Visie toekomst De VAK DOK; naar een educatief centrum voor cultuur en taal, gericht op jeugd, jongeren en scholen

Transcriptie

1

2

3 Visie toekomst De VAK DOK; naar een educatief centrum voor cultuur en taal, Urgentie opdracht tot onderzoek DOK/De VAK De VAK en DOK zijn gevraagd onderzoek te (laten) doen naar mogelijkheden voor een verregaande samenwerking. Om een serieus onderzoek met de randvoorwaardelijke bezuinigings- en ombuigopgave in gang te kunnen zetten is het nodig dat uw college ons heldere uitgangspunten meegeeft. Actuele ontwikkelingen onderstrepen deze noodzaak: Het reorganisatieplan van De VAK is op 26 juni vastgesteld en wordt nu uitgevoerd. Zoals u bekend is het draagvlak voor de reorganisatie onder de groep docenten laag. Een zo duidelijk mogelijke vervolgkoers in het kader van de uitwerking van het coalitieakkoord en de samenwerking met DOK is daarom van belang. Zowel in het kader van duidelijke communicatie richting het personeel, het perspectief van het personeel als eventuele bijsturing gedurende de huidige reorganisatie. Ambtelijk is DOK per 2017 een bezuiniging van euro opgelegd. Het realiseren van die bezuiniging maakt koersbepalende keuzes op korte termijn nodig die niet los kunnen worden gezien van DOK 3.0 en de samenwerking met De VAK. Gevraagde beslissing van het College Wij vragen u daarom om de volgende uitgangspunten als kader voor ons onderzoek mee te geven in de vorm van besluiten: 1. Het onderwerp van het onderzoek is: 'Onderzoek naar een educatief centrum voor cultuur en taal, '; 2. De nieuwe organisatie/samenwerking heeft een focus op jeugd en jongeren tot 14 jaar; 3. De nieuwe organisatie/samenwerking biedt een gezamenlijk educatief aanbod aan het (basis)onderwijs, peuterspeelzalen en kinderdagverblijven (zowel op school als op eigen locaties); 4. Het vrijetijdsaanbod door De VAK komt in zijn huidige vorm te vervallen en wordt in een beheerste transitie aan de markt overgedragen; 5. DOK biedt een beperkt aanbod voor jongeren en volwassenen en snijdt in haar dienstverlening op het gebied van muziek & film en kunstuitleen; 6. DOK biedt alleen activiteiten- of educatieprogramma s voor jongeren vanaf 14 jaar en volwassenen indien deze buiten de reguliere gemeentelijke subsidie worden gefinancierd; 7. Het middels deze ingrepen realiseren van de bezuinigingsopdracht van euro per Pagina 1

4 1. Inleiding: een grote maatschappelijke opgave met minder middelen In uw coalitieakkoord heeft u de kaders gesteld voor een grote verandering. U wilt een sterk aanbod voor cultuur, cultuureducatie en talentontwikkeling, tegen minder middelen. Over De VAK en DOK meldt uw programma dat u verregaande samenwerking wilt onderzoeken. Dit met het doel om met minder middelen een fundamentele basisinfrastructuur overeind te houden. Tegelijk geeft uw College prioriteit aan de aanpak van onderwijsachterstanden. Zowel het College van B&W, als De VAK en DOK staan voor een aanzienlijke uitdaging om bovenstaande uitgangspunten uit het coalitieakkoord binnen vier jaar te realiseren. Omdat De VAK aan het reorganiseren is en omdat DOK ook reeds bezuinigingen in voorbereiding heeft, is het in onze ogen zaak om door te pakken. De VAK en DOK vragen uw College om goedkeuring van een pakket van bepalende uitgangspunten voor het onderzoek naar een verregaande samenwerking. De organisaties hebben een beperkt aantal heldere keuzes van u nodig om de opgave binnen de gestelde termijn uit te werken. Doel is daarbij te komen tot een stabiele constructie die inhoudelijk klopt en financieel gezond is. De kern van dit voorstel is om door integratie van de inzet van beide instellingen de middelen gericht in te zetten, op die plekken waar de Delftse samenleving er het meeste profijt van heeft. We willen met een geïntegreerd aanbod meer kinderen bereiken en het maatschappelijk effect vergroten. We willen sterker met de scholen gaan samenwerken; en hoewel we bepaalde doelgroepen los zullen laten, vinden we het van belang de inhoudelijke kennis van beide partners op alle terreinen te kunnen blijven delen 2. Historie en stand van zaken DOK DOK is de openbare bibliotheek van Delft. Met leden, uitleningen en bezoekers per jaar is zij de grootste culturele instelling van de stad. Naast het uitlenen van fysieke en digitale boeken, muziek en films, biedt zij ook een omvangrijke uitleenbare kunstcollectie. De rol van DOK Educatie is groeiende, waarin zij kinderen, ouders en het onderwijs in Delft ondersteunt rondom taalontwikkeling. Daarnaast worden steeds meer taken branche breed en landelijk georganiseerd zoals marketing, inkoop en digitale infrastructuur. Halverwege 2010 bleek dat DOK jaarlijks een structureel tekort had van ca euro. Daarbovenop kondigde de gemeente Delft een structurele bezuiniging van euro aan. Na onderhandelingen begin 2011 bereikte beide partijen overeenstemming over een eenmalige uitkering van euro en het mogelijk verstrekken van een lening van euro in geval van een tekort aan liquiditeiten in de toekomst. Dit vond plaats op basis van een destijds opgestelde meerjarenbegroting tot De afspraken maakten het mogelijk te reorganiseren en DOK de kosten daarvan zelf te laten dragen. In de tweede helft van 2011 werd een reorganisatieplan vastgesteld en Pagina 2

