Onderzoek boomwortelschade

Transcriptie

1 Bram Boers, Beheer Wegen Gemeente Tiel, team LWD Maart 2016

2 1 Inhoud 1. Inleiding Uitvraag President Kennedylaan Situatie Resultaten en bevindingen Oplossingen Variant Variant Variant Variant Motivatie keuze Kosten Siependaallaan Situatie Resultaten en bevindingen Oplossingen Variant Variant Motivatie keuze Kosten Rivierenlandlaan Situatie Resultaten en bevindingen Oplossingen (On)mogelijke varianten Varianten voor 5 jaar Enige mogelijke duurzame variant Motivatie keuze Kosten Motie Fietsveiligheid Conclusie en Strategie Conclusie Strategie Aspecten Voorkeurstrategie Bijlagen... 20

3 2 1. Inleiding In 2011 is gestart met onderhoud aan fietspaden waar ernstige schade aanwezig was, ontstaan door boomwortels. Nadat als eerste het fietspad langs de Rivierenlandlaan was aangepakt, is door een aantal omstandigheden het project gestagneerd. Tijdens de stagnatie is in het herstelde fietspad alweer schade ontstaan. Reden om te onderzoeken hoe dit mogelijk is, temeer omdat de toegepaste herstelmethodiek is gebaseerd op in vakbladen beschreven oplossingen. De uitkomsten van de onderzoeken staan beschreven in aparte notities die als bijlagen zijn toegevoegd. In deze nota staat per weg in de paragraaf resultaten en bevindingen een beknopte weergave als onderbouwing voor een keuze voor een oplossing. De in deze nota beschreven keuzen zijn integraal benaderd. Dat wil zeggen dat de vakdisciplines groen, verhardingen en verkeer gezamenlijk de geboden oplossingen hebben beoordeeld en vervolgens een gewogen keuze hebben gemaakt. Als er geen goede keuze mogelijk is staat dit aangegeven. De mogelijke opties zijn dan toegelicht met de voor- en nadelen per vakgebied. Alle genoemde bedragen zijn exclusief B.T.W.

4 3 2. Uitvraag Aan drie adviesbureau s, gespecialiseerd in bomen, is gevraagd hoe zei de problematiek inschatten. Met een bezoek ter plaatse en na een informatief gesprek is een keuze gemaakt voor een bureau. De opdracht omvat: een boomtechnisch onderzoek verrichten naar de problematiek van wortelopdruk in de asfalt verhardingen van de fietspaden van de President Kennedylaan, de Siependaallaan en de Rivierenlandlaan. Daarbij is per straat de onderzoeksvraag geformuleerd. 1. President Kennedylaan; Hierbij gaat het om de gehele straat. Uitgangspunt hierbij is duurzaam handhaven van de bomen (minimaal 20 jaar) met behoud van de huidige infrastructuur. In de rapportage globaal aangeven welke mogelijkheden, drie varianten, er zijn om het probleem op te lossen. 2. Siependaallaan; Hierbij gaat het om de gehele straat. Aangeven van mogelijkheden van volledig opnieuw beginnen met een eplanting van bomen van de eerste grootte. Daarbij verschillende opties weergeven, drie varianten, waarbij het gehele straatprofiel inclusief bermen betrokken dient te worden. 3. Rivierenlandlaan; Het gaat hier om de noord-west zijde van de straat tussen de Provincialeweg N834 en de Wilhelmina Druckerstraat. Verder als genoemd onder punt 1 met als aanvulling een verklaring waarom de gerepareerde fietspaden al binnen de besproken korte tijd opnieuw scheurvorming vertonen. 4. Algemeen; Het betreft een rapportage met de mogelijkheden op hoofdlijnen en weergeven van de globale kosten die daarbij horen.

5 4 3. President Kennedylaan 3.1. Situatie Aan de President Kennedylaan staat een beplanting bestaande uit halfwas zilverlinden (Tilia tomentosa) op een onderlinge afstand van circa 8 meter. De stamdiameter van de bomen bedraagt gemiddeld circa 40 tot 50 cm. Over het algemeen vertonen de bomen een goede groei. De bomen hebben een standplaats in een grasberm met een breedte van circa 4 tot 5 meter. Aan beide zijden van de President Kennedylaan is een (geasfalteerd) fietspad aanwezig. In de noordoostelijke en zuidoostelijke helft van het plangebied staat aan de andere zijde van het fietspad opnieuw een rij zilverlinden in een brede grasberm. Aan de noordoost- en noordwestzijde van de President Kennedylaan veroorzaakt de beworteling onder het fietspad de meest problematische verhardingsopdruk Resultaten en bevindingen In de grasberm ter weerszijden van de rijweg en de grasberm tussen het fietspad en het voetpad aan de oostzijde, is een storende laag aanwezig van circa 40 à 50 cm tot maximaal 110 cm diepte beneden maaiveld. Tijdens natte perioden blijft water staan op deze storende laag. Door de aanwezigheid van de storende laag en de eigenschap van klei om uit te drogen, treedt er tijdens perioden met weinig neerslag relatief snel een vochttekort op. De beworteling zal zich richten op locaties waar wel voldoende bodemvocht voorradig is. Omdat onder het fietspad condensvorming optreedt door temperatuurwisselingen, zullen de boomwortels zich richten op deze condens. Daarnaast zal de beworteling ook groeien in de richting van de minder verdichte grasbermen. Door de beperkte doorwortelbare diepte vanwege de aanwezigheid van een storende laag, hebben de bomen tijdens droge perioden te kampen met een te droge groeiplaats. Tijdens periodes met veel neerslag is de groeiplaats daarentegen snel te nat. Door deze factoren is de kwaliteit van de groeiplaats als ontoereikend beoordeeld.

