De PDCA cirkel. Eric Schmitz. Eric Schmitz
|
|
- Anita van der Berg
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De PDCA cirkel Tip: de PDCA-cirkel zal niet tot de DNA van uw bedrijf gaan horen, als u de PDCAmethodiek niet in uw eigen bedrijfsstijl en in uw eigen bedrijfsjargon vastlegt. Dus, lees er over, leer er over en schrijf dan uw eigen bedrijfs-pdca-methodiek. Geen Lean denkbaar zonder de PDCA-cirkel! De PDCA-cirkel behoort tot het DNA van het Lean bedrijf. Toch wordt er nogal snel overheen gegaan in de stijl van: dat kennen we, dat weten we, hoe vervelend. Met als resultaat dat verrassend weinig mensen de PDCAmethodiek kennen én toepassen. Borging door continu verbeteren In het Lean denken gaat men ervan uit dat borging door het in stand houden van normen, werkinstructie, standaardprocedures niet werkt. In stand houden van bestaande regels is kiezen voor verval. Slechts door continu en snel te verbeteren kan men de langzame achteruitgang en het wegglijden van de bestaande regels tegengaan. Door op korte termijn steeds kleine stapjes ter verbetering te zetten gaat men in tegen het afglijden van de regels. Tezelfdertijd heeft men hierdoor natuurlijk ook een mechanisme op gang gebracht dat echt stappen in het verbeteren zet. Het wordt hierdoor een tweede natuur om te denken in PDCA-stijl. Wetenschappelijk denken De PDCA-cirkel wordt ook al eens omschreven als wetenschappelijk denken. Wat natuurlijk zwaar klinkt voor wat het is. Maar opnieuw ga hier niet te licht over. Eigenlijk geeft men aan dat wij mensen van nature uit niet denken in PDCA-stappen. Ergens werkt bij ons nog de reflex van vluchten of vechten. Met de term wetenschappelijk denken proberen we afstand te nemen van ons menselijk actiegericht denken. De natuur kent geen status quo. Dit wordt ook onderschreven door bijvoorbeeld de tweede wet van de thermodynamica (en het toenemen van entropie in een gesloten systeem) of de chaostheorie. Twee sprekende voorbeelden hierop gebaseerd: - Stel u een zaal voor met vele rijen stoelen netjes op rijen achter elkaar geplaatst. Indien men hier niet extra energie in steekt dan kan men er zeker van zijn dat na een beperkte tijd niet alle stoelen meer netjes staan en dat de wanorde in deze stoelen met de tijd zal toenemen. Omgekeerd is niet zo: stel een zaal met vele stoelen in wanorde door elkaar geplaatst. De stoelen zullen in de loop van de tijd niet netjes op rijen komen. - De natuurkundige Lorenz deed in de jaren 60 van vorige eeuw onderzoek naar weersvoorspellingen via computer (wat toen nog een heel ding was met input via ponskaarten, grote listings ). Hij deed hierbij input van data tot op 6 cijfers na de komma. Toen hij de berekeningen herhaalde kreeg hij volledig andere resultaten dan daarvoor. Reden: de tweede input was slechts gebeurd tot op 3 cijfers na de komma nauwkeurig. Waarmee nog eens heel zichtbaar werd gemaakt dat heel kleine verschillen in input zeer grote verschillen in output kunnen geven. Vandaar ook de uitspraak dat de wind, gemaakt door een kolibrievogeltje in het Amazonewoud een orkaan in de VS kan doen ontstaan. Pagina 1
2 Wat verstaat men onder wetenschappelijk denken? Een probleem wordt gesteld. Men zal dan na zorgvuldig en diepgaand onderzoek een hypothese stellen. Een hypothese is een voorspelling of een beschrijving van wat er zal gebeuren indien men bepaalde ingrepen in het bestudeerde proces uitvoert. Essentieel is dus dat men - een proces beschrijft in zijn huidige situatie. - aangeeft welke procesparameters men zal wijzigen en welke men niet zal wijzigen - een hypothese uitwerkt die bepaalt wat de outputwijziging van het proces zal zijn ten gevolge van een wijziging in de specifieke procesparameters - niet alleen beschrijft men de wijziging maar de hypothese legt ook uit waarom men dat verwacht (geeft inzicht in de werking van de het proces) - door uitvoeren van testen toont men aan dat het proces inderdaad reageert zoals de hypothese beschreef (incl. uitproberen op herhaalbaarheid van resultaten) - of zoals nogal eens gebeurt de testen wijzen uit dat de hypothese niet sluitend is. Een hypothese = niet gegarandeerd resultaat Het is natuurlijk altijd fijn om gelijk te halen, ook voor wetenschappers. Dus een hypothese die via testen bevestigd wordt, is goed voor het ego. Maar iets geleerd heeft men niet. Tenslotte is er maar bevestigd wat men al wist. Een hypothese die niet bevestigd wordt door de proeven is het begin van echt leren: als men de moed opbrengt om daar zijn tanden in te zetten, dan zal men meer weten als voor de proef. Hier kunt u het verschil gaan maken! Ook dit onthouden: een hypothese kan niet bewezen worden door er over te discussiëren. Een hypothese wordt bewezen door vakkundig testen en experimenten gecontroleerd uit te voeren. Niet vergeten als u in heftige discussies belandt (die er zullen komen als u met bezielde en betrokken mensen werkt). Tijdens het testen van de hypothese: wees hard en streng over de data wees wantrouwig over het verloop van het proces check zorgvuldig alle data wees echter aangenaam en professioneel menselijk met uw collega s tijdens de ganse PDCA-cirkel. De PDCA-cirkel moet draaien, en snel De PDCA-methodiek als borging vraagt een continu draaiend wiel. Dat betekent dat de stappen klein moeten zijn. Want u moet in beweging blijven. Proefopstellingen of testen die weken en maanden voorbereiding vragen zijn dodelijk voor het verbetergebeuren op zich. Daarom moet de Doe-fase praktisch zijn en een testfase: elke dag moet er iets gebeurd zijn, niet elke week of elke maand. Zet uw proeven in deze zin op. Streef niet de perfectie na. Trouwens, de gekozen problemen moeten ook op dit niveau een hoge graad van urgentie Hebben. De gewenste verbetering moet passen in het overkoepelende bedrijfsplan. En dus is het niet een vrijblijvende Spielerei. Pagina 2
