet 1998 onder meer een verplichte scheiding tussen enerzijds handelsactiviteiten en anderzijds netbeheerdersactiviteiten van leveringsbedrijven voorschrijft en een ieder het

3 recht heeft om afzonderlijk transportdiensten van netbeheerders af te nemen, is in eerdere besluiten[3] een aparte productmarkt voor transport van elektriciteit onderscheiden. De markt voor levering van elektriciteit 10. Eerder is geconcludeerd dat er een afzonderlijke markt voor levering van elektriciteit bestaat, waarbij op dit moment nader onderscheid gemaakt kan worden tussen leveringen aan vrije afnemers en aan beschermde ofwel gebonden afnemers.[4] Het leveringsbedrijf heeft een leveringsplicht jegens beschermde afnemers in zijn verzorgingsgebied; beschermde afnemers kunnen alleen van het leveringsbedrijf in wiens verzorgingsgebied zij gevestigd zijn afnemen. Vrije afnemers zijn vrij in de keuze van hun leverancier. Op grond hiervan zal in onderhavige zaak worden uitgegaan van een aparte markt voor levering van elektriciteit aan beschermde ofwel gebonden afnemers en een aparte markt voor levering van elektriciteit aan vrije afnemers. 11. In dit verband is van belang dat op grond van de Elektriciteitswet 1998 alle afnemers gefaseerd de vrijheid krijgen om een leverancier te kiezen.[5] Bij voltooiing van het liberaliseringsproces dient in de toekomst mogelijk niet langer een onderscheid gemaakt te worden tussen categorien afnemers, omdat in dat geval alle afnemers keuzevrijheid hebben. Anderzijds valt niet uit te sluiten dat, gelet op de verschillen die er bestaan tussen de verschillende categorien afnemers wat betreft onder meer wijze en omvang van inkoop, er een blijvend onderscheid gemaakt moet worden tussen categorien afnemers. 12. Aangezien de materile beoordeling hierdoor niet wordt benvloed, kan in het onderhavige geval in het midden blijven of er, binnen de groep van beschermde afnemers, nader onderscheid moet worden gemaakt naar de groep afnemers die in 2002 keuzevrijheid krijgt en de groep afnemers die in 2004 keuzevrijheid zal krijgen (zie punt 36). Tevens kan in het midden worden gelaten of, ingeval sprake is van keuzevrijheid voor bepaalde afnemers, er n markt is voor levering aan alle op dat moment vrije afnemers of dat onderscheid nodig blijft naar de groep van afnemers die thans reeds vrij is, de groep afnemers die in 2002 keuzevrijheid heeft gekregen en/of de groep afnemers die in 2004 keuzevrijheid heeft gekregen (zie de punten 35 tot en met 37). De markt voor productie van elektriciteit, verticale relatie 13. De markt voor productie van elektriciteit is aan te merken als verticaal benvloede markt, omdat Nutsbedrijven Maastricht actief is op de markt voor levering van elektriciteit en deze elektriciteit zou kunnen betrekken van Essent als producent van elektriciteit. Eerder is geconcludeerd dat er een aparte markt voor de productie en import van elektriciteit bestaat.[6] Op deze markt wordt zowel elektriciteit afkomstig van in Nederland gevestigde producenten als gemporteerde elektriciteit aangeboden aan leverings- en handelsbedrijven. Wat betreft in Nederland geproduceerde elektriciteit behoeft geen onderscheid gemaakt te worden tussen productie via decentrale opwekking, met name via zogenaamde warmtekrachtkoppelings-installaties (WKKs) of via grootschalige ofwel centrale productie.[7] De markt voor levering van gas 14. In de Gaswet is bepaald dat de gasmarkt in fasen wordt geliberaliseerd.[8]