6 Oplossingen Op basis van de bevindingen zijn vier varianten voorgesteld Variant 1 De eerste variant sluit niet geheel aan op de uitgangspunten (behoud van bomen) maar is wel een mogelijkheid om de groeiruimte per boom te vergroten. Hiermee wordt de omlooptijd van de overblijvende bomen verlengd. Bij deze variant kan ervoor worden gekozen om bomen om en om te rooien. Vervolgens kan de vrijgekomen ruimte worden gespit zoals beschreven in Variant 4. Hierna dient het cunet onder het fietspad voor wortelgroei ongeschikt te worden gemaakt, waarvoor verwezen wordt naar de onder Variant 3 genoemde mogelijkheden Variant 2 Bij de tweede variant kan worden gedacht aan het uitwisselen van 15 m3 grond tussen de bomen (5 x 2,5 x 1,2 m). De bestaande zware klei zal vervangen moeten worden voor lichte klei. De klei dient aangebracht te worden op een 20 cm dikke laag grof drainage zand. Vervolgens dient het cunet onder het fietspad voor wortelgroei ongeschikt te worden gemaakt. Opnieuw verwijzen wij naar de beide opties onder Variant Variant 3 In de huidige situatie is het belangrijk om de aangetroffen storende laag te doorbreken, waardoor het water goed kan worden afgevoerd. Daarnaast is het belangrijk dat de storende laag geleidelijk geschikt zal worden gemaakt voor wortelgroei. Om dit te bereiken wordt geadviseerd om in de lengterichting van de bomenrij tussen de bomen een sleuf te graven met een breedte van circa 30 cm, bij voorkeur direct boven het grondwaterpeil. Overigens mag binnen de zone van de stabiliteitskluiten van de bomen niet worden gegraven. Bij deze beplanting bedraagt de stabiliteitskluit circa 150 tot 175 cm uit het hart van de stam. De gegraven sleuf dient te worden ingevuld met grof drainagezand. In de bovenste 30 cm van het bodemprofiel dient de bij het graven vrijgekomen klei opnieuw aangebracht te worden, waardoor grasgroei mogelijk wordt gemaakt. Vervolgens dient het cunet onder het fietspad voor wortelgroei ongeschikt te worden gemaakt. Na het uitvoeren van wortelsnoei buiten de stabiliteitskluit kan een wortelwerend scherm worden aangebracht. Een juiste, vakkundige aanleg van het wortelwerende systeem is hier vervolgens bepalend voor de kans van slagen. Eventueel kan langs de asfaltverharding

7 6 een betonband worden geplaatst waartegen de wortelwerende folie wordt aangebracht. De folie wordt aangebracht tussen de betonband en stelbeton. De volgende stap is de aanleg van een nieuw cunet op basis van een 30 cm dikke laag hydraulisch menggranulaat of puingranulaat, met het uitsluiten van een grove fractie met daarop een nieuwe asfaltverharding Variant 4 De laatste variant bestaat uit de mogelijkheid tot het doorspitten van de bodem over een breedte van circa 250 cm tot boven het grondwaterpeil. Hierbij is het van belang dat de profiellagen niet dooreengemengd worden vanwege het gewenste behoud van het aanwezige bodemleven. Overigens mag binnen de zone van de stabiliteitskluiten van de bomen niet worden gegraven. Bij deze beplanting bedraagt de stabiliteitskluit circa 150 tot 175 cm uit het hart van de stam. Vervolgens dient het cunet onder het fietspad voor wortelgroei ongeschikt te worden gemaakt. Verwezen wordt naar de onder Variant 3 genoemde mogelijkheden 3.4. Motivatie keuze Ondanks dat variant 1 niet helemaal voldoet aan de uitgangspunten heeft deze variant de voorkeur. Reden daarvoor is dat de huidige onderlinge afstand van de bomen te klein is voor het type boom. De bomen beconcurreren elkaar in de groei. Door om en om een boom te verwijderen ontstaat een mooie hart op hart afstand voor deze bomen. Als dan bovendien de tussenliggende grond wordt bewerkt krijgen de bomen een standplaats met prima groeiomstandigheden. De boomwortels onder het fietspad moeten worden verwijderd om toekomstige schade te voorkomen. De verharding moet daarom geheel worden vervangen. Dat biedt de mogelijkheid een nieuwe constructie aan te brengen zoals omschreven in variant 3. Met deze oplossing wordt voldaan aan de opdracht dat de verharding minimaal 10 tot 15 jaar zonder ingrijpend onderhoud voldoet en dat de aanwezige bomen zich zeker nog 20 jaar kunnen ontwikkelen Kosten Vanwege de ernstige schade aan het fietspad langs het ziekenhuis is hier een deel van het herstel al uitgevoerd. Dat was mogelijk omdat voor het herstel van de fietspaden een gereserveerd bedrag beschikbaar was binnen het budget onderhoud wegen. Door de uitvoering is dit bedrag nu verbruikt. De boomwortels onder het fietspad zijn verwijderd. Er zijn wortelschermen geplaatst en het fietspad is opnieuw aangelegd. Dit heeft ,- gekost. Wat nog moet gebeuren is het om en om verwijderen van de bomen en het verbeteren van de grond. De raming hiervoor is ,-. Dit budget is nog aanwezig binnen de reguliere middelen. De kosten voor dezelfde gewenste oplossing aan de zijde van de woningen worden geraamd op ,-. Deze kosten zijn niet voorzien en dus is het budget niet voorhanden.

