tweemaandelijks tijdschrift nummer 3 - negende jaargang - juni 2003 Federatie van Onafhankelijke Pluralistische Emancipatorische Methodescholen

Transcriptie

1 Nieuwsbrief FO PEM vzw tweemaandelijks tijdschrift nummer 3 - negende jaargang - juni 2003 Federatie van Onafhankelijke Pluralistische Emancipatorische Methodescholen Scholen gaan samenwerken in scholengemeenschappen Vanaf volgend schooljaar kunnen basisscholen regionaal samenwerken met andere scholen in een scholengemeenschap. Deze samenwerking kan bijvoorbeeld een bundeling inhouden van een aantal taken van schoolsecretariaten. De regio waarbinnen de scholen van één scholengemeenschap gelegen zijn kan zich uitstrekken tot drie onderwijszones. Ook met scholen van FOPEM willen we een scholengemeenschap vormen. Maar omdat onze scholen zo verspreid liggen - van Poperinge tot Alken - vragen we aan minister Vanderpoorten een uitzondering op de geografische afbakening in onderwijszones. Op het ogenblik dat u dit leest weten we wellicht of we die uitzondering al dan niet verkregen hebben. Mochten we deze speciale behandeling verkrijgen, dan zou dit een blijk van erkentelijkheid zijn van de overheid voor het speciale karakter van onze methodescholen. In het interview met Geert Kelchtermans lezen we dat schaalvergroting (zoals de vorming van een scholengemeenschap) niet alleen een kwestie is van organisatie en een nieuwe structuur. Schaalvergroting is ook - en misschien wel vooral - eveneens een verandering van de omstandigheden waarin leerkrachten en directies werken. Rekening houdend met deze uitspraak - en in de veronderstelling dat we een eigen scholengemeenschap over heel Vlaanderen 1 kunnen vormen - willen we voldoende tijd besteden aan de voorbereiding van de opstart van de FOPEM-scholengemeenschap. De kous is immers niet af met het afsluiten van een papieren overeenkomst tussen scholen. Wat we wel zeker weten is de geboorte van een nieuwe onafhankelijke methodeschool. Volgend schooljaar start in Haacht Freinetschool De Muze. Het project ziet er veelbelovend uit en de inschrijvingen lopen vlot. Ouders, kinderen en leerkrachten van De Muze, jullie zijn van harte welkom in de ploeg van FOPEM! Kris Denys Catherine Devos Wat vind je in deze nieuwsbrief? Scholen gaan samenwerken in scholengemeenschappen... 1 Dossier Ook schaalvergroting in het basisonderwijs... 2 Actueel Het decreet hertekening landschap basisonderwijs... 5 FOPEM groeit... 6 FOPEM op visite bij haar scholen... 7 t Speelscholeke terug in de Hertstraat... 8 Voor u geplukt Je vous appelle le bienvenu! Uit de krant van de week De Zevensprong op kamp in Ronse Elk op een witte huurfiets Navorming Navormingssessies voor leerkrachten Een opleiding voor leerkrachten in het methodeonderwijs... 16