4 In de overgangsfase zijn er beschermde en niet-beschermde ofwel vrije afnemers van gas.[9] Na voltooiing van het liberaliseringsproces op het gebied van de levering van gas behoeft mogelijkerwijs niet langer onderscheid gemaakt te worden tussen categorien afnemers, omdat in dat geval alle afnemers keuzevrijheid hebben. Tot die tijd dient echter rekening gehouden te worden met het bestaan van afzonderlijke markten voor beschermde en nietbeschermde afnemers van gas. Niet uit te sluiten valt dat ook na voltooiing van het liberaliseringsproces, gelet op de verschillen die er bestaan tussen de verschillende categorien afnemers wat betreft onder meer wijze en omvang van inkoop, er een blijvend onderscheid gemaakt moet worden tussen categorien afnemers. 15. Aangezien de materile beoordeling hierdoor niet wordt benvloed, kan in het onderhavige geval in het midden blijven of er, binnen de groep van beschermde afnemers, nader onderscheid moet worden gemaakt naar de groep afnemers die in 2002 keuzevrijheid krijgt en de groep afnemers die in 2004 keuzevrijheid zal krijgen (zie de punten 41 en 42). Tevens kan in het midden worden gelaten of, ingeval sprake is van keuzevrijheid voor bepaalde afnemers, er n markt is voor levering aan alle op dat moment vrije afnemers of dat onderscheid nodig blijft naar de groep afnemers die thans reeds vrij is, de groep afnemers die in 2002 keuzevrijheid zal hebben gekregen en/of de groep afnemers die in 2004 keuzevrijheid zal hebben gekregen (zie de punten 41 en 42). De markt voor productie en levering van warmte 16. Eerder is geconcludeerd dat de markt voor productie en levering van warmte een aparte productmarkt vormt.[10] Deze markt betreft de exploitatie van systemen voor het produceren en bij de verbruiker brengen van warmte, zoals stadsverwarming, warmtekrachtkoppeling en warmtepompen. De markten voor aan de energievoorziening gerelateerde diensten 17. Partijen zijn actief op de volgende markten voor aan de energievoorziening gerelateerde diensten: - de markt voor verkoop/verhuur van warmte- en warmwaterapparatuur[11]; - de markt voor diensten inzake openbare verlichting en verkeerssystemen; - de markt voor advisering inzake energietoepassingen en energielevering; - de markt voor administratieve diensten voor derden. Deze productmarktafbakening ten aanzien van genoemde diensten is gebaseerd op eerdere besluiten[12] en wordt ook in dit besluit gehanteerd. Exploitatie van vaste communicatienetten; inleiding 18. Partijen zijn beide actief op het gebied van de exploitatie van vaste communicatienetten door het distribueren van radio- en televisiesignalen (hierna: RTV-signalen), telefonie, internettoegang, betaaltelevisie en datacommunicatie. In de huidige situatie en naar verwachting in de nabije toekomst, dienen televisie, telefonie, internettoegang en andere informatiediensten van elkaar te worden onderscheiden.[13] De markt voor distributie van RTV-signalen 19. RTV-programmas worden gedistribueerd via de ether, de satelliet, en de kabel. Met betrekking tot de technische voorwaarden en de financiering

5 bestaan belangrijke verschillen tussen de drie transmissiesystemen. Daarom is er vooralsnog reden om uit te gaan van een aparte markt voor de distributie van RTV-signalen via kabelnetwerken.[14] In eerdere besluiten is geconcludeerd dat de distributie van RTV-signalen via kabelnetwerken een aparte relevante productmarkt vormt.