3 Procesparameters en output Tijdens het ontrafelen van een proces hebt u twee soorten van data of parameters die duidelijk apart moeten bekeken worden. De procesparameters Er zijn de parameters (die dingen die u meet of interessant vindt) die iets vertellen hoe het proces zelf verloopt: dat zijn de procesparameters. In een bakoven bij een bakkerij kan dat bijvoorbeeld zijn: - de temperatuur of het temperatuurprofiel van de oven; - de cyclustijd of het tijdsverloop van de bakcyclus; - de hoeveelheid toegevoegde stoom - de hoeveelheid water in een bakje die mee in de oven gezet wordt; - de hoeveelheid broden die per lading in de oven gaan; - alles wat we nog kunnen bedenken omdat we dat als techneuten belangrijk vinden. Die parameters kunnen gemeten en/of gestuurd worden (bijvoorbeeld de buitentemperatuur kan gemeten worden maar niet gestuurd; de oventemperatuur zal gemeten én gestuurd worden). Er zijn ook procesparameters (dingen die het proces beïnvloeden) waarvan we vermoeden dat ze het proces op zich beïnvloeden maar die nu ongestuurd en ongekend zich voortdoen. Bijvoorbeeld de temperatuur van het deeg op het moment dat het in de oven gaat en in de veronderstelling dat we daar niets aan doen noch iets aan meten). De output Er zijn ook de parameters van het proces die op het doel van het proces slaan: de output. In een bakoven zal dat bijvoorbeeld zijn: - het aantal goede broden die er op 24 h gemaakt worden. Er is een groot verschil tussen proces- en output parameters. De eerste zijn de middelen om het tweede te realiseren. In de PDCA-cirkel vindt u dat verschil zo terug: - in de Plan-fase wordt zowel de variaties en verloop van proces- en outputparameters beschouwd. Men zal zoeken naar beheersing van de procesparameters om een gewenste output te realiseren. De hypothese die op gezet wordt zal proberen een verband te leggen tussen beiden. Pagina 3
4 - in de Doe-fase wordt geëxperimenteerd met de procesparameters. De output zal genoteerd en gevolgd worden. Maar het wordt als een gevolg gezien van de test. De Doe fase draait er vooral om de veronderstelde invloed van de behandelde procesparameters op de output te testen en uiteindelijk te begrijpen. Daarom dat hier observatie zo belangrijk is. - In de Check fase leunt u achterover en kijkt nog eens rustig naar de hypothese, de testresultaten en het uiteindelijke doel van dit alles: beheersing van de output. De grote les is meestal: in de Doe-fase gaat het er niet om de output te halen maar om te begrijpen wat het beïnvloedt. In de Check fase gaat het erom om goed te beseffen wat de output echt beïnvloedt. Als dat duidelijk is, dan is het ook mogelijk om naar een stabiele output te gaan door de juiste (accurate) borging in werking te stellen. Literatuur Kaizen. De sleutel van Japans succesvolle concurrentie, Masaaki Imai, Kluwer, 1990, ISBN Gelukkig in Nederlands vertaald. Typisch Japans boek: in detail en elk woord, elke zin heeft vele dubbele bodems. Dit boek is geen werkboek voor Kaizen events. Het is hét basishandboek. Geeft een beter begrip over het continu verbeteren. Gemba Kaizen. A Commonsense, Low-Cost Approach to Management, Masaaki Imai, McGraw-Hill, 1997, ISBN Dit boek was door Imai bedoeld als werkboek. Het maakt gebruik van voorbeelden, case studies Zoals altijd vraagt het toch nog veel inleving en zelf-werk (maar dat is dan ook lean). Toyota Kata. Managing People for Improvement, Adaptiveness, and Superior results, Mike Rother, McGraw-Hill, 2010, ISBN Hier wordt de verbeter- en daaraan verbonden coachcultuur zoals ze in Lean denken is ingebakken, in diepte ontrafeld. The Toyota Way Fieldbook. A Practical Guide for Implementing Toyota s 4PS, Jeffrey K. Liker David Meier, McGraw-Hill, 2006, ISBN Is een boek dat op uw bureau kan liggen. Dit moet niet in zijn geheel en in volgorde gelezen worden. Hoofdstuk 17 is volledig gewijd aan de PDCA cyclus. Pagina 4
5 Plan Begrijp het probleem door analyse ( bv via de 7 tools) Ga in elk geval naar de Gemba (bv via de 5 Gemba wetten) Bepaal hieruit uw hypothese (of bepaal de root cause) Stel aan hand hiervan uw testen en acties op Do Voer uw proeven en acties uit Observeer zorgvuldig om uw hypothese al dan niet te kunnen bevestigen Stuur bij indien nodig Hier moet snel en continu gehandeld worden. Dit is een testfase. Acties die te lang duren moeten wijken voor tijdelijke acties. Nog eens, dit is een testfase om te leren en te begrijpen. De borging en definitieve invoering komen later. Tracht hier dus in testmode het proces te laten werken zoals je het gepland hebt inclusief met de verwachte procesparameters en output. Ook (nog eens) Gemba: geef voorkeur aan feiten in plaats van data. Data vindt u op uw pc, in uw files, op uw bureau. Feiten vindt u alleen in de realiteit. Check Act Beslis dat uw hypothese (uiteindelijk) is bevestigd. Dat betekent o.a. dat de outputresultaten, zoals voorspeld door de hypothese, herhaaldelijk en met begrijpen van het proces gehaald werden. Uw inzicht in het proces is gegroeid. U weet dat u de beoogde resultaten kunt herhalen en dus als eigen target op u nemen. Kies een volgende thema om te verbeteren. Verklaar waarom deze keuze gemaakt wordt. Leg een verband met strategie/jaaractieplan van uw afdeling en uw bedrijf. Bepaal het doel. Maak hiervoor een analyse van het probleem. Stel aan de hand hiervan de nodige testen en acties op. En de cirkel is aan het draaien Pagina 5
6 Pagina 6
4. PDCA RICHTING DOEL-TOESTAND
De Verbeter Kata 4. PDCA RICHTING DOEL-TOESTAND Oefen deze Routine Verbeter Kata Handboek PDCA Cycli 1 PDCA CYCLI Is één van de vier te oefenen routines om de Verbeter Kata te leren Begrijpen huidige toestand
Nadere informatieLean Management Teachers. Gebruik van het Coaching Kata Kaartje
Lean Management Teachers Gebruik van het Coaching Kata Kaartje Lean Management WAT willen we? Realiseren van gewenste omstandigheden. HOE willen we dat voor elkaar krijgen? Door wetenschappelijk te werken.
