PROJECTNUMMER: A439 EINDVERSLAG INSPECTIEPROJECT BROODBAKKERIJEN

Transcriptie

1 PROJECTNUMMER: A439 EINDVERSLAG INSPECTIEPROJECT BROODBAKKERIJEN

2 INHOUDSOPGAVE. 1. SAMENVATTING AANLEIDING EN DOEL VAN HET INSPECTIEPROJECT Strategie Doelstelling van het project OMVANG VAN HET PROJECT Werkterrein /BIK s Looptijd en aantallen bezoeken OPZET VAN HET PROJECT Globale opzet Inspectiepunten ABC aangemelde bedrijven Publiciteit rondom het project RESULTATEN Totaal overzicht resultaten ABC aangemelde bedrijven Resultaten per inspectiepunt Algemeen Inventarisatie en evaluatie van risico s Werk- en rusttijden Veiligheid RESULTATEN PROJECTEN CONCLUSIES Hoofdconclusies Conclusies per onderwerp Inventarisatie en evaluatie van risico s Arbeidstijden Veiligheid VAN 14

3 1. Samenvatting. Op basis eerdere projecten en op basis van het meerjarenplan Voedingsmiddelen, Dranken en Tabak is eind 2000 het project Broodbakkerijen gestart. Totaal zijn 170 bedrijven bezocht, verdeeld over heel Nederland. Het doel van het project was het inspecteren van de Arbeidsomstandighedenwet en de Arbeidstijdenwet op de volgende onderwerpen: Aanwezigheid van een goedgekeurde Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E); Aanwezigheid van Plan van Aanpak; Bewegende delen van arbeidsmiddelen mogen geen gevaar opleveren; Registratie werk- en rusttijden; Nachtarbeid, maximaal 42 diensten per 13 weken en 140 per 52 weken of maximaal 38 uur per 2 weken. Hoewel de steekproeftrekking in de voorgaande projecten niet identiek is en dus geen absolute vergelijking van de cijfers mogelijk is, is uit de cijfers een aantal tendenzen af te lezen. Uit het project blijkt dat, in vergelijking met eerder projecten, het aantal overtredingen op het gebied van veiligheid niet is verminderd. Het ontbreken van de RI&E of Plan van Aanpak is relatief minder vastgesteld, maar het aantal overtredingen op dit punt ligt nog steeds op een hoog niveau. Op het gebied van werk- en rusttijden lijkt verruiming van de wettelijke bepalingen inzake nachtarbeid, in combinatie met inspectiedruk en de aandacht die door de branche aan deze problematiek wordt besteed vruchten af te werpen. Het totaal aantal geconstateerde overtredingen in de geïnspecteerde bedrijven is minder in vergelijking tot de geconstateerde overtredingen in eerdere inspectieprojecten. Preventief onderhoud en het in goede staat houden van de beveiligingen verhoogt de veiligheid binnen bedrijven. De impressie is dat door bedrijven hieraan onvoldoende aandacht wordt besteed. 2. Aanleiding en doel van het inspectieproject. 2.1 Strategie. Als nadere invulling van de meerjarenstrategie Voedingsmiddelen, Dranken en Tabak is het laatste kwartaal van 2000 het project broodbakkerijen gestart. Dit project is uitgevoerd van begin september 2000 tot en met eind april Vanaf 1996 tot 2000 is deze bedrijfstak jaarlijks geïnspecteerd. De projecten hadden steeds de volgende aandachtspunten: Arbobeleid in bedrijven, Werk- en rusttijden, Veiligheid. 2.2 Doelstelling van het project. De aanleiding voor dit project zijn de aandachtspunten/problematiek zoals geconstateerd in voorgaande projecten in dezelfde sector. 3 VAN 14