[15] Markten voor betaaltelevisie, datacommunicatie, telefonie en internettoegang 20. Ten aanzien van het aanbieden van betaaltelevisie, datacommunicatie, telefonie en internettoegang via kabelnetwerken werd in zaak 439/UPC NUON [16] geconcludeerd dat deze productmarkten nog volop in ontwikkeling zijn en zich in de toekomst verder zullen ontplooien. Momenteel worden in een aantal regios in Nederland bovengenoemde diensten aangeboden via het kabelnetwerk. In het onderhavige geval kan het in het midden blijven of sprake is van productmarkten voor betaaltelevisie, respectievelijk voor datacommunicatie, voor telefonie en voor internettoegang, of dat moet worden uitgegaan van een nauwkeuriger afbakening van de relevante productmarkten ten aanzien van deze gebieden, aangezien dit de uiteindelijk beoordeling niet benvloedt (zie punt 47). Relevante geografische markten De markt voor transport van elektriciteit 21. De netwerken van de verschillende netbeheerders vallen geografisch samen met de huidige regionale leveringsgebieden van de leveringsbedrijven. Zoals eerder geconcludeerd, is er daarom sprake van regionale markten, ter grootte van deze leveringsgebieden.[17] De markt voor levering van elektriciteit 22. Wat betreft de levering van elektriciteit aan beschermde afnemers geldt dat een leveringsbedrijf op grond van een exclusieve leveringsvergunning een monopolie heeft binnen het gebied waarvoor de vergunning geldt. Primair kan daarom worden uitgegaan van het leveringsgebied als relevante geografische markt.[18] 23. Wat betreft de geografische omvang van de markt voor levering aan vrije afnemers wordt, gelet op de beperkte importcapaciteit en de beperkte feitelijke import en export, in onderhavige zaak, conform eerdere besluiten, uitgegaan van een nationale markt.[19] Essent stelt zich op het standpunt dat de geografische dimensie van deze markt ruimer is, maar dat dit voor de beoordeling van de onderhavige concentratie in het midden kan blijven, omdat ook op een nationale markt geen mededingingsproblemen zullen ontstaan. 24. Bij de beoordeling van de gevolgen van de concentratie zal rekening worden gehouden met het naar verwachting in geografische zin ruimer worden van de relevante markt als gevolg van door wetgeving gentameerde wijzigingen in de marktstructuur.[20] Wanneer de twee groepen die thans nog beschermde afnemers zijn, in respectievelijk 2002 en 2004 keuzevrijheid zullen krijgen, zal ook voor deze groepen gelden dat de marktomvang niet meer automatisch samenvalt met het gebied waarin het leveringsbedrijf oorspronkelijk een monopoliepositie had. Op dit moment is echter niet vast te stellen op welke termijn de relevante geografische markt zich zal hebben ontwikkeld tot bijvoorbeeld een nationale markt.

6 De markt voor productie van elektriciteit, verticale relatie 25. Eerder is geconcludeerd dat de markt voor productie van elektriciteit nationaal is.[21] Deze conclusie was met name gebaseerd op de omvang van de feitelijke import, met een aandeel van circa 14% op de productiemarkt, alsook op de beperkte importcapaciteit en de verwachting dat de capaciteitsproblemen niet op korte termijn zullen worden opgelost. De situatie is sindsdien niet noemenswaardig gewijzigd, zodat ook in het onderhavige geval zal worden uitgegaan van een nationale markt voor de productie van elektriciteit. De markt voor levering van gas 26. Wat betreft de geografische omvang van de markt voor levering aan vrije afnemers wordt in onderhavige zaak, conform eerdere besluiten, uitgegaan van een markt, die ten minste nationaal van omvang is.[22] 27. Tot 1 januari 2002 zijn de middelgrote afnemers van gas beschermde afnemers, terwijl de kleinverbruikers tot 1 januari 2004 beschermde afnemers zijn.[23] Dit houdt in dat zij tot die tijd op exclusieve basis gebonden zijn aan de leverancier van gas, in wiens leveringsgebied zij gevestigd zijn, en niet de mogelijkheid hebben te wisselen van gasleverancier. Primair kan daarom wat betreft de levering aan beschermde afnemers worden uitgegaan van het leveringsgebied als relevante geografische markt.