8 7 4. Siependaallaan 4.1. Situatie Aan de Siependaallaan staan gewone essen (Fraxinus excelsior cultivars) in de halfwasfase van hun ontwikkeling. De stamdiameter van de bomen in het midden van het plangebied bedraagt gemiddeld 20 cm. In het midden van het plangebied (grootste aantal bomen) vertonen de bomen al geruime tijd stagnerende groei. De bomen aan de west- en oostzijde van het plangebied vertonen betere groei en hebben een grotere omvang bereikt in vergelijking met de bomen in het midden van het plangebied. De verklaring hiervoor is grotendeels te vinden in de grootte van de groeiplaats. In het midden van het plangebied bedraagt de breedte van de berm waarin de bomen hun standplaats hebben 2,5 meter. Bij de bomen aan de west- en oostzijde varieert de breedte van de groeiplaats van 5 tot 8 meter. De bomen hebben een onderlinge plantafstand van 8 meter. Aan beide zijden van de Siependaallaan is een (geasfalteerd) fietspad aanwezig. Het fietspad is 2,4 meter breed. Aan de zuidzijde van de Siependaallaan is naast het fietspad een trottoir aanwezig met een breedte van 1,8 meter. De bomen hebben hun standplaats in de berm tussen de rijweg en het fietspad. Met name in het midden van het plangebied veroorzaken boomwortels opdruk van het fietspad. Aan de noordzijde van het plangebied is een riool aanwezig in het huidige fietspad. De gemeente Tiel heeft aangegeven dat dit riool nog een levensduur heeft van 30 jaar. Het zogenoemde relinen van het riool in de toekomst kan de levensduur verlengen. Op deze wijze is het mogelijk om een duurzame nieuwe groeiplaats in te richten. Aan de zuidwestzijde van het plangebied staan 6 volwassen gewone essen. De bomen staan in de grasberm tussen het voetpad en het talud. Door de omvang zorgen deze bomen voor lichtconcurrentie van de bomen langs de rijweg, waardoor deze bomen minder goed ontwikkelen.

9 Resultaten en bevindingen In de berm tussen de rijweg en het fietspad aan beide zijden van de rijweg is een storende laag aangetroffen. De storende laag zich bevindt zich op een diepte variërend tussen circa 40 à 50 cm tot 100 à 110 cm beneden het maaiveld. Door de verdichting van de berm tussen het fietspad en de rijweg aan weerszijden van de weg is er plaatselijk zuurstoftekort ontstaan in de bodem. De groei van de meeste gewone essen aan de Siependaallaan staat al geruime tijd stil. De kans op herstel van de groei is, gelet op het beperkte regeneratievermogen van de soort, uitgesloten. Na langdurig stagnerende groei treedt uiteindelijk de aftakelingsfase in. Geadviseerd wordt om de bomen te vervangen. De huidige kwaliteit en kwantiteit van de groeiplaats is voor nagenoeg alle onderzochte bomen niet toereikend om volledig uit te groeien. Waar bomen op deze leeftijd 15 tot 20 m 3 doorwortelbare ruimte beschikbaar moeten hebben is slechts 6 à 7 m 3 voorhanden. Vanwege de ontoereikende kwaliteit en kwantiteit van de groeiplaats groeien de boomwortels onder het fietspad om contact te maken met de naastgelegen grasberm, die wel geschikt is voor wortelontwikkeling. De opbouw van het cunet onder het fietspad is er niet op ingericht om boomwortels te weren Oplossingen Op basis van de bevindingen zijn twee varianten voorgesteld Variant 1 Deze variant gaat uit van handhaving van het huidige beeld. Dat vergt echter nogal wat maatregelen. Het fietspad dient aan beide zijden van de Siependaallaan 0,5 tot 1 meter naar de buitenzijde te worden verplaatst. Aan de zuidzijde wordt het trottoir in dat geval vanzelfsprekend ook verplaatst. Zes gewone essen aan de zuidwestzijde (tegen het talud) dienen gekapt te worden om ruimte te maken voor de nieuw te planten bomen. De bomen hebben een stamdiameter van circa 40 cm en een boomhoogte van circa 15 meter. In de bestaande berm tussen rijweg en fietspad dient 20 m 3 grond (2 x 12 x 1 meter) uitgewisseld te worden voor bij voorkeur lichte klei of bomengrond. Boven het grondwater dient 20 tot 30 cm grof drainagezand aangebracht te worden om de stijghoogte (capillaire werking) van het grondwater te beperken. Ter hoogte van de plantlocatie dienen over 4 meter breedte vier rioolbuizen ingegraven te worden met een diameter van 50 tot 60 cm. De onderzijde van de buis dient op 1 meter diepte aangelegd te worden. De buizen dienen voor de helft ingevuld te worden met een rijk mengsel zoals bomengrond. De buizen hebben de functie als wortelbrug met de naastgelegen grasberm. Bij een overbrugging tot circa 3 meter zijn geen aanvullende maatregelen noodzakelijk voor water en luchttoevoer. Daarna dienen de bomen geplant te worden (inclusief verankering en gietrand) met een onderlinge afstand van 12 meter.