5 overeenstemming gevonden met de vakbond over het sociaal plan dat hieraan ten grondslag lag. Op 1 januari 2014 heeft DOK de reorganisatie formeel afgesloten. DOK heeft de jaren 2011, 2012 en 2013 binnen de begroting afgesloten en hierbij geen gebruik hoeven te maken van de lening. DOK heeft (zij het nog niet formeel) de opdracht gekregen om vanaf euro te bezuinigen. Gelet op de enorme impact van een dergelijke bezuiniging, zoekt DOK in een nieuwe visie (zie toelichting DOK 3.0) én nauwe samenwerking met de VAK manieren om deze bezuinigingen te halen. 2.1 Ontwikkeling nieuwe visie DOK staat op de drempel van een nieuwe toekomst. De trends en ontwikkelingen in de samenleving en afnemende financiële ondersteuning vanuit de gemeente vragen om een ingrijpende herpositionering van de bibliotheek. Door de digitalisering en de komst van streaming-mogelijkheden staat de uitleenfunctie als kerntaak voor bibliotheken onder druk. Er ontstaan echter ook kansen. De belangstelling van jonge kinderen en hun ouders voor de bibliotheek vertoont een stijgende lijn. Vanuit het onderwijsveld is een groeiende behoefte aan ondersteuning vanuit de bibliotheek rond leesbevordering, mediawijsheid, taalachterstand én talentontwikkeling. De decentralisatie van welzijn rondom jeugd kent lokaal flinke uitdagingen. Als gevolg van bovenstaande kansen en uitdagingen, werkt DOK momenteel aan een nieuwe toekomstvisie en business model (DOK 3.0), waarbij DOK haar focus richt op jeugd tot 14 jaar, ouders en grootouders. In het najaar van 2014 zal de nieuwe visie en het business model worden opgeleverd. Tegelijkertijd zal DOK op onderdelen al aanpassingen doorvoeren en samenwerking met partners zoeken om richting 2016/2017 wederom te reorganiseren, het gebouw aan het Vesteplein her in te richten (DOK kan huidige vierkante meters zelf niet blijven dragen) en daarmee een gezonde bibliotheekfunctie voor de toekomst aan te kunnen blijven bieden. Met de keuzes binnen DOK 3.0 zal DOK slechts een deel van de voorgestelde bezuinigingen kunnen realiseren. 3. Historie en stand van zaken De VAK De VAK is hét centrum voor de kunsten voor Delft en omstreken. Haar maatschappelijke meerwaarde is in drie pijlers uit te drukken: De VAK biedt op een A-locatie een fysieke concentratie van het aanbod van alle (bijzondere) kunsten. Van edelsmeden, hobo-les, streetdance, musicals tot pianoles. Een aanbod aan zowel jeugd, jongeren als volwassenen (in het stuk verder aangeduid met vrije tijdsaanbod); De VAK speelt een belangrijke rol in cultuuronderwijs op en voor scholen. Aan zowel docenten als leerlingen (in het stuk verder aangeduid met cultuureducatie); Pagina 3