2 Dossier FO PEM vzw Over schaalvergroting in het basisonderwijs Een gesprek met Geert Kelchtermans Elders in deze nieuwsbrief lees je dat vanaf volgend schooljaar groepen van basisscholen regionaal kunnen samenwerken in een scholengemeenschap. Deze maatregel van de overheid kun je beschouwen als een stimulans tot schaalvergroting. Over schaalvergroting in het basisonderwijs verschijnt binnenkort een publicatie: Structuurverandering of schoolontwikkeling? Over schaalvergroting in basisscholen. De nieuwsbrief sprak met Geert Kelchtermans, één van de auteurs en professor aan het Centrum voor onderwijsbeleid en - vernieuwing van de Katholieke Universiteit Leuven. Nieuwsbrief: Welke zijn de beweegredenen van de overheid om schaalvergroting in het (basis)onderwijs te stimuleren? G. Kelchtermans: Ik kan natuurlijk niet alle mogelijk politieke motieven doorgronden, maar in de contacten die we met de overheid hadden kwamen telkens drie redenen ter sprake. Eén, de budgettaire middelen voor onderwijs kunnen niet zomaar toenemen, zeker als je voor ogen houdt dat het onderwijs al meer dan 40% van de begroting van de Vlaamse overheid voor haar rekening neemt. Twee, er zijn serieuze noden in het basisonderwijs waaraan de overheid tegemoet wil komen. Tenslotte is er de vaststelling dat er in Vlaanderen vrij veel kleine scholen zijn waarbij je je de vraag kan stellen of deze scholen de taken kunnen invullen die je van een goede basisschool mag verwachten. Je hebt dus te maken met een spanning tussen de budgettaire beperkingen en de verwachtingen die aan een basisschool gesteld worden. Persoonlijk denk ik niet dat schaalvergroting per se kostenbesparend is voor de overheid. Maar als je werkt met grotere entiteiten van scholen kan je wellicht de beschikbare middelen op een meer efficiënte manier gebruiken, ook omdat je een bredere basis aan competenties hebt bij de betrokken mensen. Je zou kunnen zeggen dat te groot verpletterend is, en te klein adembenemend. 2 Adembenemend heeft voor mij dan een dubbele betekenis: enerzijds moet een te kleine school te veel waar maken, terwijl die druk in een grotere entiteit in principe over meer mensen verdeeld kan worden. Anderzijds is een te klein clubje ook verengend en dreigt het gevaar steeds in hetzelfde cirkeltje te draaien van we weten het onderhand wel en we zijn het zo gewoon. Tegen die achtergrond vind ik het niet onbegrijpelijk dat de overheid aanstuurt op een bestuurlijke samenwerking tussen scholen in grotere entiteiten. Ruim een jaar geleden hebben wij een onderzoek afgerond over de schaalvergroting in het basisonderwijs. 1 We waren daarbij vooral geïnteresseerd in de vraag hoe de direct betrokkenen tegen die schaalvergroting aankeken. Wat betekent dit voor leerkrachten, ouders, schoolbesturen en directies? Door middel van intensieve gevalsstudies gingen we na wat er gebeurde in scholen die fuseerden of samenwerkingsovereenkomsten sloten. Allemaal vrijwillige initiatieven, trouwens. In onze benadering van scholen vertrokken we van drie theoretische uitgangspunten. Eén, schaalvergroting is niet alleen een kwestie van organisatie en een nieuwe structuur. Schaalvergroting is ook - en misschien wel vooral - eveneens een verandering van de omstandigheden waarin leerkrachten en directies werken. Zij geven een bepaalde betekenis aan die verandering en die betekenis zal bepalen hoe ze ermee omgaan of erop reageren. Zij zullen weerstand bieden aan deze verandering of ermee instemmen. Hoe dan ook, schaalvergroting wekt emoties op. Om schaalvergroting goed te begrijpen moet je dus pogen inzicht te krijgen in de manier waarop mensen betekenis geven aan veranderingen in de werkomstandigheden. Een voorbeeld: voor een leerkracht die door de fusie moet verhuizen naar een ander gebouw, haar vertrouwde klaslokaal moet opgeven of opeens veel minder informeel contact heeft met dierbare collega s, heeft de schaalvergroting een persoonlijke kostprijs. Ook al is 1 Deze studie Schaalvergroting in het basisonderwijs in opdracht van minister Vanderpoorten kan ontleend worden bij het FOPEMsecretariaat.

