Toiletten in Treinen. Second Opinion Toetsing en Alternatieven. voor Provincie Gelderland. 4 Maart 2013

Transcriptie

1 Toiletten in Treinen Second Opinion Toetsing en Alternatieven voor Provincie Gelderland 4 Maart 2013

2

3 Colofon Lloyd s Register Rail Europe B.V. Postadres: Postbus 2016, 3500 GA Utrecht Bezoekadres: Radboudtoren, Catharijnesingel 33, 3511 GC Utrecht T F E europe@lrrail.com I Lloyd s Register Rail Europe B.V. is onderdeel van de Lloyd s Register Groep Lloyd's Register Rail Europe B.V. All rights reserved. No parts of this publication may be reproduced, distributed, modified and/or made public in any form whatsoever, including printed photostatic and microfilm, stored in a retrieval system, without prior permission in writing from the publisher This document was prepared for Provincie Gelderland. The information herein is confidential and shall not be divulged to a third party without the prior permission of Lloyd s Register Rail Europe B.V. Lloyd s Register, its affiliates and subsidiaries and their respective officers, employees or agents are, individually and collectively, referred to in this clause as the Lloyd s Register Group. The Lloyd s Register Group assumes no responsibility and shall not be liable to any person for any loss, damage or expense caused by reliance on the information or advice in this document or howsoever provided, unless that person has signed a contract with the relevant Lloyd s Register Group entity for the provision of this information or advice and in that case any responsibility or liability is exclusively on the terms and conditions set out in that contract. Pagina 3 van 40

4 Samenvatting In juni 2013 willen de Provinciale Staten van Gelderland een zorgvuldige afweging maken tussen toilet in treinen en toiletten op regionale stations. Hiervoor zijn actuele en gespecificeerde kostenindicaties en inzichten opgevraagd bij vervoerders. Lloyd s Register heeft voor Provincie Gelderland een second opinion hiervan uitgevoerd en heeft op basis van actuele inzichten het alternatief bioreactor uitgewerkt. Tevens is een oordeel gegeven over het gelopen proces met de vervoerders. Second Opinion De kostenopgave zoals geleverd door de vervoerders [1] is compleet en bevat alle relevante aspecten. Het bedenken van meerdere uitvoeringsvarianten en oplossingen door de vervoerders is beperkt. PBT Consult heeft geconstateerd dat het voorgestelde toiletsysteem in de trein minder gebruiksmogelijkheden heeft dan een ITS gecertificeerd IT-toilet in een gebouw (station). Op enkele essentiële punten wordt de situatie toiletten in treinen door de vervoerders extra negatief weergegeven. Hierdoor staat een zowel financieel als functioneel een te negatief beeld. Het nietfunctioneren tijdens vorst, de beschikbare milieucapaciteit, het aantal zit- en staplaatsen, de doorlooptijd van een homologatie, de complexiteit van de uitvoering, de hoge legingsfrequentie en de effecten op de aslast zijn enigszins vertekend ingeschat door de vervoerders. De kostenopgave van de vervoerders resulteert in een totaal bedrag voor de resterende concessieperiode van 25,8 miljoen. Ten gevolge van diverse onzekerheden en risico s wordt ook een marge van ± 15 tot 30% aangegeven. Dit leidt tot een bandbreedte van de totale kosten tussen 21,5 en 29,8 miljoen. Lloyd s Register heeft een alternatieve kosteninschatting voor het achteraf inbouwen van een gesloten toiletsysteem in de treinen gemaakt. Door verlaging van de legingsfrequentie en het open uitvragen van de toiletsystemen is een kostengunstigere variant mogelijk. De totale kosten voor de resterende concessieperiode bedragen dan 18,4 miljoen ten opzichte van de 25,8 miljoen van de opgave van de vervoerders. Bioreactor Naast het aangeboden gesloten toiletsysteem kan de bioreactor een goed alternatief zijn. Door verlaging van de legingsfrequentie en het open uitvragen van de bioreactor ontstaat naar mening van Lloyd s Register een kostengunstige variant. De totale kosten voor de resterende concessieperiode bedragen dan 20,3 miljoen ten opzichte van 25,8 miljoen van de opgave van de vervoerders (de nominale waarde). Deze waarde ligt wel bijna 2 miljoen boven de second opinion - variant. Procesanalyse De medewerking van de vervoerders in dit proces was goed. De vervoerders hebben zich proactief en coöperatief opgesteld. Echter lijkt de algemene bereidheid om toiletsystemen in treinen te bouwen bij de vervoerders laag te zijn. De inhoudelijke reactie van de vervoerders tijdens dit proces lag dan ook in lijn met de verwachting. Pagina 4 van 40