Nadere informatieToyota Kata Mike Rother
Toyota Kata Mike Rother Definitie van management: Het systematisch streven naar gewenste omstandigheden door capaciteiten van mensen op een gecoördineerde manier in te zetten. Een effectief managementsysteem
Nadere informatieMethoden om te werken aan continue verbetering
Methoden om te werken aan continue verbetering Een aantal bekende methoden om te werken aan continue verbetering zijn: PDCA DMAIC Kaizen TOC 8D Kata Op de volgende pagina s zijn de methoden verder uitgewerkt
Nadere informatieKernvraag: Hoe kun je dingen warm houden?
Kernvraag: Hoe kun je dingen warm houden? Naam leerling: Klas: http://www.cma-science.nl Activiteit 1 Hoe kun je dingen warm maken 1. Stel je voor dat je de temperatuursensor zo warm mogelijk moet maken
Nadere informatie3 Hoogbegaafdheid op school
3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan ja soms nee Ik vind de lessen op school interessant meestal soms nooit Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit
Nadere informatieKwaliteitsmanagement theoretisch kader
1 Kwaliteitsmanagement theoretisch kader Versie 1.0 2000-2009, Biloxi Business Professionals BV 1 1. Kwaliteitsmanagement Kwaliteitsmanagement richt zich op de kwaliteit organisaties. Eerst wordt het begrip
Nadere informatieLean management vaardigheden
Lean management vaardigheden Lean management : meer dan tools Je gaat met Lean aan de slag of je bent er al mee bezig. Je ziet dat Lean over een set prachtige tools beschikt en je beseft dat het ook een
Nadere informatieDe grote verbeter-uitdaging
Lean Management Teachers De grote verbeter-uitdaging Hoeveel beter kan het verbeteren? Emiel van Est 1 Introductie Kun je deze zin met maximaal 10 woorden afmaken? Het zou geweldig zijn als wij bij de
Nadere informatieInitiatief nemen en uitvoeren van een oplossing voor een probleem
O 4 Portfolio-opdracht 3 3 Initiatief nemen en uitvoeren van een oplossing voor een probleem De Handelsroute Uitgeverij Sarphati Niveau Keuzedeel Kwalificatie Dossierdatum 3-4 Ondernemend gedrag Alle
Nadere informatieDEEL III Hoe Er Te Komen
Nu is het tijd om op te schakelen DEEL III Hoe Er Te Komen Twee Hoofdstukken: PDCA Richten de Doeltoestand Coaching Kata: Coaching Cycli met de Vijf Vragen Mike Mike Rother / / Verbeter Improvement Kata
Nadere informatieDerde serie opdrachten systeemtheorie
Derde serie opdrachten systeemtheorie Opdracht 1. We bekijken een helicopter die ongeveer stilhangt in de lucht. Bij benadering kan zo n helicopter beschreven worden door het volgende stelsel vergelijkingen
Nadere informatieNa het bekijken van de video en het bestuderen van bovenstaande illustratie, moet je de onderstaande vragen kunnen maken.
Je hebt naar de Mythbusters video praten tegen planten gekeken. Het Mythbusterteam doet in deze video onderzoek naar de invloed van praten op de kiemsnelheid en groeisnelheid van planten. De Mythbusters
Nadere informatieKern van deze visie is dat een (zorg)proces op deze manier een cyclus van continu beoordelen en verbeteren ingaat.
Toepassingswijze van een (gestandaardiseerde) verbetercyclus Doel: Gestandaardiseerde wijze van verbeteren toepassen binnen OCE/het DementieNet, zodat verbeteracties aantoonbaar gemonitord en continu verbeterd
Nadere informatieVERGADER TIPS VOOR TEAM MEETINGS VERSIE /09/2018 SAM VERHOEVE
VERGADER TIPS VOOR TEAM MEETINGS VERSIE 3.1 23/09/2018 SAM VERHOEVE Inhoud Dé 10 tips die vergaderen simpeler maken.... 2 Gebruik 4 vaste onderwerpen: cijfers, klanten, medewerkers & werking.... 3 Cijfers...