[24] 28. Bij de beoordeling van de gevolgen van de concentratie zal rekening worden gehouden met het naar verwachting in geografische zin ruimer worden van de relevante markt als gevolg van door wetgeving gentameerde wijzigingen in de marktstructuur.[25] Wanneer de twee groepen die thans nog beschermde afnemers zijn, in 2002 en 2004 keuzevrijheid zullen krijgen, zal ook voor deze groepen gelden dat de marktomvang niet meer automatisch samenvalt met het gebied waarin het leveringsbedrijf oorspronkelijk een monopoliepositie had. Op dit moment is echter niet vast te stellen op welke termijn de relevante geografische markt zich zal hebben ontwikkeld tot bijvoorbeeld een nationale markt.[26] De markt voor productie en levering van warmte 29. Omdat levering van warmte slechts over een zeer beperkte afstand plaats kan vinden, heeft, zoals eerder geconcludeerd, de relevante geografische markt een lokale dimensie.[27] De markten voor aan de energievoorziening gerelateerde diensten 30. Partijen zijn van oordeel dat de geografische omvang van de in punt 17 genoemde markten nationaal is, gelet op het feit dat een aantal grotere aanbieders (installatiebedrijven, aannemers, adviesbureaus) op landelijk niveau opereren en er sprake is van keteneffecten[28] als gevolg van marktactiviteiten in aangrenzende gebieden. Partijen bieden de diensten op deze markten echter voornamelijk aan binnen hun leveringsgebieden van gas en elektriciteit, zodat ook uitgegaan zou kunnen worden van regionale markten.[29] In onderhavige zaak kan in het midden blijven of de relevante geografische markten regionaal zijn dan wel nationaal, omdat de uiteindelijke beoordeling hierdoor niet wordt benvloed (zie de punten 44 en 45).

7 De markt voor distributie van RTV-signalen 31. Er bestaan zowel argumenten voor een regionale als voor een nationale marktafbakening van de markt voor doorgifte van RTV-signalen via kabelnetwerken.[30] In het onderhavige geval kan in het midden blijven of uitgegaan dient te worden van geografische markten ter grootte van verzorgingsgebieden van kabelmaatschappijen, of van geografische markten die groter zijn dan regionaal (nationaal). De materile beoordeling wordt hierdoor niet benvloed (zie punt 46). Markten voor betaaltelevisie, datacommunicatie, telefonie en internettoegang 32. Ten aanzien van het aanbieden van betaaltelevisie, datacommunicatie, telefonie en internettoegang kan het in het midden blijven of moet worden uitgegaan van regionale of nationale markten, aangezien dit de uiteindelijke beoordeling niet zal benvloeden (zie punt 47). B. Gevolgen van de concentratie De markt voor transport van elektriciteit 33. De activiteiten van partijen op deze markt beperken zich tot hun eigen leverings- of verzorgingsgebieden, die elkaar niet overlappen. Op de regionale markten voor transport van elektriciteit is derhalve geen sprake van overlap tussen de activiteiten van partijen. De markt voor levering van elektriciteit 34. Wat betreft de levering van elektriciteit aan beschermde afnemers staan partijen primair niet met elkaar in concurrentie; binnen hun respectievelijke leverings- of verzorgingsgebieden zijn partijen de enige die elektriciteit aan beschermde afnemers mogen leveren. Op het gebied van levering aan beschermde afnemers bestaat geen concurrentie en worden tarieven gereguleerd door de Minister van Economische Zaken. 35. Op de nationale markt voor levering van elektriciteit aan vrije afnemers heeft Essent in 1999 een marktaandeel van circa [30-40]%[31]*, dat als gevolg van de voorgenomen concentratie [minimaal] zal toenemen. 