5 Inhoudsopgave 1 Inleiding Aanpak Toetsing Globale toets Plausibiliteitstoets Alternatief second opinion Alternatief Bioreactor Procesanalyse Oordeel PBT Consult over toilet in treinen Conclusies Referenties Appendix A Opgave vervoerders Appendix B Aanvullende vragen met antwoorden Appendix C Check op compleetheid Appendix D Locatie Toilet Appendix E Vergelijking van kosten Appendix F Boven- en ondergrens variant opgave vervoerders Pagina 5 van 40

6 1 Inleiding Provinciale Staten van Gelderland willen in het kader van de Voorjaarsnota (juni 2013) een zorgvuldige afweging maken tussen het achteraf inbouwen van toiletten in de treinen van Arriva en Connexxion en het bouwen van toiletten op regionale stations. Doordat NS ook al hun treinen van toiletten willen gaan voorzien, kunnen de treinen van de regionale concessies niet achterblijven. Hiervoor willen de concessieverleners beschikken over de meest actuele en gespecificeerde kostenindicaties en inzichten. In de afgelopen jaren zijn diverse kostenopgaven gemaakt. Provincie en Stadsregio Arnhem-Nijmegen hebben de vervoerders Connexxion, Arriva en Hermes gevraagd om deze opgaven te actualiseren en daar waar nodig van betrouwbaardere onderbouwingen te voorzien. De Provincie Gelderland heeft Lloyd s Register Rail Europe (hierna: Lloyd s Register) gevraagd een second opinion uit te voeren van kostenopgaven (inclusief toelichting) van de vervoerders Connexxion, Arriva en Hermes voor het inbouwen van toiletten in treinen en de bioreactor als alternatief uit te werken. In deze rapportage is het resultaat van deze second opinion opgenomen. In hoofdstuk 2 wordt allereerst de aanpak van de toetsing beschreven. In hoofdstuk 3 wordt het resultaat van de toetsing op de diverse onderdelen en het alternatief bioreactor beschreven. Tot slot worden in hoofdstuk 4 de conclusies verwoord. 2 Aanpak Lloyd s Register heeft de volgende aanpak gehanteerd voor de second opinion: vergaring van relevante informatie; uitvoeren van een globale toets op compleetheid en duidelijkheid; uitvoeren van een gedetailleerde toets op plausibiliteit; vergelijking resultaten met de toiletvariant bioreactor, analyse van het proces. De toetsing is uitgevoerd aan de hand van: de gezamenlijke opgave door Arriva van de 3 vervoerders (7 februari 2013, kenmerk ) [1]; de toelichting op vragen van Lloyd s Register aan Arriva zoals opgenomen in bijlage B; de historische dossiers van eerdere onderzoeken van de Provincie Gelderland en Stadsregio Arnhem Nijmegen [2][3][4]; en de bij Lloyd s Register aanwezige expertise van spoorwegtechnologie en relevante regelgeving en standaarden. Pagina 6 van 40

7 3 Toetsing 3.1 Globale toets In bijlage C is het resultaat opgenomen van deze toets. In het algemeen kan worden gezegd dat de opgave alle punten uit de vraagstelling van de Provincie [5] bevat. De toelichting was echter niet overal duidelijk genoeg. Lloyd s Register heeft daarom aanvullende vragen gesteld. Om de oplossing toilet in treinen tot een succes te maken is het noodzakelijk om oplossingen voor nieuwe potentiële problemen te bedenken. De opgave van de vervoerders is echter beperkt in het bedenken van meerdere uitvoeringsvarianten en oplossingen. 3.2 Plausibiliteitstoets De opgave van de vervoerders [1] is tevens getoetst op de correctheid van de bedragen, planningen en onderbouwingen. Hierbij is een onderverdeling gemaakt naar: Realisatie, Gebruik en Neveneffecten. In het algemeen is de opgave goed beschreven en onderbouwd. Alleen de informatie die naar het oordeel van Lloyd s Register onvoldoende plausibel is, is aangehaald en toegelicht Realisatie Opgave vervoerders Complexiteit Toilet achteraf inbouwen ([1] pagina 2). Er wordt geschreven dat bij nieuwbouw eerst de wc geplaatst wordt alvorens het dak wordt geplaatst. Toets Twijfelachtige argumentatie. In praktijk wordt eerst ruwbouw gebouwd waarna het interieur wordt ingebouwd. De toiletmodule zal door de deurpartij in de trein worden gebracht. De inbouw achteraf zal vooral effect hebben op het plafond. Deze zal voor de inbouw van het toilet eerst verwijderd moet worden. Vervangend materieel Kosten [1] Pagina 3: DM`90 en LINT41 hebben een lagere aanzetsnelheid waardoor deze de dienstregeling niet kunnen rijden. [1] pagina 8: De prijzen voor de toiletsystemen in de GTW s van Arriva en van Hermes zijn resp en De inbouw heeft minder complexe gevolgen dan wordt voorgesteld. De aanzetkarakteristiek van de LINT41 is nagenoeg gelijk. De maximale snelheid is lager, 120 km/h. De rijperformance is dus minder. Bij korte halteafstanden is het effect beperkt. De optie om Plan V voor Connexxion te gebruiken is niet beschouwd. De optie om tijdelijk kortere treinen in de spits te gebruiken is niet beschouwd. Het is merkwaardig dat hier een verschil tussen zit. Beide treinen zouden nagenoeg gelijk moeten zijn. [3] De prijs van een Stadler De prijs van de gesloten toiletsystemen Pagina 7 van 40