3 Dossier - juni 2003 een fusie bijvoorbeeld nodig om het voortbestaan van de school (en daarmee dus ook de tewerkstelling van de betrokken leerkrachten) te redden, toch zal de betekenis van de fusie voor die ene leerkracht helemaal anders liggen, dan voor een collega die wel op dezelfde plaats kan blijven. Door in het onderzoek deze betekenisgeving te achterhalen, breng je zaken aan het licht die door beleidsverantwoordelijken al te gemakkelijk over het hoofd gezien worden én realiseer je een grote herkenbaarheid voor leerkrachten en directies in andere scholen. Daarom beschrijven we in het boek ook zo uitvoerig de gevalsstudies en hopen we dat die hun weg zullen vinden als materiaal voor navorming in scholen. Een tweede uitgangspunt van ons onderzoek is de stelling dat schaalvergroting een vernieuwingsproces is. De werkomstandigheden veranderen en vragen dus ook van de betrokken personen dat ze hun gewone dagdagelijkse praktijk bijsturen. Uit het onderzoek naar onderwijsvernieuwingen weten we dat dit telkens gaat om processen die tijd vragen. Beslissen om iets te veranderen is één ding. De beslissing werkelijk doen werken is een andere zaak. Een laatste uitgangspunt is het micro-politiek perspectief. Dit wil zeggen dat de werkomstandigheden voor de leerkrachten niet neutraal zijn omdat zij een bepaalde betekenis toekennen aan deze omstandigheden en die betekenis is waardegeladen. Zo kan het zijn dat de ouder die vrijwillig het secretariaatswerk doet op school het groeperen van schoolsecretariaten niet als een taakverlichting beschouwt, maar als een inbreuk op zijn positie in de school. In de micro-politieke benadering van scholen gaan we ervan uit dat de wijze waarop leerkrachten en directies hun beroep uitoefenen bepaald wordt door de werkomstandigheden die zij wenselijk achten om hun job goed te doen. Die gewenste omstandigheden gaan fungeren als belangen, als iets dat de betrokken zullen proberen te verdedigen tegen verandering of juist proberen te realiseren. Er zijn heel wat zaken die voor onderwijsmensen als belangen gaan fungeren, zeker niet alleen materiële kwesties. Eén van de belangrijkste groepen belangen zijn de sociaal-professionele belangen. Zij verwijzen naar de kwaliteit van relaties tussen al diegenen die betrokken zijn bij de schoolwerking: ouders, leerkrachten, directies, CLB, schoolbestuur,. Mensen in scholen hechten erg aan goede collegiale relaties: gerespecteerd worden, erbij horen, geen aanslepende conflicten... Ik noemde al het voorbeeld van de leerkracht die moet verhuizen en zijn collega s kwijtspeelt. Andere belangen zijn van cultureelideologische aard en verwijzen naar de visie die mensen hebben op wat goed onderwijs is en de manier waarop de school dit concreet realiseert. Wanneer de voorwaarden om goed onderwijs te realiseren door de schaalvergroting bedreigd worden, zal dat weerstand uitlokken bij de betrokkenen. 3 Al te vaak worden dit soort belangen door beleidsmakers, maar ook schoolbesturen of zelfs begeleiders gebanaliseerd of onderschat. Zo kan het samenvoegen van twee scholen voor een schoolbestuur perfect rationeel zijn, maar voor de leerkrachten en de ouders is dit een ingrijpende verandering die ze wellicht niet zonder slag of stoot zullen aanvaarden indien deze fusie hen wordt opgelegd. De boodschap van ons onderzoek is dan ook dat het werk eigenlijk pas begint als de schaalvergroting, zoals de vorming van scholengemeenschappen, op poten staat. Het onderzoek heeft aangetoond dat fusies tussen scholen maar succesvol zijn indien alle betrokkenen reeds van bij de beslissing tot fusie betrokken worden bij deze operatie. Zo kunnen twee schoolteams reeds vóór de invoering van de fusie overleg plegen over de taalmethode die ze in de toekomst willen gebruiken. Daar mag gerust een volledig schooljaar over heen gaan. Nieuwsbrief: Vanaf 1 september 2003 kunnen de scholengemeenschappen reeds van start gaan. Lopen vele scholen niet het gevaar dat ze te weinig tijd zullen nemen voor het implementeren van de scholengemeenschap? G. Kelchtermans: Alhoewel de toetreding tot een scholengemeenschap vrijwillig is, is de wortel die wordt voorgehouden niet onaardig. Scholen hebben heel wat te winnen als ze straks deel kunnen uitmaken van een scholengemeenschap. Toch is het belangrijk dat scholen beseffen dat de beslissing om in een scholengemeenschap te stappen altijd meer is dan een formele, organisatorische aangelegenheid. De scholengemeenschap zal gevolgen hebben voor het functioneren van de school. Als door de bijkomende punten nu bijvoorbeeld een voltijdse ICTcoördinator aan de slag zal gaan in verschillende scholen, verandert dat de werkomstandigheden: die persoon moet een plek vinden en erbij horen; er zal beslist moeten worden wie voor de job in aanmerking komt; er moeten afspraken gemaakt worden over de tijd die de coördinator in elke school kan besteden en voor welk soort vragen men bij hem/haar terecht kan; de scholen zullen een ICT-beleid moeten ontwikkelen en op elkaar afstemmen,... Scholen moeten zich hoeden voor de illusie dat met het vormen van een scholengemeenschap de kous af is. Het blijft een vernieuwing, met consequenties voor al wie in de school werkt en dus ook voor de school als organisatie. Dat vraagt om een zorgvuldige aanpak en voorbereiding die meer doet dan het hertekenen van het organigram. Nieuwsbrief: Als we ervan uitgaan dat de vorming van scholengemeenschappen leidt tot veranderingen in werkcondities of omstandigheden waaraan scholen een bepaalde betekenis aan geven, betekent dit dat scholengemeenschappen maar kunnen slagen indien de scholen die er deel van uitmaken op pedagogisch vlak nauw met elkaar verwant zijn, zoals methodescholen?

4 Dossier - juni 2003 G. Kelchtermans: Je kan daar niet zo maar een positief antwoord op geven. Maar we merken dat het ook voor gewone scholen ontzettend belangrijk is om vóór de invoering van een fusie het gesprek aan te gaan over een bepaalde taal- of rekenmethode. Want als teams van leerkrachten overleg plegen over een taalmethode wordt geraakt aan de cultureel-ideologische belangen van leerkrachten. Dit overleg krijgt een politieke betekenis als twee teams van leerkrachten van twee verschillende scholen vanuit een ongelijke machtspositie deelnemen aan het overleg. Dit overleg kan dan vlug verzanden in een discussie tussen een meerdere en een mindere waarbij de druk op de mindere bijzonder groot is om zich aan te passen aan de wensen van de meerdere. Toch is precies dit met elkaar in gesprek zijn heel belangrijk, omdat mensen uit verschillende contexten - zonder het expliciet te beseffen - bezig zijn elkaar te leren kennen, elkaars opvattingen over onderwijs te vernemen en dus - terwijl ze ogenschijnlijk alleen maar het reken- of taalonderwijs voorbereiden - eigenlijk bezig met het nieuwe team te vormen dat straks in de nieuwe schoolstructuur het onderwijs gestalte moet geven. Het belang van dit overleg wordt door de overheid dikwijls onderschat. Nochtans is dit een complex proces waarbij externe ondersteuning, bijvoorbeeld door pedagogische begeleiders, aangewezen is. Het verdelen van een puntenenveloppe die wordt toegekend aan een scholengemeenschap mag de pedagogische discussie niet verhinderen. Ik vind dat een scholengemeenschap voor scholen een nieuwe start kan betekenen voor een onderwijsvernieuwing, maar het is aan de scholen om dit waar te maken. Ik hoop dat de overheid scholen ook respecteert om dit op hun eigen tempo en dus grondig te doen. In die zin, verdienen basisscholen gerust gelaten te worden om deze toch ingrijpende verandering op een goede manier ingang te doen vinden. Dat werk kan alleen goed afgerond worden als ze daarvoor de rust en de tijd krijgen en niet opnieuw met hervormingen belaagd worden. Nieuwsbrief: Geert, dank je voor dit gesprek. Interview afgenomen door Kris Denys School in de kijker t Speelscholeke 4