10 9 Het fietspad dient in de nieuwe situatie ongeschikt te worden gemaakt door het aanbrengen van een puinfundering van hydraulisch menggranulaat of puingranulaat met uitsluitend een grove fractie. Daarnaast dienen opsluitbanden geplaatst te worden die gesteld wordt in stampbeton. Dit beperkt of voorkomt het ingroeien van boomwortels Variant 2 In variant 2 wordt het huidige straatbeeld aangepast. De bomen in de tussenbermen komen te vervallen. Deze variant betreft het realiseren van een enkele rij bomen in een deels nieuw aan te leggen middenberm. De breedte van de midden berm dient 5 tot 6 meter te bedragen. Aan beide zijden wordt de rijweg aangelegd (4,25 meter). Naast de rijweg wordt een haag aangeplant als rijwegafscheiding (1 meter) met daarnaast het fietspad (2,4 meter). Aan de zuidzijde kan naast het fietspad een trottoir worden aangelegd (1,8 meter). De nieuwe groeiplaats dient ingericht te worden met bij voorkeur 25 m 3 lichte klei of bomengrond met een verwerkingsdiepte van 1 meter. Vervolgens kunnen bomen geplant worden met een onderlinge plantafstand van 12 meter. De verwerking van het groeimedium en plantwerkzaamheden dienen op dezelfde wijze uitgevoerd te worden als bij variant 1. Tijdens het onderzoek is beoordeeld of er tussen het bestaande fietspad en de houtwal een mogelijkheid bestaat om bomen te planten. Het blijkt echter dat hiervoor met name de bovengrondse ruimte een beperkende factor vormt Motivatie keuze Om voor variant 1 de groeiomstandigheden van de bomen acceptabel te maken zijn ingrijpende aanpassingen nodig. Maar het resultaat blijft een vrij smalle tussenberm waardoor toch kunstgrepen nodig zijn om voldoende doorwortelbare ruimte te creëren. Bovendien blijft de onderlinge afstand tussen de bomenrij aan weerszijde van het fietspad zo gering dat de bomen elkaar gaan beconcurreren. Hoewel variant 2 qua beeld erg ingrijpend is, is dit toch de voorkeursvariant. Er blijft een hoofdbomenstructuur aanwezig en het beeld wordt rustiger. De middenberm is grotendeels breed genoeg om een goede groeiplaats voor de bomen te bieden behalve ter plaatse van de linksaf strook bij de aansluiting op de President Kennedylaan. Maar vanwege de geringe verkeersintensiteit en de gewijzigde geplande hoofdstructuur hoeft het verwijderen van de linksaf strook geen probleem te zijn Kosten Het realiseren van een mooie laan met bomen met een robuuste infrastructuur, bestand tegen boomwortelschade is op deze locatie ingrijpend en daarmee ook duur. Wat eigenlijk gebeurt, is een onvoldoende doordacht ontwerp uit de jaren zeventig aanpassen en de tekortkomingen verhelpen. Hiervoor is in totaal een bedrag geraamd van ,- (excl. BTW). Voor dit bedrag worden de fietspaden opnieuw aangelegd, de middenberm omgevormd tot groenstrook en een nieuwe bomenrij aangeplant. Deze kosten zijn niet voorzien in het huidige beheerplan. Om een objectief beeld te krijgen zijn de kosten voor variant 1 ook berekend. Variant 1 wordt geraamd op ,-. Het is logisch dat deze variant duurder is omdat aan twee zijde bomen teruggeplaatst moeten worden met de nodige voorzieningen.

11 10 5. Rivierenlandlaan 5.1. Situatie Aan de Rivierenlandlaan staan gewone platanen (Platanus x hispanica) in de halfwasfase van hun ontwikkeling. De stamdiameter van de bomen varieert van 35 tot 75 cm, gemeten op 130 cm boven maaiveld. De gemiddelde stamdiameter bedraagt 40 à 50 cm. Gemiddeld gezien vertonen de bomen een goede groei. De bomen hebben hun standplaats in een grasberm. De breedte van de grasberm varieert van 2,75 tot 3,25 meter (bruto). De bomen staan meer aan de westelijke zijde ten opzichte van de middellijn van de grasberm, dus dichter naar het fietspad dan naar de rijweg. De breedte van het bestaande fietspad bedraagt 2,75 meter. De bomen hebben een onderlinge plantafstand van gemiddeld 12 meter. Aan de noordelijke zijde van het plangebied is de omvang van de opdrukproblematiek het meest omvangrijk. Ter hoogte van de overgang van de grasberm naar het fietspad is een riool aanwezig. Uit navraag bij de gemeente Tiel blijkt dat dit riool nog een levensduur heeft van circa 30 jaar. Het zogenoemde relinen van het riool in de toekomst kan de levensduur eventueel verlengen Resultaten en bevindingen Extra ten opzichte van de vorige twee wegen is beoordeeld wat de oorzaak is van het opnieuw ontstaan van de verhardingsopdruk en scheuren in de asfaltverharding. De bodem in de grasbermen bestaat tot aan het grondwater uit klei. De grondwaterstand is aangetroffen op een diepte van 110 à 120 cm beneden maaiveld. In de grasberm is een storende laag van circa 50 cm dikte aangetroffen tussen 50 en 100 cm beneden maaiveld. De storende laag in combinatie met de eigenschap van klei om uit te drogen, zorgt ervoor dat er vochttekort optreedt in perioden met weinig neerslag. De wortels zullen dan op zoek gaan naar locaties waar wel bodemvocht voorradig is.

