Projectverslag. Vakantiewerk Arbeidsinspectie te Den Haag

Transcriptie

1 Projectverslag Vakantiewerk 2003 Arbeidsinspectie te Den Haag februari 2004

2 Inspectieproject: Vakantiewerk 2003 Informatie en projectleiding: Jacques van der Pols Fred van de Kamp Tel: Correspondentieadres: Arbeidsinspectie Kantoor Arnhem Postbus DX Arnhem 6 februari

3 INHOUDSOPGAVE Samenvatting 3 1. Inleiding 4 2. Uitvoering van het project Voorlichting Publiciteit Geselecteerde bedrijven Regelgeving waarop is gecontroleerd Werkwijze Handhavingsbeleid 6 3. De inzet van vakantiekrachten in de bezochte bedrijven Inspecties in bedrijven Aangetroffen vakantiekrachten Uitzendkrachten 9 4. Naleving regelgeving voor vakantiekrachten jonger dan 18 jaar Naleving van regels op het gebied van arbeidsomstandigheden Naleving van regels op het gebied van arbeidstijden Ondernomen acties n.a.v. overtredingen in de bezochte bedrijven Overtredingen Bijzondere situaties 4 6. Conclusie 15 Bijlage I: Regelgeving t.a.v. arbeid door jeugdigen 16 Bijlage II: Onderzoeksresultaten naar sector, grootteklasse en leeftijd 18 Bijlage III: Nadere specificatie bezochte bedrijven naar subsectoren 25 Bijlage IV: Gerealiseerde steekproef project Vakantiewerk februari

4 SAMENVATTING In het kader van het in de zomer van 2003 uitgevoerde project Vakantiewerk zijn werkgevers bezocht in o.a. de sectoren landbouw, industrie, groothandel, detailhandel, horeca, gezondheidszorg, recreatie en dienstverlening. De werkgevers zijn geïnspecteerd op naleving van de regelgeving ten aanzien van werknemers jonger dan 18 jaar. Speciale aandacht is besteed aan de naleving van regelgeving ten aanzien van kinderen van 13 tot en met 15 jaar en aan de verplichtingen van de werkgever ten aanzien van voorlichting en onderricht aan de werknemers over de risico s die zijn verbonden aan de te verrichten werkzaamheden. Voorafgaand aan de bezoeken aan werkgevers is informatie verstrekt aan de betrokken brancheorganisaties over de inhoud van de regelgeving ten aanzien van werknemers onder de 18 jaar. Zij zijn tevens gewezen op de aantallen in het verleden geconstateerde overtredingen die betrekking hadden op kinderen in de leeftijd van 13 tot en met 15 jaar en 16- en 17 jarigen. Met deze informatie aan de brancheorganisaties beoogde de Arbeidsinspectie overtredingen te voorkomen en de inzet van handhavingsinstrumenten te beperken. Bij 824 van de 1288 bezochte werkgevers (64%) waren daadwerkelijk vakantiewerkers werkzaam. In totaal zijn vakantiekrachten aangetroffen, waarvan onder de 18 jaar. Bij de bezochte werkgevers in de horeca en de recreatiesector bleken in hoge mate vakantiekrachten werkzaam te zijn. Bij de horeca was 39% van het totale aantal werknemers vakantiewerker en bij de recreatiesector was 37% van het totale aantal werknemers vakantiewerker. De regelgeving ten aanzien van werknemers onder de 18 jaar wordt nog steeds niet goed nageleefd. De geconstateerde overtredingen hadden ook in 2003 nog vaak betrekking op het verrichten van arbeid op niet toegestane tijden of het verrichten van niet toegestane soorten arbeid door kinderen van 13 tot en met 15 jaar. Ernstige veiligheidssituaties resp. ernstige gezondheidsrisico s zijn evenwel maar in beperkte mate geconstateerd. In totaal zijn 662 handhavinginstrumenten ingezet. De meeste toegepaste instrumenten (568) waren waarschuwingen; er zijn 67 boeterapporten opgemaakt en 10 processen-verbaal aangezegd. De boeterapporten zijn bijna alle opgemaakt omdat de betreffende werkgever niet beschikte over een (getoetste) Risico-inventarisatie en evaluatie. Omdat vooral bedrijven zijn bezocht waarvan verwacht werd dat daar vakantiekrachten werken, levert het onderzoek geen gegevens op die gegeneraliseerd kunnen worden naar alle bedrijven in Nederland. Het onderzoek is met andere woorden niet representatief voor de Nederlandse situatie ten aanzien van vakantiekrachten. De resultaten van het inspectieproject Vakantiewerk 2003, veel vakantiekrachten beneden de 18 jaar in de Gezondheidszorg en de Landbouw, gecombineerd met de risico s in deze sectoren, rechtvaardigen een beperktere capaciteitsinzet door de Arbeidsinspectie. In deze sectoren zal ook in 2004 worden geïnspecteerd op onveilig en ongezond werk door de vakantiekrachten. 3 februari 2004

5 1. INLEIDING De Arbeidsinspectie heeft in de zomervakantie van 2003 opnieuw het project Vakantiewerk uitgevoerd. Hoofdactiviteiten in het kader van het project waren het bezoeken van bedrijven met als doel: - Het controleren op de naleving van regelgeving op het gebied van arbeid door jongeren en indien nodig het inzetten van handhavinginstrumenten; - Het verzamelen van gegevens m.b.t. de inzet van vakantiekrachten en de naleving van regelgeving op het gebied van arbeid door jongeren in de onderzochte bedrijven. Rondom dit project is ook voorlichting gegeven over de regelgeving op het gebied van arbeid door jongeren en is de publiciteit gezocht. De Arbeidsinspectie heeft soortgelijke projecten sinds 1997 jaarlijks uitgevoerd. De projecten Vakantiewerk waren vooral gericht op bedrijven in de land- en tuinbouw, horeca, de recreatiesector en de detailhandel. In deze sectoren verrichten traditioneel veel jongeren vakantiewerk. Het project dat in 2003 werd uitgevoerd was daarnaast gericht op de subsectoren: bouwmarkten, thuiszorg en verpleging en verzorging. In het kader van het project Vakantiewerk 2003 zijn in totaal 1288 bedrijven bezocht. Wat betreft de arbeidsomstandigheden is de meest voorkomende overtreding in de onderzochte bedrijven dit jaar (net als in 2002) dat kinderen van 13 tot en met 15 jaar verboden arbeid verrichten, namelijk niet industriële (hulp)arbeid. Deze overtredingen zijn met name geconstateerd in de detailhandel en landbouw. Het is wel belangrijk om mee te nemen dat in de hiervoor genoemde sectoren veel bedrijven zijn bezocht, ten opzichte van andere sectoren omdat hier ook veel vakantiewerkers werkzaam zijn. De meeste overtredingen op het gebied van de Arbeidstijdenwet (ATW) werden geconstateerd in bedrijven uit de horeca en de landbouw, met name onder 13- tot 15-jarige vakantiekrachten. Meer specifiek ging het om de dagelijkse rust van minimaal 12 uur per 24 uur in combinatie met de wettelijke grenzen voor de rusttijd. Voor deze overtredingen geldt dat sommige sectoren oververtegenwoordigd zijn, waardoor de kans op overtredingen toeneemt. Ook in 2003 is geconstateerd dat bij het werven van vakantiekrachten slechts door een minderheid van de onderzochte bedrijven gebruik werd gemaakt van uitzendkrachten 6 februari