Nadere informatieO&O cyclus. Onderzoeken en ontwerpen
O&O cyclus Onderzoeken en ontwerpen O&O cyclus Waslijn O&O Deze platen kun je aan de muur hangen bij een onderzoeksopdracht of ontwerpopdracht. Tijdens het onderzoeken of ontwerpen staat het leerproces
Nadere informatieDe Gemba-walk Juli-Augustus 2013
Go Gemba! Go Gemba is een beroemde Japanse strijdkreet in het Lean denken. Het betekent: Ga ter plaatse. Go Gemba en Gemba-walks zijn niet dezelfde dingen. Go Gemba is het gezond boerenverstand dat zegt:
Nadere informatieGOED ALS NIEUW WETENSCHAPSFILOSOFIE LEERLINGENHANDLEIDING
ZO GOED ALS NIEUW WETENSCHAPSFILOSOFIE LES WETENSCHAPSFILOSFIE Bijna elke dag zie je op TV en internet wel nieuws over wetenschappelijke onderwerpen, van sterrenkunde tot gedragsbiologie, van psychologie
Nadere informatieDeel 9/12. Leer je invloed effectief aanwenden om je doelen te bereiken
Beantwoord eerst de volgende vragen: 1. Welke inzichten heb je gekregen n.a.v. het vorige deel en de oefeningen die je hebt gedaan? 2. Wat heb je er in de praktijk mee gedaan? 3. Wat was het effect op
Nadere informatieOnderwijzen van de Verbeter Kata. COACHING CYCLi. Oefen deze Routine. Verbeter Kata Handboek Coaching Cycli 1
Onderwijzen van de Verbeter Kata Oefen deze Routine COACHING CYCLi Verbeter Kata Handboek Coaching Cycli 1 COACHING CYCLI Is één van de vier te oefenen routines om de Verbeter Kata te leren Begrijpen huidige
Nadere informatieQuick & Easy Kaizen. Empower all people
Quick & Easy Kaizen Empower all people Powered by: Empower all people Quick & Easy Kaizen is een bewezen methode waarin alle medewerkers meedoen om samen elke dag een stapje te verbeteren in hun activiteiten,
Nadere informatieSimon de schildpad. 2012 J van Weert 1
Programmeren met Simon Simon de schildpad 2012 J van Weert 1 Inleiding: Wat is programmeren eigenlijk? Een computer doet niets zonder een programma. Die programma s worden geschreven door mensen: programmeurs.
Nadere informatieCreëer een stevig ontwikkelingsplatform
Creëer een stevig ontwikkelingsplatform workshop format Dit document is onderdeel van een set ondersteunend materiaal dat ter download wordt aangeboden aan kopers van Strategie Helden door Jeroen De Flander
Nadere informatieSimon de schildpad. 2015 J van Weert 1
Programmeren met Simon Simon de schildpad 2015 J van Weert 1 Inleiding: Wat is programmeren eigenlijk? Een computer doet niets zonder een programma. Die programma s worden geschreven door mensen: programmeurs.
Nadere informatieAPPENDIX BELANGRIJKSTE FORMULIEREN
APPENDIX BELANGRIJKSTE FORMULIEREN 1) De Verbeter Kata 2) De Rollen 3) Proces Analyse Stappen Tabel 4) Werkblad voor het klokken van Cycli 5) Informatie in een Doeltoestand 6) Dreyfus Niveaus (voor het
Nadere informatieWat is mindfulness? Beoefening van mindfulness betekent op een speciale manier oplettend zijn in het hier en nu, zónder te oordelen.
Wat is mindfulness? Beoefening van mindfulness betekent op een speciale manier oplettend zijn in het hier en nu, zónder te oordelen. Jon Kabat-Zinn Vaak zit ons verstand ons wat in de weg. We piekeren
Nadere informatieWERKBOEK. Checklisten, scripts, templates. Door Laura Babeliowsky
WERKBOEK Checklisten, scripts, templates Door Laura Babeliowsky Laura Babeliowsky Inhoudsopgave DEFINITIE CASESTUDIE 3 VOORDELEN CASESTUDIES 4 WAT JE KUNT TESTEN IN EEN CASESTUDIE 5 DE PLAATS DIE CASESTUDIES
Nadere informatieJOUW PERSOONLIJK GOEROE-PLAN. Lente in je Lijf Moeiteloos leven en je hormonen in balans
Lente in je Lijf Moeiteloos leven en je hormonen in balans JOUW PERSOONLIJK GOEROE-PLAN 2016 Heleen van Lente www.lente-injeleven.nu heleen@lente-injeleven.nu Jouw persoonlijk goeroe-plan Ken je de uitspraak:
Nadere informatieAan de slag met de nieuwe leerplannen fysica 2 de graad ASO
Aan de slag met de nieuwe leerplannen fysica 2 de graad ASO M. De Cock, G. Janssens, J. Vanhaecht zaterdag 17 november 2012 Specifieke Lerarenopleiding Natuurwetenschappen: Fysica http://fys.kuleuven.be/alon
Nadere informatieInhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!
1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk
Nadere informatieNederlandse Samenvatting. (Dutch Summary)
Nederlandse Samenvatting (Dutch Summary) Het aantal oudere mensen in onze maatschappij groeit en de komende jaren zal dit alleen nog maar meer toenemen. De verwachting is dat het aantal mensen dat 65 jaar
Nadere informatieOVER DE VERBETER KATA. Mike Rother / Verbeter Kata Handboek Over de Verbeter Kata 1
OVER DE VERBETER KATA Mike Rother / Verbeter Kata Handboek Over de Verbeter Kata 1 Lean Management Teachers Deze Nederlandse vertaling wordt u aangeboden door: Lean Management Teachers Prins Willem Alexanderlaan
Nadere informatieDEEL II Waar Willen We Naar Toe?