12 11 Onder het fietspad ontstaat, als gevolg van temperatuurswisselingen, condens. Hier maken de boomwortels gebruik van. Daarnaast ontwikkelen zich ook boomwortels in de richting van de minder verdichte grasbermen in het talud. Gelet op de algemene goede groei van de bomen is voedingsgebrek niet de oorzaak van het zoeken van de wortels naar alternatieve bronnen van vocht en voeding. Het cunet onder het fietspad is er niet op ingericht om boomwortels te weren. De opdrukproblematiek ter hoogte van het fietspad is ontstaan door de diktegroei van de wortels en het ingroeien van boomwortels tussen het menggranulaat en de asfaltlagen. De huidige kwaliteit en kwantiteit van de groeiplaats is voor nagenoeg alle onderzochte bomen niet toereikend om volledig uit te groeien. Waar bomen op deze leeftijd 20 m 3 doorwortelbare ruimte beschikbaar moeten hebben, is slechts 12 m 3 voorhanden binnen de berm tussen de rijweg en het fietspad. Doordat klei gemakkelijk uitdroogt, neemt de kwaliteit van de (beperkte hoeveelheid) beschikbare doorwortelbare ruimte ook af. Vanwege de ontoereikende kwaliteit en kwantiteit van de groeiplaats groeien de boomwortels onder het fietspad om contact te maken met de naastgelegen grasberm en het talud, waar de omstandigheden beter geschikt zijn voor wortelontwikkeling Oplossingen Het doel is een oplossing te vinden om de verhardingsopdruk voor een periode van 10 tot 15 jaar te verhelpen met behoud van de infrastructuur. Dat is voor deze locatie een moeilijke, zo niet onmogelijke opgave. Er zijn meerdere mogelijkheden besproken en onderzocht om aan de gestelde randvoorwaarden te voldoen. Dit betrof met name de voorwaarde dat de infrastructuur (het fietspad) en de belijning daarvan behouden diende te blijven. Geconcludeerd moet worden dat er geen reële voorstellen kunnen worden gedaan die voldoen aan de gestelde randvoorwaarden (On)mogelijke varianten Er kan worden overwogen de wortels die opdruk veroorzaken te verwijderen. Het fietspad bevindt zich echter binnen de stabiliteitskluit van de bomen. Het verwijderen van boomwortels binnen de stabiliteitskluit leidt tot instabiliteit. Ook verhoogd dit op termijn de kans op het ontstaan van houtrot, wat weer leidt tot een verhoogde kans op windworp of stambreuk. Bovendien nemen de opnamecapaciteit en conditie van de bomen af als gevolg van het verwijderen van de wortels. Een andere mogelijkheid zou kunnen zijn om een tweede maaiveld te creëren door de aanleg van een krattenconstructie. Dit vanwege de aanwezigheid van oppervlakkige dikke gestelwortels direct onder het fietspad. Maar vanwege de hoeveelheid dikke oppervlakkige beworteling en de verwerkingshoogte van een dergelijke constructie is dit voor deze situatie geen oplossing. Door diktegroei van de boomwortels zou binnen afzienbare tijd opnieuw bestratingsopdruk ontstaan.

13 Varianten voor 5 jaar Als alternatief zijn er twee varianten die minder duurzaam zijn en een oplossing bieden voor de korte termijn, circa 5 jaar. Daarna zal niet ontkomen worden aan het kiezen van een duurzamere oplossing omdat de boomwortels blijven groeien en uiteindelijk weer ernstige schade aan het fietspad zullen veroorzaken. Variant A De omlooptijd van de bomen kan worden verlengd door de groeiplaats tussen de bomen te spitten op 3 meter afstand uit het hart van de stam. Tussen de bomen kan met deze werkwijze 9,9 m 3 worden losgespit. Het heeft de voorkeur om de bestaande grond (8 m 3 ) uit te wisselen voor lichte klei. Bij het uitwisselen van de grond dient nieuwe grond te worden aangebracht op 20 cm grof drainagezand boven de gemiddelde hoogste grondwaterstand. Variant B Een andere variant is een 30 cm brede sleuf te graven tussen de bomen tot net boven de hoogste grondwaterstand. Vervolgens dient deze sleuf tot op een diepte van 20 cm onder het maaiveld te worden ingevuld met grof drainagezand. Daarboven dient klei te worden aangebracht om grasgroei mogelijk te maken. Deze werkwijze bevordert het natuurlijke herstelproces van de klei en zorgt voor een goede afvoer bij neerslagpieken Mogelijke duurzame varianten Vanuit de gestelde randvoorwaarden, behoud van bomen en infrastructuur, zijn er geen duurzame oplossingen. Maar er zijn wel mogelijkheden als de randvoorwaarden worden losgelaten. Variant verwijderen fietspad Met het oog op behoud van de huidige bomen en het verhelpen van de opdrukproblematiek voor een periode van 10 tot 15 jaar is de enige duurzame oplossing op deze locatie het omvormen van het fietspad aan de westzijde van de bomen naar een grasberm. Aan de oostzijde van de rijweg is er ruimte om een breed fietspad aan te leggen met 2 rijrichtingen. Maar deze variant heeft grote gevolgen voor de verkeersafwikkeling en veiligheid. Wanneer de keuze wordt gemaakt het fietspad wel op te heffen of te verschuiven, dan zijn er wel oplossingen mogelijk. Maar het is op dat moment noodzakelijk om met behulp van aanvullend onderzoek te beoordelen of de boomwortels in de toekomst geen schade zullen veroorzaken aan de asfaltverharding van de rijweg. Variant verwijderen bomen Een alternatieve duurzame oplossing is het verwijderen van de bomen in de smalle tussenberm. Maar de bomenrij maakt onderdeel uit van de groene hoofdstructuur en is erg beeldbepalend voor deze weg. De middenberm is maar voor een gedeelte breed genoeg om als alternatief te dienen. Gevolg is dus dat er over een behoorlijke lengte van de Rivierenlandlaan maar aan één zijde een bomenrij zal staan. Binnen het huidige beleid komen de bomen niet in aanmerking voor een kapvergunning. Variant vervangen bomen Er is een variant mogelijk waarbij grotendeels tegemoet wordt gekomen aan de randvoorwaarden: behoud van fietspad op dezelfde plaats en een bomenrij in de smalle