8 toiletsysteem is in per stuk (2013: ca na indexactie). van Stadler zijn hoger dan bekende bedragen van complexere bioreactorsystemen. Een halvering van de Stadler-prijs moet mogelijk zijn voor een normaal gesloten toiletsysteem door deze open op de markt uit te vragen. De goed gevulde orderportefeuille van Stadler zal nadelig effect hebben op de prijs enerzijds, maar ook op de beschikbaarheid van Stadler om deze ombouwactie uit te voeren. Pagina 8 [1]: de kosten per walsysteem zijn Pagina 9 [1]: het huren van sporen bedraagt 1.14 Miljoen. Deze prijs is erg hoog. De legingsinstallatie kost ca De kosten voor riolering, stroomvoorzieningen en aanpassingen emplacementen zou dan ca bedragen. Dit lijkt erg hoog. De commerciële prijs voor het huren van een spoor ter lengte van een treinstel is lager. De ombouw van de 38 treinstellen wordt geschat op totaal 114 weken [3] (uitgaande van sequentieel). Dit betekent 1430 per spoor per dag Gebruik Dagelijkse logistiek Opgave vervoerders Pagina 2 [1]: De vervoerders hanteren een dagelijkse leging. Toets Grote railvervoerbedrijven (zowel nationaal als internationaal) hanteren een vuistregel voor leging van de opvangtank van 3 à 5 dagen. Daarnaast zal het toiletgebruik op korte afstanden ook relatief laag zijn. Hierdoor zou een interval van 5 dagen bereikbaar moeten zijn. Hierdoor wordt het risico van overschrijding milieucapaciteit nihil en kan het aantal legingsplaatsen worden teruggebracht met minimaal 1. Pagina 8 van 40

9 3.2.3 Neveneffecten Zitplaatscapa citeit Vorstbestendigheid Homologatie (algemeen) Homologatie, aslast Homologatie kosten Opgave vervoerders Pagina 5 [1]: De toilet is voorzien direct naast de deurpartij en in een multifunctionele ruimte (zie bijlage D). De inbouw van het toilet gaat ten koste gaat van 8 zit- en 8 staplaatsen. Pagina 6 [1]: In tijden van vorst dienen toiletten te worden afgesloten. Pagina 6 [1]: Homologatie kan wel 4 jaar in beslag nemen. Pagina 6 [1] : een overschrijding van de aslast wordt voor de Protos als risico gezien. Voor de homologatie wordt voor de GTW een bedrag van ,- en voor de Protos zelfs ,- opgenomen. Toets De beoogde plaats is logisch, aangezien er momenteel aan één zijde al klapzittingen zitten, waardoor de doorloop op een redelijke wijze is gegarandeerd. Het aantal verloren zit- en staplaatsen is hoog, maar minder dan de opgave. Maximaal 5 zitplaatsen (waarvan 1 klapzitting) zullen vervallen. Het aantal staplaatsen wat daarnaast opgeofferd wordt is ca. 4 (40cm x 170cm). Dit is beslist niet nodig, wanneer het toiletsysteem voldoet aan de lang bestaande sectorstandaard UIC563 Gele stip regime. Dit betekent dat een toiletsysteem standaard voorzien wordt van een verwarmde installatie en een automatische vorstlozing (na bijv. 30 min) bij voeding op de batterijen (dieselmotor uit). Hierdoor kan het toiletsysteem maximaal gebruikt worden en ook in koude perioden tot -20 C De termijn van 4 jaar is waarschijnlijk afkomstig van het toelatingstraject van destijds, toen bleek dat de aslasten te hoog waren (constructie fout). Door de zware motordraaistellen te verplaatsen is dit toen opgelost. Het gehele traject heeft toen 4 jaar geduurd. Dit is niet representatief voor een normale gang van zaken. De verwachting is maximaal enkele maanden. De inbouw van een toiletmodule heeft niet direct een negatieve invloed op de massabalans, omdat er sta- en zitplaatsen gaan vervallen. Dit heeft daarmee een gunstig effect op de massabalans. Het risico is dus minimaal. Deze bedragen zijn voor het certificeren van alleen een toilet onrealistisch hoog. De orde grootte is tot Pagina 9 van 40