DEEL II Waar Willen We Naar Toe? Drie Hoofdstukken: Begrijp de Richting / Uitdaging Begrijp de Leg de Volgende toestand Vast Mike Mike Rother / Verbeter Improvement Kata Kata Handboek Handbook Richting
Nadere informatieWaar staan de letters voor?
De PDCA cirkel laat (jou) jullie sneller leren, helpt de kwaliteit continu te verbeteren en kan er ook voor zorgen dat je onderweg wijzigingen kunt aanbrengen. Waar staan de letters voor? 1. Plan : in
Nadere informatie15 tips om het maximum uit uw congres- en beursdeelname te halen
15 tips om het maximum uit uw congres- en beursdeelname te halen Miek Wouters Learning Consultant, Kluwer Opleidingen miek.wouters@kluwer.be Twitter: @KluwerLearning www.kluweropleidingen.be 2013 Kluwer
Nadere informatieWelke oplossingen zijn er? (1)
Les 21 Welke oplossingen zijn er? (1) Inhoud De leerlingen stellen vast wat in een bepaalde situatie het probleem is en welke oplossingen mogelijk zijn. De vijfde stap van het probleemoplossen komt aan
Nadere informatieLEAN LEIDERSCHAP. Een kwestie van vertrouwen. Tosca Klinkenberg Wil van der Heijden
LEAN LEIDERSCHAP Een kwestie van vertrouwen Tosca Klinkenberg Wil van der Heijden DOEL AGENDA Definities van lean Soorten leiderschap Lean leiderschap; principes en profiel Reflectie Hoe word je een lean
Nadere informatieProductieproces optimalisatie: Volvo FE LEC
Productieproces optimalisatie: Volvo FE LEC R. Schreuder Lean Manufacturing Persoon Remon Schreuder HTS Autotechniek, Hogeschool Rotterdam Richting: Engineering Interesse in proces-denken: Denk niet alleen
Nadere informatieVragenlijst. 1. Op school of op het werk krijg ik mijn beste ideeën als ik A. mijn gedachten bespreek met anderen B. rustig zelf ga nadenken
Vragenlijst 1. Op school of op het werk krijg ik mijn beste ideeën als ik A. mijn gedachten bespreek met anderen B. rustig zelf ga nadenken 2. Als mijn docent of mijn baas me iets moeilijks opdraagt, probeer
Nadere informatieVertaling Uitgave Mei 2014 Bonsaiblad Satsuki Kenkyu Les 5
Vertaling Uitgave Mei 2014 Bonsaiblad Satsuki Kenkyu Les 5 Geschreven door Isamu Enomoto (officieel lector van de Japanse Satsuki vereniging). Handleiding om Satsuki azalea s te kweken en te vormen in
Nadere informatie") Ljt-3^ f)c% Voorbeeldles SO/Midden/Bovenbouw/Blok 1 We horen bij elkaar Les 2 a+b: Opstekers!
MIDDEN / BOVENBOUW / BLOK 1 WE HOREN BIJ ELKAAR LES 2A ") Ljt-3^ f)c% Voorbeeldles SO/Midden/Bovenbouw/Blok 1 We horen bij elkaar Les 2 a+b: Opstekers! Opstekers! Doel blok 1: Leskern: Woordenschat: Materiaal:
Nadere informatieAan de slag met het OK op school werkwinkel SOK-congres 7/12/2018
Aan de slag met het OK op school werkwinkel SOK-congres 7/12/2018 Lisbeth Van Hecke Dienst identiteit & kwaliteit Het leven zit vol verwachtingen 2 SOK-congres Interne kwaliteitszorg op school 1 Doelen
Nadere informatieWERKWIJZE VOOR HET WERKEN MET EMDR VANUIT KLACHTEN ( LINKSOM )
WERKWIJZE VOOR HET WERKEN MET EMDR VANUIT KLACHTEN ( LINKSOM ) 1. Inventariseer de klachten/symptomen Verzamel informatie over de symptomen, waarvan de patiënt last heeft (angstklachten, depressieve stemming,
Nadere informatieWorkshop. Dataverzameling. Van onderzoeksvraag naar data
Workshop Dataverzameling Van onderzoeksvraag naar data Even voorstellen: Suzanne van de Groep 24 jaar Promovendus (PhD-kandidaat) Universiteit Leiden Hoe gaan jongeren met andere mensen om? Hoe werkt dat
Nadere informatieHeidag NDC mediagroep 31 mei 2012 LEAN MANAGEMENT. Praktische toepassing
Heidag NDC mediagroep 31 mei 2012 LEAN MANAGEMENT Praktische toepassing Programma 09.30-09.45 uur: Ontvangst met koffie/thee en iets lekkers 10.00-12.30 uur: Workshop door Machtelt Dijk en Lucie Kraaijeveld
Nadere informatieBE HAPPY. 90-dagen Goed Gevoel conditionering programma
BE HAPPY 90-dagen Goed Gevoel conditionering programma Alle rechten voorbehouden. Geen deel van dit boek mag worden gereproduceerd op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.
Nadere informatieg. Je kan nu door op de play knop te drukken je programma versturen naar de EV3 brick waarna het zal uitgevoerd worden.