6 2. UITVOERING VAN HET PROJECT 2.1 Voorlichting Werkgeversorganisaties in de diverse sectoren zijn schriftelijk geattendeerd op de inhoud van de wet- en regelgeving op het gebied van arbeid door jongeren, waarbij extra aandacht is besteed aan de verplichtingen van de werkgever ten aanzien van voorlichting en onderricht aan de werknemers over de risico s die zijn verbonden aan de te verrichten werkzaamheden. De werkgeversorganisaties zijn bij deze gelegenheid tevens op de hoogte gebracht van de resultaten van het project Vakantiewerk 2002 en van het voornemen van de Arbeidsinspectie om opnieuw controles, gericht op de naleving van regelgeving op het gebied van arbeid door jongeren, uit te gaan voeren. Aan hen is de suggestie gedaan om de aangesloten werkgevers te informeren over de regelgeving op het gebied van arbeid door jongeren en voorgenomen controles. Daarnaast is met de Jongerenorganisaties van de FNV en CNV gesproken over de inhoud van het Vakantiewerkproject 2003 en over de activiteiten van de beide Jongerenorganisaties in de zomervakantieperiode, zoals het informeren van jongeren met betrekking tot de inhoud van hun contract, salariëring en vakantiegeld en andere rechten en plichten, waaronder het indien vereist- verstrekt krijgen van persoonlijke beschermingsmiddelen Publiciteit Aan een aantal vakbladen is een artikel aangeboden over de regels die gelden voor arbeid door jongeren en het voornemen van de Arbeidsinspectie om te controleren op de naleving hiervan. Bij de start van de controles en halverwege de uitvoering daarvan zijn persberichten uitgegeven. Er zijn verscheidene (radio-, tv- en of kranten-) journalisten mee geweest bij de uitvoering van de controles, hetgeen heeft geleid tot vele publicaties, naast radio-interviews en televisie-uitzendingen. Bovendien hebben de inspecteurs aan alle bezochte bedrijven en instellingen de brochure Vakantiewerk 1 aangeboden, met de regels op het gebied van arbeid door jeugdigen. 2.3 Selectie van bedrijven In het kader van de controles op naleving van regelgeving op het gebied van arbeid door jongeren zijn vooral kleine en middelgrote werkgevers bezocht in de eerdergenoemde (sub)sectoren: land- en tuinbouw, horeca, detailhandel, recreatiesector, bouwmarkten, thuiszorg en verpleging en verzorging. In de horeca en de recreatiesector lagen de accenten op bedrijven aan stranden, campings en recreatieparken. De keuze voor deze sectoren en bedrijven is voor een groot deel bepaald aan de hand van bevindingen uit de onderzoeken 1 Brochure: Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Wat nou regels!? Alles over bijbaantjes en vakantiewerk, derde druk, 2002, Zorn Uitgeverij BV, Leiden. 6 februari

7 naar vakantiekrachten van de afgelopen jaren 2. Op beperkte schaal zijn bovendien werkgevers in overige sectoren bezocht. Hierbij ging het bijvoorbeeld om: werkgevers, die in het kader van het project Vakantiewerk 2002 een waarschuwing hadden gekregen of tegen wie een proces-verbaal was opgemaakt; werkgevers, van wie de Arbeidsinspectie wist dat er vakantiekrachten werkzaam waren, bijvoorbeeld via informatie van uitzendbureaus of naar aanleiding van advertenties in kranten. 2.4 Regelgeving waarop is gecontroleerd Er is gecontroleerd op de naleving van speciale regelgeving ten aanzien van arbeid door jeugdigen. Speciale regelgeving ten aanzien van arbeid door jongeren onder de leeftijd van 18 jaar is opgenomen in: de Arbeidstijdenwet (ATW) en de daarbij behorende Nadere Regeling Kinderarbeid (NRK); de Arbeidsomstandighedenwet en het daarbij behorende Arbeidsomstandighedenbesluit; de Bestrijdingsmiddelenwet. Een overzicht van de inhoud van de regelgeving waarop is gecontroleerd is te vinden in bijlage I. De resultaten van eerdere project waren aanleiding om ook dit jaar de naleving van de verplichtingen van de werkgever met betrekking tot het geven van voorlichting en onderricht aan jeugdige werknemers te controleren. 2.5 Werkwijze Tijdens een bezoek aan een werkgever is in eerste instantie nagegaan of deze één of meerdere vakantiewerkers in dienst had, en zo ja, welke leeftijd zij hadden. Indien een werkgever één of meer vakantiekrachten onder de 18 jaar in dienst had, is gecontroleerd op de naleving van de regelgeving op het gebied van arbeid door jongeren. Daarnaast is dan een vragenlijst afgenomen om andere gegevens over vakantiewerk te verzamelen. Bij werkgevers die geen vakantiekrachten in dienst hadden, is niet op naleving van regelgeving gecontroleerd. 2.6 Handhavingsbeleid Indien een overtreding van regelgeving werd geconstateerd, is het vastgestelde handhavingsbeleid toegepast. Dit betekent dat de werkgever bij overtreding van de Arbeidstijdenwet (ATW) en de daarbij behorende Nadere Regeling Kinderarbeid (NRK) een waarschuwing kreeg. Bij ernstige overtredingen of indien de werkgever bij de uitvoering van het project Vakantiewerk 2002 voor eenzelfde of soortgelijke overtreding reeds een waarschuwing had gekregen, is een proces-verbaal aangezegd. Bij overtredingen van de Arbeidsomstandighedenwet en het Arbeidsomstandigheden-besluit werd een waarschuwing gegeven. Bij constatering van een direct of ernstig beboetbaar feit, of indien de werkgever eerder voor eenzelfde of soortgelijke overtreding reeds een waarschuwing had gekregen, werd een boete aangezegd. Het niet hebben van een getoetste RI&E was een direct beboetbaar feit. 2 Projectverslagen Vakantiewerk februari