10 3.2.4 Conclusie toets Op enkele essentiële punten wordt de oplossing achteraf toiletten inbouwen in treinen extra negatief weergegeven. Hierdoor ontstaat een zowel financieel als functioneel een te negatief beeld. De kostenopgave van de vervoerders resulteert in een totaal bedrag voor de resterende concessieperiode van 25,8 miljoen (bijlage E). Ten gevolge van diverse onzekerheden en risico s wordt ook een marge van ± 15 tot 30% aangegeven. Dit leidt tot een bandbreedte van de totale kosten tussen 21,5 en 29,8 miljoen (bijlage F). 3.3 Alternatief second opinion Op basis van de punten die in de plausibiliteitstoets zijn aangehaald, is door Lloyd s Register een alternatieve kosteninschatting voor het achteraf inbouwen van een gesloten toiletsysteem in de treinen gemaakt. De kenmerken van dit alternatief second opinion zijn: Een lagere prijs voor een gesloten toiletsysteem, door de toiletsystemen open uit te vragen in de markt. De prijs van Stadler is [3]. Een 50% lagere prijs is realistisch. Een lagere legingsfrequentie van de toiletsystemen. Een keer per 5 dagen legen zou in praktijk mogelijk moeten zijn. Hierdoor kan het aantal walinstallaties worden terug gebracht van 5 naar 4. De keuze voor een andere leverancier dan Stadler, zal invloed hebben op de garantie van het voertuig. Dit leidt tot de volgende kostenvergelijking. Gesloten second opinion alle vervoerders alle vervoerders INVESTERINGS KOSTEN toiletsysteem in alle treinen walsysteem totaal Totaal JAARLIJKSE KOSTEN toilet in alle treinen walsysteem totaal logistiek totaal (excl. Reiniging) reiniging totaal Totaal per jaar concessiejaren 7 tot 11 jaar 7 tot 11 jaar Totaal 2014 tot einde concessie OVERIGE KOSTEN Huur extra materieel Huur sporen Toename gebruiksvergoeding Homologatie Totaal totaal TOTAAL in concessie Pagina 10 van 40

11 Door verlaging van de legingsfrequentie en het open uitvragen van de toiletsystemen is naar de mening van Lloyd s Register een kostengunstigere variant mogelijk. De totale kosten voor de resterende concessieperiode bedragen dan 18,4 miljoen ten opzichte van de 25,8 miljoen van de opgave van de vervoerders. 3.4 Alternatief Bioreactor Naast de veelgebruikte gesloten toiletsystemen wordt de laatste jaren ook een alternatief bioreactorsysteem gebruikt door een paar grote Europese en enkele kleine vervoerders. De kenmerken van dit alternatief zijn: Het investeringsbedrag per unit is lager dan de opgegeven prijs van een gesloten toiletsysteem door de vervoerders. Een lagere legingsfrequentie van de toiletsystemen. Een legingsfrequentie van 1 keer per 2 maanden is reëel. Hierdoor kan het aantal walinstallaties worden teruggebracht tot 3. Het voordeel van de bioreactor kan niet geheel uitgenut worden. Door de versnipperde concessies en daarbij behorende materieelinzet/omloop zijn relatief veel walinstallaties nodig. In de huidige beschouwing is voor 3 locaties gekozen. De problemen met betrekking tot overschrijding van de geluidscapaciteit door extra rangeerbewegingen zijn daardoor niet aanwezig. Het nadeel is echter nog wel de lage bedrijfszekerheid. Uit recente ervaringen van grote vervoerders blijkt dat het ontwerp en onderhoud de laatste jaren sterk zijn verbeterd, waardoor de bedrijfszekerheid steeds beter wordt. Ten opzichte van de gesloten toiletsystemen is deze nog steeds lager. Bij de kostenuitwerking van dit alternatief wordt rekening gehouden met onderhoudskosten die 2 keer zo hoog zijn als die van een gesloten systeem. De keuze voor een andere leverancier dan Stadler zal invloed hebben op de garantie van het voertuig. Gesloten second opinion Bioreactor alle vervoerders alle vervoerders alle vervoerders INVESTERINGS KOSTEN toiletsysteem in alle treinen walsysteem totaal Totaal JAARLIJKSE KOSTEN toilet in alle treinen walsysteem totaal logistiek totaal (excl. Reiniging) reiniging totaal Totaal per jaar concessiejaren 7 tot 11 jaar 7 tot 11 jaar 7 tot 11 jaar Totaal 2014 tot einde concessie OVERIGE KOSTEN Huur extra materieel Huur sporen Toename gebruiksvergoeding Homologatie Totaal totaal TOTAAL in concessie Pagina 11 van 40

