Raadsvergadering 6 april 2017 Datum

Transcriptie

1 Raadsvoorstel Voorstel nr Raadsvergadering 6 april 2017 Datum Onderwerp welstandsnota 'Aantrekkelijk Apeldoorn ' 6 februari 2017 Portefeuille N.T. Stukker Aan de gemeenteraad Voorstel (concept-besluit) 1. Vaststellen van de welstandsnota Aantrekkelijk Apeldoorn (inclusief nota van interactie en inspraak), die tot doel heeft de balans behartigen tussen het borgen van basiskwaliteit van de ruimtelijke leefomgeving, in combinatie met het bieden van ruimte aan initiatiefnemers. De kernpunten daarbij zijn: - actualisatie naar huidige stand van wet en regelgeving en anticiperen op de omgevingswet - minder regels, meer gebruiksgemak - gebiedsgerichte benadering - afschaffen welstandsniveaus 2. Intrekken van de herijkte kadernota Over welstand geschreven, (2011); 3. Intrekken van de beeldkwaliteitsplannen uit de lijst (zie bijlage). Toelichting 1. Inleiding Aanleiding In de Structuurvisie Buitenstad Apeldoorn en in het collegeakkoord Dóór is de herziening van de welstandsnota aangekondigd: De andere overheid wil minder regelen en meer inspireren op het gebied van de Ruimtelijke Ordening in Apeldoorn. Vanuit die visie ontstond de structuurvisie Apeldoorn Buitenstad. De aanpak via de drie Kookboeken (voor landschap, dorp en stad) wordt door het ministerie van Infrastructuur en Milieu als voorbeeld opgevoerd van het nieuwe werken in de Ruimtelijke Ordening. Wij willen dat de nieuwe welstandsnota vanuit dezelfde filosofie wordt opgesteld. Belang Een stad met een goede ruimtelijke kwaliteit heeft een significant effect op de concurrentiepositie en economische ontwikkeling van de gemeente. Ook voor de individuele bewoner en ondernemer heeft een goede ruimtelijke kwaliteit effect op de financiële waarde van de eigen woning of bedrijfspand en op de fysieke en sociale leefbaarheid van de leefomgeving. Sturing op ruimtelijke kwaliteit draagt daarmee bij aan de strategische doelen van Apeldoorn.

2 De invoering van de Omgevingswet in 2019 heeft tot resultaat dat beleid rondom de ruimtelijke ordening integraler zal worden benaderd. Daarbij vindt er een verschuiving in bevoegdheden plaats van de rijksoverheid naar de lokale overheden. Het onderwerp ruimtelijke kwaliteit verschuift daarbij helemaal naar de lokale overheden. De lokale overheid kan zelf invullen óf en hóe daarop te sturen. Met een nieuwe welstandsnota nú kan de gemeenteraad anticiperen op de omgevingswet en heeft ze een geschikt middel om uiting te geven aan die lokale afweging. Centrale vraag Wil de gemeente Apeldoorn sturen op ruimtelijke kwaliteit en in welke mate? 2. Kader De nieuwe welstandsnota Aantrekkelijk Apeldoorn is opgesteld in de transitieperiode van Woningwet en wet Ruimtelijke Ordening naar de Omgevingswet. De welstandsnota anticipeert op de nieuwe wetgeving. Huidige kader: Woningwet Het beleid ten aanzien van ruimtelijke kwaliteit vindt zijn wettelijke basis in de Woningwet uit Een welstandsnota beschrijft de criteria van wat onder redelijke eisen van welstand wordt verstaan. Het college geeft uitvoering aan beleid op dit gebied. In Apeldoorn adviseert de onafhankelijke Commissie Ruimtelijke Kwaliteit (CRK) aan het college, met de welstandsnota als kader, of aanvragen omgevings(bouw)vergunning voldoen aan redelijke eisen van welstand. Naast de woningwet is ook de WABO/BOR van belang, waarin is beschreven wanneer bouwwerken vergunningsplichtig zijn en voor een welstandstoets worden voorgelegd. Vergunningsvrije bouwwerken zijn ook welstandsvrij. Vanaf 2019: Omgevingswet In 2019 worden 26 wetten die over onze leefomgeving gaan vervangen door de Omgevingswet. Het doel van de Omgevingswet is vereenvoudiging van procedures voor de burger en meer integraliteit van de verschillende deelbelangen (milieu, cultuurhistorie, veiligheid etc). De Omgevingswet legt daarbij meer verantwoordelijkheid voor de fysieke leefomgeving bij de samenleving die meer verantwoordelijkheid voor de fysieke leefomgeving krijgt. Zo verschuift het accent