6 De VAK realiseert participatie door bewoners met stads- en wijkprojecten in specifieke wijken in Delft (zoals programma Kunst in de Wijken); Werkt samen met Delfts Peil om diverse extern gesubsidieerde projecten te realiseren. Jaarlijks volgen meer dan burgers een cursus in de kunstdisciplines dans, theater, beeldende kunst, schrijven, mode & styling, media en muziek. Er zijn doorgaande jaarcursussen, korte cursussen, workshops, lezingenreeksen, excursies etc. Voor jong en oud, beginner en gevorderde (vrije tijdsaanbod). Daarnaast biedt De VAK structurele cultuurprogramma s voor vrijwel alle leerlingen in het primair onderwijs en voor voortgezet onderwijs (cultuureducatie). Vanaf 2010 zijn alle Kunst in de Wijken programma s binnen de gemeente ondergebracht bij De VAK. In 2011 is bij De VAK het verzelfstandigingstraject in gang gezet en na diverse bijstellingen vanwege aanvullende bezuinigingen voert De VAK nu een reorganisatie door, die als voorwaarde voor de voorgenomen verzelfstandiging wordt gezien. De verzelfstandiging is nodig om de gemeente Delft in haar regierol te zetten en de bedrijfsvoering op orde te krijgen om begrotingsoverschrijdingen te voorkomen. Bovendien wordt De VAK beter gepositioneerd als cultureel ondernemer. Bij verzelfstandiging en volledige (financiële) verbijzondering van de gemeente ontvangt De VAK een subsidie van 2,5 miljoen. De VAK factureert aan particulieren (vrije tijdsaanbod) en scholen (cultuureducatie) in ,4 miljoen. Daarnaast ontvangt De VAK (in 2013) voor 0,5 miljoen aan incidentele subsidies van verschillende fondsen en ook de gemeente Delft. De totale kosten van De VAK bedragen 4,4 miljoen. 3.1 Reorganisatie De VAK De huidige reorganisatie van De VAK is nodig door: De bezuinigingsopdracht van de gemeente Delft van euro; De vraaguitval bij cursisten waardoor minder inkomsten worden gerealiseerd; De opdracht van de gemeente Delft om de meerkosten van verzelfstandiging in de eigen exploitatie te dragen; De urgentie om het volwassenenonderwijs kostendekkend uit te voeren. De reorganisatie bestaat financieel gezien hoofdzakelijk uit twee componenten: De invoering van de 80/20-regeling voor docenten (in plaats van 65/35); Besparingen in overhead. Nu op 1 september (na de zomervakantie) de formele procedure van de uitvoering van de reorganisatie is gestart, ismet in achtneming van de formele termijnen de nieuwe werkwijze met ingang van 1 januari 2015 een feit. Pagina 4

7 4. Gezamenlijke prioriteitsstelling VAK en DOK: meer effect door een meer gerichte inzet De gemeentelijke subsidie aan De VAK en DOK moet worden geïnvesteerd in doelgroepen die het er meest profijt van hebben en waar het grootste maatschappelijke rendement wordt behaald. We onderscheiden een aantal (deels overlappende) activiteiten en doelgroepen: 1. Cultuureducatie aan leerlingen van primair en voortgezet onderwijs; 2. Taalondersteuning aan leerlingen van primair onderwijs; 3. Vrijetijdsaanbod aan kinderen van minder draagkrachtige ouders; 4. Vrijetijdsaanbod aan kinderen met talent die extra aandacht verdienen. Daarbij wordt opgemerkt dat het onderwijs zich heeft bewezen als de beste entree voor taalondersteuning en cultuureducatie. Het bereik is breed, effectief en efficiënt. Het inzetten van subsidie aan genoemde doelgroepen (jeugd, minder draagkrachtigen en talenten) betekent behoud van de (huidige) maatschappelijke meerwaarde. Op dit moment gaat een groot deel van de subsidie juist naar taal- en kunsteducatie van wel voldoende draagkrachtige inwoners. Zowel bij De VAK als DOK. Dit gebeurt door subsidie op dienstverlening die particulier afgenomen wordt. Zoals een gesubsidieerde pianoles of een gesubsidieerd bibliotheekabonnement. Bovenstaande prioriteitstelling (1-4) betekent dat binnen De VAK en DOK geen of minder subsidie gaat naar bepaalde functies en doelgroepen: Het vrijetijdsaanbod door De VAK komt in de huidige vorm te vervallen en het aanbod wordt aan in een beheerste transitie aan de markt overgedragen. Kinderen van minder draagkrachtige ouders kunnen een beroep doen op het JeugdCultuurFonds. Binnen DOK wordt de betekenis van de prioriteitstelling binnen de nieuwe visie DOK 3.0 vertaald naar doelgroepen en functies. In de concept visie wordt daarom vooralsnog uitgegaan van slechts een beperkt aanbod informatieve boeken en romans voor jongeren en volwassenen, het sluiten van de muziek & filmafdeling en een mogelijk andere inzet van de kunstcollectie ten behoeve van cultuureducatie (afscheid nemen van de kunstuitleen). De te onderzoeken samenwerkingsvorm tussen DOK en De VAK gaat uit van functies en activiteiten die passen in bovenbeschreven prioriteitstelling. Separaat moet worden bezien hoe het College wil omgaan met functies en organisatieonderdelen die niet in deze definitie passen. Om de basisinfrastructuur voor cultuur, cultuureducatie en talentontwikkeling op orde te houden moet een breed kwalitatief vrijetijdaanbod behouden blijven voor Delft. Dit draagt in belangrijke mate bij aan een vitale en innovatieve stad met inwoners die optimaal zijn toegerust om het nieuwe tegemoet te treden. Kunst- & cultuureducatie is er voor iedereen, in iedere levensfase: een leven lang leren. Daarom is het van groot belang om de nauwe samenwerking tussen kunst en cultuureducatie in het onderwijs en in vrije tijd te blijven voortzetten. Op school ontwikkelen leerlingen hun creatieve vermogen, innovatief vermogen en Pagina 5