12 De kosten van de trein- en walinstallatie kunnen in potentie nog lager worden door mogelijk efficiency voordeel door samenwerking. Dit is echter niet gekwantificeerd in de kosteninschatting. Dit leidt tot de kostenvergelijking op de vorige pagina. Door verlaging van de legingsfrequentie en het open uitvragen van de bioreactor ontstaat naar mening van Lloyd s Register een kostengunstige variant. De totale kosten voor de resterende concessieperiode bedragen dan 20,3 miljoen ten opzichte van 25,8 miljoen van de opgave van de vervoerders (de nominale waarde). Deze waarde ligt wel bijna 2 miljoen boven de second opinion - variant. 3.5 Procesanalyse Provincie Gelderland heeft een beroep gedaan op de vervoerders om snel met nieuwe, geactualiseerde en gedetailleerde kostenopgaven te komen. Hiervoor was een strakke tijdsplanning [5] door de Provincie gesteld. De volgende opmerkingen kunnen over de procesgang worden gemaakt: De vervoerders hebben zich uitstekend aan het afgesproken tijdspad gehouden. De kostenopgave, inclusief onderbouwing, was zelfs enkele dagen eerder gereed. De vervoerders, vertegenwoordigd in dit proces door Dagomar Deelstra (Arriva), hebben zich proactief en coöperatief opgesteld. Door snel antwoorden te geven, aanwezig te zijn bij de presentatie van de resultaten en snel feedback te geven op het voorstel, heeft Lloyd s Register hun bijdrage als prettig en constructief ervaren. Naast de coöperatieve houding in het proces lijkt de algemene bereidheid om toiletsystemen in treinen te bouwen bij de vervoerders laag. Uit de opgave en de toelichting wordt sterk de nadruk gelegd op de financiële en functionele nadelen van de oplossing toilet in treinen. De vervoerders komen met weinig alternatieve oplossingen om toilet in treinen toch mogelijk te maken. Dit is gezien de ontwikkelingen en besluiten van de laatste jaren op dit dossier begrijpelijk. De inhoudelijke reactie van de vervoerders tijdens dit proces lag dan ook in lijn met de verwachting. 3.6 Oordeel PBT Consult over toilet in treinen De Provincie Gelderland heeft een separate toegankelijkheidstoets door PBT Consult van de voorgestelde toilet in treinen, laten uitvoeren. De volgende voorlopige conclusies heeft PBT Consult getrokken [6]: 1. Voor beoordeling van de gebruiksmogelijkheden van de Stadler toiletmodule is een technische tekening met exacte maten benodigd. 2. De beschikbare Stadler GTW-DMU toiletmodule heeft minder gebruiksmogelijkheden dan een ITS gecertificeerd IT-toilet in een gebouw (station). 3. Mensen met een beperking op het gebied van evenwicht en stabiliteit zullen een toilet in een bewegend voertuig minder vaak gebruiken. 4. Mensen met een -breder dan normale- rolstoel kunnen zich niet naast de wc-pot opstellen. Pagina 12 van 40

13 5. Binnen het toilet is geen inwendige draaicirkel van 1500 mm diameter beschikbaar. Afhankelijk van de gebruikte rolstoel zal de toilet achterwaarts moeten worden binnen gereden. In hoeverre dat met het beschikbare hang- en sluitwerk mogelijk is, is onduidelijk. 6. Vanwege de bijzondere situatie van een bewegend toilet is het wellicht relevant om kleinere opstelruimten rondom de wc-pot toe te passen. Naar de consequenties hiervan voor de diverse vormen van handicaps is in Nederland nog geen onderzoek gepleegd. 4 Conclusies In juni 2013 willen de Provinciale Staten van Gelderland een zorgvuldige afweging maken tussen toilet in treinen en toiletten op regionale stations. Hiervoor zijn actuele en gespecificeerde kostenopgaven en inzichten opgevraagd bij vervoerders. Lloyd s Register heeft voor Provincie Gelderland een second opinion hiervan uitgevoerd en heeft op basis van actuele inzichten het alternatief bioreactor uitgewerkt. Dit heeft tot de volgende conclusies geleid: Second opinion De kostenopgave van de vervoerders [1] is compleet en alle relevante aspecten zijn meegenomen. De opgave van de vervoerders is echter beperkt in het bedenken van meerdere uitvoeringsvarianten en oplossingen. Op enkele essentiële punten wordt de situatie toiletten in treinen in de kostenopgave van de vervoerders extra negatief weergegeven. Hierdoor staat een zowel financieel als functioneel een te negatief beeld. Het niet-functioneren tijdens vorst, de beschikbare milieucapaciteit, het aantal ziten staplaatsen, de doorlooptijd van een homologatie, de complexiteit van de uitvoering, de hoge legingsfrequentie en de effecten op de aslast zijn enigszins vertekend ingeschat door de vervoerders De kostenopgave van de vervoerders resulteert in een totaal bedrag voor de resterende concessieperiode van 25,8 miljoen. Ten gevolge van diverse onzekerheden en risico s wordt ook een marge van ± 15 tot 30% aangegeven. Dit leidt tot een bandbreedte van de totale kosten tussen 21,5 en 29,8 miljoen. Lloyd s Register heeft een alternatieve kosteninschatting voor het achteraf inbouwen van een gesloten toiletsysteem in de treinen gemaakt. Door verlaging van de legingsfrequentie en het open uitvragen van de toiletsystemen is een kostengunstigere variant mogelijk. De totale kosten voor de resterende concessieperiode bedragen dan 18,4 miljoen ten opzichte van de 25,8 miljoen van de opgave van de vervoerders Bioreactor Door verlaging van de legingsfrequentie en het open uitvragen van de bioreactor ontstaat naar mening van Lloyd s Register een kostengunstige variant. De totale kosten voor de resterende concessieperiode bedragen dan 20,3 miljoen ten opzichte van 25,8 miljoen van de opgave van de vervoerders (de nominale waarde). Deze waarde ligt wel bijna 2 miljoen boven de second opinion - variant. Pagina 13 van 40