36. Wat betreft de groep afnemers die in 2002 keuzevrijheid van leverancier zal krijgen heeft Essent thans op nationaal niveau een marktaandeel van circa [30-40]%, dat als gevolg van de voorgenomen concentratie [minimaal] zal toenemen. Wat betreft de groep afnemers die in 2004 keuzevrijheid zal krijgen heeft Essent thans op nationaal niveau een marktaandeel van circa [30-40]%, dat als gevolg van de voorgenomen concentratie [minimaal] zal toenemen. 37. Ingeval de groepen afnemers die in 2002 en 2004 keuzevrijheid krijgen alsdan tot dezelfde productmarkt gerekend moeten worden of ingeval de levering van elektriciteit als zodanig (zonder onderscheid naar afnemersgroepen) een relevante productmarkt zal vormen, wordt het gezamenlijk marktaandeel van partijen niet hoger dan circa [30-40]%. Essent beschikt thans al over een relatief hoog marktaandeel dat als gevolg van de voorgenomen concentratie niet noemenswaardig zal toenemen. Er bestaan enkele belangrijke concurrenten van partijen, zoals NUON en ENECO. NUON heeft wat betreft de groepen afnemers die in 2002 en 2004 vrije afnemers

8 worden vergelijkbare marktaandelen als partijen. De markt voor levering van elektriciteit aan vrije afnemers kent geen hoge toetredingsdrempels.[32] De markt voor productie van elektriciteit, verticale relatie 38. Van partijen is uitsluitend Essent actief op de markt voor productie van elektriciteit. Op de Nederlandse markt voor productie van elektriciteit beschikt Essent over een marktaandeel van circa [20-30]%. Er zijn nog enkele andere grote producenten in Nederland actief, namelijk EPON, E.on en UNA. Het marktaandeel van Essent bedraagt op basis van een Nederlandse markt voor levering van elektriciteit circa [30-40]% en zal als gevolg van de concentratie [minimaal] toenemen. Het is derhalve niet aannemelijk dat de voorgenomen concentratie een marktafsluitend effect zal hebben. De markt voor levering van gas 39. Wat betreft de levering van gas aan beschermde afnemers staan partijen primair niet met elkaar in concurrentie; binnen hun respectievelijke levering- of verzorgingsgebieden zijn partijen de enige die gas aan beschermde afnemers mogen leveren. Op het gebied van levering aan beschermde afnemers bestaat geen concurrentie en worden de tarieven gereguleerd door de Minister van Economische Zaken. 40. Op het gebied van levering van gas aan vrije afnemers bestaat geen overlap tussen de activiteiten van partijen; uitsluitend Essent is op dit gebied actief met een marktaandeel in Nederland van minder dan [0-10]%. De activiteiten van Essent en Nutsbedrijven Maastricht op het gebied van levering van gas overlappen thans derhalve niet (zie ook punt 39). 41. Wat betreft de groep afnemers die in 2002 keuzevrijheid van leverancier zal krijgen heeft Essent thans op nationaal niveau een marktaandeel van circa [20-30]%, dat als gevolg van de voorgenomen concentratie [minimaal] zal toenemen. Wat betreft de groep afnemers die in 2004 keuzevrijheid zal krijgen heeft Essent thans op nationaal niveau een marktaandeel van circa [20-30]%, dat als gevolg van de voorgenomen concentratie [minimaal] zal toenemen. 42. Ingeval de groepen afnemers die in 2002 en 2004 keuzevrijheid krijgen alsdan tot dezelfde productmarkt gerekend moeten worden bedraagt het gezamenlijk marktaandeel van partijen circa [20-30]%. Ingeval de levering van gas als zodanig (zonder onderscheid naar afnemersgroepen) een relevante productmarkt zal vormen, is het gezamenlijk marktaandeel van partijen op een nationale markt minder dan [10-20]%. Er bestaan verschillende sterke concurrenten van partijen, zoals Gasunie en NUON. Daarnaast zal de betekenis van mogelijke toetredingsdrempels voor de markten voor levering van gas afnemen als gevolg van de liberalisering.[33] De markt voor productie en levering van warmte 43. De activiteiten van partijen op deze lokale markt overlappen niet, aangezien zij uitsluitend actief zijn binnen hun eigen leverings- of verzorgingsgebieden. De markten voor aan de energievoorziening gerelateerde diensten 44. Indien de in punt 17 genoemde markten een nationale omvang zouden