van de besluitvorming naar het voortraject, waarin de initiatiefnemer meer verantwoordelijkheden krijgt, ook voor het betrekken van belanghebbenden. Ook de omgevingsvisie en het omgevingsplan moeten nadrukkelijk samen met de samenleving opgesteld worden. De plek van een welstandnota in het nieuwe instrumentarium is aan de gemeente en voor Apeldoorn op dit moment nog niet bekend. Wel is deze nota opgesteld op een manier die past bij de Omgevingswet: samen met betrokkenen. Daarnaast past ook de inhoud van de nota bij de Omgevingswet: geen waslijst van regeltjes, maar doelen die initiatiefnemers helpen bij het vormgeven van hun plannen. Als de Omgevingswet in werking treedt kan opnieuw worden bezien of en hoe de inhoud van de welstandsnota een plek krijgt in de omgevingsvisie en -plannen. 3. Beoogd (maatschappelijk) resultaat Met de vaststelling van de welstandsnota zal tegelijkertijd een website worden gelanceerd, die het welstandsbeleid voor de burger toegankelijk maakt. Binnen enkele stappen weet een initiatiefnemer welk beleid van toepassing is om het plan goed bevonden te krijgen op het gebied van ruimtelijke kwaliteit. De Kookboeken, die ook middels de website worden ontsloten, bieden inspiratie om de ruimtelijke kwaliteit van een bouwinitiatief verder te brengen dan het minimaal noodzakelijke. De website biedt een zodanige structuur dat het in de toekomst ook verder uitgebouwd kan worden om informatie te bieden voor andere onderdelen van de bouwaanvraagketen. 2

3 4. Argumentatie Opzet nieuwe welstandsnota De welstandsnota en bijbehorende website, waar de initiatiefnemer op adresniveau de gegevens kan vinden die van toepassing zijn op zijn of haar bouwplan, werkt vanuit een piramide van meest voorkomende bouwwerken naar specifiekere bouwwerken: - vergunningsvrij (grootste deel van de bouwwerken): welstandsvrij - veelvoorkomende bouwwerken (grootste deel van de vergunningplichtige bouwwerken, zoals erkers, dakkapellen etc.): direct duidelijkheid vooraf met heldere eenduidige criteria. Hierin is ook het reclamebeleid, dat voorheen een aparte nota was, ondergebracht. - specifieke bouwwerken (grotere bouwplannen): beoordeling op basis van doelstellingen per wijk, dorp of gebied. Het werken met doelstellingen die de kernkwaliteiten van het gebied beschrijven in plaats van te werken met stringente criteria, waaraan het bouwwerk moet voldoen, maakt verschillende ontwerpoplossingen mogelijk en biedt daarmee ruimte voor de initiatiefnemer. De concept welstandsnota Aantrekkelijk Apeldoorn gaat uit van één welstandsniveau voor álle gebieden van de hele gemeente Apeldoorn. De verschillende welstandsniveaus (zwaar, normaal of soepel), uit de voorgaande nota zijn afgeschaft. Een bouwplan is immers maatwerk en moet áltijd passen in zijn omgeving, die omschreven staat in de doelstellingen. Als de kwaliteit van de omgeving hoger of belangrijker (fundament, zie hoofdstuk A1) is, of juist minder van belang, dan geldt dat ook voor het bouwinitiatief, er zijn geen verschillende niveaus nodig om dat vast te leggen. De benadering is gebiedsgericht (wijk/ dorp/gebied) in plaats van thematisch, zoals in de vorige nota (bv traditionalistische architectuur in blokverkaveling, moderne architectuur en stedebouw ) Die indeling per gebied geeft de inititaitiefnemer herkenning en inzicht en enthousiasme voor de eigen leefomgeving. De gebiedsindeling is dezelfde indeling als in de Kookboeken wordt gehanteerd. Minder regels De nieuwe welstandsnota legt waar dat kan - rondom de directe woonomgeving- meer verantwoordelijkheid bij de initiatiefnemers zelf en waar dat niet kan - bij het fundament (de hoofdstructuur), die de etalage van Apeldoorn vormt- ligt de verantwoordelijkheid meer bij de gemeente zelf. 3