14 Procesanalyse: De medewerking van de vervoerders in dit proces was goed. De vervoerders hebben zich proactief en coöperatief opgesteld. Echter lijkt de algemene bereidheid om toiletsystemen in treinen te bouwen bij de vervoerders laag te zijn. De inhoudelijke reactie van de vervoerders tijdens dit proces lag dan ook in lijn met de verwachting. Toegankelijkheidstoets Het voorgestelde toiletsysteem in de trein heeft minder gebruiksmogelijkheden dan een ITS gecertificeerd IT-toilet in een gebouw (station). 5 Referenties [1] Toiletten in de trein ; opgave Arriva namens alle vervoerders, Dagomar Deelstra, 7 februari 2013, referentie [2] Heroverweging voorschrijven toiletten regionale treindienst Arnhem Doetichem ; Notitie stadsregio aan stadsregioraad, 10 februari [3] P-3545 / Installation of toilets in GTW DMU 2/8 for SAN ; brief Stadler aan Stadsregio, 14 december [4] Toiletten in de trein ; brief van Arriva aan Provincie, 19 september 2011, referentie /DD. [5] Vraagstelling Provincie en Stadsregio aan vervoerders in brief, 16 januari 2013, zaaknr [6] Beknopt toegankelijkheidsadvies, IT-toiletten in treinen en stations in Gelderland, PBT Consult,, d.d. 26 februari Pagina 14 van 40

15 ApAppendices Appendices Pagina 15 van 40

16 Appendix A Opgave vervoerders Pagina 16 van 40

17 Pagina 17 van 40

18 Pagina 18 van 40

19 Pagina 19 van 40

20 Pagina 20 van 40

21 Pagina 21 van 40

22 Pagina 22 van 40

23 Pagina 23 van 40

24 Pagina 24 van 40

25 Pagina 25 van 40

26 Pagina 26 van 40

27 Pagina 27 van 40

28 Pagina 28 van 40

29 Pagina 29 van 40

30 Pagina 30 van 40

31 Pagina 31 van 40

32 Pagina 32 van 40

33 Appendix B Aanvullende vragen met antwoorden Aanvullende vragen en antwoorden daarop van Dagomar Deelstra (Arriva), de woordvoerder namens de 3 vervoerders voor het onderwerp Toilet op treinen. Opgenomen in een van 14 februari Eenmalige kosten Vraag 1. Kosten voor engineering en inbouw trein is inclusief alle materialen/onderdelen? 2. Het aantal walinstallaties bedraagt 4 of 5? In de mondelinge toelichting dacht ik begrepen te hebben dat in Arnhem 2 locaties gepland waren. 3. Is de stelpost van per locatie? Antwoord Dit betreft inbouw van de toiletten. Voor onderhoud en instandhouding e.d. zijn materialen nodig die niet in deze berekening zijn opgenomen. Klopt in Arnhem zijn 2 tanksporen die beide door Arriva en Hermes worden gebruikt. Dat maakt totaal 5 installaties. Klopt. Hiervoor zijn leges verschuldigd. Dat is echter maar een klein aandeel ervan. Omdat het redelijk ver ingrijpt in de milieuvergunningen is de verwachting dat er een revisie traject per locatie moet worden ingezet of wanneer dat niet toereikend is zelfs geheel nieuwe aanvragen van vergunningen. Dit zijn lange intensieve trajecten. Vandaar deze inschatting per locatie. Ik heb onvoldoende zicht op de werkelijke kosten ervan en het proces is erg onvoorspelbaar. Iedere betere inschatting is van harte welkom. Jaarlijkse kosten Vraag 4. Zijn de onderhoudskosten van de toiletten inclusief reinigingskosten? Of zijn de reinigingskosten onderdeel van de logistieke kosten? 5. Waarop zijn de opgaven van de storing- en onderhoudskosten gebaseerd? Ervaring van Arriva? 6. De logistieke kosten zijn erg hoog. Hoe is het bedrag van opgebouwd? 7. Arriva heeft de ervaring dat het gebruik van toiletten in treinen vrij laag is. Is onderzocht of de Antwoord Dit is exclusief reinigingskosten. Dus storingscontract aangevuld met het periodiek controleren van de installatie, het onderhouden van de installatie en het periodiek vervangen van onderdelen. Ja, klopt. Ervaringen uit Leeuwarden, Groningen en Zwolle (nog even onder voorbehoud omdat we in Zwolle net van start zijn gegaan en nog weinig ervaring hebben) Voor het legen van treinstellen is gerekend met 5 componenten: inzet schoonmaak personeel per trein, inzet rijdend personeel per trein, stilstand draaiuren per trein, rangeerkilometers per trein en brandstof tijdens rangeren per trein. Alle bewegingen vinden per trein dagelijks plaats. Dat zijn 5 componenten per dag X aantal treinstellen X 365 dagen per jaar. Je zult begrijpen dat loonkosten hierin het grootste aandeel heeft. Dit hebben we in het Noorden wel eens overwogen maar uit ervaring weten we dat dit niet gaat werken. Het logistieke proces rond tanken, toiletten afzuigen, zand Pagina 33 van 40