5 Actueel FO PEM vzw Het decreet hertekening landschap basisonderwijs Wat verandert er en welke gevolgen heeft dit voor de FOPEM-scholen? Scholen en vestigingsplaatsen oprichten De programmatiestop, die in juni 2001 ingevoerd werd, en waarop wij een uitzondering hebben verkregen, loopt eind dit schooljaar af. Het oprichten van nieuwe scholen wordt vanaf september 2003 terug mogelijk onder bepaalde voorwaarden. De nieuwe school moet twee of drie km (afhankelijk van de bevolkingsdichtheid) verwijderd zijn van alle vrije onafhankelijke methodescholen, Steinerscholen, VOOP-scholen en hun vestigingsplaatsen. Er mogen ook nog maar enkel basisscholen opgericht worden. Dus niet enkel lagere of kleuterscholen. Wat voor ons interessant is, is dat het oprichten van een vestigingsplaats met ingang van dit decreet beschouwd wordt als een herstructurering en niet meer als een herprogrammatie. De normen qua leerlingenaantal waaraan de nieuwe vestigingsplaats moet voldoen zijn de rationalisatienormen. In het oprichtingsjaar geldt de norm nog niet per niveau. Vanaf het 2 e jaar wel. Bijvoorbeeld een vestigingsplaats in categorie C moet in het oprichtingsjaar 40 kinderen tellen. Vanaf het 2 e jaar is dit 40 kinderen met minstens 16 kinderen per niveau (kleuter of lager). Een school kan herstructureren vanaf haar 2 e bestaansjaar. Voor het oprichten van een vestigingsplaats kan er nog steeds een afwijking verkregen worden op de bepaling dat een school in eenzelfde of aangrenzende gemeente gelegen moet zijn. Er wordt een bestuurlijke schaalvergroting bewerkstelligd door de scholen aan te moedigen samen te werken in scholengemeenschappen. Ook wordt er een nieuw statutair beleidsondersteunend en administratief kader voorzien. Scholen werken samen in scholengemeenschappen Toetreden tot een scholengemeenschap is op vrijwillige basis en wordt aangemoedigd door het toekennen van een bonus onder de vorm van een puntenenveloppe. De scholengemeenschap heeft de vrije keuze om deze punten te besteden aan ICT, zorgbeleid of administratieve ondersteuning. De voordelen zijn nu nog beperkt maar gaan in de toekomst aanzienlijk uitbreiden. Die voordelen willen we niet aan ons voorbij laten gaan. Er zijn echter wel voorwaarden verbonden aan het vormen van scholengemeenschappen. Ten eerste moet de scholengemeenschap minstens 900 leerlingen tellen en daarenboven kunnen de deelnemende scholen zich maximaal over drie onderwijszones uitstrekken. Dit stelt een probleem als bijvoorbeeld de FOPEM-scholen zich willen verenigen in één scholengemeenschap over heel Vlaanderen. FOPEM tracht een uitzondering op deze geografische afbakening te verkrijgen. Er zijn namelijk een aantal redenen waarom het instappen in een regionale scholengemeenschap niet wenselijk is, zoals onder andere de dienstanciënniteit: vanaf 2005 bouwen leerkrachten die lesgeven in een school van een scholengemeenschap anciënniteit op in alle scholen van de scholengemeenschap; de eigenheid van de samenstelling van onze schoolbesturen; het belang van pedagogische projecten. Voor de twee volgende schooljaren geldt de overeenkomst voor één jaar. Vanaf 2005 geldt de overeenkomst tot