14 13 tussenberm. Hiervoor is het nodig de huidige bomen te vervangen door nieuwe bomen en ondergronds zijn zeer ingrijpende maatregelen nodig om boomwortelschade aan het fietspad te voorkomen én de bomen goede groeiomstandigheden te geven. De oplossing bestaat uit het kappen van de huidige bomen en het zorgvuldig verwijderen van alle wortelresten. Het fietspad wordt eveneens opgebroken. Over de hele breedte (fietspad en tussenberm) wordt tot het grondwaterniveau de grond geschikt gemaakt voor nieuwe bomen. Onder het nieuwe fietspad komt een constructie met kunststof kratten waardoor een luchtlaag ontstaat onder het asfalt. Gevolg hiervan is dat er als het ware een holle ruimte onstaat (in vaktermen een tweede maaiveld genoemd) waar geen wortels in gaan groeien. Deze variant is strijdig met het huidige beleid omdat de bomen niet in aanmerking komen voor een kapvergunning Keuze Bij een integrale benadering van de voorgelegde duurzame varianten vallen de beide varianten af. Vanuit verkeer is het opheffen van het fietspad geen optie. Vanuit groen is het kappen van deze bomen geen optie. Overigens is er wel een extra motivatie doordat de kolken en kolkleidingen vaak verstopt zijn door ingroei van wortels. Het betekent dat er binnen de gestelde randvoorwaarden geen duurzame oplossing is voor deze situatie. Met andere woorden er is binnen het huidige vastgestelde beleid geen herstelmethodiek om voor een periode van 10 tot 15 jaar nieuwe schade aan het fietspad te voorkomen. Er is een bestuurlijk besluit nodig om voor deze weg te komen tot een oplossing. Hiervoor zijn vijf opties: Optie 1: verwijderen fietspad. Optie 2: verwijderen bomenrij. Optie 3: vervangen bomenrij. Optie 4: tussenvariant voor ongeveer 5 jaar. Optie 5: accepteren dat er schade is. Om een keuze te kunnen maken is het nodig de voor- en nadelen in beeld te brengen Verwijderen fietspad. Het verwijderen van het fietspad heeft tot gevolg dat de fietsers verplaatst moeten worden naar de andere kant van de rijbaan. Het daar aanwezige fietspad moet worden verbreed om berijden in twee richtingen mogelijk te maken. Dat is een technische uitwerking die mogelijk is behalve op het gedeelte achter het tankstation. Hier is geen ruimte om het fietspad te verbreden. Ook is het zicht hier beperkt waardoor er een potentiele gevaarlijke situatie ontstaat.

15 14 Vanuit verkeersveiligheid zijn er een aantal kanttekening tegen het opheffen van het fietspad. Er ontstaat een onduidelijke verkeerssituatie. Verkeersdeelnemers rekenen bij dit type weg niet op een éénzijdig fietspad. Dat geldt voor fietsers maar ook voor de overige verkeersdeelnemers van en naar de kruisende wegen. Er ontstaan meer oversteekbewegingen over de drukke Rivierenlandlaan. Een in twee richtingen bereden fietspad is op zichzelf al onveiliger dan twee gescheiden fietspaden. Bovendien kan het ook tot ongewenst gedrag leiden doordat men elkaar de ruimte niet gunt. Het verwijderen van het fietspad geeft de bomen voldoende ruimte aan één zijde voor wortelgroei. Aan de andere kant ligt nog steeds de rijbaan waar ook boomwortelschade op zal gaan treden Verwijderen bomenrij. Het verwijderen van de bomen heeft een aantal voordelen. De infrastructuur kan blijven liggen en er zijn geen extra maatregelen nodig om in de toekomst schade te voorkomen. Alle nadelen die genoemd zijn bij het opheffen van het fietspad komen te vervallen. De verkeersveiligheid is er dus bij gebaat. Kolkleidingen raken niet meer verstopt. Dit heeft eveneens voordelen voor de verkeersveiligheid. Het verwijderen van de bomen heeft ook nadelen. Allereerst wordt ernstig afbreuk gedaan aan de vastgestelde hoofdgroenstructuur. Bovendien is er geen alternatieve plantlocatie waardoor de structuur hersteld kan worden. Vervolgens zijn de bomen gezond, dus is er geen aanleiding om op basis van de huidige verordening een kapvergunning te verlenen. Vanuit de bevolking zal er veel weerstand en onbegrip zijn als de bomen gekapt worden. Het beeld van de Rivierenlandlaan wordt ook ernstig aangetast, hoewel dit een kwestie van tijd is om aan het beeld te wennen Vervangen bomenrij. Dit is de meest elegante oplossing met grote voordelen. De hoofdgroenstructuur én de infrastructuur blijven gehandhaafd. Maar ook deze variant kent een nadeel. Door het leeftijdsverschil van de bomen is er geen homogeen beeld meer van het groen. Het zal jaren duren voordat er weer een enigszins evenwichtig beeld ontstaat Tussenvariant voor ongeveer 5 jaar Om de bomen te verleiden zoveel mogelijk in de tussenberm te wortelen is variant 1 het beste alternatief. In de tussentijd moet met klein onderhoud het comfort zoveel mogelijk in stand worden gehouden. Maar het verbeteren van de groeiomstandigheden is niet onuitputtelijk. Na globaal 5 jaar zullen de wortels de gecreëerde ruimte benut hebben en gaan ze toch weer op zoek naar betere groeiomstandigheden. Tegen die tijd zal ook de rijbaan niet meer te onderhouden zijn. Dan zal er hoe dan ook een oplossing moeten komen. Hetzij door de bomen te kappen, hetzij door het fietspad en mogelijk ook de rijbaan te verschuiven/te verplaatsen Handhaven huidige situatie De minst ingrijpende variant is het handhaven van de huidige situatie en accepteren dat er schade is. Dit geeft ongemak voor de gebruikers van het fietspad en kan soms tot gevaarlijke

16 15 situaties leiden. Jaarlijks zal er met klein onderhoud het comfort en de veiligheid enigszins acceptabel gehouden moeten worden. Maar ook bij deze optie zal er een moment zijn dat er een ingrijpende maatregel nodig is. Het verschil van deze variant met de tussenvariant is dat bij de tussenvariant met een extra maatregel getracht wordt de wortelgroei in de tussenberm te stimuleren en zodoende de opdruk onder het fietspad te verminderen. In deze variant wordt niets gedaan waardoor de wortels sterker op zoek blijven naar groeiruimte en dus in dezelfde mate schade blijven veroorzaken aan het fietspad. Er zal dus relatief meer klein onderhoud nodig zijn Kosten Aangezien er een keuze gemaakt moet worden zijn de kosten voor alle varianten doorgerekend. Optie 1 Verwijderen fietspad Het handhaven van de bomen en het verplaatsen van het fietspad naar de andere zijde van de Rivierenlandlaan kost globaal ,-. Voor dit bedrag wordt het fietspad verbreed en boomwortelbestendig gemaakt. Optie 2 Verwijderen bomenrij Het handhaven van het fietspad en het verwijderen van de bomen is geraamd op een bedrag van ,-. Voor dit bedrag worden ook de wortels onder het fietspad verwijderd omdat anders de kans op schade blijft bestaan. Optie 3: vervangen bomenrij. Het vervangen van de bomen en het handhaven van het fietspad met een krattenconstructie is geraamd op een bedrag van ,-. Optie 4 Tussenvariant voor ongeveer 5 jaar Voor het vervangen van de grond in de tussenberm en het herstel van het fietspad tussen de Paulus Potterstraat en de Provincialeweg is globaal een bedrag van ,- nodig. Daarbij komt jaarlijks een bedrag van 5.000,- voor het herstel van het fietspad omdat de boomwortels toch schade zullen blijven veroorzaken. Dit herstel bestaat uit het vlakslijpen van het asfalt en de scheuren dichtgieten. Optie 5: Accepteren dat er schade is. De laatste optie is het accepteren dat de schade er is. Om het fietspad acceptabel begaanbaar te houden is per jaar een bedrag nodig van globaal 7.500,-. Let wel, dit is geen oneindige situatie. Er komt een moment dat toch een keuze gemaakt moet worden voor optie 1 of 2.

17 16 6. Motie Fietsveiligheid In 2015 heeft GroenLinks een motie ingediend voor het vergroten van de fietsveiligheid in de gemeente Tiel. De motie bestond uit een rapport met 32 fietsonvriendelijke locaties. De fietspaden van de Presidente Kennedylaan, Siependaallaan en Rivierenlandlaan staan ook in het overzicht. De motie is beantwoord met de volgende uitleg. Presidente Kennedylaan: Het fietspad aan de zijde van het ziekenhuis is compleet vervangen. De boomwortels onder het fietspad zijn verwijderd en er zijn wortelschermen naast het fietspad aangebracht. In het najaar wordt ten behoeve van de bomen groeiplaats verbetering toegepast. Zo wordt voorkomen dat de wortels opnieuw onder het fietspad gaan groeien. Uit onderzoek blijkt dat deze methode op meerdere plaatsen toegepast zou moeten worden. Echter is hier in het beheerplan wegen financieel geen rekening mee gehouden. Het college beraadt zich op een oplossing en zal hiermee richting de raad komen ter goedkeuring. Rivierenlandlaan: Uit onderzoek blijkt dat de groeiomstandigheden voor de bomen ver van ideaal zijn. Daarom wortelen de bomen oppervlakkig en veroorzaken schade. Vanuit het onderzoek zijn herstelmaatregelen geadviseerd. Echter is hier in het beheerplan wegen financieel geen rekening mee gehouden. Het college beraadt zich op een oplossing en zal hiermee richting de raad komen ter goedkeuring. Vervolgens zijn er aanvullende vragen gesteld door Armagan Önder, fractievoorzitter van GroenLinks, over de fietsmotie die wederom zijn beantwoord. Vraag: wel verbetering mogelijk, geen budget. Welke verbetering (dus welke vorm) is dit dan en welk bedrag zou hiervoor nodig zijn? Antwoord: Naar aanleiding van het op zeer korte termijn opnieuw optreden van schade in herstelde fietspaden, ondanks bewezen herstelmethodieken, is er onderzoek uitgevoerd naar de

18 17 groeiomstandigheden van de bomen en de mogelijke oorzaken van de schade. Uit de onderzoeken blijkt dat elke straat zijn eigen problematiek heeft maar dat er wel overeenkomsten zijn. Hierdoor is er geen uniforme oplossing maar is het maatwerk per straat. Het maatwerk betreft de bomen, de uniformiteit is de opbouw van het fietspad met beschermende maatregelen. Elk fietspad moet constructief opnieuw aangelegd worden met een aangepaste fundering om wortel ingroei tegen te gaan. Verder moet aan de zijde van bomen een wortelscherm worden aangebracht. Oplossing President Kennedylaan: om en om een boom verwijderen en tussen de overblijvende bomen grondverbetering toepassen. Kosten ongeveer ,- voor de resterende werkzaamheden. Oplossing Siependaallaan: realiseren van een enkele rij bomen in de middenberm en de bomen in de tussenbermen (rijbaan fietspad) verwijderen. Kosten ongeveer ,-. Daarvoor worden de fietspaden hersteld en in de middenberm optimale groeiomstandigheden gecreëerd voor de bomen. Oplossing Rivierenlandlaan: keuze maken om fietspad of bomenrij te verwijderen. Dat vraagt om een toelichting. De berm tussen fietspad en rijbaan langs de westzijde is te smal om bomen te laten groeien. Hier is in het verleden een verkeerde keuze gemaakt. Een structurele oplossing is daarom heel ingrijpend en vergt een integrale benadering. Een inschatting van de kosten is nog niet te maken.

19 18 7. Conclusie en Strategie 7.1. Conclusie Er zijn overeenkomsten te vinden in de onderzoeken naar oorzaken van de boomwortelschade. De oorzaken zijn te herleiden naar de aanleg van de infrastructuur en de manier waarop dat is gedaan. Bij alle locaties komen storende lagen voor. Zonder nader onderzoek naar deze lagen is er een mogelijke oorzaak hiervan te beredeneren. De aanleg van Rauwenhof was een groot uitbreidingsplan. Wat voorheen boomgaarden en weilanden waren is omgevormd naar woonwijk met structuurwegen. Deze aanleg is grootschalig aangepakt met zwaar bouwverkeer. De bestaande grondslag is hierdoor verdicht waarna ophoging heeft plaatsgevonden, aanvulling met grond tot de huidige hoogten. Deze aanvullingen zijn gedaan zonder dat eerst de oorspronkelijke grondslag is losgefreesd. Hierdoor is een scheidingsvlak ontstaan op het oorspronkelijke maaiveld, de storende laag. Bij de huidige werkmethode wordt altijd verlangd dat in toekomstige groenstroken het oorspronkelijke maaiveld wordt losgemaakt en gefreesd voordat een aanvulling of ophoging plaatsvindt. De onderzoeken wijzen uit dat er oplossingen mogelijk zijn om voor een langere periode schade aan de fietspaden door boomwortels te voorkomen op de President Kennedylaan en de Siependaallaan. Dat lukt niet voor de Rivierenlandlaan. Hier is een ingrijpende keuze nodig om tot een duurzame oplossing te komen. Hoe dan ook, de oplossingen zijn veel ingrijpender dan voorzien in het beheerplan. Kosten voor de President Kennedylaan en Siependaallaan samen zijn geraamd op ,-. Kosten voor de Rivierenlandlaan variëren van ,- tot ,-, aangevuld met jaarlijkse kosten van 7.500,- tot nul euro Strategie Met de huidige financiele middelen is er binnen de begroting geen mogelijkheid om de voorgestelde keuzen uit te voeren. Het huidige beheerplan loopt door tot en met Binnen het beheerplan zijn de middelen hier niet op afgestemd. Er is dus een strategie nodig hoe om te gaan met de problematiek. De meest voor de hand liggende strategie is om bij het bestuur draagkracht te krijgen voor extra financiële middelen door via de perspectievennota het budget aan te vragen. Alternatief is om in het volgende beheerplan vanaf 2019 de budgetten te reserveren Aspecten Uitgaande van het huidige beheerplan zijn er geen mogelijkheden om grootschalig onderhoud uit te voeren tot en met Naast de genoemde fietspaden zijn er meerdere fietspaden met boomwortelschade of die een reële kans hebben op korte termijn boomwortelschade op te lopen. In 2017 moet een nieuw beheerplan onderhoud wegen worden opgesteld Voorkeurstrategie Voor de Siependaallaan en President Kennedylaan de budgetten aanvragen via de perspectievennota 2016

20 19 Voor de Rivierenlandlaan de raad de keuze voorleggen welke herstelmethodiek gevolgd moet worden en vervolgens via de perspectievennota 2016 het benodigde budget aanvragen. In 2016 en 2017 in beeld brengen welke fietspaden risicovol zijn of waar schade aanwezig is en daar onderzoek uit laten voeren; kosten circa 2.500,- per fietspad. In het nieuwe beheerplan voor deze fietspaden reserveringen opnemen. Dat betekent dat de fietspaden de hoogste prioriteit krijgen en dat dit ten koste kan gaan van onderhoud aan andere wegen. Tot het jaar van groot onderhoud, met klein onderhoud de bestaande of nieuwe boomwortelschade verwijderen door vlakfrezen zodat het comfort en de veiligheid acceptabel blijven.

21 20 8. Bijlagen Notitie_President Kennedylaan.pdf Notitie_President_Kennedylaan_Bijlage_A_Foto-overzicht.pdf Notitie_Siependaallaan.pdf Notitie_Siependaallaan_Bijlage_A_Foto-overzicht.pdf Notitie_Rivierenlandlaan.pdf Notitie_Rivierenlandlaan_Bijlage_A_Foto-overzicht.pdf