9 hebben dan schatten partijen hun gezamenlijke marktaandeel op alle genoemde markten op minder dan [10-20]%. Er is geen reden aan de opgave van partijen te twijfelen. De activiteiten van partijen op de markt voor diensten inzake openbare verlichting en verkeerssystemen, de markt voor advisering inzake energietoepassingen en energielevering en de markt voor administratieve diensten voor derden beperken zich (naar hun aard) tot hun eigen leverings- of verzorgingsgebieden, die elkaar niet overlappen. Indien er sprake zou zijn van regionale markten overlappen de activiteiten van partijen op deze gebieden derhalve niet. 45. Wat betreft de verkoop/verhuur van warmte- en warmwaterapparatuur is er wl sprake van overlap tussen de activiteiten van partijen op een mogelijk regionale markt; Essent is actief in een groot aantal provincies, waaronder geheel Limburg, Nutsbedrijven Maastricht is enkel actief in Zuid-Limburg (door partijen aangeduid als het gebied ten zuiden van Sittard, inclusief Sittard). De activiteiten van partijen op dit gebied overlappen derhalve in Zuid-Limburg. Partijen schatten het aantal huishoudens in Zuid-Limburg op ongeveer [34]. Voor de berekening van de omvang van de markt voor de verkoop/verhuur van warmte- en warmwaterapparatuur in Zuid-Limburg dient in aanmerking genomen te worden dat per huishouden doorgaans meerdere apparaten aanwezig zijn en dat ook niet-huishoudens zoals bedrijven, openbare gebouwen en winkels afnemers zijn van warmte- en warmwaterapparatuur. Uit het bovenstaande volgt dat indien wordt uitgegaan van n warmte- en warmwaterapparaat per huishouden de totale omvang van de markt voor de verkoop/verhuur van warmte- en warmwaterapparatuur in Zuid- Limburg, wordt onderschat. Meer realistisch is het om uit te gaan van een marktomvang die tenminste tweemaal groter is dan het aantal huishoudens. Essent verhuurde/verkocht in 1999 in Zuid-Limburg circa [..] warmte- en warmwaterapparaten en Nutsbedrijven Maastricht op haar beurt [..]. Het gezamenlijk marktaandeel van partijen op bovenstaande markt bedraagt dan maximaal [20-30]%. De markt voor distributie van RTV-signalen 46. Op het gebied van de distributie van RTV-signalen via kabelnetwerken overlappen de activiteiten van partijen bij een regionale marktafbakening niet, omdat hun activiteiten zich beperken tot het eigen verzorgingsgebied. Indien wordt uitgegaan van een nationale markt behalen partijen een gezamenlijk marktaandeel van circa [20-30]% (Essent circa [20-30]%, Nutsbedrijven Maastricht circa [0-10]%). Op een nationale markt zijn enkele andere grote spelers actief, zoals UPC en Casema. Een belangrijk punt is dat de huidige regelgeving het gedrag van kabelmaatschappijen in bepaalde mate disciplineert.[35] Markten voor betaaltelevisie, datacommunicatie, telefonie en internettoegang 47. Op de markten van het aanbieden van betaaltelevisie, internettoegang, telefonie en datacommunicatie zal Essent nadat de voorgenomen concentratie tot stand gekomen is marktaandelen behalen die zeer gering zijn, ongeacht de precieze afbakening van de productmarkten en de geografische markten. VI. CONCLUSIE