EV3 brick verbinden via bluetooth. 1) Alvorens de LEGO software op te starten kijk je het best of bluetooth op je PC is geactiveerd. Vooral bij laptops schakelt men deze functie vaak uit om batterij te
Nadere informatieWORKSHOP ONDERZOEKSMETHODEN
WORKSHOP ONDERZOEKSMETHODEN INHOUD Kwantitatieve onderzoeksmethoden Algemene kenmerken Enquête Experiment Kwalitatieve onderzoeksmethoden Algemene kenmerken Observatie Interview Kwaliteit van het onderzoek
Nadere informatie111 super waardevolle quotes
Stel jezelf eens een doel waar je zowel zenuwachtig als enorm enthousiast van wordt. Je mag er natuurlijk even over nadenken, maar deel wel hieronder welk doel jij jezelf hebt gesteld! Je leert het meeste
Nadere informatieHele fijne feestdagen en een gezond en vrolijk 2017! Raymond Gruijs. BM Groep ARBO West Baanzinnig
De tijd vliegt voorbij en voor je weet zijn we al weer een jaar verder. Ik zeg wel eens: mensen overschatten wat je in een jaar kunt doen, maar onderschatten wat je in 3 jaar kan realiseren. Laten we naar
Nadere informatieReflectie #Zo dus! Hieronder vind je een aantal oefeningen om te leren reflecteren waar je zelf mee aan de slag kunt.
Reflectie #Zo dus! Hieronder vind je een aantal oefeningen om te leren reflecteren waar je zelf mee aan de slag kunt. In je eentje Time-out reflectie Time-out reflectie is een snelle manier om in je eentje
Nadere informatieIn je kracht. Werkboek voor deelnemers
In je kracht Werkboek voor deelnemers Uitleg Mijn toekomst! Benodigdheden: Werkblad Mijn toekomst! (je kunt het Werkblad meegeven om thuis na te lezen, maar dit is niet noodzakelijk) Voor iedere deelnemers
Nadere informatieBUIKVET WORKSHOP LES 2
BUIKVET WORKSHOP LES 2 De beste eet momenten voor een slanke buik Welkom bij de tweede les van de buikvet workshop. Of je nu een vrouw bent die in de overgang zit, of net bevallen bent van je eerste kindje,
Nadere informatieVan stress naar rust
Van stress naar rust Sleutel 2: Rust in je hoofd met een Sleutel 2: Rust in je hoofd met een betrouwbaar systeem betrouwbaar systeem Succesvol in Balans van Stress naar Rust Pagina 1 van 10 Disclaimer
Nadere informatieProcesmanagement Werken met procedures, processen,
Procesmanagement Werken met procedures, processen, Procesmanagement Werken met procedures, processen, 2 Organisatie van processen Het management moet bedrijfsdoelstellingen formuleren en verwezenlijken.
Nadere informatieBrave New Books daagt je uit: schrijf je boek af in één maand! WEEK 4: STIJL
Brave New Books daagt je uit: schrijf je boek af in één maand! WEEK 4: STIJL In vier weken krijg je inzicht in wat een verhaal goed, meeslepend, invoelbaar en prettig leesbaar maakt. Je krijgt gereedschap
Nadere informatiePersoonlijk Ontwikkelplan Fase 2 - het praktijktraject Opleiding tot hooggevoeligheidsdeskundige
Persoonlijk Ontwikkelplan Fase 2 - het praktijktraject Opleiding tot hooggevoeligheidsdeskundige Inhoud 2e Fase persoonlijk ontwikkelplan het praktijktraject... 3 Leerdoel... 3 Droom... 3 Naar de praktijk...
Nadere informatieEffectief naar een actief leven. Steven Geldof
Effectief naar een actief leven. Steven Geldof E-book Effectief naar een actief leven. 2017 Steven Geldof Inspirerende Hutspot Zaandam 2 Inhoudsopgave Inleiding 4 Hoofdstuk 1 Verlangen 6 Worksheet Verlangen
Nadere informatieTest-plan Project Design for Space. Echo s
Test-plan Project Design for Space Echo s Document doel Test-plan Document Versie 0.0.0.1 Auteurs Aron van Walraven & Bram Jonkers Datum 02-10-2015 Algemeen Naam Groep Klas Auteurs Rollen Test Monitor
Nadere informatieLabo IDP. In dit labo gaan we IDP gebruiken voor het analyseren van logische circuits. XOR Q AND. Figuur 1: Een logisch circuit.
Labo IDP In dit labo gaan we IDP gebruiken voor het analyseren van logische circuits. K L A XOR N B XOR P M D AND Q AND C O OR E R R Tuesday 15 December 2009 Figuur 1: Een logisch circuit. Veronderstel
Nadere informatieKAIZEN Institute wereldwijd
KAIZEN Institute wereldwijd Benelux Oprichter Masaaki Imai KAIZEN is K A I Veranderen Z E N om beter te worden. K A I Z E N = CI - Continu Verbeteren Iedereen! Elke dag! Overal!... CI Lean Strategie! Hoe
Nadere informatieTACTIEKEN BIJ DE STRIJDGEEST
TACTIEKEN BIJ DE STRIJDGEEST Het werkmateriaal is een onderdeel van de website Krachtenspel.nl. Werkmateriaal Sociaal Emotionele Educatie (SEE) Alle informatie is te vinden op de website Jan Ausum en Mieke
Nadere informatieBezoek een beurs! 2. Bekijk het programma van de beurs en match de onderdelen van het programma met jouw doel.