34 legingsfrequentie om laag kan? vullen, ruitensproeiervloeistof vullen, schoonmaken van de binnenkant van een trein, uitwisselen van defecten, uitwisselen met de werkplaats, bijzetten bij drukte en aftrappen wanneer het kan, etc. vindt dagelijks plaats. Wanneer servicing niet dagelijks plaatsvindt dan kunnen we niet garanderen dat treinen het iedere dag goed inzetbaar zijn. Zo zouden de treinen theoretisch ook 2 dagen kunnen rijden zonder te tanken. In de praktijk lukt dit echter niet door de steeds veranderende omlopen vanuit de bijsturing waardoor we treinen zouden krijgen die zonder brandstof op pad worden gestuurd. Met toiletten is dit niet anders met als gevolg dat ze vaak zouden moeten worden afgesloten. Dus een robuust proces levert dat je dagelijks je treinstellen moet leegzuigen Inhoudelijk/algemeen Vraag 8. Wat is de levensduur van het toiletsysteem? 9. Wat zijn de verschillen tussen de 2 toiletsystemen in de bijlagen, Arriva en STFER GTW=FNM? Vooral functioneel? 10. De voorgestelde toiletsystemen voldoen aan de huidige wetgeving. Op dit moment zijn de nieuwe versies van de TSI s in de laatste fase van besluitvorming. Wat zijn de implicaties van deze nieuwe TSI s (zowel Rolling stock als PRM) op de uitvoering en prijs van de toiletsystemen? 11. In Europa is een nieuwe standaard gemaakt voor toiletsystemen, de EUROSPEC. Op welke punten wijkt het voorgestelde systeem af? 12. Het effect van het plaatsen van een toilet is volgens jullie beschrijving een vermindering van 8 zit- en 8 staplaatsen (dus totaal 16) per treinstel. Geldt dit voor alle treintypen? Waardoor is dit aantal hoger dan de 6 zitplaatsen Antwoord Ik ben er in deze opstelling vanuit gegaan dat ze net zolang meegaan als de treinen zelf. Maar eerlijkheid gebied dat ik het na moet vragen. Het zijn slechts voorbeelden die wij op foto beschikbaar hebben. Als voorbeeld heb ik daarom de toiletten in de treinen in het Noorden genoemd. Dat zijn op dit moment de meest toegankelijke toiletten die Stadler produceert. Is zijn dus slecht voorbeelden. Wanneer het mocht komen tot uitvoering dan zullen gedetailleerder moeten inzoomen op het uiteindelijke ontwerp. Een deel van de engineering kosten zal worden besteed aan het aanpassen van de huidige toiletten zoals op de foto s aan de TSI PRM norm. Ik kan niet overzien wat de verschillende zijn. Daarvoor ben ik te weinig onderlegd. De eerdere opgave was een inschatting. k heb nieuwe tekeningen gekregen van Stadler. Daarin is te zien dat het ten koste gaat van 8 zitplaatsen. De 8 staplaatsen is wederom een aanname. Het hangt er een beetje vanaf hoe je hier naar kijkt. Vanuit m2 oogpunt zal het waarschijnlijk 8 staplaatsen zijn. Vanuit gebruik is het mogelijk meer. Het betreft dus een inschatting. Pagina 34 van 40

35 uit de eerdere opgaven van februari 2011? 13. De voorgestelde toiletsystemen zijn niet vorst-proof. Wat zijn de aanvullende kosten om deze systemen ook vorst-proof te maken? 14. Gebruiksvergoedingskosten: is dit een inschatting van de jaarlijkse kosten of een totaal? 15. Is ook een tekening van de Protos met toilet beschikbaar? Ze zijn tot enkele graden onder nul vorst-proof. Echter bij strengere vorst is het bijna ondoenlijk om deze vorst proef te maken. De platte tank onder de trein met appendages zullen dan bevriezen. Alles is mogelijk maar er niet onderzocht wat dit gaat kosten omdat de eerste inschatting is dat dit zeer hoge kosten met zich mee brengt. Wij hebben geen gegevens van ProRail ontvangen dus ik heb hier een schatting gedaan. Iedere betere inschatting is welkom. Nee, ik heb begrepen dat er nog niet getekend is aan een toilet en een toilet is nooit eerder in een Protos ingebouwd. Pagina 35 van 40