4 Het doel van het project was het inspecteren van de Arbeidsomstandigheden en de Arbeidstijdenwet op de volgende onderwerpen: Aanwezigheid van een goedgekeurde Risico Inventarisatie en Evaluatie; Aanwezigheid van Plan van Aanpak; Bewegende delen van arbeidsmiddelen mogen geen gevaar opleveren; Registratie werk- en rusttijden; Nachtarbeid, maximaal 42 diensten per 13 weken en 140 per 52 weken of maximaal 38 uur per 2 weken. Beoogd is met het project inzicht te verkrijgen of de tussenkomst van de ABC 1 heeft bijgedragen aan het opheffen van overtredingen van de bepalingen omtrent nachtarbeid. 3. Omvang van het project. 3.1 Werkterrein /BIK s. Het aantal broodbakkerijen (BIK 2 -code 158) is in de periode van 1960 tot 1999 gedaald van ruim naar Naar verwachting zet deze trend zich voort en zullen binnen 10 jaar minder dan 2000 bakkerijen overblijven. De afgelopen 4 jaren zijn door de Arbeidsinspectie ruim 1600 broodbakkerijen geïnspecteerd. Voor dit project werden geselecteerd: 1. Bedrijven die zich hebben laten adviseren door de ABC Bedrijven waar in de voorgaande jaren een proces-verbaal is opgemaakt op werken rusttijden. 3. Bedrijven die na 1997 niet meer bezocht zijn. 3.2 Looptijd en aantallen bezoeken. De geplande looptijd van het project was van 1 september 2000 t/m 31 december Echter op verzoek van de verschillende regio s is de looptijd verlengd met ruim drie maanden tot 30 april In het project zijn 170 bedrijven bezocht. Het betreft geen a-selecte steekproef; uit de resultaten kan een indicatie worden afgelezen van de aandacht in de branche voor arbeidsomstandigheden en arbeidstijden, maar deze mogen niet beschouwd worden als een representatief beeld. 4. Opzet van het project. 4.1 Globale opzet. In het project zijn alleen de broodbakkerijen meegenomen die bij de kamer van koophandel staan geregistreerd onder de BIK-code 158 en voldeden aan de criteria zoals gesteld in hoofdstuk Arbeidstijden Begeleidings Commissie. 2 De BIK-code is de bedrijfsindeling van de Kamer van Koophandel. De KvK geeft ieder bedrijf een code waarmee de activiteiten van de onderneming of vestiging wordt aangeduid. 3 Zie VAN 14

5 Bij de bedrijfsbezoeken is gewerkt met een vooraf vastgestelde inspectielijst. Alleen de op deze lijst vermelde onderwerpen werden geïnspecteerd. Een uitzondering werd gemaakt voor andere ernstige- 4 en direct 5 beboetbare overtredingen zoals vermeld in de bijlagen behorende bij beleidsregel 33 van de Arbowet Dit zijn Bijlage 2. Lijst van ernstig beboetbare feiten. en Bijlage 3. Lijst van direct beboetbare feiten.. Tijdens de inspectie heeft de inspecteur geïnventariseerd of: het bedrijf zich had aangemeld bij de ABC en of advisering door de ABC geleid heeft tot het oplossen van de nachturen problematiek in bakkerijen. Belangrijk hierbij was dat het niet gaat om de inhoud van het advies of hoe bakkerijen de advisering hebben ervaren maar om het effect. De geselecteerde bedrijven zijn zowel onaangekondigd s nachts, als wel overdag bezocht. Indien s nachts tijdens inspectie bleek dat er geen werknemer aanwezig was die de beschikking had over de Risico-Inventarisatie en Evaluatie, werd voor overdag een afspraak gemaakt. Dit laatste was noodzakelijk in verband met de aanwezigheid van een verantwoordelijk leidinggevende. De Risico Inventarisatie en Evaluatie, het Plan van Aanpak en de registratie van de werk- en rusttijden vormen de basis van de inspectie. Daarnaast maakte bijzondere aandacht voor machineveiligheid tijdens de werkplekinspectie een belangrijk onderdeel uit van de inspectie. 4.2 Inspectiepunten. Op basis van eerdere inspecties in de branche blijkt dat de voornaamste aandachtspunten liggen op de gebieden van: algemene arbozorg, werk- en rusttijden/werkdruk, meelstof en machineveiligheid. Tijdens de looptijd van dit project was een convenant inzake Meelstof in voorbereiding. Een onderdeel van dit convenantstraject is onderzoek naar de blootstelling aan meelstof, derhalve is dit niet als inspectiepunt meegenomen in het project. 4.3 ABC aangemelde bedrijven. Vanaf 1996 is met de branche overleg gevoerd over werk- en rusttijden. Nadat in 1996 de wettelijke normen ten aanzien van nachtarbeid op verzoek van het georganiseerd overleg waren verruimd is in 1997 de Arbeidstijden Begeleiding Commissie (ABC) geïnstalleerd. Bedrijven die niet (konden) voldoen aan de nachturen c.q. -dienstenbepalingen van de Arbeidstijdenwet werden, na aanmelding, door de ABC geadviseerd en ondersteund op welke wijze men op termijn wel aan deze bepalingen zou kunnen voldoen. 4 Werkzaamheden die ernstig gevaar (kunnen) opleveren voor personen. 5 Naast ernstige beboetbare en strafbare feiten bestaat er een aantal bepalingen die niet tot deze categorie van feiten behoort, maar waarvoor een waarschuwing of een eis inadequate middelen voor de rechtshandhaving zouden zijn. Het gaat hierbij om feiten die impliciet kunnen leiden tot gevaarlijke situaties en om feiten waarbij correctie slechts achteraf kan geschieden ( het kwaad is reeds geschied ). 5 VAN 14