6 Actueel - juni 2003 Beleidsondersteunend en administratief kader Vanaf volgend schooljaar worden er puntenenveloppes aan de scholen toegekend voor het inrichten van drie verschillende functies. Voor het invullen van deze functies kan de school kiezen uit twee personeelscategorieën: beleidsmedewerker en administratief medewerker. Afhankelijk van de personeelscategorie en het diploma waarvoor het schoolbestuur het ambt inricht, gebruikt de school een bepaald aantal punten. De punten uit de enveloppes moeten gebruikt worden voor de betreffende functie. Enkel als je in een scholengemeenschap zit kan je een beperkt aantal punten samen leggen en de functie waaraan je ze besteedt kiezen (zorg, ICT of administratie). Zorgpunten van de scholen moeten echter altijd zorgpunten blijven. FOPEM groeit Twee nieuwe scholen in zicht Volgend schooljaar gaat De Muze in Haacht van start. De Muze wordt een Freinetschool en kan rekenen op een gemotiveerde ploeg leerkrachten met freinetervaring. De Muze geeft een schoolkrant uit, de Muzette. De school is gelegen in een mooi herenhuis in de Stationsstraat nabij het station van Haacht. De Muze wil bewust kleinschalig blijven en streeft naar een maximum van 72 leerlingen. En het goede nieuws is dat de inschrijvingen vlot verlopen. Heb je nog schoolmeubilair, materiaal om mee te werken,. neem dan contact op met Koen Deca op het nummer 0486/ of demuzette@yahoo.com. 1. Zorgbeleid: deze punten worden aan iedere school toegekend op basis van het aantal leerlingen. Hiervoor moet de school een beleidsmedewerker in dienst nemen die op drie niveaus werkt aan het zorgbeleid. De coördinatie, de begeleiding van het team en het contact met de kinderen. 2. ICT coördinatie: dit krijg je nog maar enkel op voorwaarde dat de school toetreedt tot een scholengemeenschap of in een samenwerkingsovereenkomst met een aantal scholen stapt. De school kan hier kiezen tussen een administratief medewerker of een beleidsmedewerker. De punten zijn gebaseerd op het aantal leerlingen. De initiatiefnemers 3. Administratieve ondersteuning: hier geldt de personeelscategorie administratieve medewerker. Voorlopig worden deze punten nog toegekend aan alle scholen. Elke school krijgt een basis van 9 punten. Bijkomende punten worden berekend op basis van het aantal leerlingen. Catherine Devos Freinetschool De Muze in Haacht School in de kijker t Speelscholeke 6 Nog een jaar later start in Borgerhout een ervaringsgerichte projectschool. Deze nieuwe school wil zich in haar werking richten op de schoolbuurt en wil dan ook kinderen recruteren uit de buurt van de school. Wil je meer weten over dit veelbelovende initiatief, neem contact op met Eva Janssens op 03/ of op steegske@pandora.be of met Peggy Saey op 03/ of op peggy.saey@gmx.net.

7 Actueel - juni 2003 FOPEM op visite bij haar scholen Een Ronde van Vlaanderen bij de schoolbesturen In het begin van dit schooljaar bespraken we op een raad van bestuur de contacten met onze scholen. Die verlopen momenteel via de coördinatorenvergadering. De contacten met de schoolbesturen van de FOPEMscholen verlopen meestal niet rechtstreeks. Sommige besturen volgen nauw de werkzaamheden van FOPEM op. Soms staan we ook erg veraf van schoolbesturen. Omdat het deze schoolbesturen zijn die de belangrijke beslissingen nemen in verband met hun scholen en omdat FOPEM er is vóór de FOPEM-scholen, wilden we hier iets aan veranderen. Vandaar het idee om een Ronde van Vlaanderen te doen: een bezoek brengen aan alle beheerraden (of stuurgroep, algemene vergadering, raad van bestuur) van de FOPEM-scholen om de banden nauwer aan te sluiten. Dus trokken Kris en Catherine op pad met leden van de raad van beheer van FOPEM. We zijn ondertussen reeds te gast geweest op de meeste schoolbesturen. Er volgen er nog een aantal begin volgend schooljaar. Ons opzet was een toelichting te geven bij de werking van FOPEM, die je in drie luiken kan verdelen: Ten eerste is er de belangenbehartiging. FOPEM is vertegenwoordigd in de Vlaamse Onderwijsraad, neemt deel aan vergaderingen met het departement Onderwijs en het kabinet van de minister. FOPEM ijvert binnen de huidige wetgeving voor oplossingen op maat van onze scholen, bijvoorbeeld een uitzondering op de scholenstop en ondersteunt groepen die een nieuwe methodeschool wensen op te richten. Dit beleid wordt uitgestippeld samen met de coördinatoren en de raad van beheer. Dan is er ook de nieuwsbrief. Deze verschijnt vier maal per jaar. Naast informatie (over bijvoorbeeld verzekeringen, buitenlandse onderwijsprojecten, projecten FOPEM-scholen, ) behandelen we ook steeds een thema (cultuurbeschouwing, zorgverbreding, muzische vorming, ). In elk nummer wordt ook een school in de kijker geplaatst. Een derde luik is de navorming. FOPEM organiseert navorming voor leerkrachten, coördinatoren en in de toekomst eventueel voor schoolbesturen. Na deze toelichting gingen we bij sommige schoolbesturen meer in op de huidige veranderingen in de wetgeving. Bij andere scholen kwamen er meer vragen rond eventuele navorming van schoolbesturen, communicatiemogelijkheden tussen de schoolbesturen van FOPEM, enzovoort Volgend schooljaar gaan we deze vragen bundelen en in samenspraak met de raad van beheer en de coördinatoren navorming voor schoolbesturen organiseren, indien er voldoende geïnteresseerden zijn. In alle scholen voelden we ons zeer welkom en het was voor ons zeer motiverend om kennis te maken met de verschillende besturen, hun eigenheid van werking, hun scholen. Hopelijk was dit wederzijds. Catherine Devos School in de kijker t Speelscholeke 7