8 3. DE INZET VAN VAKANTIEKRACHTEN IN DE BEZOCHTE BEDRIJVEN 3 In dit hoofdstuk wordt een beeld gegeven van de bezochte bedrijven en van de vakantiekrachten die er werden aangetroffen. De bijbehorende tabellen (tabellen II.1 tm II.17), waarnaar in de tekst verwezen wordt, staan weergegeven in bijlage II. 3.1 Inspecties in bedrijven Omdat vooral bedrijven zijn bezocht waarvan verwacht werd dat daar vakantiekrachten werken, levert het onderzoek geen gegevens op die gegeneraliseerd kunnen worden naar alle bedrijven in Nederland. Het onderzoek is met andere woorden niet representatief voor de Nederlandse situatie ten aanzien van vakantiekrachten. Ook mag niet verondersteld worden dat de bezochte bedrijven representatief zijn voor de sectoren als geheel. Bepaalde subsectoren zijn veel bezocht en andere (bijna) niet, doordat gericht gezocht is naar bedrijven waarvan verwacht werd dat er vakantiekrachten zouden werken. Uit de tabel II.1 blijkt dat de inspecties met name in de horeca (29%), detailhandel (20%) en de gezondheidszorg (19%) hebben plaatsgevonden (samen 68% van de inspecties). Daarnaast heeft 26% van de inspecties plaatsgevonden in de sectoren landbouw, industrie en groothandel. Verder zijn er nog 74 bedrijven bezocht die binnen andere sectoren thuishoren. In het inspectieonderzoek zijn met name kleine en middelgrote bedrijven bezocht (88% van alle bezochte bedrijven, tabel II.2). 3.2 Aangetroffen vakantiekrachten Van de 1288 bedrijven die bezocht zijn, zijn in 824 bedrijven vakantiekrachten aangetroffen (tabel II.3). De bedrijven waarin, vaak om economische redenen, geen vakantiekrachten (meer) zijn aangetroffen, worden in de verdere beschrijving van de resultaten van het onderzoek in dit hoofdstuk buiten beschouwing gelaten. In de bedrijven waarin vakantiekrachten zijn aangetroffen werkten in 2003 in de zomerperiode 5275 vakantiekrachten van 17 jaar en jonger en 5910 vakantiekrachten van 18 jaar en ouder. Het percentage bedrijven met vakantiekrachten in dienst verschilt per sector en grootteklasse (tabel II. 5 en II.6). Met name in de bezochte bedrijven in de dienstverlening (82%) en de gezondheidszorg (80%) zijn in verhouding met de andere sectoren vaak vakantiekrachten aangetroffen. In de horeca (51%) en de industrie (52%) zijn relatief minder bedrijven met vakantiekrachten aangetroffen dan in de andere sectoren. De minderjarige vakantiekrachten worden relatief meer aangetroffen in met name de recreatie (97%), de groothandel (87%) en de landbouw (86%). In 82% van alle bedrijven met vakantiekrachten waren in ieder geval vakantiekrachten onder 18 jaar aan het werk. In de grotere bedrijven is de kans op het aantreffen van 3 Alle percentages uit de tabellen in BIJLAGE II zijn naar boven afgerond. 6 februari

9 vakantiekrachten het grootst (tabel II.4). Hoewel er verschillen zijn tussen individuele bedrijven, is het over alle sectoren gezien met name in de horeca en in de recreatiesector dat bedrijven, ten opzichte van het vast personeel, veel vakantiekrachten inzetten gedurende de zomermaanden. Hun totale werknemersaantal bestond gedurende de vakantieperiode voor respectievelijk 39% en 37% uit vakantiekrachten (tabel II.5). Het grootste aantal vakantiekrachten is werkzaam in de bedrijven met 100 of meer werknemers (tabel II.6). Uit een verdere analyse blijkt dat in de bedrijven met 10 tot 100 werknemers over het algemeen per bedrijf meer vakantiekrachten werken dan in de kleinere bedrijven. Onder de kleine bedrijven zijn relatief minder vakantiewerkers aangetroffen. Nu een beeld gevormd is van het aantal aangetroffen bedrijven met vakantiewerkers en de totale hoeveelheid vakantiewerkers die er werkzaam waren, wordt verder ingegaan op de verschillende leeftijdsgroepen vakantiekrachten. Het gaat hierbij om de verschillende leeftijdsgroepen van vakantiekrachten die jonger zijn dan 18 jaar. Voor jongeren onder 18 jaar gelden extra beschermende regels ten opzichte van de vakantiekrachten van 18 jaar en ouder. Voor iedere leeftijdsgroep (13/14-jarigen, 15-jarigen en 16- en 17-jarigen) gelden ook weer andere regels. De meeste vakantiekrachten waren 16 of 17 jaar op het moment dat de inspectie plaatsvond (tabel II.7). Deze leeftijdsgroep vormde 76% van het totaal aantal aangetroffen vakantiekrachten onder 18 jaar. De leeftijdsgroep 13- en 14-jarigen was het kleinst en vormde 7% van het totaal aantal vakantiekrachten. Hoewel het wettelijk verboden is, zijn er 2 vakantiekrachten onder de 13 jaar aangetroffen. De leeftijdsgroep jaar is met name aangetroffen in de onderzochte bedrijven in de landbouw (in 48% van de landbouwbedrijven met vakantiekrachten, tabel II.8). Daarnaast is deze leeftijdsgroep in de recreatie aangetroffen (in 17% van de recreatiebedrijven met vakantiekrachten). In de onderzochte bedrijven in de dienstverlening en industrie werkten geen kinderen van deze leeftijdscategorie. De werkzaamheden in deze sectoren zijn vaak minder geschikt voor deze leeftijdsgroep, voor wie strenge beperkingen gelden ten aanzien van voor hen toegestane arbeid (in een industriële omgeving). Tijdens de inspecties zijn in totaal veel meer 15-jarigen aangetroffen ten opzichte van de 13- en 14-jarige vakantiekrachten. Deze 15-jarigen zijn met name in bezochte bedrijven in de recreatie (59%) en de landbouw (55%) aangetroffen. Het is daarom niet zo verwonderlijk dat 15-jarigen in 35% van alle bedrijven met vakantiekrachten zijn aangetroffen. 16- en 17-jarigen zijn in 77% van de bedrijven met vakantiekrachten aangetroffen. Opvallend is het hoge percentage bedrijven met 16- en 17-jarigen vakantiekrachten in de subsector sport en recreatie. Met name in de bezochte recreatiecentra werden de 16- en 17-jarigen relatief vaak aangetroffen. 6 februari

10 3.3 Uitzendkrachten In het kader van het project Vakantiewerk 2003 zijn ook vragen gesteld over de groep uitzendkrachten onder de aangetroffen vakantiekrachten. Van de 824 bedrijven met vakantiekrachten in dienst, had 18% (152) uitzendkrachten in dienst. In totaal waren 2153 van de vakantiekrachten werkzaam op uitzendbasis, dat is 19% van alle vakantiekrachten in dienst. Figuur 3.1 hieronder geeft een overzicht van het percentage bedrijven met uitzendkrachten in dienst. Figuur 3.1: 90% 80% % vakantiewerkers 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Percentage bedrijven met vakantiewerkers op uitzendbasis. uitzendbasis; 18% niet op uitzendbasis; 82% uitzendbasis niet op uitzendbasis In relatie tot de bevindingen in eerdere vakantieprojecten is er een afname te constateren van vakantiewerkers die op uitzendbasis werkzaam zijn. 6 februari

11 4. DE NALEVING VAN REGELGEVING VOOR VAKANTIEKRACHTEN JONGER DAN 18 JAAR In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de wijze waarop in de bezochte bedrijven bedrijven de wet- en regelgeving ten aanzien vakantiewerkers onder de 18 jaar naleven. In grote lijnen gaat het om de arbeidsomstandigheden en de arbeidstijden van de vakantiekrachten. Eerst wordt ingegaan op de arbeidsomstandigheden en vervolgens op de arbeidstijden. Met betrekking tot 13, 14 en 15 jarigen is er een absoluut verbod om te werken in een risicovolle, meer industrieel georiënteerde omgeving. Feitelijk mogen deze kinderen slechts licht, ongevaarlijk werk (hand- en spandiensten) verrichten. Ook wat de Arbeidstijden betreft zijn er strikte regels, vooral met betrekking tot de verplichte pauzes, voldoende nachtrust en beperkt weekendwerk. 4.1 Naleving van regels op het gebied van arbeidsomstandigheden Bij het presenteren van de verzamelde gegevens bij de controles op de naleving van regelgeving in de Arbeidsomstandighedenwet en het Arbeidsomstandighedenbesluit worden de volgende zaken besproken: de rol van uitzendbureaus bij het werven van vakantiekrachten, de risico-inventarisatie en -evaluatie, voorlichting en onderricht en het soort werkzaamheden dat vakantiekrachten verrichten. Vakantiekrachten en de rol van uitzendbureaus Evenals in het onderzoek van vorige jaren is geïnformeerd of de werkgever uitzendbureaus inschakelt om vakantiekrachten aan te trekken. Door 18% van de bedrijven met vakantiekrachten wordt een uitzendbureau ingeschakeld om aan vakantiewerkers te komen (zie 3.3). De overige 82% maakt geen gebruik van bemiddeling van uitzendbureaus. Dit percentage is nagenoeg gelijk wanneer alleen gekeken wordt naar bedrijven die vakantiekrachten onder de 18 jaar in dienst hebben. Van de bedrijven die gebruik maken van de bemiddeling van uitzendbureaus verschaffen 91% informatie aan het uitzendbureau over de mogelijke gevaren en risico s die het werk in hun bedrijf met zich mee zouden kunnen brengen. Risico-Inventarisatie en -Evaluatie 4 Van de bedrijven met vakantiekrachten jonger dan 18 jaar in dienst is 76% in het bezit van een getoetste RI&E 5. Daarnaast had 7% van de bedrijven op het moment van inspectie wel een RI & E, maar deze was op dat moment (nog) niet getoetst door een Arbo-dienst. Grote bedrijven met meer dan 100 werknemers voldeden bijna altijd aan de verplichting van het hebben van een getoetste RI & E, kleinere bedrijven voldeden minder vaak aan deze verplichting. 4 De resultaten m.b.t. de aanwezigheid van een RI&E en/of een plan van aanpak in 2003 hebben alleen betrekking op de groep bedrijven waar ten minste één overtreding is geconstateerd. Dit verklaart o.a. waarom deze percentages lager zijn t.o.v. voorgaande projectjaren. 5 Van alle bedrijven met vakantiekrachten (N=824) heeft ook 76% van de bedrijven een goedgekeurde RI&E. 6 februari

12 Van de bedrijven met vakantiekrachten onder 18 jaar heeft 72% een plan van aanpak, waarin staat hoe de genoemde risico s en gevaren voorkomen kunnen worden. Belangrijk in het kader van dit onderzoek is de aandacht voor kinderen en jeugdigen in de RI & E. Wanneer een bedrijf kinderen en jeugdigen in dienst heeft, moet in de RI & E aandacht worden besteed aan risico s en gevaren voor deze leeftijdsgroep. Dit is het geval in 62% van de bedrijven met een (getoetste) RI&E. Voorlichting en onderricht Speciale aandacht is in het onderzoek uitgegaan naar de verplichting van de werkgever om voorlichting en onderricht te geven aan de vakantiekracht op het moment dat deze in het bedrijf kwam werken. Van alle werkgevers met vakantiekrachten onder 18 jaar in dienst was het antwoord op de betreffende vraag dat 99% voorlichting en onderricht heeft gegeven. Soort werkzaamheden In tabel II.9 wordt aangegeven in hoeveel bedrijven regels ten aanzien van een bepaalde soort werkzaamheden niet werden nageleefd in de bezochte bedrijven. Ook is aangegeven op hoeveel vakantiekrachten in de bezochte bedrijven deze overtredingen betrekking hadden. In 2 bedrijven zijn in totaal 2 werkende kinderen aangetroffen die nog geen 13 jaar waren op het moment van inspectie. Het betrof 1 landbouwbedrijf en een bedrijf in de sector overige. Voor kinderen van 12 jaar en jonger is werken in een bedrijf verboden, en om die reden is door de arbeidsinspecteur proces-verbaal opgemaakt tegen de werkgever en de ouders van het kind (of kinderen). Er waren enkele bedrijven die overtredingen begaan hadden ten aanzien van de arbeidsomstandigheden van 16- en 17-jarigen en ten aanzien van deskundig toezicht en het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen. In 25 bedrijven met 13- en 14-jarigen in dienst zijn kinderen aangetroffen die ander werk verrichtten dan de toegestane niet-industriële (hulp) arbeid. Dit gebeurde met name in middelgrote bedrijven met 10 tot 100 werknemers in dienst. Meer dan de helft van de bedrijven waarin 13- en 14-jarigen voor hen verboden arbeid verrichtten zijn landbouwbedrijven.voorbeelden van verboden arbeid in deze sector zijn werk aan een lopende band of te dicht in de buurt van (landbouw)machines. Verder is er met name in de horeca en de groothandel verboden arbeid door 13- en 14-jarigen aangetroffen. Een voorbeeld hiervan is het verrichten van kassa-arbeid door kinderen. In 63 bedrijven met 15-jarigen verrichtten kinderen van deze leeftijdsgroep voor hen niet toegestane arbeid (zij mogen alleen niet-industriële arbeid verrichten). Met name in de horeca en de gezondheidszorg (samen 60% van de bedrijven in overtreding) is verboden arbeid door 15-jarigen aangetroffen. Voorbeelden van verboden arbeid in de horeca zijn het bakken van frites en snacks en het verrichten van kassawerkzaamheden en in de gezondheidszorg werken in de ondersteunende diensten. Verder zijn er met name in de landbouw (11 bedrijven) situaties aangetroffen die verboden zijn voor vakantiekrachten van 15 jaar 6 februari

13 4.2 Naleving van regels op het gebied van arbeidstijden Om de arbeidstijden van kinderen en jeugdige vakantiekrachten te kunnen controleren is het in ieder geval noodzakelijk dat arbeidstijden door de werkgever geregistreerd worden. Door de inspecteur is gecontroleerd of er een deugdelijke administratie gevoerd werd in de bezochte bedrijven. In 13% van de bedrijven met vakantiekrachten onder 18 jaar waren de arbeidstijden niet meer te achterhalen doordat er niet deugdelijk werd geadministreerd door de werkgever. Deze bedrijven hebben van de Arbeidsinspectie een waarschuwing gekregen voor het niet voldoen aan deze wettelijke verplichting (Arbeidstijdenwet artikel 4:3.1). In de landbouw, horeca en recreatie werden de toegestane arbeids- en rusttijden voor vakantiekrachten tot 18 jaar vaker overtreden dan in andere sectoren. In de landbouw ging het om 38% van de bedrijven, in de horeca om 33% en in de recreatie om 32% van de bedrijven met vakantiekrachten onder 18 jaar in dienst (tabel II.10). Verhoudingsgewijs zijn de meeste overtredingen geconstateerd in kleine bedrijven met minder dan 10 werknemers (tabel II.11). De regels voor arbeidstijden verschillen per onderscheiden leeftijdscategorie. Hoe ouder, hoe meer mogelijkheden er zijn om langer te werken. De normen voor iedere leeftijdscategorie zijn gebaseerd op een aantal uitgangspunten in de Arbeidstijdenwet. In het kader van dit project vakantiewerk is de aandacht toegespitst op de volgende regels, namelijk: de rust per 24 uur; de pauze tussen diensten; de arbeidstijd per dag of per dienst; de arbeidstijd per week; de arbeidstijd per 4 weken of voor 13 tot en met 15-jarigen het maximaal aantal weken dat gewerkt mag worden in de vakantieperiode; zondagsarbeid; nachtarbeid (16- en 17-jarigen). De meeste bedrijven die in overtreding waren, overtreden de regel ten aanzien van zondagsarbeid en minimale rust per 24 uur (tabel II.12). Voor 13- tot en met 15-jarigen is er naast een minimum rusttijd per 24 uur (14 uur voor 13- en 14-jarigen en 12 uur voor 15- jarigen) vereist dat deze rusttijd de uren tussen en 7.00 uur bevat. Doorgaans hadden de overtredingen vaker betrekking op het feit dat jongeren op zondag werkten en op de arbeidstijd per dienst/dag/ week dan op het feit dat kinderen hun minimale rust per 24 uur niet kregen. Met betrekking tot kinderen van 13 tot en met 15 jaar werden relatief vaker overtredingen van de arbeidstijden aangetroffen. In de leeftijdscategorie van jaar zijn overtredingen gevonden in 38% van de bezochte bedrijven bedrijven met kinderen in deze leeftijd en voor de groep van kinderen van 15 jaar waren 33% van de bedrijven in ATW-overtreding (tabel II.13). 6 februari

14 5. ONDERNOMEN ACTIES NAAR AANLEIDING VAN OVERTREDINGEN IN DE BEZOCHTE BEDRIJVEN Tijdens de bedrijfsbezoeken, die de inspecteurs hebben verricht in het kader van arbeid door jongeren, is handhavend opgetreden wanneer dit nodig bleek. Er is in ieder geval geïnspecteerd op overtredingen op het gebied van arbeid door vakantiekrachten onder 18 jaar. Wanneer echter andersoortige ernstige overtredingen werden aangetroffen (bijvoorbeeld op het gebied van de arbeidsomstandigheden van volwassenen) dan zijn de inspecteurs ook hiertegen handhavend opgetreden. In paragraaf 5.1 wordt ingegaan op de overtredingen waarop de arbeidsinspectie actie heeft ondernomen. Hierbij is inbegrepen of bedrijven wel of geen RI & E hadden. Wanneer het gaat om arbeid door jongeren is de RI & E hieraan rechtstreeks gerelateerd, omdat in die RI & E aandacht dient te zijn aan de jongeren. Vandaar dat bij het totaal aan overtredingen en de daarop ondernomen acties van de Arbeidsinspectie in het kader van het project vakantiewerk het niet hebben of het niet volledig zijn van de RI & E ook is meegenomen. 5.1 Overtredingen Uit een analyse van de handhavinggegevens van de inspecteurs blijkt dat in 538 bedrijven met vakantiekrachten (65% van alle bedrijven met vakantiekrachten in het onderzoek) geen overtredingen zijn geconstateerd ten aanzien van arbeid door vakantiekrachten (tabel II.14). Daarbij dient aangetekend te worden dat de arbeidstijden en -omstandigheden van vakantiekrachten van 18 jaar en ouder niet gecontroleerd zijn. In 35% van alle bedrijven met vakantiekrachten is minimaal 1 overtreding geconstateerd. In de landbouw is in 52% van de bezochte bedrijven met vakantiekrachten een overtredingen geconstateerd. In de recreatie is dit het geval in 45% van de bedrijven met vakantiekrachten. In de kleine bedrijven is in bijna 41% van de bezochte bedrijven met vakantiekrachten minimaal 1 overtreding gevonden (tabel II.15). In de middelgrote bedrijven met 10 tot 100 werknemers zijn in vergelijking met de andere grootteklassen de minste bedrijven met 1 of meerdere overtredingen aangetroffen. In totaal zijn 662 overtredingen geconstateerd in 286 bedrijven. De overtredingen waarop actie is ondernomen hadden met name te maken een nietdeugdelijke administratie van werk- en rusttijden het ontbreken van nadere voorschriften in de RI & E t.a.v. jeugdigen (tabel II.16). Verder heeft 10% van de geconstateerde overtredingen betrekking op het ontbreken van een schriftelijke RI&E. Een ander vaak voorkomende overtreding is het ontbreken van een Plan van Aanpak (om knelpunten met betrekking tot kinderen en jeugdigen aan te pakken). Afhankelijk van de aard van de overtreding en de ernst ervan is vervolgens gehandhaafd door de arbeidsinspectie conform het geldende handhavingsbeleid. Wanneer het nodig is, wordt tot daadwerkelijk sanctioneren overgegaan (boete, proces-verbaal); als de overtreding minder 6 februari

15 ernstig is, volgt een waarschuwing. Deze waarschuwing kan echter wel inhouden, dat de inspecteur alsnog tot strengere sanctionering over zal gaan, wanneer bij herbezoek geen verbetering van de arbeidssituatie wordt aangetroffen. De waarschuwing, het boeterapport en het proces-verbaal zijn de handhavingsinstrumenten die in dit onderzoek gebruikt zijn. In tabel II.17 is te zien hoe er gehandhaafd is op de 662 tijdens de inspecties geconstateerde overtredingen. Verder wordt aangegeven welke instrumenten zijn ingezet naar aanleiding van de overtredingen die tijdens het inspectiebezoek zijn geconstateerd. De meeste overtredingen hebben geleid tot een waarschuwing (46% ATW-waarschuwingen en 40% ARBO-waarschuwingen). Als de inspecteur terugkomt voor een tweede bezoek, kan deze alsnog besluiten om een zwaarder handhavingsinstrument (proces-verbaal of boeterapport) in te zetten. Over de zwaardere instrumenten kan gezegd worden dat 67 overtredingen geleid hebben tot een boeterapport, 10 tot een proces-verbaal, 7 tot de combinatie stillegging en boeterapport en 6 tot de combinatie stillegging en proces-verbaal. De boeterapporten zijn uitgedeeld aan bedrijven die op het moment van inspectie niet in het bezit waren van een (getoetste) RI & E. De instrumenten, zowel de zwaardere als de minder zware, zijn het meest ingezet in de landbouw en de gezondheidszorg. De boeterapporten voor het niet hebben van een RI & E zijn vooral opgemaakt in de landbouw en horeca. 5.2 Bijzondere situaties Tijdens de inspecties werden de inspecteurs geconfronteerd met enkele situaties, waarin niet direct aangegeven/beoordeeld kon worden of dat werk wel of niet is toegestaan (arbeid van lichte aard). Te noemen zijn: - plukarbeid door 15-jarigen in de champignonsector in de onderste bedden; - werken aan lopende band (in bollensector), zonder tempodwang; - werken door 15-jarigen in verzorgingshuizen met geriatrische patiënten (helpen bij het eten en wandelen); - in bakjes leggen van stukjes kipfilet door 15-jarigen (in verband met evt. salmonella besmetting); - werken met professionele vaatwassers, waarbij hete stoom met vaatwasresidu vrij kan komen; - het invullen van adequaat toezicht in de Thuiszorg. Nader overleg, zowel intern als extern, moet nog plaatsvinden. Vooral om voor de toekomst meer helderheid te verkrijgen. 6 februari

16 6. CONCLUSIE Vastgesteld kan worden dat bij inzet van vakantiekrachten zich wel degelijk overtredingen van de Arbeidstijdenwet en de Arbeidsomstandighedenwet voordoen. Doorgaans is hier evenwel geen sprake van aperte ernstige veiligheids- en gezondheidsrisico s. Ofschoon niet onvermeld mag blijven dat zich ook dit jaar weer een dodelijk ongeval heeft voorgedaan met een kind die op een tractor reed. De resultaten van het Vakantiewerkproject 2003 rechtvaardigen een meer beperkte capaciteitsinzet via een vervolgproject in Een dergelijk project kan worden toegespitst op sectoren waar de risico s het grootst zijn, dan wel waar er veel vakantiewerkers zijn. De nadruk komt in 2004 te liggen op de bedrijfstakken Landbouw en Gezondheidszorg, binnen de directie Publieke Dienstverlening van de Arbeidsinspectie. Bij 73% van de geïnspecteerde Landbouwbedrijven en bij 80% van de Gezondheidszorginstellingen zijn, in 2003, vakantiewerkers aangetroffen en zijn een groot aantal overtredingen geconstateerd (tabel II.3 en II.14). Voor de directies Bouw, Commerciële Dienstverlening en Industrie van de Arbeidsinspectie is in 2004 geen vakantiewerkinspectieproject voorzien. 6 februari

17 Bijlage I Regelgeving ten aanzien van arbeid door jeugdigen Algemeen. In de Arbeidsomstandighedenwet (artikel 5) is voorgeschreven dat iedere organisatie die werknemers onder 18 jaar heeft in de RI&E aandacht moet besteden aan de risico s die deze jonge werknemers lopen en aan moet geven wat er aan gedaan is om die risico s te beperken, dan wel te voorkomen. In de Arbeidsomstandigheden wet is tevens bepaald dat de werkgever, indien hij jeugdige werknemers in dienst heeft, bij het geven van voorlichting en onderricht rekening dient te houden met de aan de jeugdige leeftijd inherente beperkte werkervaring en onvoltooide geestelijke en lichamelijke ontwikkeling van deze werknemers. Ten aanzien van arbeid door kinderen (jonger dan 16 jaar) en jeugdigen (16- en 17-jarigen) bestaan een aantal speciale, beschermende bepalingen. Deze bepalingen zijn opgenomen in: De Arbeidstijdenwet (ATW) en de daarbij behorende Nadere regeling kinderarbeid (NRK); De Arbeidsomstandighedenwet en het daarbij behorende Arbeidsomstandighedenbesluit; De Bestrijdingsmiddelenwet. De wet- en regelgeving omtrent arbeid door kinderen en jeugdigen komt globaal op het volgende neer: Voor kinderen jonger dan 13 jaar is vakantiewerk verboden. Kinderen van 13-en 14 jaar mogen alleen lichte hulparbeid van niet-industriële aard verrichten. Hieronder vallen bijvoorbeeld lichte schoonmaakwerkzaamheden en het verrichten van hand- en spandiensten in de horeca. Werkzaamheden die voor 15-jarigen niet zijn toegestaan, zijn ook voor 13- en 14-jarigen verboden. 13- en 14-jarigen mogen in de vakantietijd in totaal 4 weken werken, waarvan maximaal 3 weken aaneengesloten en per dienst ten hoogste 7 uur en per week ten hoogste 35 uur werken. Ook moeten zij per periode van 24 uur minimaal een aaneengesloten rustperiode hebben van 14 uur, waarin de periode tussen en uur is begrepen. Kinderen van 15 jaar mogen alleen lichte werkzaamheden van niet-industriële aard verrichten. Dit betekent dat zij niet aan en in de buurt van machines (waaronder heftrucks) mogen worden werken. Werkzaamheden aan een lopende band (bijvoorbeeld een pelband, sorteerband, afruimband in een horecakeuken), zijn verboden. Verder mogen de werkzaamheden niet zwaar zijn. Dat wil onder meer zeggen dat de tillasten niet zwaarder mogen zijn dan 10 kilogram en dat niet langdurig (langer dan 8 minuten) in dezelfde houding 6 februari

18 mag worden gewerkt, bijvoorbeeld op de knieën. Het is voor 15-jarigen verboden om te werken (planten, gewasverzorging, oogsten) in een omgeving waarin twee weken of korter geleden bestrijdingsmiddelen zijn toegepast. Dit geldt met name voor anjers, rozen en chrysanten. Werkzaamheden die voor 16- en 17-jarigen verboden zijn, of werkzaamheden waarbij voor 16-en 17-jarigen deskundig toezicht is vereist zijn voor 15-jarigen (en jongere kinderen) verboden. 15-jarigen mogen in de vakantietijd gedurende 6 weken werken, waarvan maximaal 4 weken aaneengesloten en zij mogen per dienst ten hoogste 8 uur en per week ten hoogste 40 uur werken. Ook moeten zij per periode van 24 uur minimaal een aaneengesloten rustperiode hebben van 12 uur, waarin de periode tussen en uur is begrepen. Jongeren van 16 en 17 jaar die werkzaamheden verrichten waaraan risico s zijn verbonden, mogen dit alleen doen als er deskundig toezicht aanwezig is. Voorts zijn in het Arbeidsomstandighedenbesluit ge- en verbodsbepalingen omtrent de werkzaamheden voor 16- en 17-jarigen opgenomen. Zo is het voor jeugdigen niet toegestaan om met stoffen te werken die zeer giftig of kankerverwekkend zijn, of te werken op plaatsen waar zij aan ernstig lawaai of trillingen worden blootgesteld. Op grond van de Bestrijdingsmiddelenwet mogen jeugdigen geen middelen toepassen waarvan de verpakking is voorzien van een andreaskruis of doodshoofd. Ingevolge de ATW mogen 16- en 17-jarigen per dienst ten hoogste 9 uren en per week ten hoogste 45 uur arbeid verrichten. Ook moeten zij per periode van 24 uur minimaal een aaneengesloten rustperiode hebben van 12 uur, waarin de periode tussen hetzij en uur, hetzij en uur is begrepen. 6 februari

19 Bijlage II Onderzoeksresultaten naar sector, grootteklasse en leeftijd 6 In deze bijlage staan alle tabellen vermeld waaraan in de hoofdstukken 4,5 en 6 gerefereerd wordt m.b.t. de bezochte bedrijven in het kader van het project Vakantiewerk Tabel II.1 In 2003 verrichte inspecties naar sector en landelijke verdeling van bedrijven over de sectoren (N=1288) Economische sector aantal inspecties naar sector Aandeel inspecties naar sector Landbouw % Industrie 112 9% (Groot)handel 64 5% Detailhandel % Horeca % Gezondheidszorg % Recreatie % Dienstverlening 11 1% Overige 23 2% Totaal % Tabel II.2 In 2003 verrichte inspecties naar grootteklasse en landelijke verdeling van bedrijven over de grootteklassen (N=1288) Aantal werknemers in vaste dienst Aantal geïnspecteerde bedrijven % geïnspecteerde bedrijven 1 tot 10 werknemers % 10 tot 100 werknemers % 100 of meer werknemers % Totaal % Tabel II.3 Bedrijven met en zonder vakantiekrachten naar sector en in totaal Economische sector met vakantiekrachten in dienst vakantiekrachten onder 18 jaar Aantal bedrijven In % tov alle bezochte bedrijven in Aantal bedrijven In % van alle bezochte bedrijven met vakantiekrachten in sector (N=824) sector (N=1288) Landbouw % % Industrie 58 52% 34 59% (Groot)handel 39 61% 34 87% Detailhandel % % Horeca % % Gezondheidszorg % % Recreatie 29 73% 28 97% Dienstverlening 9 82% 7 78% Overige 14 61% 7 50% Totaal % % 6 Alle percentages uit de tabellen in BIJLAGE II zijn naar boven afgerond 7 De hoofdsector Recreatie bestaat uit de subsectoren cultuur, sport en recreatie. 6 februari

20 Tabel II.4 Bedrijven met vakantiekrachten naar grootteklasse en in totaal grootteklasse bedrijven met vakantiekrachten in dienst vakantiekrachten onder 18 jaar Aantal bedrijven Aantal bedrijven In % tov alle bezochte bedrijven in grootteklasse (N=1288) In % van alle bezochte bedrijven met vakantiekrachten in de grootteklasse (N=824) minder dan 10 werknemers % % 10 tot 100 werknemers % % 100 of meer werknemers % % Totaal % % Tabel II.5 Totaal aantal aangetroffen vakantiewerkers en totaal aantal vakantiewerkers onder de 18 jaar ten opzichte van alle werknemers in de bezochte bedrijven (N=824) Totaal aantal % van totaal aantal Aantal % van totaal aantal vakantiekrachten werknemers in vakantiekrachten werknemers in bezochte bedrijven onder 18 jaar bezochte bedrijven Landbouw % % Industrie 468 7% 153 2% Groothandel % 192 8% Detailhandel % % Horeca % % Gezondheidszorg % % Recreatie % % Dienstverlening 77 14% 55 10% Overige 69 10% 31 2% % % Tabel II.6 Aantal aangetroffen vakantiewerkers in totaal en onder 18 jaar naar grootteklasse (N=824) Totaal aantal vakantiekrachten % van totaal aantal aangetroffen vakantiekrachten Aantal vakantiekrachten onder 18 jaar % van totaal aantal aangetroffen vakantiekrachten onder 18 jaar minder dan 10 werknemers % % 10 tot 100 werknemers % % 100 of meer werknemers % % Totaal % % 6 februari

21 Tabel II.7 Aandeel van iedere leeftijdsgroep vakantiekrachten naar sector (N=676) jonger dan 13 jaar 13 en 14 jaar 15 jaar 16 en 17 jaar N % N % N % N % Landbouw 1 0% % % % Industrie 0 0% 0 0% 18 12% % Groothandel 0 0% 5 3% 20 10% % Detailhandel 0 0% 16 2% % % Horeca 0 0% 40 4% % % Gezondheidszorg 0 0% 19 1% % % Recreatie 0 0% 12 3% 98 26% % Dienstverlening 0 0% 0 0% 2 4% 53 96% Overige 1 0% 1 3% 1 3% 28 90% Totaal 2 >1% 369 7% % % Tabel II.8 8 Percentages bedrijven per sector waarin in 2003 vakantiekrachten zijn aangetroffen per leeftijdscategorie (N=824) 13 en 14 jaar 15 jaar 16 en 17 jaar Landbouw 48% 55% 76% Industrie 0% 14% 53% (Groot)handel 10% 26% 74% Detailhandel 7% 30% 78% Horeca 11% 37% 77% Gezondheidszorg 5% 36% 84% Recreatie 17% 59% 93% Dienstverlening 0% 11% 67% Overige 7% 7% 43% Totaal 13% 35% 77% 8 Tabel 8 dient als volgt te worden gelezen: bijvoorbeeld in de landbouwsector heeft 48% van alle onderzochte bedrijven met vakantiewerkers (inclusief 18+), kinderen van 13 en 14 jaar in dienst. 6 februari

22 Tabel II.9 Aantal bedrijven waarin vakantiekrachten voor hen niet toegestane arbeid verrichten of in niet toegestane arbeidssituaties verkeerden Niet toegestane arbeidssituatie aantal bedrijven waarin vakantiekrachten in deze arbeidssituatie zijn aangetroffen aantal vakantiekrachten op wie de overtreding betrekking heeft arbeid door kinderen jonger dan 13 jaar (t.o.v. alle bedrijven) arbeid met gevaarlijke stoffen (16- en 17-jarigen) arbeid met zeer giftige stoffen (16- en 17-jarigen) machinegebonden arbeid (16- en 17-jarigen zonder deskundig toezicht) onvoldoende deskundig toezicht (alle leeftijden) geen persoonlijke beschermingsmiddelen (alle leeftijden) wel persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig, maar ze worden niet gebruikt (alle leeftijden) anders dan niet-industriële (hulp)arbeid door 13- en 14- jarigen anders dan niet-industriële hulparbeid door 15-jarigen % ten opzichte van alle bezochte bedrijven met vakantiekrachten in leeftijdscategorie 2 2 <1% 1 1 <1% 0 0 0% 0 0 0% % % % 25 aantal onbekend 9 23% 63 aantal onbekend 10 21% Tabel II.10 Aantal bedrijven met vakantiekrachten onder 18 jaar waarbij overtredingen zijn geconstateerd ten aanzien van de arbeidstijden van vakantiekrachten(n=676) Sector aantal bedrijven met minimaal 1 overtreding op het gebied van % tov totaal aantal bezochte bedrijven in sector met vakantiekrachten onder 18 jaar arbeidstijden Landbouw 38 38% Industrie 6 18% (Groot)handel 8 24% Detailhandel 17 11% Horeca 52 33% Gezondheidszorg 36 22% Recreatie 9 32% Dienstverlening 2 29% Overige 1 14% Totaal % 9 Het is niet bekend op hoeveel vakantiekrachten deze niet toegestane arbeidssituaties betrekking hebben. 10 idem voetnoot 9. 6 februari