6 In het najaar van 1998 is met de branche afgesproken om de eindtermijn van aanmelding bij de commissie te stellen op 30 april Tot deze datum hadden 266 bedrijven zich tot de commissie gewend. De indruk was dat een groot deel van de bedrijven dit deed na een inspectiebezoek van de Arbeidsinspectie. Op 1 januari 2000 was bij 181 bedrijven het begeleidingstraject afgesloten. Gedurende het adviestraject bij de betreffende bedrijven zou de Arbeidsinspectie niet handhavend optreden t.a.v. nachtarbeid. 4.4 Publiciteit rondom het project. Alle te bezoeken bedrijven zijn middels een algemene vooraankondiging 6 geïnformeerd over het bezoek. Daarnaast heeft de afgelopen jaren regelmatig overleg plaatsgevonden met het Georganiseerd Overleg. Middels publicaties zijn werkgevers en werknemers geïnformeerd over het project. Daar BEON (arbodienst) een groot deel van de bakkerijen adviseert, heeft met hen regelmatig overleg plaatsgevonden. Deze arbodienst heeft een marktaandeel van ruim 80% in de bakkerijen. Zij heeft voorafgaande aan het project al haar klanten aangeschreven en hun gewezen op het feit dat men ondermeer dient te beschikken over een getoetste RI&E. 5. Resultaten. 5.1 Totaal overzicht resultaten. In het kader van het project zijn totaal 170 bedrijven bezocht. Van deze bedrijven hadden 36 bedrijven zich aangemeld bij de ABC. Zie figuur 1. AANTAL BEDRIJVEN 21% 79% ABC bedrijven Overige Figuur 1 Totaal zijn 236 overtredingen geconstateerd. Hierover zijn 8 boeterapporten en 8 processen-verbaal opgemaakt, 10 stilleggingen opgelegd, 8 stilleggingen opgelegd inclusief boeterapport en 202 waarschuwingen aangezegd. Een verdeling naar grootte klassen laat zien dat er geen significante verschillen zijn in de mate waarin overtredingen zijn vastgesteld bij kleine, middelgrote en grote ondernemingen. Zie Tabel 1. 6 Bijlage I. 6 VAN 14

7 Tabel 1. Aantal sancties per grootteklasse (alle bedrijven). Aantal bezochte bedrijven Waarschuwingen Procesverbaal Onbekend t/m t/m > TOTAAL Stillegging Boeterappport Stillegging/Boeterapport Totaal Totaal zijn 37 overtredingen op het gebied van Werk- en rusttijden vastgesteld. Het betrof hier: 21 overtredingen ten gevolge van het geheel of gedeeltelijk ontbreken van registratie van de arbeidstijden, 11 overtredingen van de bepalingen inzake nachtarbeid en 5 overtredingen inzake werk- en rusttijden algemeen. Alle in dit project aangezegde processen-verbaal betreffen de werk- en rusttijden. Op het gebied van Arbobeleid en Risico Inventarisatie en Evaluatie betrof het totaal 95 overtredingen. Op het gebied van Veiligheid en Veiligheidsvoorzieningen zijn totaal 92 overtredingen geconstateerd. De overige 12 overtredingen betroffen onderwerpen als bedrijfshulpverlening, voorlichting, vluchtwegen en verlichting. Zie figuur 2. OVERTREDINGEN ALLE BEDRIJVEN 5% 16% Werk-/Rusttijden 40% Arbozorg/RI&E Veiligheidsvoorzieningen 39% Overige Figuur ABC aangemelde bedrijven. Bij de geïnspecteerde bedrijven (36) die ondersteund zijn door de ABC, zijn 10 overtredingen geconstateerd. Deze verhouding is opmerkelijk positiever dan bij de niet ABC aangemelde bedrijven waar bij 134 geïnspecteerde bedrijven 226 overtredingen werden geconstateerd. Daaruit blijkt dat bij de bedrijven die zich 7 VAN 14

8 aangemeld hadden bij de ABC meer aandacht wordt besteed aan arbeidsomstandigheden. Zie tabel 5. Vijf van de tien overtredingen betreffen de werk- en rusttijden. 5.3 Resultaten per inspectiepunt Algemeen. Bij de geïnspecteerde bedrijven scoort het aantal overtredingen op de gebieden Risico Inventarisatie en Evaluatie en Veiligheid hoog in verhouding met het totaal aantal geconstateerde overtredingen op het gebied van Arbeidstijden. Zie tabel 4. Tabel 4. Aantal overtredingen per aandachtsgebied. Aantal bezochte bedrijven Waarschuwingen Procesverbaal RI&E Arbeidstijden Veiligheid Overig TOTAAL Stillegging Boeterappport Stillegging/Boeterapport Totaal Inventarisatie en evaluatie van risico s. Tijdens de inspecties zijn totaal 95 overtredingen geconstateerd op het gebied van Inventarisatie en evaluatie van risico s. Hierbij is in 65 gevallen geconstateerd dat er geen Risico Inventarisatie en Evaluatie was en in 2 gevallen geen Plan van Aanpak. In de 65 bovengenoemde gevallen is afgezien van een boeterapport en volstaan met een waarschuwing wanneer kon worden aangetoond dat een opdracht tot het opstellen van een RI&E aan de Arbodienst was. In 28 bedrijven was aanpassing van de RIE&E en/of het Plan van Aanpak noodzakelijk Werk- en rusttijden. In totaal zijn 37 overtredingen op het gebied van werk- en rusttijden geconstateerd. In 21 gevallen was sprake van een ondeugdelijke registratie of was de registratie over 1 jaar niet beschikbaar. In 16 gevallen was sprake van overschrijding van de maximale arbeidstijd. Hierbij zijn in 11 gevallen het maximaal aantal toegestane nachtdiensten overschreden, dan wel langere nachtdiensten gelopen dan is toegestaan. In 5 gevallen werden de maximaal toegestane arbeidstijden overschreden. 8 VAN 14

9 5.3.4 Veiligheid. In totaal zijn 92 overtredingen geconstateerd waarbij sprake was van onjuist of onvoldoende afscherming van bewegende delen. Hiervan betrof het in 75 gevallen het geheel of gedeeltelijk ontbreken van veiligheidsvoorzieningen ten behoeve van het afschermen van bewegende delen van arbeidsmiddelen. Voor het merendeel van de door de fabrikant geleverde kleinbroodstraten geldt dat bewegende delen bij normaal gebruik niet vanaf de vloer bereikbaar zijn. Dit geldt in mindere mate voor de deegafmeetmachine (minimaal 85 cm, NEN-EN294). Helaas worden hier opstapjes in alle soorten en maten gebruikt bij de invoer van het deeg en de schoonmaak van de trechterinvoer, met een verhoogde kans op ongevallen. 6. Resultaten projecten De resultaten van de geconstateerde overtredingen in de projecten van 1996 tot 2001 over de onderwerpen Arbozorg, Werk- en rusttijden en Veiligheid zijn samengevat in tabel 5. Tabel 5. Aantal overtredingen 7. Project nr. Jaar van uitvoering Aantal bezochte bedrijven Arbozorg/RI&E % van aantal bezochtte bedrijven % % % A A A Niet ABC Wel ABC werk- en rusttijden % van aantal bezochtte bedrijven Veiligheid % van aantal bezochtte bedrijven Hoewel de steekproeftrekking in de bovengenoemde projecten niet identiek is en dus geen absolute vergelijking van de cijfers mogelijk is, is er uit de cijfers een aantal tendenzen af te lezen. Er is sprake van een daling van het aantal overtredingen op het terrein van de Arbozorg / RI&E. 7 Bij een bedrijf kunnen meer overtredingen zijn geconstateerd die onder de hoofdinspectiepunten kunnen vallen. 9 VAN 14

10 Ten aanzien van de werk- en rusttijden ligt het geconstateerde aantal ovetredingen substantieel lager. Op het terrein van de veiligheid wordt een onverminderd hoog aantal overtredingen waargenomen. 10 VAN 14

11 7. Conclusies. 7.1 Hoofdconclusies Op het gebied van werk- en rusttijden lijkt verruiming van de wettelijke bepalingen inzake nachtarbeid in combinatie met inspectiedruk en de aandacht die door de branche aan deze problematiek wordt besteed vruchten af te werpen. Het aantal geconstateerde overtredingen lijkt in de loop der jaren aanzienlijk afgenomen. Ondersteuning van de ABC resulteert niet volledig in het oplossen van alle nachtarbeidovertredingen. Ook bij bedrijven die zich bij de ABC hebben gemeld zijn nog overtredingen geconstateerd. 7.2 Conclusies per onderwerp Inventarisatie en evaluatie van risico s Het aantal bedrijven zonder volledige Risico Inventarisatie en Evaluatie was relatief hoog te noemen. Daarnaast werden veel verouderde Risico Inventarisatie en Evaluaties en Plannen van Aanpak aangetroffen. In ruim 25% van de gevallen was aanpassing noodzakelijk. Het aantal bedrijven zonder deugdelijke Risico Inventarisatie en Evaluatie lijkt afgenomen in vergelijking met vorige projecten. Opvallend is dat nagenoeg alle bedrijven aangemeld bij ABC allemaal in het bezit waren van een volledige RI&E, inclusief een Plan van Aanpak Arbeidstijden. In het algemeen zijn werkgevers goed op de hoogte met de Arbeidstijdenwetgeving, men weet dat hoge boetes zijn gevallen (het bakkerswereldje is klein) en men houdt zich nu redelijk aan de regels. Excessen op het gebied van werk- en rusttijden als gesignaleerd in Broodje Stress zijn niet meer aangetroffen. Aandacht voor met name registratie van werk- en rusttijden blijft belangrijk. Op het gebied van arbeidstijden is het aantal geconstateerde overtredingen (5), bij geïnspecteerde bedrijven die zich aangemeld hadden bij de ABC (36), lager dan bij de overige geïnspecteerde bedrijven, respectievelijk 14 en 24% van de geïnspecteerde bedrijven. Ten aanzien van de naleving van de bepalingen van de Arbeidstijdenwet, heeft de aandacht van de branche en de handhavingsdruk van de Arbeidsinspectie haar vruchten afgeworpen Veiligheid. Het is teleurstellend dat het aantal overtredingen op het gebied van veiligheid in relatie met arbeidsmiddelen nog altijd hoog is en geen dalende tendens vertoont ten opzichte van de vorige inspectieprojecten. Met name de afscherming van bewegende delen middels schermen of beveiligingen blijkt hierbij de aandacht te verdienen. 11 VAN 14

12 Bij de deegafmeetmachine worden opstapjes in alle soorten en maten gebruikt bij de invoer van het deeg en de schoonmaak van de trechterinvoer. Dit geeft een verhoogde kans op ongevallen. Een automatische afslag is een enkele maal aangetroffen, maar nog niet algemeen ingevoerd. Instructie en toezicht van werkgevers is belangrijk en noodzakelijk. In een aantal gevallen waren beveiligingen door werknemers buiten werking gesteld. In principe zijn de meeste machines wel uitgevoerd met de nodige beveiligingen. Met name aan preventief onderhoud en het in goede staat houden van de beveiligingen ontbreekt het nogal eens. Haast lijkt in vele gevallen het excuus te zijn en preventief onderhoud zou meer moeten plaatsvinden. Onbeveiligde deegkneders werden in de in dit project bezochte bakkerijen praktisch niet meer aangetroffen. 12 VAN 14