8 Actueel - juni 2003 t Speelscholeke terug in de Hertstraat 8

9 Actueel - juni 2003 School in de kijker 9 t Speelscholeke

10 Voor u geplukt FO PEM vzw Je vous appelle le bienvenu! (ik heet u allen welkom) Taalbad in Saint-Gilles Sedert organiseert de derde leefgroep van De Buurt in Gent jaarlijks een taaluitwisseling. De bedoeling is dat onze kinderen drie dagen naar een Franstalige school trekken en daarna drie dagen zij naar hier. De kinderen worden na schooltijd ontvangen in gastfamilies. Wat, hoe en waarom? Greet Van Moer geeft uitleg. Met zo'n taaluitwisseling in een school en bij een gastfamilie willen we ons werkelijk onderdompelen in die andere taal, de taal van de kinderen en hun families, in een huiselijk milieu. Een streepje geschiedenis. We zijn in 91 gestart met een schooltje uit Blicky (Henegouwen), daarna met een andere vrije nietconfessionele school uit Ohan (l école Ouverte), dan de Brusselse Marollen, dan twee jaar een school in Jurbise (bij Bergen). En de school van vorig jaar en dit jaar is de Peter Pan-school in Saint-Gilles (Brussel) Waarom zo'n taaluitwisseling? Het is een onderdeel van de methode Frans in De Buurt: Frans op een levensechte manier aanleren. Tijdens het jaar gebeurt het aanleren van de Franse taal ook op een natuurlijke en communicatieve manier: De kinderen horen vooral veel Frans tijdens de lesmomenten Frans. De bedoeling is immers niet dat de kinderen elk woord maar wel de boodschap begrijpen. In het begin wordt het begrijpen via uitbeelden en mimiek ondersteund. We werken in de voorbereiding naar de taaluitwisseling vooral met liedjes en korte dialoogjes. De spraakkunst en woordenschat van het Frans worden ingeoefend aan de hand van teksten, liedjes die aansluiten bij de verschillende projecten. Zo verandert ook de woordenschat gedurende de drie jaren dat de kinderen in de derde leefgroep zitten. Hoe organiseren we dit? Vanaf maart worden er contacten gelegd met de school in Brussel. Kinderen leren elkaar kennen aan de hand van presentaties die ze over zichzelf maken. Cassettes, mails, brieven, worden uitgewisseld. Reeds op voorhand wordt er verdeeld wie waar verblijft. In de twee weken voor de taaluitwisseling zelf, zetten we ons aan de echte voorbereiding: activiteiten Frans (vooral spreken), het programma dat in Gent doorgaat: gezelschapspelletjes maken, tocht door Gent, sportnamiddag, recepten uit zoeken en vertalen naar eenvoudig Nederlands, een show in elkaar steken, Daarna volgt de effectieve taaluitwisseling. Wij gaan eerst drie dagen naar Brussel, op 7, 8 en 9 mei, en de Brusselaars komen naar Gent op 12, 13 en 14 mei. In de periode na de taaluitwisseling werken we aan taalbeschouwing: spraakkundige 'verschijnselen' benaderen en inoefenen. Dit gebeurt tijdens de inoefenperiode en verder in het laatste project. Est-ce que vous avez compris tout? Merçi! Overgenomen uit de nieuwsbrief van De Buurt in Gent School in de kijker t Speelscholeke 10