4 Hierboven de balans tussen kaders stellen (geel) en ruimte bieden (groen) Met de inwerkingtreding van het Besluit omgevingsrecht (BOR) is een groot aantal veel voorkomende bouwwerken vergunningsvrij geworden, met name bouwwerken aan de achterzijde. Dit heeft voor het deel veelvoorkomende bouwwerken ertoe geleid dat in de nieuwe welstandsnota nog slecht voor 6 soorten bouwwerken criteria zijn opgenomen. In de oude nota waren dat 22 categorieën en daarbij nog een aparte reclamenota. Deze 6 categorieën zijn: criteria voor erkers aan de voorkant, kozijn- en gevelwijzigingen aan de voorkant, dakkapellen aan de voorkant en dakopbouwen, erfafscheiding op hoekpercelen, rolluiken bij winkels en criteria voor reclame. In het nieuwe welstandsbeleid zijn deze criteria veelvoorkomende bouwwerken voor het gehele grondgebied van Apeldoorn gelijk (dus geen verschillende welstandsniveaus met bijbehorende verschillende criteria). Pro s en contra s van welstandsbeleid Op grond van de Woningwet is een gemeenteraad verplicht om een welstandsnota met toetsingscriteria vast te stellen, áls hij welstandstoezicht wil uitoefenen. De Woningwet verplicht B&W - mits er een welstandsbeleid is vastgesteld - om vergunningplichtige bouwwerken aan de criteria te toetsen. Elke gemeenteraad heeft sinds het invoeren van de woningwet in 2003 dus feitelijk zelf de keuze om wél of géén welstandsbeleid te voeren. Een enkele gemeenteraad heeft destijds al de keuze gemaakt om géén welstandsnota vast te stellen en dus in het geheel geen welstandsbeleid te voeren en inmiddels wordt in meerdere gemeentes hierover de discussie gevoerd. De belangrijkste argumenten vóór afschaffen van welstand zijn: - Neerleggen van de verantwoordelijkheid van ruimtelijke kwaliteit bij de initiatiefnemer. - De vermindering en vereenvoudiging van regelgeving (deregulering). - Het versnellen en vereenvoudigen van procedures en processen en kostenbesparing. De argumenten vóór sturing op welstand zijn: - Een hoge ruimtelijke kwaliteit verhoogd de concurrentiekracht van de gemeente en het woongenot van de burger. - Welstandsadvisering biedt eigenaren simpelweg bescherming en rechtszekerheid. Bewoners en ondernemers hechten hieraan. Welstandsadvisering sluit dus aan op hun behoefte. - Het versnellen van procedures, het verminderen van de regeldruk en reductie van de kosten kan ook mét behoud van welstandssturing. De argumenten voor een welstandsvrije gemeente of voor welstandsvrije gebieden gaan vaak over de goedbedoelende burger die aan zijn eigen woning wil verbouwen en de betutteling rondom welstand daarbij ervaart. Met de verruiming van het vergunningsvrij bouwen in 2013 zijn de meeste 4

5 particuliere verbouwingen echter al welstandsvrij geworden. Welstandssturing beperkt zich sindsdien meer tot de grotere plannen die er voor de stad toe doen, de "bemoeienis van welstand" is hiermee al flink afgenomen. Dat is ook in Apeldoorn zichtbaar in de vermindering van het aantal adviesaanvragen voor welstand. Waren er in 2008 nog bijna 1100 adviesaanvragen, vanaf 2012 tot en met 2015 is dit aantal redelijk stabiel gebleven tussen de 500 en 550. Deze daling komt ook door de algemene teruggang in de bouw, maar vooral ook door de toename van het vergunningvrije bouwen. De welstandstoetsing beperkt zich hierdoor "automatisch" meer en meer tot hoofdzaken. Het gaat daarbij vooral om de projecten die er toe doen voor de aantrekkelijkheid van de gemeente: grotere projecten in de particuliere bouw, publieke gebouwen, ingrepen in de infrastructuur en openbare ruimte, winkelcentra en de binnenstad. Naar verwachting zal het deel vergunningsvrij bouwen met de komst van de omgevingswet verder toenemen. Uit de interviews, die zijn gehouden over het welstandsbeleid in Apeldoorn (zie nota van interactie en inspraak, bijlage.) is daarnaast gebleken dat burgers en ondernemers over het algemeen waarde hechten aan een vorm van welstandssturing. Hierbij speelt altijd het dilemma dat men voor zichzelf wél ruimte wil, maar voor de buren graag duidelijke regels. Daarbij bleek uit de interviews dat wat de buren mogen daarbij zwaar weegt. Welstandsadvisering biedt eigenaren simpelweg bescherming en rechtszekerheid. Daarnaast werd in de interviews nadrukkelijk gevraagd om een vorm van welstandsbeoordeling waarin niet achteraan in het proces werd getoetst, maar waar men in gesprek kon, met ruimte voor wederzijdse argumenten. De nieuwe welstandsnota faciliteert nadrukkelijk de dialoog tussen initiatiefnemer en de gemeente. In Nederland kan iedereen, ook zonder architect, een bouwplan maken. Juist in deze tijd waarin participatie en burgerinititiatieven centraal staan kan er ook juist behoefte kan zijn aan professioneel advies. In plaats van welstand afschaffen wordt daarom geadviseerd om met de nieuwe welstandsnota beter duidelijk te maken hóe er, in dialoog met de burger, ruimte is voor de eigen initiatief en tegelijkertijd het stadsbeeld kan worden behouden of verbeterd. Intrekken van de Beeldkwaliteitsplannen van bestaande woonomgeving Bij het grootste deel van de bestemmingsplanactualisaties van de bestaande woonomgeving is ook een beeldkwaliteitsplan vastgesteld, gericht op het beheer of versterking van de beeldkwaliteit in het betreffende gebied. Zo n beeldkwaliteitsplan bestaat uit een deel gebiedsbeschrijving en aanbevelingen (de zogenaamde handreikingen) én uit een nadere specificatie van de kaders uit de oude welstandsnota. De vastgestelde beeldkwaliteitsplannen vervingen daarmee voor dát deel de oude kadernota welstand. Met de nieuwe welstandsnota zijn de kaders uit die beeldkwaliteitsplannen verouderd, omdat ze geënt zijn op de structuur van de oude kadernota welstand: met welstandsthema s en -niveaus. Het raadsbesluit ter vaststelling van de nieuwe welstandsnota omvat derhalve óók een besluit voor het intrekken van de beeldkwaliteitsplannen, die de beeldkwaliteit van de bestaande woonomgeving beschrijven. (zie bijlage lijst in te trekken beeldkwaliteitsplannen) Er zullen met het oog op de omgevingswet ook geen nieuwe aparte beeldkwaliteitsplannen voor de bestaande woonomgeving meer worden gemaakt. Het onderwerp beeldkwaliteit wordt straks onderdeel van het omgevingsplan. Om de extra informatie die de beeldkwaliteitsplannen kunnen bieden niet verloren te laten gaan zijn de gebiedsbeschrijving en handreikingen uit de beeldkwaliteitsplannen per gebied als inspiratie toegevoegd aan de website. De beeldkwaliteitsplannen die worden opgesteld bij een nieuwe ontwikkeling, zoals Zuidbroek of Zonnehoeve zijn anders van opzet. Deze beeldkwaliteitsplannen beschrijven het ontwerp van het nieuwe ontwikkelgebied en bevatten de stedebouwkundige criteria op gebied van beeldkwaliteit (verplicht), die nodig zijn om het nieuwe gebied te kunnen ontwikkelen. In deze ontwikkelgebieden gaat, indien er een beeldkwaliteitsplan is vastgesteld, het beeldkwaliteitsplan vóór de welstandsnota. Deze ontwikkelgerichte beeldkwaliteitsplannen blijven dus wel van kracht. 5

6 Reclamebeleid Er is gekozen om in de welstandsnota Aantrekkelijk Apeldoorn het vigerende reclamebeleid niet te herzien. Het is in een sterk vereenvoudigde vorm opgenomen in de nieuwe welstandsnota en voor ondernemers en bedrijven ontsloten via de website. Wel is er in 2017 aanleiding om in het kader van het omgevingsplan Binnenstad de discussie te voeren over het gewenste ambitieniveau en de bijbehorende regels. Er zal daarbij een proces worden gekozen waarbij vanuit stimuleren en inspireren in gesprek wordt gegaan met bedrijfsleven en ondernemers. Rol en taken CRK In Apeldoorn is de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit (CRK) belast met de advisering over welstand aan het college. In Apeldoorn wordt de CRK verzorgd door het Gelders Genootschap. De commissie geeft invulling aan de wettelijke verplichting tot advisering van bouwplannen, monumenten en beschermde stadsgezichten en adviseert ook niet wettelijk-verplicht t.a.v. stedebouwkundige plannen en visies, bestemmingsplannen en majeure ontwikkelingen. De nieuwe welstandsnota Aantrekkelijk Apeldoorn kent een looptijd van vier jaar. Insteek is om het contract met het Gelders Genootschap te verlengen voor die periode met als expliciete uitnodiging aan het Gelders Genootschap om in deze periode haar dienstverlening te vernieuwen, te anticiperen op de nieuwe welstandsnota en invulling te geven aan het vraagstuk ruimtelijke kwaliteit in relatie tot de omgevingswet. De CRK is voor een periode van drie jaar benoemd. De huidige benoemingstermijn loopt per 1 januari 2018 af. De vraag is of de huidige werkwijze (samenstelling, vorm, frequentie) met een CRK nog aansluit op de nieuwe welstandsnota Aantrekkelijk Apeldoorn. In januari zijn daarom samen met het Gelders Genootschap en de CRK gesprekken opgestart \over de werkwijze voor Het voorstel dat hieruit voortkomt zal ter besluitvorming aangeboden worden aan het college van B&W en de Gemeenteraad. 5. Maatschappelijk draagvlak Bij de koersbepaling voor de welstandsnota Aantrekkelijk Apeldoorn en het proces van het opstellen is al in een vroeg stadium gebruik gemaakt van de kennis en kunde van de gebruikers van welstandsbeleid in Apeldoorn. Er zijn interviews gehouden, het Overleg Wonen Apeldoorn (OWA) is geraadpleegd en de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit (CRK) is periodiek geïnformeerd en geconsulteerd. Daarnaast is de gemeenteraad geïnformeerd. De nieuwe welstandsnota behoort tot de strategische agenda van de raad en derhalve is de raad al vanaf het Plan van Aanpak betrokken en tweemaal middels in gesprek met de raad geinformeerd over het proces en de doelstelling van de welstandsnota. In maart 2015 was dat over de uitgangspunten uit het Plan van Aanpak. Een jaar later in maart 2016 is de uitkomst van de interviews met gebruikers besproken, zijn de doelen voor de nieuwe welstandsnota toegelicht en is de aanzet van de digitale welstandsnota getoond. In november/ december 2016 heeft de concept Welstandsnota 4 weken ter inzage gelegen conform de inspraakverordening. Tijdens de inspraakperiode is er ook een openbare informatieavond gehouden. Tijdens de ter visielegging is de raad worden geconsulteerd. Ook is er voor de bewoners, ondernemers, belanghebbenden en voor de wijk- en dorpsraden een inspraakavond georganiseerd. Naar aanleiding van de interactie en inspraak op de concept Welstandsnota is de nota op onderdelen aangepast. Uit de Interactie en Inspraaknota (zie bijlage) blijkt dat de welstandsnota kan rekenen op een breed draagvlak onder de geraadpleegde en geinformeerde belanghebbenden. 6

7 6. Risico s Bij sturing op doelstellingen en maatwerkoplossingen onder begeleiding van een deskundige commissie zal de deugdelijkheid en de motivering van een consistente advisering en besluitvorming belangrijker worden om de rechtszekerheid te kunnen garanderen. Hierbij moet echter worden opgemerkt dat de regels en criteria in de oude welstandsnota niet zo hard waren als ze eruit zagen. Het is immers niet mogelijk voor alle panden van de hele stad de mogelijkheden voor verbouwingen in regels vast te leggen. Vaak is er sprake van maatwerk. Deze nieuwe werkwijze van de CRK zal in 2019 worden geëvalueerd, waarbij o.a. rechtszekerheid punt van aandacht zal zijn. 7. Financiële paragraaf De nieuwe welstandsnota is in relatie tot de MPB doelen afgestemd met de portefeuillehouder en heeft gedrukt op A.D. uren. Het verbeterd gebruiksgemak dat mag worden verwacht door het ontsluiten van het beleid via een website zal waarschijnlijk leiden tot afname van vooroverleg bij de bouwbalie en bouwplannen die direct voldoen aan de welstandsnota. 8. Communicatie van het besluit De belanghebbenden van het welstandsbeleid zullen vooraf actief worden geïnformeerd over de behandeling van de welstandsnota in de gemeenteraad. Zodra de nota is vastgesteld zal de website operationeel worden, waarop initiatiefnemers op adresniveau alle regels en achtergrond informatie kunnen vinden, die hij of zij nodig heeft om het bouwinitiatief goedgekeurd te krijgen voor welstand. 9. Realisatie van het besluit Het welstandsbeleid wordt, conform inhoudelijke kaders van de welstandsnota Aantrekkelijk Apeldoorn, uitgevoerd. Hoogachtend, Burgemeester en wethouders van Apeldoorn, de secretaris, de burgemeester, 7