10 48. Na onderzoek van deze melding is de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat als gevolg van die concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd. 49. Gelet op het bovenstaande deelt de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist. Datum: 6 november 2000 De directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit, voor deze: w.g. Mr. W.C.J. de Lange Wnd. hoofd Concentratiecontrole Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, binnen zes weken na bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd beroepschrift indienen bij de arrondissementsrechtbank te Rotterdam, sector bestuursrecht, Postbus 50951, 3007 BM, Rotterdam [1] Deze zienswijze heeft betrekking op de activiteiten van partijen op het gebied van water en werpt de vraag op of de voorgenomen concentratie geen strijd oplevert met de door de Rijksoverheid verlangde publieke marktordening, zoals neergelegd in de huidige Waterleidingwet en de voorgenomen herziening van de Waterleidingwet. Nu uitsluitend N.V. Nutsbedrijven Maastricht op het gebied van water actief is, overlappen de activiteiten van partijen op dit gebied niet en is er geen sprake van een benvloede markt. (Zie wat betreft de mogelijke marktafbakeningen op het gebied van water het besluit van 8 februari 1999 in zaak 1212/ NUON Water Waterleiding Friesland.) Op de zienswijze zal alleen al om deze reden verder niet worden ingegaan. [2] Besluiten met betrekking tot statutenwijziging, overdracht en uitgifte van aandelen en ontbinding van de vennootschap moeten met tweederde meerderheid van stemmen genomen worden. Deze besluiten geven geen zeggenschap, maar dienen uitsluitend ter bescherming van de minderheidsaandeelhouder. [3] Zie het besluit van 15 maart 1999 in zaak 1186/ NUON ENW EWR

11 Gamog, punt 14 en het besluit van 15 juni 1999 in zaak 1331/ PNEM/MEGA EDON, punt 19 e.v. en het besluit van 21 april 2000 in zaak 1759/ Nutsbedrijf Amstelland Energie Delfland GMK Gasbedrijf N-O Friesland Nutsbedrijven Weert EZK Eneco, punt 18. [4] Besluit in zaak 1186/ NUON ENW EWR Gamog, reeds aangehaald, punten 15 en 16 en besluit van 20 oktober 1999 in zaak 1331/ PNEM/MEGA EDON, punten 86 e.v.. [5] Grote industrile verbruikers (met een doorlaatwaarde van meer dan 2 MW) hebben deze vrijheid al. Verbruikers met een doorlaatwaarde van meer dan 3x80 Ampre en een beschikbaar gesteld vermogen van maximaal 2 MW zullen vanaf 1 januari 2002 keuzevrijheid krijgen. Verbruikers met een aansluiting met een maximale doorlaatwaarde van 3x80 Ampre zullen per 1 januari 2004 keuzevrijheid krijgen. [6] Zie het besluit van 29 januari 1998 in zaak 4/ SEP-EPON-EPZ-EZH-UNA, punt 24. [7] Zie het besluit van 20 oktober 1999 in zaak 1331/ PNEM/MEGA EDON, punten 22 en 27. [8] Grootverbruikers (afnemers met een jaarverbruik van 10 miljoen m3 gas of meer) zijn en blijven vrije afnemers; middelgrote afnemers (afnemers met een jaarverbruik tussen 1 miljoen m3 gas en 10 miljoen m3 gas) worden per 1 januari 2002 vrije afnemers en kleinverbruikers (afnemers met een jaarverbruik tot 1 miljoen m3 gas) worden per 1 januari 2004 vrije afnemers. Zie artikel 1, eerste lid, onder n, van de Gaswet (Wet van 22 juni 2000, Stb. 2000, 305). [9] Net als bij levering van elektriciteit geldt ook bij levering van gas dat het leveringsbedrijf een leveringsplicht heeft jegens beschermde afnemers in zijn verzorgingsgebied; beschermde afnemers kunnen alleen van het leveringsbedrijf in wiens verzorgingsgebied zij gevestigd zijn afnemen. Vrije afnemers zijn vrij in de keuze van hun leverancier. [10] Besluit in zaak 1186/ NUON ENW EWR Gamog, reeds aangehaald, punt 28; besluit van 15 juni 1999 in zaak 1331/ PNEM/MEGA EDON, punt 110. [11] Hieronder wordt in dit besluit verstaan: c.v.