11 Voor u geplukt - juni 2003 Uit de Krant van de week Freinetschool De Torteltuin in Poperinge 11

12 Voor u geplukt - juni 2003 De Zevensprong op kamp in Ronse Een paar coole verslagen van de klas van de derde graad 12

13 Voor u geplukt - juni

14 Voor u geplukt - juni 2003 Elk op een witte huurfiets 'De Buurt' fietst door het Örebro-se onderwijs Wellicht herinner je je nog wel dat 'De Buurt' de participatieprijs van Kleurrijk Vlaanderen won. De prijs: een weekje naar de Zweedse stad Örebro, waar de onderwijsvernieuwing ons veel zou kunnen leren. Ons verslagboekje met àl onze indrukken is nog niet klaar (is wel al op te vragen), maar hier alvast enige losse indrukken. We hebben véél bijgeleerd (zij het niet veel op vlak van participatie). De studiereis viel tussen 12 en 17 mei. Reizigers: 9 'De Buurters' (5 ouders en 4 leerkrachten) en 3 Boomenaars (2 leerlingen derde graad en één lerares; Boom was de tweede in de wedstrijd). We kregen in Örebro elk een witte huurfiets en een heel gevarieerd programma van schoolbezoeken, telkens in kleinere groepjes: lagere, secundaire, scholen met aandacht voor inclusief onderwijs, een hotelschool, pedagogische begeleiders, directeurs, Er werd zelfs op het stadhuis van Örebro twee uur tijd uitgetrokken om ons te ontvangen en het Zweeds en Örebroes onderwijssysteem uit te leggen. Een algemene indruk bij iedere Buurter is de overweldigende schoolinfrastructuur. Zweden heeft veel plaats en weinig inwoners, dus de scholen zijn navenant. Je merkt tijdens de eerste tien minuten van zo'n schoolbezoek dat onderwijs hier een topprioriteit is. Een sfeerbeeldje uit ons dagboek van de Sture skolan : Het is een pracht van een schooltje aan de rand van het stadspark: mooi qua gebouw, subliem qua schooltuin en speelplaats. Die laatste is aangelegd tezamen met de ouders. Je vindt er een afgegrensd voetbalveld met echte goals en degelijke ondergrond, een veilig afgebakend hockeyterrein met rekken voor de sticks, een podium, een houten boot, omgevallen en ontvelde bomen om te klauteren en je evenwicht te oefenen, speeltuigen, huisjes, veel hoekjes en kantjes. Drie gebouwen in de tuin. Het eerste dat we bezoeken doet ons achterover vallen door de inrichting en het interieur. Mooi, verzorgd, netjes en naar onze normen rijkelijk ingericht: gezellige ruimtes, volhouten meubelen, kleurige gordijntjes, schilderijtjes, in hoogte verstelbare stoelen, computerhoek, salon, werkruimte voor de leerkrachten, huiskamer als leraarskamer, Voor-school en school Zweedse mama's en papa's werken doorgaans allebei. De ouderparticipatie is daarom heel beperkt. Het lukt soms wel eens om enkele ouders mee te hebben op uitstap. De kinderen gaan dus vroeg naar de voorschool. School zullen ze het daar zeker niet noemen. De activiteiten lijken een beetje op de peuters en eerste leefgroepers bij ons: het kringgesprek, gerichte activiteiten (vaak beeldend), Eén verschil: ze starten om 8u20 en stoppen om 12u00. Dan eten leerkrachten tezamen met de kinderen. De warme maaltijd is voor iedereen gratis. In de namiddag gaan de kinderen naar huis en is er voor de blijvertjes opvang binnen de groep (vrij spel). In de groep zit een jongetje met het syndroom van Down. Daarvoor krijgen ze een extra leerkracht, wat het totaal aantal leerkrachten voor die groep van ongeveer 21 kinderen op drie (!) doet uitkomen. In een andere klas (de 6 en 7-jarigen) werkt een leerkracht met een autistisch jongetje. Hij maakt gebruik van het inclusief onderwijs dat sinds een achttal jaar in Zweden geïntroduceerd werd. De jongen heeft zijn voltijdse(!) leerkracht om hem te ondersteunen en te begeleiden in de klas. Soms neemt ze hem apart om in een kleine ruimte gericht met hem te werken. Zonder speciale leerkracht zou vooruitgang compleet onmogelijk zijn, vertelt ze. Jaar na jaar bekijken ouders en leerkrachten of hij binnen het gewoon onderwijs kan blijven. Er heeft vier keer per jaar een evaluatie plaats. Na de tweede cyclus (10-13-jaar) is er echter zelden nog sprake van inclusief onderwijs. Als redenen worden aangehaald dat er dan een veel te groot verschil is tussen de kinderen onderling en de andere manier van lesgeven (doceren). Uit een gesprek met een ingeweken Ierse leerkracht: Zweden is een schitterend land voor mensen met kinderen. Als ouder (ook de vader) kan je met behoud van 80% van je wedde het eerste levensjaar van je kind thuisblijven. Nadien zijn er opvangmogelijkheden, scholen zijn volledig kosteloos, je krijgt financiële ondersteuning (studietoelage), je kinderen krijgen ook les in hun moedertaal, er zijn voor de kinderen mogelijkheden zat voor sport, cultuur, Het is een prachtig land qua ongerepte natuur. Maar: 'the winter takes far too long!' 14