36 Appendix C Check op compleetheid Onderdelen van de opgave aanwezig opmerkingen 1 Investeringskosten Treindeel V Aanvullende vraag 1 Waldeel V Aanvullende vragen 2 en 3 2 Jaarlijkse kosten Treindeel V Aanvullende vragen 4, 5 en 8 Waldeel met voorbeelden? V Logistieke kosten V Aanvullende vragen 6, 7 en 14 3 meerdere uitvoeringsvarianten/scenario s onderscheidende kosten en neveneffecten. V Variant gegeven voor realisatie: inhuur/zomerperiode Geen uitvoeringsvariant toiletsysteem opgegeven. Aanvullende vraag 9 4 efficiencyvoordeel door gezamenlijke opdrachtverstrekking en/of samenwerking voor- en nadelen en de effecten daarvan op o.a. de prijs en doorlooptijd V Beperkt. Een gezamenlijke reactie op deze uitvraag. Gezamenlijke walapparatuur Arriva/Hermes in Arnhem 5 Verwachte realisatietermijnen V Globaal 6 Neveneffecten op de: eigendom/lease contracten; de garantietermijn; de gebruiksvergoeding; het aantal vervallen zitplaatsen per treinstel de transparantie van het interieur Beschrijving /advies/ kosten V Effecten op garantietermijn en eigendom./leasecontracten zijn niet geconcretiseerd. Oplossingen voor deze neveneffecten, zoals zitplaats of transparantie interieur zijn niet gegeven. Aanvullende vraag 12 Pagina 36 van 40

37 7 Niet benoemde potentiële risico s voor treindeel en waldeel V Genoemd: inbouw in PROTOS, beschikbaarheid werksporen, milieucapaciteit emplacementen i.v.m. extra rangeerbewegingen en inpasbaarheid walsystemen. Aanvullende vraag 13 8 Duidelijk presentatie V Aanvullende vraag 15 9 Randvoorwaarden V Aanvullende vragen 10 en 11 Pagina 37 van 40

38 Appendix D Locatie Toilet Arriva, Achterhoek Rivierenland, huidig Arriva, Achterhoek Rivierenland met toilet [1] Pagina 38 van 40

39 Appendix E Vergelijking van kosten Gesloten Second opinion Bioreactor Arriva Hermes Connexxion Arriva Hermes Connexxion Arriva Hermes Connexxion INVESTERINGS KOSTEN toiletsysteem per trein toiletsysteem in alle treinen aantal walsystemen 2,5 1,5 1 2,0 1,0 1,0 1,5 0,5 1,0 walsysteem per locatie walsysteem totaal Totaal JAARLIJKSE KOSTEN toiletsysteem per trein toilet in alle treinen aantal walsystemen 2,5 1,5 1 2,0 1,0 1,0 1,5 0,5 1,0 walsysteem totaal Logistiek subtotaal (excl. Reinigin reiniging totaal Totaal per jaar concessiejaren Totaal 2014 tot einde concessie OVERIGE KOSTEN Huur extra materieel Huur sporen Toename gebruiksvergoeding Homologatie Totaal totaal TOTAAL in concessie TOTAAL in concessie Pagina 39 van 40

40 Appendix F Boven- en ondergrens variant opgave vervoerders Gesloten Arriva Hermes Connexxion INVESTERINGS KOSTEN toiletsysteem per trein alle treinen walsysteem per locatie walsysteem totaal Totaal JAARLIJKSE KOSTEN toiletsysteem per trein alle treinen walsysteem per locatie walsysteem totaal ,5 1, , , Logistiek per trein Logistiek subtotaal logistiek totaal Totaal concessieduur OVERIGE KOSTEN Huur extra materieel Huur sporen Toename gebruiksvergoe Homologatie Totaal Gesloten Arriva Hermes Connexxion INVESTERINGS KOSTEN toiletsysteem per trein alle treinen walsysteem per locatie walsysteem totaal Totaal JAARLIJKSE KOSTEN toiletsysteem per trein alle treinen walsysteem per locatie walsysteem totaal ,5 1,5 1 walsysteem totaal , , Logistiek per trein Logistiek subtotaal logistiek totaal totaal rest. Concessieduur totaal concessieduur Totaal concessieduur OVERIGE KOSTEN Huur extra materieel Huur sporen Toename gebruiksvergoe Homologatie Totaal TOTAAL concessieduur TOTAAL concessieduurr Ondergrens [1] Bovengrens [1] Pagina 40 van 40