13 BIJLAGE I. Tekst vooraankondigingsbrief:.. De Arbeidsinspectie zal in de tweede helft van 2000 landelijk een aantal inspecties houden in bakkerijen. Uw bedrijf is geselecteerd om bezocht te worden door de Arbeidsinspectie. De inspectie zal zich richten op: Arbozorg (risico-inventarisatie en -evaluatie, plan van aanpak en aansluiting gecertificeerde Arbodienst); Werk- en rusttijden; Machineveiligheid (schermen en beveiligingsinrichtingen). Bovenstaande onderwerpen behoren onderdeel uit te maken van de verplichte risicoinventarisatie en -evaluatie en het bijbehorende plan van aanpak. Indien in de onderneming geen, door een gecertificeerde arbodienst getoetste risico-inventarisatie en -evaluatie en plan van aanpak aanwezig is, dan zal de inspecteur direct overgaan tot het aanzeggen van een bestuurlijke boete. Afhandeling overtredingen Arbowet 98 Centraal staat bij de afhandeling van de inspectie de per 1 november 1999 van kracht geworden nieuwe Arbowet 1998 met het stelsel van bestuurlijke boetes. Tegelijkertijd is ook beleidsregel 33 in werking getreden die ingaat op de boeteberekening en de ernstige- en direct beboetbare feiten. Dit stelsel is de basis voor het handhavingsbeleid en de afhandeling van overtredingen van de Arbeidsinspectie die in dit inspectieproject bakkerijen naar voren komen. In uw bedrijf zal een rondgang plaatsvinden met een verantwoordelijke functionaris. Bij het constateren van ernstige of direct beboetbare feiten, zoals bijvoorbeeld on- of niet juist beveiligde kneders en/of mengers en afwegers zal de inspecteur het werk stilleggen en direct een boete aanzeggen. Daarnaast heeft de inspecteur altijd de mogelijkheid om tegen andere niet genoemde en gesignaleerde strafbare of beboetbare feiten op te treden. Bij geconstateerde tekortkomingen in het bedrijf kan tijdens het afrondend gesprek een boeterapport en/of een waarschuwing gegeven worden met een afspraak betreffende de termijn van opheffing van deze tekortkoming. Afhandeling overtredingen Arbeidstijdenwet Ik verzoek u de registratie van de werk- en rusttijden, over de 3 maanden voorafgaande aan het bezoek, voor inzage gereed te houden. Tegen overtredingen van de Arbeidstijdenwet bestaande uit het niet voorhanden hebben van een registratie van de werk- en rusttijden en overschrijding van de nachturen/diensten bepalingen, wordt direct proces-verbaal opgemaakt. 13 VAN 14

14 Ook werknemers moeten een bijdrage leveren aan het tot stand komen van een veilige en gezonde werkplek. Zo kunnen tijdens de inspectie ook werknemersverplichtingen worden gecontroleerd. Mede ook daarom vragen we u, indien aanwezig, om een vertegenwoordiger van het medezeggenschaporgaan in de gelegenheid te stellen om de inspecteur van de Arbeidsinspectie tijdens het bedrijfsbezoek te vergezellen. Ik ga er van uit dat u het medezeggenschapsorgaan (indien aanwezig) en de betrokken werknemers op de hoogte stelt van deze brief. Voor uitgebreide informatie verwijs ik u naar de bijgevoegde brochures. Ik hoop u hiermee voldoende geïnformeerd te hebben. De Directeur van de Arbeidsinspectie, regio Noordwest, namens deze, ir. P.M. Weeda, hoofdinspecteur Bijlage brochures: Een stap verder met de Arbowet '98 Een boete van de Arbeidsinspectie. Kan dat?.. 14 VAN 14