15 Voor u geplukt - juni 2003 Aandacht voor (andere) moedertaal-ontwikkeling In het nationaal curriculum (ook voor voorschools onderwijs) wordt gesteld dat kinderen met een andere moedertaal dan het Zweeds de gelegenheid moeten krijgen die moedertaal verder te ontwikkelen. Volgens de overheid speelt moedertaal een belangrijke rol in de identiteit en het positief zelfbeeld van een kind. De moedertaal is de basis voor het leervermogen van het kind. Het kind zal het makkelijk hebben om een tweede taal te leren en om andere vakken onder de knie te krijgen. Het is bovendien een serieus voordeel voor een maatschappij als haar inwoners meertalig zijn. Er bestaat een enorme hoeveelheid onderzoeksresultaten die het belang van onderwijs in eigen taal bevestigen. In het secundair Zelfverantwoordelijkheid en -discipline In Zweden bestaat er geen systeem van zittenblijvers. Het al dan niet slagen voor examens bepaalt niet of je al dan niet doorgaat naar de volgende klas. Tot 12 jaar geeft men zelfs geen punten. Er wordt ingewerkt op de individuele verantwoordelijkheid en de intrinsieke motivatie van elke student. Werk je niet, dan zal je op je 16 de de school verlaten zonder diploma. Het gaat er in secundaire scholen dan ook anders aan toe dan bij ons! Dat is voor wie ons secundair onderwijs kent, een ware cultuurschok. Slechts 50% van de lestijd wordt gebruikt voor frontaal les-'geven', de andere helft ligt in contractwerk. De jongeren krijgen elke week een werkprogramma. In de studieruimte hebben ze de keuze om per twee te werken of in kleine groepjes of apart. Hiervoor hebben ze in de studieruimte zelfs kleine kamertjes waarin je stil en rustig kunt werken. Wie nood heeft aan beweging, verlaat de studieruimte en gaat de gang in. Aan de muur hangen de kopies met de uit te voeren taken per vak uit. Als student beslis je zelf wanneer je wat opneemt. Er lopen twee groepstitularissen rond. Die zorgen voor wat orde en rust, maar kunnen steeds aangesproken worden voor informatie of hulp. Elke vrijdag is er wat tijd voor evaluatie. Dan heeft de leerling een kort gesprek met de titularis. Wat van het werk niet klaar is, moet thuis gebeuren of de week nadien ingehaald worden. Er wordt gekeken hoe de leerling gewerkt heeft, waar er problemen zijn. Er wordt gewezen op eigen verantwoordelijkheid en vrijheid. School in de kijker t Speelscholeke 15 Vermits de onderwijsvernieuwing nog maar tien jaar bezig is, zijn er nog wel heel wat zaken die moeten bijgespijkerd worden. Het stimuleren van zelfstandigheid en verantwoordelijkheid te geven aan de jongeren maakt dat ze veel meer inzet en zelfdiscipline opbrengen. Dat werkt voor 80% van de jongeren en de resterende 20% moet je desnoods maar apart zetten tot ze zich kunnen aanpassen aan het systeem. In de meeste landen focust men op die 20% en moeten de andere leerlingen maar mee in het gareel lopen. Op onze opmerking dat we de indruk hadden dat er toch veel tijd verloren ging door babbelen, spelen, rondlopen stelde een directeur dat er ook bij 'excathedra'- lesgeven veel tijd verloren gaat omdat veel leerlingen eigenlijk niet luisteren en naderhand toch alles zelf moeten instuderen. Ach, enzovoort! Er is nog meer te vertellen. Wil je ons volledig reisverslag? Bel naar 'De Buurt', 09/ of de.buurt@belgacom.net Anne Vanquaethem Jan De Mets

16 Navorming FO PEM vzw Nieuws over de navorming voor leerkrachten Navormingssessies Volgend schooljaar organiseert FOPEM drie graadsoverschrijdende navormingssessies. Op 25 september is er in Gent een navormingssessie over peer tutoring. Op 28 november is er in de ervaringsgerichte school Zeppelin een studiedag over cultuurbeschouwing. In de voormiddag komen 3 sprekers aan het woord. In de namiddag gaan scholen na hoe ze cultuurbeschouwing kunnen aanpakken in hun school. In januari en februari 2004 zijn er twee sessies over CLIM, dit is Coöperatief Leren in Multiculturele Groepen. Naast deze 3 sessies zijn er ook uitwisselingen per graad. FOPEM staat voor Federatie van Onafhankelijke Pluralistische Emancipatorische Methodescholen en overkoepelt de volgende 17 basisscholen die vernieuwend onderwijs (Freinet-, ervaringsgerichte en projectscholen) aanbieden: De Klaproos - Geraardsbergen De Levensboom - Kortrijk De Levensboom - Wevelgem De Torteltuin - Poperinge De Tuimelaar - Schoten De Vlindertuin - Hingene De Waterval - Ekeren De Weide - Erpe-Mere De Wip - Wezemaal De Witte Merel - Ekeren De Zevensprong - Leuven Freinetschool De Vier Tuinen - Oudenaarde Klimop - Oostkamp Methodeschool De Buurt - Gent t Schommelbootje - Alken t Speelscholeke - Deurne Zeppelin - Mortsel 16 Een opleiding voor leerkrachten in het methodeonderwijs Tesamen met het Gemeenschapsonderwijs, de pedagogische begeleidingsdienst van de stad Gent en OVSG start FOPEM volgend schooljaar opnieuw een opleiding voor leerkrachten in het methodeonderwijs. Alle sessies van de opleiding vinden plaats op woensdagnamiddag van 14u tot 17u. De opleiding wordt opgesplitst in twee luiken, een basiscursus en een verdiepingscursus. De basiscursus is bedoeld voor leerkrachten die pas in een methodeschool les geven of er wensen les te geven. De basiscursus bestaat uit twee reeksen van zes sessies (kleuter en lager onderwijs) en start op 17 september in Jette. De inschrijvingsprijs voor de basiscursus bedraagt 145,- EUR. De verdiepingscursus voor leerkrachten met meer ervaring in het methodeonderwijs bestaat uit vier modules (Frans, levend rekenen, projectwerk, werken aan taal) en start op 7 januari 2004 in Gent. De inschrijvingsprijs voor vier modules bedraagt 100,- EUR, voor drie modules is dit 80,- EUR. Een folder met meer informatie over de inhoud van deze opleiding en een inschrijvingsformulier wordt naar de scholen opgestuurd. Deze nieuwsbrief is het uitwisselingsblad van de FOPEM en richt zich naar leerkrachten en ouders. Iedere auteur is verantwoordelijk voor zijn/haar ingezonden stukken. De foto s in dit nummer zijn gemaakt in t Speelscholeke te Deurne. Redactie: Catherine Devos Kris Denys Evert Horn. Redactie-adres: Kartuizerlaan 20 te 9000 Gent Tel: 09/ Fax: 09/ fopem@skynet.be Website: