Erfgoedpioniers Erfgoededucatie bij Imagine IC

Transcriptie

1 Erfgoedpioniers Erfgoededucatie bij Imagine IC Mila Ernst, Amin Talaei / september 2013

2 Inhoudsopgave Jongeren als erfgoedpioniers Visie op educatie Kerndoelen Superdiversiteit en burgerschap Voor op school Huisregels van de straat havo/vwo Huisregels van de straat vmbo Bijlagen

3 Jongeren als Erfgoedpioniers Imagine IC verzamelt, verbeeldt en bewaart nieuwe verhalen over actueel samen leven. Imagine IC gaat in de stad op ontdekkingstocht naar verhalen over het dagelijks leven in de voortdurend veranderende samenleving van nu. Deze verhalen worden verzameld op straat en online, en vormgegeven in digitale beeldproducties. Imagine IC geeft deze verhalen vervolgens terug aan de samenleving waaruit ze zijn voortgekomen als nieuw erfgoed. In een snel veranderende samenleving veranderen bestaande waarden en gewoontes. In de digitale en geglobaliseerde maatschappij vallen oude vanzelfsprekendheden weg. Imagine IC wil nieuw houvast bieden, met nieuw erfgoed. Nieuw erfgoed creëert nieuwe sociale bindingen. Imagine IC wil, vanuit Zuidoost, en samen met jongeren nieuwe gewoontes en waarden ontdekken met alle mensen die hier zijn en komen. In het educatief programma Erfgoedpioniers onderzoeken jongeren eigentijdse omgangsvormen als spiegel van relaties tussen mensen. Welke nieuwe rituelen, gebruiken en gewoontes kent de superdiverse stad? Jongeren, als specialisten op het gebied van actueel samenleven, gaan op zoek in hun eigen omgeving naar nieuwe vormen van hoffelijkheid. Naar de interculturele skills die nodig zijn voor het leven in de grote stad. De uitkomsten daarvan presenteert Imagine IC als dynamisch en onderhandelbaar onderdeel van ons toekomstig immaterieel erfgoed. Het programma Erfgoedpioniers richt zich op de onderbouw van het voortgezet onderwijs en vindt zijn referentiekader in de jaarlijks wisselende tentoonstelling van IIC. Tussen september 13 en mei 14 is dit Panna s en Akka s, een tentoonstelling over straatvoetbal. Het educatieve programma bij Imagine IC bestaat uit twee onderdelen: 1. Een bezoek aan de tentoonstelling bij Imagine IC (ca. 75 min.), eventueel uit te bereiden met een uur écht straatvoetbal op een plein in de buurt. 2. Een vervolgles op school ( min.) Bij Imagine IC Tijdens een bezoek aan de tentoonstelling van Imagine IC onderzoeken leerlingen superdiverse relaties en omgangsvormen aan de hand van de door Imagine IC gepresenteerde beeldverhalen. Wat zijn omgangsvormen, wat zijn etiquette? Welke omgangsvormen zijn herkenbaar, bijvoorbeeld binnen het straatvoetbal. Leerlingen onderzoeken in kleinere groepjes door de tentoonstelling verschillende omgangsvormen die van belang zijn binnen straatvoetbal. Bij straatvoetbal draait het bijvoorbeeld om respect en (rituele) vernedering van je tegenstander. Op het pleintje staan je vaardigheden centraal en is het maken van een doelpunt bijzaak. Maar ook toeschouwers, de straat en broederschap zijn belangrijke onderdelen van straatvoetbal. Na hun onderzoek presenteren de leerlingen kort de door hen gevonden informatie aan elkaar. Op school Tijdens de les op school worden vervolgens o.l.v. de eigen docent de eigen omgangsvormen in de superdiverse stad vastgelegd. Wie bepaalt eigenlijk onze normen en waarden? Wie bepalen onze omgangsvormen? Wat vinden leerlingen beschaafd in onderling verkeer? Hoe geef je vorm aan respect? Wat is privé en wat is publiek? Door onderlinge dialoog en uitwisseling van meningen construeren de leerlingen een gemeenschappelijke set van omgangsvormen. De school wordt gevraagd het eindresultaat aan Imagine IC te sturen. De gezamenlijke productie van deelnemende scholen zal zijn vorm vinden in een groeiende maar dynamische verzameling modern stedelijke omgangsvormen die IIC presenteert als toekomstig immaterieel erfgoed. Het programma is een vakoverstijgend programma en sluit aan bij burgerschapsvorming, erfgoededucatie, CKV, mens & maatschappij, Culturele en Kunstzinnige vorming en Nederlands. Daarnaast is dit programma goed uit te voeren tijdens mentorles. 3

4 Visie op educatie In de visie van Imagine IC op educatie staat het theoretisch kader erfgoededucatie zoals ontwikkeld door Van Boxtel aan de Erasmus Universiteit centraal. Dit theoretisch raamwerk combineert de zintuiglijke en emotionele kracht van erfgoed (het creëren van betrokkenheid en inlevingsvermogen) met de meer cognitieve en analytische benadering op basis van geschiedenisdidactiek (analyse, dialoog). Vanuit een dynamische opvatting van erfgoed gaan de educatieve programma s van Imagine IC niet uit van een essentialistisch verhaal, van waardeoverdracht of het opleggen van identiteiten. Erfgoededucatie bij Imagine IC is gericht op het stimuleren van superdiverse onderhandelingen over collectieve identiteit(en) en daarmee een kritische reflectie op nationale identiteitsconstructies. De erfgoededucatie van IIC richt zich op de ontwikkeling van (kritisch) cultureel besef waarbij erfgoed als bron voor leren en instructie wordt gebruikt. IIC laat leerlingen erfgoed ervaren en bevordert tegelijk kritische analyse, actief burgerschap en meningsvorming. Erfgoedpioniers is een constructieve en interactieve leeractiviteit waarbij leerlingen al doende zicht krijgen op betekenissen van erfgoed alsook zelf voorstellen voor nieuwe vormen van (immaterieel) erfgoed kunnen doen. Daarbij verhouden wij ons bewust tot kennis en inzichten uit het wetenschappelijke veld van erfgoed en erfgoededucatie. Nederlandse cultuur. Het SLO heeft voor scholen burgerschapsvorming uitgewerkt aan de hand van drie domeinen die onderling sterk aan elkaar zijn gerelateerd, te weten democratie, participatie en identiteit. Het programma van Imagine IC verhoudt zich met name tot vaardigheden en houdingen uit het domein democratie (constructief-kritische houding) en identiteit (verkennen en erkennen van verschillende opvattingen). De uitwerking van SLO kan door scholen als leidraad worden gebruikt bij een eigen invulling van burgerschapsvorming. Erfgoedpioniers sluit aan bij de 4 basisvaardigheden zoals beschreven in Cultuur in de Spiegel: waarnemen, verbeelden, conceptualiseren en analyseren. De erfgoededucatie van IIC is gekoppeld aan burgerschapsvorming. Het programma combineert inzicht en kennis van erfgoed met maatschappelijke vaardigheden die gekoppeld kunnen worden aan burgerschapsvorming. Burgerschapsvorming is sinds 2005 een verplicht onderdeel voor scholen maar de invulling is grotendeels zelf te bepalen. De overheid geeft twee componenten aan die van belang zijn: actief burgerschap en sociale integratie. Met actief burgerschap wordt bedoeld: de bereidheid en het vermogen om actief deel uit te maken van de gemeenschap. Met sociale integratie wordt bedoeld: deelname aan de samenleving in de vorm van sociale participatie, deelname aan maatschappij en haar instituties en bekendheid met en betrokkenheid bij uitingen van de 4

5 Kerndoelen Het educatieve programma bij Imagine IC sluit aan bij de volgende kerndoelen, zoals ontwikkeld en geïmplementeerd door de SLO: 1. De leerling leert zich mondeling en schriftelijk begrijpelijk uit te drukken. 2. De leerling leert deel te nemen aan overleg, planning, discussie in een groep. 3. De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen, daarover een beargumenteerd standpunt in te nemen en te verdedigen, en daarbij respectvol met kritiek om te gaan. 4. De leerling leert een eigentijds beeld van de eigen omgeving, Nederland, Europa en de wereld te gebruiken om verschijnselen en ontwikkelingen in hun omgeving te plaatsen. 5. De leerling leert een eenvoudig onderzoek uit te voeren naar een actueel maatschappelijk verschijnsel en de uitkomsten daarvan te presenteren. 6. De leerling leert historische bronnen te gebruiken om zich een beeld van een tijdvak te vormen of antwoorden te vinden op vragen, en hij leert daarbij ook de eigen cultuurhistorische omgeving te betrekken. 7. De leerling leert in eigen ervaringen en in de eigen omgeving effecten te herkennen van keuzes op het gebied van werk en zorg, wonen en recreëren, consumeren en budgetteren, verkeer en milieu. 8. De leerling leert over overeenkomsten, verschillen en veranderingen in cultuur en levensbe-schouwing in Nederland, leert eigen en andermans leefwijze daarmee in verband te brengen, en leert de betekenis voor de samenleving te zien van respect voor elkaars opvattingen en leefwijzen. 9. De leerling leert door het gebruik van elementaire vaardigheden de zeggingskracht van verschillende kunstzinnige disciplines te onderzoeken en toe te passen om eigen gevoelens uit te drukken, ervaringen vast te leggen, verbeelding vorm te geven en communicatie te bewerkstelligen. 10. De leerling leert met behulp van visuele of auditieve middelen verslag te doen van deelname aan kunstzinnige activiteiten, als toeschouwer en als deelnemer. 11. De leerling leert mondeling of schriftelijk te reflecteren op eigen werk en werk van anderen, waaronder dat van kunstenaars. Leerdoelen De leerdoelen die bij het educatieve aanbod van Imagine IC beoogt, zijn o.a.: Leerlingen kunnen omgangsvormen herkennen en deze omschrijven; Leerlingen kunnen verschillende perspectieven (in tijd, plaats en betekenis) op het onderwerp herkennen en dit bij zichzelf en anderen beschrijven; Leerlingen kunnen een eigen standpunt verwoorden; Leerlingen kunnen een beredenerende keuze maken uit eigen en gezamenlijke superdiverse omgangsvormen. 5

6 Superdiversiteit en burgerschap 6 In 2007 lanceerde antropoloog Steven Vertovec het begrip superdiversiteit om te komen tot een nieuw paradigma en om te kunnen praten over hedendaagse multiculturele superdiverse samenleving die nu in de grote steden aan het ontstaan is. Door toenemende globalisering, mobiliteit en internet zijn nieuwe complexe verbanden ontstaan. Eigentijdse migratie wordt gekenmerkt door een enorme toename in de diversiteit aan nationaliteiten, motieven en vormen van migratie: aan soorten, en duren van aanwezigheid in de ontvangende gemeenschap en aan manieren van betrokkenheid bij land van aankomst, herkomst en de rest van de wereld. Deze werkelijkheid laat zich niet meer passen in bestaande modellen die diversiteit fixeren in herkomst en long stay. Daarnaast zijn er grote verschillen in sociaal economische status, religie, opleiding en juridische status van mensen. Waar migratie vroeger betekende dat men was afgesneden van huis, onderhouden mensen nu contacten via o.a. Facebook en skype. In een groeiend aantal grote steden, ook in Amsterdam, vormt de autochtone bevolking inmiddels de minderheid en is superdiversiteit de nieuwe norm. Dit inspireerde wethouder Van Es in 2011 tot het houden van een pleidooi voor burgerschap en hoffelijkheid op basis van de Amerikaanse filosoof John Rawls die stelt dat diverse samenlevingen niet kunnen zonder hoffelijkheid, ofwel civilty. Maar wat zijn deze vormen van nieuwe hoffelijkheid? Wessendorf heeft het in haar onderzoek in de Londonse wijk Hackney over commonplace diversity waarbij ze de sociale interacties die in deze superdivese realiteit ontstaan omschrijft over learned grammar of sociability. Dit zijn patronen van gedrag of interculturele vaardigheden die nodig zijn om dagelijkse sociale interactie in de stad mogelijk te kunnen maken. Wessendorf vergelijkt dit met de grammar of language. De learned grammar of sociability kenmerkt zich door een pragmatische openheid ten opzichte van mensen die worden ervaren als ander. Zichtbare of hoorbare verschillen geven geen kennis over aspecten als de geboorteplaats, sociaal-economische achtergrond of migratiegeschiedenis van de ander: Otherness thereby becomes unpredictable.

7 Voor op school Verwerkingsles Huisregels van de straat (niveau: havo/vwo) Dit is een verwerkingsles die ingaat op omgangsvormen in een cultureel diverse samenleving. Het biedt de leerlingen de mogelijkheid om actief aan de slag te gaan met de vraag: welke eigentijdse omgangvormen zijn volgens hen belangrijk voor de toekomst? Om deze vraag te kunnen beantwoorden, onderzoeken leerlingen verschillende perspectieven met betrekking tot omgangsvormen: in tijd, plaats en betekenis. Hiervoor wordt eerst gekeken naar Hoe hoort het eigenlijk uit Daarna zullen leerlingen verwoorden welke omgangsvormen in hun omgeving geldt en wat zij hiervan vinden. De leerlingen dragen tot slot bij aan een Urban etiquetteboek waarin de verschillende omgangsvormen voor uiteenlopende situaties in een cultureel divers land als Nederland staan. Deze les heeft raakvlakken met vakken als maatschappijleer en geschiedenis, maar is ook uitermate geschikt om tijdens mentorles uit te voeren. Kerndoelen 1. De leerling leert een eenvoudig onderzoek uit te voeren naar een actueel maatschappelijk verschijnsel en de uitkomsten daarvan te presenteren. 2. De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen, daarover een beargumenteerd standpunt in te nemen en te verdedigen, en daarbij respectvol met kritiek om te gaan. 3. De leerling leert over overeenkomsten, verschillen en veranderingen in cultuur en levensbe-schouwing in Nederland, leert eigen en andermans leefwijze daarmee in verband te brengen, en leert de betekenis voor de samenleving te zien van respect voor elkaars opvattingen en leefwijzen. 4. De leerling leert met behulp van visuele of auditieve middelen verslag te doen van deelname aan kunstzinnige activiteiten, als toeschouwer en als deelnemer. 5. De leerling leert mondeling of schriftelijk te reflecteren op eigen werk en werk van anderen, waaronder dat van kunstenaars. Leerdoelen Leerlingen kunnen omgangsvormen herkennen en deze omschrijven; Leerlingen kunnen verschillende perspectieven (in tijd, plaats en betekenis) op het onderwerp herkennen en dit bij zichzelf en anderen beschrijven; Leerlingen kunnen een eigen standpunt verwoorden; Leerlingen kunnen een beredenerende keuze maken uit eigen en gezamenlijke superdiverse omgangsvormen. 7

8 Opbouw 1. Inleiding (10 min.) 2. Bronnen bekijken & bespreken (10 min.) OPTIE Discussie over huidige omgangs-vormen (30 min.) 3. Eigen etiquette maken (30 min.) OPTIE Eigen kwartetspel maken (45 min.) 1.Inleiding Bespreek de volgende vragen klassikaal met de leerlingen: Wat zijn omgangsvormen? (huisregels van de straat!) Welke omgangsvormen kennen de leerlingen? (bijv. iemand groeten, bedanken, hand geven etc.) Wanneer gelden deze? Altijd en bij iedereen? Omgangsvormen zijn van alle tijden! Maar ze zijn contextgebonden en veranderlijk verschillende mensen/culturen/tijden gaan anders hiermee om. Kennen leerlingen voorbeelden? Wat zijn omgangsvormen? Welke omgangsvormen kennen de leerlingen? Stukken uit Hoe hoort het eigenlijk? (1938) bekijken en erop reflecteren. Leerlingen kunnen (n.a.v. het filmpje van Marlies Dekkers en Beatrijs Ritsema (tijdens het programma Knevel & Van denk Brink)) met elkaar discussiëren over hoe kort de broekjes van leerlingen op school mogen zijn. Leerlingen denken na over hun omgangsvormen anno nu en wanneer deze gelden. Vervolgens maken zij een collage waarin de verschillende omgangsvormen in cultureel divers Nederland worden vastgelegd. Leerlingen maken een moderne kwartetspel met hún eigen omgangsvormen. 2. Hoe hoorde het in 1938? Verdeel de klas in kleinere groepjes en deel per groep één bron uit het boek Hoe hoort het eigenlijk? uit. Eventueel kan de docent nadruk leggen op bepaalde delen van de bronnen door deze te markeren. Onthul nog niet uit welk jaar het boek is. Laat per groepje de volgende vragen beantwoorden. Tip Schrijf de vragen op het bord Is dit een recente bron of niet? Waar zie je dat allemaal aan? Vóór wie denk je dat dit geschreven is? Dóór wie denk je dat dit geschreven is? Doe jij het ook zo? Bespreek klassikaal de antwoorden van leerlingen. Zeg ook dat deze bronnen uit een boek uit 1938 komen. Het doel hiervan is dat leerlingen verschillende perspectieven (in tijd, plaats en betekenis) op het onderwerp herkennen. Vooral de eerste en laatste vraag kunnen hierbij helpen. 8

9 9 TIP organiseer een discussie! Er kan ook een discussie georganiseerd worden tussen de leerlingen over moderne omgangsvormen. Laat als inleiding hierop het debatfilmpje tussen van Marlies Dekkers en Beatrijs Ritsema zien ( knevelenvandenbrink/artikel-detail/marliesdekkers-en-beatrijs-ritsema/). Vraag vervolgens de leerlingen een standpunt in te nemen en daarbij minstens drie argumenten te bedenken. Hierna kan de docent klassikaal de discussie leiden of de leerlingen in kleinere groepjes (van bijvoorbeeld 4 leerlingen) een stelling laten bespreken. De stelling kan bijvoorbeeld zijn: hoe kort mogen de broekjes en rokjes van leerlingen zijn tijdens de warme zomermaanden?. Er kan echter ook een andere stelling met betrekking tot moderne omgangsvormen gekozen worden. 3. Hoe hoort het nu? Nederland is in de afgelopen 75 jaar enorm veranderd: weinig mensen dragen bijv. nog een hoed. Daarnaast heeft de groeiende diversiteit invloed op de Nederlandse omgangsregels. Kortom, omgangsregels zijn altijd veranderlijk maar ook situatie-gebonden. Daarom is het belangrijk dat leerlingen nadenken over diverse omgangsvormen uit hun eigen dagelijks leven. Ook vragen we de leerlingen om in de rol van erfgoedpioniers een bijdrage leveren aan het idee: Hoe hoort het vandaag de dag volgens hen? Ondanks of juist dankzij? de diversiteit en veranderlijkheid van omgangsvormen, gaan de leer-lingen een momentopname maken van hún omgangsvormen en deze vastleggen. Zo kunnen mensen over 75 jaar zien welke omgangsvormen zij allemaal belangrijk vonden in 2013/2014 en in welke situaties deze volgens de leerlingen gelden. Aan de slag! Verdeel de klas in groepjes van vier en deel per groep de mindmap (zie bijlage) uit. Hierop kunnen de leerlingen samen eerst samen enkele voorbeelden opschrijven van categorieën (bijvoorbeeld: groeten), de omgangsvormen die hierbij horen (bijvoorbeeld: handen schudden) en in welke situatie deze volgens hen gelden (bijvoorbeeld: tijdens een sollicitatiegesprek). Als sommige leerlingen moeite hebben met het verzinnen hiervan, kan de docent hen helpen door een categorie te suggereren, waarna de leerlingen verschillende omgangsvormen hierbij kunnen bedenken. Enkele voorbeelden hiervan kunnen zijn: Afscheid nemen (fysiek, maar ook aan telefoon of via WhatsApp) Samen eten / tafeletiquette Respect tonen voor een ander Taalgebruik Facebook (welke omgangsregels gelden er op Facebook?) Muziek luisteren Wanneer de leerlingen samen de mindmap ingevuld hebben, kiezen zij in hun groepje één categorie en beschrijven wat volgens hen de omgangsvormen zijn die erbij horen. Hiervoor wordt een grote vel papier (het liefst A-2) die in vier vakjes wordt verdeeld óf vier afzonderlijke vellen A-4-vellen uitgedeeld. In het midden kan de categorie worden opgeschreven. Op iedere vlak/ vel wordt één omgangsvorm opgeschreven die bij de genoemde categorie hoort. Hier worden de nodige plaatjes en informatie bij gegeven. TIP Hoe hoort het eigenlijk? Een modern kwartetspel De leerlingen kunnen op basis van de door hen bedachte omgangsvormen zelf een kwartetspel maken. De sjablonen in de bijlage kunnen hiervoor gebruikt worden. De bedoeling is dat er steeds een set van 4 kaarten gemaakt wordt binnen één categorie. Stap 1 Bovenaan schrijven de leerlingen een categorie (bijvoorbeeld: groeten). Stap 2 Zij bedenken per kaart een omgangsvorm die daarbij hoort (bijv. handen schudden). Stap 3 Ze kunnen een afbeelding uitknippen en erop plakken óf beschrijven in welke situatie deze omgangsvorm geldt (bijvoorbeeld: tijdens een sollicitatiegesprek).

10 Verwerkingsles Huisregels van de straat (niveau: vmbo) Dit is een verwerkingsles die ingaat op omgangsvormen in een cultureel diverse samenleving. Het biedt de leerlingen de mogelijkheid om actief aan de slag te gaan met de vraag: welke eigentijdse omgangvormen zijn volgens hen belangrijk voor de toekomst? Om deze vraag te kunnen beantwoorden, wordt eerst gekeken naar verschillende perspectieven met betrekking tot omgangsvormen: vooral in tijd, plaats en betekenis. Leerlingen maken kennis met verschillende perspectieven door te discussiëren over omgangsvormen. Daarna zullen zij verwoorden welke omgangsvormen in hun omgeving geldt en wat zij hiervan vinden. De leerlingen beelden dit uit in een collage. Tevens is er een optie dat zij een eigen kwartetspel ontwerpen en maken met eigentijdse omgamgsvormen. Deze les heeft raakvlakken met vakken als maatschappijleer en geschiedenis, maar is ook uitermate geschikt om tijdens mentorles uit te voeren. Kerndoelen 1. De leerling leert een eenvoudig onderzoek uit te voeren naar een actueel maatschappelijk verschijnsel en de uitkomsten daarvan te presenteren. 2. De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen, daarover een beargumenteerd standpunt in te nemen en te verdedigen, en daarbij respectvol met kritiek om te gaan. 3. De leerling leert over overeenkomsten, verschillen en veranderingen in cultuur en levensbe-schouwing in Nederland, leert eigen en andermans leefwijze daarmee in verband te brengen, en leert de betekenis voor de samenleving te zien van respect voor elkaars opvattingen en leefwijzen. 4. De leerling leert met behulp van visuele of auditieve middelen verslag te doen van deelname aan kunstzinnige activiteiten, als toeschouwer en als deelnemer. 5. De leerling leert mondeling of schriftelijk te reflecteren op eigen werk en werk van anderen, waaronder dat van kunstenaars. Leerdoelen Leerlingen kunnen omgangsvormen herkennen; Leerlingen kunnen verschillende perspectieven (in tijd, plaats en betekenis) op het onderwerp herkennen en dit bij zichzelf en anderen beschrijven; Leerlingen kunnen een eigen standpunt verwoorden; Leerlingen kunnen een beredenerende keuze maken uit eigen en gezamenlijke superdiverse omgangsvormen. 10

11 Opbouw: 1. Inleiding (15 min.) 2. Discussie over huidige omgangsvormen (45 min.) 3. Eigen etiquette maken (40 min.) OPTIE Eigen kwartetspel maken (45 min.) 1. Inleiding Bespreek de volgende vragen klassikaal met de leerlingen: Wat zijn omgangsvormen? (huisregels van de straat!) Welke omgangsvormen kennen de leerlingen? (bijv. iemand groeten, bedanken, hand geven etc.) Omgangsvormen zijn van alle tijden! Maar ze zijn contextgebonden en veranderlijk verschillende mensen/culturen/tijden gaan anders hiermee om. Kennen leerlingen voorbeelden? Maar verschillende mensen denken ook anders over omgavngsvormen. Kennen de leerlingen voorbeelden hiervan? Wat zijn omgangsvormen? Welke omgangsvormen kennen de leerlingen? Leerlingen kunnen (n.a.v. het filmpje van Marlies Dekkers en Beatrijs Ritsema (tijdens het programma Knevel & Van denk Brink)) met elkaar discussiëren over hoe kort de broekjes van leerlingen op school mogen zijn. Leerlingen denken na over hun omgangsvormen anno nu en wanneer deze gelden. Vervolgens maken zij een collage waarin de verschillende omgangsvormen in cultureel divers Nederland worden vastgelegd. Leerlingen maken een eigen moderne variant kwartetspel met hún omgangsvormen. 2. Denken we allemaal hetzelfde erover? Leerlingen kunnen kennis maken met de verschillende perspectieven bij omgangvormen, door met elkaar te discussiëren. Deze discussie kan georganiseerd worden tussen de leerlingen over moderne omgangsvormen. Laat als inleiding hierop het debatfilmpje tussen van Marlies Dekkers en Beatrijs Ritsema zien ( knevelenvandenbrink/artikel-detail/marliesdekkers-en-beatrijs-ritsema/). Vraag vervolgens de leerlingen een standpunt in te nemen en daarbij minstens drie argumenten te bedenken. Hierna kan de docent klassikaal de discussie leiden of de leerlingen in kleinere groepjes (van bijvoorbeeld 4 leerlingen) een stelling bespreken. De stelling kan bijvoorbeeld zijn: hoe kort mogen de broekjes en rokjes van leerlingen zijn tijdens de warme zomermaanden?. Er kan echter ook een andere stelling met betrekking tot moderne omgangsvormen gekozen worden. Kortom, het doel van dit gesprek is om de leerlingen duidelijk te maken dat omgangsvormen per-spectief- en persoonsgebonden en veranderlijk zijn. 11

12 3. Hoe hoort het nu volgens jou? Nederland is in de afgelopen 75 jaar enorm veranderd: weinig mensen dragen bijv. nog een hoed. Daarnaast heeft de groeiende diversiteit invloed op de Nederlandse omgangsregels. Kortom, omgangsregels zijn altijd veranderlijk maar ook situatie-gebonden. Daarom is het belangrijk dat leerlingen nadenken over diverse omgangsvormen uit hun eigen dagelijks leven. Ook vragen we de leerlingen om in de rol van erfgoedpioniers een bijdrage leveren aan het idee: Hoe hoort het vandaag de dag volgens hen? Ondanks of juist dankzij? de diversiteit en veranderlijkheid van omgangsvormen, gaan de leer-lingen een momentopname maken van hún omgangsvormen en deze vastleggen. Zo kunnen mensen over 75 jaar zien welke omgangsvormen zij allemaal belangrijk vonden in 2013/2014 en in welke situaties deze volgens de leerlingen gelden. Aan de slag! Verdeel de klas in groepjes van vier en deel per groep de mindmap (de mindmap is als bijlage te vinden) uit. Hierop kunnen de leerlingen samen eerst samen enkele voorbeelden opschrijven van categorieën (bijvoorbeeld: groeten), de omgangsvormen die hierbij horen (bijvoorbeeld: handen schudden) en in welke situatie deze gelden (bijvoorbeeld: tijdens een sollicitatiegesprek). Als sommige leerlingen moeite hebben met het verzinnen hiervan, kan de docent hen helpen door een categorie te suggereren, waarna de leerlingen verschillende omgangsvormen hierbij kunnen bedenken. Enkele voorbeelden hiervan kunnen zijn: Afscheid nemen (fysiek, maar ook aan telefoon of via WhatsApp) Samen eten / tafeletiquette Respect tonen voor een ander Taalgebruik Facebook (welke omgangsregels gelden er op Facebook?) Wanneer de leerlingen samen de mindmap ingevuld hebben, kiezen zij in hun groepje één categorie en beschrijven wat volgens hen de omgangsvormen zijn die erbij horen. Hiervoor wordt een grote vel papier uitgedeeld die in vier vakjes wordt verdeeld. In het midden kan de categorie worden opgeschreven. Op iedere vlak wordt één omgangsvorm opgeschreven die bij de genoemde categorie hoort. Hier worden de nodige plaatjes en informatie bij gegeven. TIP Hoe hoort het eigenlijk? Een modern kwartetspel De leerlingen kunnen op basis van de door hen bedachte omgangsvormen zelf een kwartetspel maken. De sjablonen in de bijlage kunnen hiervoor gebruikt worden. De bedoeling is dat er steeds een set van 4 kaarten gemaakt worden binnen één categorie. Stap 1 Bovenaan schrijven de leerlingen een categorie (bijvoorbeeld: groeten). Stap 2 Zij bedenken per kaart een omgangsvorm die daarbij hoort (bijv. handen schudden). Stap 3 Ze kunnen een afbeelding uitknippen en erop plakken óf beschrijven in welke situatie deze omgangsvorm geldt (bijvoorbeeld: tijdens een sollicitatiegesprek). Bijlagen Bronnen uit Hoe hoort het eigenlijk? (1938) MindMap Sjablonen kwartetspel 12

13 13

14 14