Komende week vindt de jaarlijkse NOT plaats in de Jaarbeurs in Utrecht. Op deze beurs kun je workshops volgen, lezingen bijwonen en stands van exposanten bezoeken. Er is veel te doen en zien, dus daar
Nadere informatieDOWN TO EARTH LOGBOEK
1 DOWN TO EARTH LOGBOEK DOWN TO EARTH 2 OPDRACHT 1: plak hier de vier afbeeldingen die je verzameld hebt. Welke overeenkomsten zie je? Schrijf deze op. OPDRACHT 2: 3 vul het schema aan met 6 foto s. Bekijk
Nadere informatieMedia in crisissituaties. Lex de Jongh Orange Lectern
Media in crisissituaties Lex de Jongh Orange Lectern Media in crisissituaties Doel van deze workshop Mindset Onontbeerlijke partner Media Doel: niet absolute waarheidsvinding Marktwerking in informatie
Nadere informatieContinu verbeteren. Kata Coaching MAAK HET VERSCHIL VERBIND HART EN HARD START: 2015 ZIE AGENDA KLANTWAARDERING:
Continu verbeteren Kata Coaching MAAK HET VERSCHIL VERBIND HART EN HARD START: 2015 ZIE AGENDA KLANTWAARDERING: Kata Coaching Cultuur en gedragsverandering zijn de sleutels tot succesvolle Lean initiatieven
Nadere informatieSpeak up! Wat is JA en wat NEE?
Les 3 Speak up! Wat is JA en wat NEE? Deze derde les gaat over het leren inzien en uitspreken van je wensen en grenzen bij intimiteit en seks. Hoe zorg je dat het leuk is en blijft? Het belangrijkste daarbij
Nadere informatiebedoeld wordt met hoeveelheidbegrippen als: alle, geen, niets, veel, weinig, meer, minder, evenveel. Ordent hoeveelheden om ze te Groep 1 Groep 2
6. Waterproef Tijdens deze activiteit: Doen de kinderen proefjes met water, kleurstof en olie, waarbij zij vooraf voorspellen wat zij denken dat er zal gebeuren, dit vervolgens uitproberen en een verklaring
Nadere informatieSeminar Design for LEAN
Toyota Early Management Vroegtijdig managen van problemen Seminar Design for LEAN ir. Hein M. Winkelaar M.Sc. Eigenaar PSTAMP & Practical JIPM-Certified TPM/LEAN-expert Agenda Voorstellen Doelstelling
Nadere informatieTest je kennis! De heelalquiz
Test je kennis! heelalquiz Introductie les 3 Planeten, sterren, manen, de oerknal. Het zijn termen die leerlingen vast wel eens voorbij hebben horen komen. Maar wat weten de leerlingen eigenlijk al van
Nadere informatiePresenteren the easy way
Presenteren the easy way Dit is een uitgave van Marie-Jose Custers van CustersCoaching (niets uit deze uitgave mag gekopieerd worden) Voor de meeste mensen is presenteren een echte opgave. Ze weten dat
Nadere informatievoorwoord VOORBEELDPAGINA S Bestelnr De ander en ik
voorwoord Dit werkboek gaat over de omgang met andere mensen. We bespreken hoe jij met anderen kunt omgaan. Bijvoorbeeld hoe je problemen oplost, omgaat met pesten, gevoelens en vriendschappen en hoe je
Nadere informatieenergiemanagement & kwaliteitsmanagement
Energiemanagement Programma & managementsysteem Het beschrijven van het energiemanagement en kwaliteitsmanagementplan (zoals vermeld in de norm, voor ons managementsysteem). 1 Inleiding Maatschappelijk
Nadere informatieStimuleer jouw strategieimplementatieproces
Stimuleer jouw strategieimplementatieproces workshop format Dit document is onderdeel van een set ondersteunend materiaal dat ter download wordt aangeboden aan kopers van Strategiehelden door Jeroen De
Nadere informatieContinue verbeteren met de PDSA-Cyclus
Continue verbeteren met de PDSA-Cyclus Wanneer je op jullie dagbehandeling verbeteringen gaat doorvoeren, is het van groot belang om deze veranderingen te testen. Anders weet je uiteraard niet of wat je
Nadere informatieWaterweerstand. 1 Inleiding. VWO Bovenbouwpracticum Natuurkunde Practicumhandleiding
VWO Bovenbouwpracticum Natuurkunde Practicumhandleiding Waterweerstand 1 Inleiding Een bewegend vaartuig ondervindt altijd weerstand van het langsstromende water: het water oefent een wrijvingskracht uit
Nadere informatieIn Evacuate the dancefloor van Cascada wordt een langer motief gebruikt. Meteen daarna wordt een variatie gespeeld.
Naam:.... Klas:. Herhalen is iets nog een keer spelen zonder er iets aan te veranderen. Als je in een muziekstuk het motief alleen maar herhaalt, wordt het wel een beetje saai. Daarom maakt een componist
Nadere informatieInitiatief nemen en uitvoeren van een oplossing voor een probleem
Portfolio-opdracht 3 O 2 Initiatief nemen en uitvoeren van een oplossing voor een probleem De Handelsroute Uitgeverij Sarphati Niveau Keuzedeel Kwalificatie Dossierdatum 2 Ondernemend gedrag Niveau 2-dossiers
Nadere informatieDe ijnmanager. Cartoons december Luc Timmers
De ijnmanager Cartoons december 2011 Luc Timmers Doet het anders Dat zijn nu precies de redenen waarom wij procedures hebben Hé, waarom wijk jij af van de procedures? Nou, als ik het op mijn eigen wijze
Nadere informatieContinu verbeteren. Kata Coaching MAAK HET VERSCHIL VERBIND HART EN HARD START: 2015 ZIE AGENDA KLANTWAARDERING:
Continu verbeteren Kata Coaching MAAK HET VERSCHIL VERBIND HART EN HARD START: 2015 ZIE AGENDA KLANTWAARDERING: Kata Coaching Cultuur en gedragsverandering zijn de sleutels tot succesvolle Lean initiatieven
Nadere informatieWat waardeer je enorm aan de persoon die tegenover je zit? Geef één voorbeeld wat jou helpt om je agressie onder controle te houden.