23 Tabel II.11 Sector Aantal bedrijven met vakantiekrachten onder 18 jaar waarbij overtredingen zijn geconstateerd ten aanzien van de arbeidstijden van vakantiekrachten naar grootteklasse (N=676)) aantal bedrijven met minimaal één overtreding op de arbeidstijden % tov totaal aantal bezochte bedrijven in grootteklasse met vakantiekrachten onder 18 jaar minder dan 10 werknemers 78 32% werknemers 55 18% 100 of meer werknemers 36 27% Totaal % Tabel II.12 Aantal bedrijven waarin per leeftijdscategorie overtredingen ingevolge de Arbeidstijdenwet zijn geconstateerd. Leeftijdscategorie Overtredingen 13- en 14- jarigen rust per 24 uur 13/14-jarigen: 14 uur rust per 24 uur 0 15-jarigen 16- en 17- jarigen 13/14-jarigen: rust incl uur 6 15-jarigen: 12 uur rust per 24 uur 15-jarigen: rust incl uur /17-jarigen: 12 uur rust per 24 uur 16/17-jarigen: rust incl /17-jarigen: rust incl minimale pauze 13/14-jarigen: ½ uur bij 4,5 uur arbeid 15- t/m 17-jarigen: ½ uur bij meer dan 4,5 uur arbeid arbeidstijd per dag/dienst 13/14-jarigen: 7 uur per dag 15-jarigen: 8 uur per dag 16/17-jarigen: 9 uur per dienst arbeidstijd per week 13/14-jarigen: 35 uur per week 15/jarigen: 40 uur per week 16/17-jarigen: 36 uur arbeid per 7x24 uur maximaal in meerdere weken 13/14-jarigen: max 4 weken, waarvan 3 aaneengesloten 15-jarigen: max 6 weken, waarvan max 4 aaneengesloten 16/17-jarigen: max 160 uur per 4 weken zondagsarbeid 13/14-jarigen: geen zondagsarbeid 15- tot en met 17-jarigen: zondag werken, dan zaterdag vrij februari

24 Tabel II.13 leeftijdscategorie vakantiekrachten Aantallen bedrijven waarin arbeidstijden zijn overtreden per leeftijdscategorie (N=824) aantallen bedrijven bedrijven met vakantiekrachten in de leeftijdscategorie overtredingen op het gebied van arbeidstijden % bedrijven met minimaal 1 ATW-overtreding ten opzichte van alle bezochte bedrijven met vakantiekrachten in de leeftijdscategorie 13- en 14-jarigen % 15-jarigen % 16- en 17-jarigen % Tabel II.14 Overtredingen naar sector 11 (N=824) Aantal bezochte Aantal bedrijven met bedrijven met vakantiekrachten met vakantiekrachten minimaal één in dienst overtreding Aantal bedrijven met minimaal één overtreding ten opzichte van alle onderzochte bedrijven met vakantiekrachten Landbouw % Industrie % (Groot)handel % Detailhandel % Horeca % Gezondheidszorg % Recreatie % Dienstverlening % Overige % Totaal % Tabel II.15 Overtredingen naar grootteklasse (N=824) Aantal bezochte Aantal bedrijven met bedrijven met vakantiekrachten met vakantiekrachten in minimaal één dienst overtreding Aantal bedrijven met minimaal één overtreding ten opzichte van alle bezochte bedrijven met vakantiekrachten minder dan 10 werknemers % 10 tot 100 werknemers % 100 of meer werknemers % Totaal % 11 Het totaal aantal overtredingen heeft betrekking op het aantal geconstateerde overtredingen in het kader van het bedrijfsbezoek vakantiewerk februari

25 Tabel II.16 Aard van de overtredingen waarop de arbeidsinspectie actie heeft ondernomen (toegepast in de 662 ingezette instrumenten) Omschrijving van de overtreding Aantal overtredingen Als % van totaal aantal overtredingen Ontbreken van een schriftelijke RI & E 64 10% Ontbreken van een plan van Aanpak 61 9% Onvolledige RI & E 31 5% Nadere voorschriften in RI & E t.a.v. jeugdigen 64 10% Niet-deugdelijke administratie van werk- en rusttijden 87 13% 15-jarigen die niet hun dagelijkse rust genieten van 27 4% minimaal 12 uur per 24 uur inclusief uur 15-jarigen verrichten voor hen verboden arbeid (alleen 57 9% niet-industriële arbeid van lichte aard is toegestaan) 16- en 17-jarigen zaterdag geen vrij als ze zondag 41 6% werken 13/14-jarigen verrichten voor hen verboden arbeid 23 3% (alleen niet-industriële arbeid van lichte aard is toegestaan) Overige overtredingen (andere overtredingen op het % gebied van arbeidstijden, onvoldoende deskundig toezicht in arbeidssituaties waar dat wel nodig is, andere onvolkomenheden wat betreft de RI&E) Totaal aantal overtredingen % Tabel II.17 Door de Arbeidsinspectie ingezette instrumenten per overtreding aantal keren dat instrument is ingezet voor overtreding % ten opzichte van alle ingezette instrumenten per overtreding Waarschuwing ATW % Waarschuwing ARBO % Waarschuwing WGW 1 >1% Eis ARBO 2 >1% Stillegging 2 >1% Stillegging en boeterapport 7 1% Stillegging en proces Verbaal 6 1% Boeterapport 67 10% Proces Verbaal 10 2% Totaal %* * Wegens afronding totaal niet gelijk aan 100%. 6 februari

26 Bijlage III Nadere specificatie van bezochte bedrijven naar subsectoren Tabel III.1 Bezochte bedrijven in die subsectoren die in vergelijking met de rest van de sector oververtegenwoordigd zijn in het inspectieonderzoek vakantiewerk Economische sector aantal geïnspecteerde bedrijven totaal aantal bezochte bedrijven in de landbouw teelt van groenten, bloemen en champignons 14 4 Kweken van groenten Kweken van bloembollen en -knollen Kweken van snijbloemen Kweken van (pot) planten Totaal aantal bezochte bedrijven in de industrie Er zijn geen subsectoren oververtegenwoordigd in het onderzoek Totaal aantal bezochte bedrijven in de (groot)handel Groothandel in voedings- en genotmiddelen algemeen 7 5 assortiment (geen scheepsproviand) Totaal aantal bezochte bedrijven in de detailhandel Bouwmarkten tuincentra Totaal aantal bezochte bedrijven in de horeca kampeerterreinen Nederlandse restaurants Cafetaria s en snackbars Cafés Totaal aantal bezochte bedrijven in de gezondheidszorg Welzijnszorg 21 7 verzorgingstehuizen thuiszorg Jeugdzorg waarbij huisvesting wordt geboden 23 4 Totaal aantal bezochte bedrijven in de sector recreatie Er zijn geen subsectoren oververtegenwoordigd in het onderzoek Totaal aantal bezochte bedrijven in de dienstverlening 11 9 Er zijn geen subsectoren oververtegenwoordigd in het onderzoek Totaal aantal bezochte bedrijven in overige sectoren Er zijn geen subsectoren oververtegenwoordigd in het onderzoek Totaal aantal bedrijven met vakantiekrachten 6 februari