-ketels, boilers, geisers en combi-ketels. [12] Zie het besluit in zaak 1186/ NUON ENW EWR Gamog, reeds aangehaald, punt 30 e.v. en het besluit van 15 juni 1999 in zaak 1331/ PNEM/MEGA EDON, punt 111 e.v. en het besluit in zaak 1759/ Nutsbedrijf Amstelland Energie Delfland GMK Gasbedrijf N-O Friesland Nutsbedrijven Weert EZK Eneco, reeds aangehaald, punt 29. [13] Zie het besluit van 27 maart 2000 in zaak 1781/ UPC Eneco K&T-Groep, punt 13. [14] Zie ook de beschikking van de Europese Commissie van 9 november 1994 in zaak IV/M. 469 MSG Media Service, punt 41. [15] Zie het besluit van 13 mei 1998 in zaak 439/UPC NUON, punt 18, het besluit van 15 juni 1999 in zaak 1331/ PNEM/MEGA EDON, punt 140, het

12 besluit van 2 augustus 1999 in zaak 1396/UPC A2000, punt 9 en het besluit in zaak 1781/ UPC Eneco K&T-Groep, reeds aangehaald, punt 18. [16] Zie het besluit in zaak 439/ UPC NUON, reeds aangehaald, punt 23 en het besluit in zaak 1781/ UPC Eneco K&T-Groep, reeds aangehaald, punt 20. [17] Zie ook het besluit in zaak 1186/ NUON ENW EWR Gamog, reeds aangehaald, punt 18 en het besluit van 15 juni 1999 in zaak 1331/ PNEM/MEGA EDON, punt 32. [18] Zie ook het besluit in zaak 1186/ NUON ENW EWR Gamog, reeds aangehaald, punten 21 e.v. en het besluit van 20 oktober 1999 in zaak 1331/ PNEM/MEGA EDON, reeds aangehaald, punt 97 e.v.. [19] Besluit van 20 oktober 1999 in zaak 1331/ PNEM/MEGA EDON, punt 92 e.v.. De situatie is sindsdien niet noemenswaardig gewijzigd. [20] Zie voetnoot 5. [21] Besluit van 20 oktober 1999 in zaak 1331/ PNEM/MEGA EDON, punt 43. Zie ook de beschikking van de Europese Commissie van 7 februari 2000 in zaak IV/M.1803 Electrabel/EPON. [22] Zie het besluit in zaak 1186/ NUON - ENW - EWR - Gamog, reeds aangehaald, punten 26 en 27. [23] Zie voetnoot 8. [24] Zie ook het besluit in zaak 1186/ NUON ENW EWR Gamog, reeds aangehaald, punten 26 en 27 en het besluit van 15 juni 1999 in zaak 1331/ PNEM/MEGA - EDON, punt 104. [25] Zie voetnoot 8. [26] Partijen verwachten dat de omvang van de geografische markt(en) zich na het liberaliseringsproces tot internationaal zal ontwikkelen. [27] Besluit in zaak 1186/ NUON ENW EWR Gamog, reeds aangehaald, punt 29. [28] Zie over keteneffecten het besluit van 14 februari 2000 in zaak 1628/ Laurus Groenwoudt, punten 43 e.v.. [29] Zie het besluit in zaak 1186/ NUON ENW EWR Gamog, reeds aangehaald, punt 36. [30] Zie het besluit in zaak 1781/ UPC Eneco K&T-Groep, reeds aangehaald, punten 21 e.v.. [31] Hierbij zijn de leveringen aan bijzondere grootverbruikers meegeteld (zie het besluit van 20 oktober 1999 in zaak 1331/ PNEM/MEGA EDON, punt 129). Essent is van mening dat deze leveringen niet aan haar kunnen worden toegerekend.

13 * In deze openbare versie van het onderhavige besluit zijn delen van de tekst weggelaten of vervangen door een bandbreedte om redenen van vertrouwelijkheid. Dit wordt aangegeven door middel van vierkante haken. [32] Verwacht mag worden dat na afloop van het Protocol op 1 januari 2001 de concurrentie op de markt voor levering aan vrije afnemers toe zal nemen. [33] In de Gaswet (zie voetnoot 8) zijn regels opgenomen ter bevordering van een transparante toegang tot transportnetten, onder meer inhoudend dat transportbedrijven worden verplicht hun transportnetten open te stellen voor derden. [34] Uit CBS-cijfers blijkt dat deze schatting realistisch, zij het enigszins aan de lage kant, is. [35] Zie hierover het besluit in zaak 1781/ UPC Eneco K&T-Groep, reeds aangehaald, punten 43 tot en met 47. Aan de inhoud van deze pagina's kunt u geen rechten ontlenen.