1 Geef één positieve eigenschap over de persoon die links van je zit. Wat waardeer je enorm aan de persoon die tegenover je zit? Vertel de groep wat je doe als je kwaad bent, doe het voor. Geef een voorbeeld
Nadere informatieOPDRACHTEN BIJ THEMA 11 BELEID
OPDRACHTEN BIJ THEMA 11 BELEID Beleid is alleen nodig als je iets gaat veranderen. INLEIDING Het beleid van een organisatie bepaalt hoe je moet werken en wat de bestuurders belangrijk vinden. Dat beleid
Nadere informatieLesmateriaal bij workshop onderzoekend leren geïnspireerd op sterrenkunde WTA 22 april 2015
Lesmateriaal bij workshop onderzoekend leren geïnspireerd op sterrenkunde WTA 22 april 2015 Dit document bevat de volgende inspiratiebronnen: Info over onderzoeks- en ontwerpcyclus pagina 2 Onderzoeken
Nadere informatieLeerstijlentest van David Kolb Davy Jacobs, GDD1B
Leerstijlentest van David Kolb Davy Jacobs, GDD1B Inleiding Mensen, studenten dus ook, verschillen nogal in de wijze waarop ze leren. Als je dat weet, begrijp je beter waarom een student iets aanpakt,
Nadere informatieJe toekomst? Die bepaal je zelf!
030-7511900 Je toekomst? Die bepaal je zelf! Youfit@retail helpt je op weg. Je werkt met plezier in een winkel. Dat doe je misschien al jaren en het gaat je prima af. Maar denk je weleens na waar je over
Nadere informatieSEMINAR MATERIEELONDERHOUD PAS OP JE CONDITIE. 20 juni 2013
SEMINAR MATERIEELONDERHOUD PAS OP JE CONDITIE 20 juni 2013 Conditiemanagement sluit de kring Pieter Dings PDCA van assetmanager Centrale rol voor conditie Relatie Assetperformance en bedrijfsdoelen Risico
Nadere informatieWAARSCHUWING. Als je wilt dat in je leven niets verbetert, leg dit boek dan NU weg. Het is niets voor jou. Koop een fles champagne en ga het vieren.
WAARSCHUWING Als je wilt dat in je leven niets verbetert, leg dit boek dan NU weg. Het is niets voor jou. Koop een fles champagne en ga het vieren. INLEIDING BIJ DEZE SPECIALE EDTIE Je herkent het vast:
Nadere informatieHandleiding Kwaliteitszorg Medische Vervolgopleidingen
Handleiding Kwaliteitszorg Medische Vervolgopleidingen Martini Ziekenhuis Groningen/Van Swieten Instituut Ziekenhuisgroep Twente locatie Almelo en Hengelo/ZGT Academie 2013 1 Inleiding Ter bewaking van
Nadere informatieElke groep van 3 leerlingen heeft een 9 setje speelkaarten nodig: 2 t/m 10, bijvoorbeeld alle schoppen, of alle harten kaarten.
Versie 16 januari 2017 Sorteren unplugged Sorteren gebeurt heel veel. De namen van alle leerlingen in de klas staan vaak op alfabetische volgorde. De wedstrijden van een volleybal team staan op volgorde
Nadere informatieLes 2 Docentenhandleiding van de presentatie
Les 2 Docentenhandleiding van de presentatie Leg de leerlingen uit dat jullie meer gaan leren over de universiteit. Bij elke dia over een lab kun je aan de leerlingen vragen: wat onderzoeken ze in dit
Nadere informatieCase: El Capsones (100 punten) 1. Antwoord: dimensie proces (4 punten) Motivatie: Handleiding positie en ambitie bepalen, Bijlage 2, p. 5.
Antwoordmodel Aan dit antwoordmodel kunnen geen rechten worden ontleend. Het antwoordmodel dient als indicatie voor de corrector. Studiemateriaal Dorr, D.C. (2009). Presteren met processen. Deventer: Kluwer.
Nadere informatieOver ruzie en hoe je dat oplost natuurlijk!
Over ruzie en hoe je dat oplost natuurlijk! Hoe werk je met een spreekbeurtwerkplan? Het eerste deel bestaat uit vragen. Met een moeilijk woord noemen we dat theoretisch onderzoek. In het tweede deel vind
Nadere informatieLes 1 Ontstaan aardgas
Les 1 Ontstaan aardgas In 1959 werd onder het land van boer Boon in de buurt van Slochteren gas ontdekt. Het bleek één van de grootste gasvelden van de wereld te zijn! Hoe is dat gas in de boden van Nederland
Nadere informatieTIPS VOOR MOEILIJKE TIJDEN
TIPS VOOR MOEILIJKE TIJDEN Deze folder legt uit hoe ouders gedragsproblemen van hun kinderen kunnen veranderen. TIPS VOOR MOEILIJKE TIJDEN Deze folder is bedoeld om ouders te helpen gedragsproblemen van
Nadere informatieKernvraag: Hoe ziet een afkoelingsgrafiek eruit?
Kernvraag: Hoe ziet een afkoelingsgrafiek eruit? Naam leerling: Klas: http://www.cma-science.nl Activiteit 1 Een kopje thee Je hebt een kopje warme thee, maar je bent druk bezig een computerspel te spelen.
Nadere informatieEnergiemanagementplan Carbon Footprint
Energiemanagementplan Carbon Footprint Rapportnummer : Energiemanagementplan (2011.001) Versie : 1.0 Datum vrijgave : 14 juli 2011 Klaver Infratechniek B.V. Pagina 1 van 10 Energiemanagementplan (2011.001)
Nadere informatie