8 ondernemingszin. In hun vrije tijd moeten kinderen in Delft deze vaardigheden kunnen verdiepen in aanbod dat is afgestemd op hetgeen in het onderwijs wordt aangeboden. Bovendien is het onderwijs bij uitstek geschikt om talenten te spotten om deze vervolgens in vrije tijd op een hoger plan te brengen. Het vrijetijdaanbod valt buiten de scope van dit onderzoek. Een separate opdracht is nodig om vorm en inhoud te kunnen geven aan een beheerste overdacht van deze functie van De VAK aan de markt. 5. Waar De VAK en DOK samenkomen De eerdere verkenningen en samenwerkingsverbanden tussen De VAK en DOK, maar ook de plannen voor de verzelfstandiging van De VAK en de eerste conclusies uit DOK 3.0 maken inzichtelijk dat De VAK en DOK elkaar op vele vlakken ontmoeten en aanvullen. De VAK en DOK: Delen en vullen elkaar aan binnen een belangrijke doelgroep, de Delftse jeugd; Vinden beiden een belangrijke partner in het (basis)onderwijs; Spelen allebei een rol binnen taal- en cultuureducatie; Ook wat betreft huisvesting hebben beiden organisaties de komende jaren een uitdaging wat betreft huisvesting: De VAK moet mogelijk op zoek naar een nieuwe locatie en DOK is op zoek naar partners om huisvesting te delen. Uit het coalitieakkoord blijken in ieder geval twee zaken: De afdeling vrije tijd van De VAK moet kostendekkend worden uitgevoerd en de financiële bijdrage van de gemeente aan beide instellingen staat onder druk. Wanneer we de reorganisatie van De VAK en de implementatie van de nieuwe visie van DOK in het licht van het coalitieakkoord zien, is het duidelijk dat dit het moment is om vanuit inhoudelijke keuzes tot een gezonde financiële koers voor de toekomst te komen. Ondanks het feit dat beide organisaties rigoureuze keuzes moeten maken, zien De VAK en DOK in de voorgestelde koers de enige oplossing om gezamenlijk te voldoen aan de financiële opdracht vanuit de gemeente en de opdracht tot verzelfstandiging van De VAK. We willen dit verder gaan uitwerken. De juridische vorm waarin de samenwerking tot stand moet komen beschouwen we als een resultante van dit onderzoek. We stellen de maatschappelijke functies en de effectiviteit centraal en niet de instituten. Het zou ook kunnen betekenen dat de overblijvende functies van een van beide instellingen worden overgeheveld naar de andere. 6. Onderzoeksopdracht naar verregaande samenwerking Pagina 6

9 Om een serieus onderzoek met de randvoorwaardelijke bezuinigings- en ombuigopgave in gang te kunnen zetten is het in elk geval nodig dat uw college ons heldere uitgangspunten meegeeft. Anders kunnen de organisaties (mede gelet op de lopende reorganisatie met alle spanningen van dien) niet goed aan de slag. Wij vragen u daarom ons de volgende uitgangspunten als kader voor ons onderzoek mee te geven. 1. Het onderwerp van het onderzoek is: 'Onderzoek naar een educatief centrum voor cultuur en taal, '; 2. De nieuwe organisatie/samenwerking heeft een focus op jeugd en jongeren tot 14 jaar; 3. De nieuwe organisatie/samenwerking biedt een gezamenlijk educatief aanbod aan het (basis)onderwijs, peuterspeelzalen en kinderdagverblijven (zowel op school als op eigen locaties); 4. Het vrijetijdsaanbod door De VAK komt in zijn huidige vorm te vervallen en wordt in een beheerste transitie aan de markt overgedragen; 5. DOK biedt slechts een beperkt aanbod voor jongeren en volwassenen en snijdt in haar dienstverlening op het gebied van muziek & film en kunstuitleen; 6. DOK biedt alleen activiteiten- of educatieprogramma s voor jongeren vanaf 14 jaar en volwassenen indien deze buiten de reguliere gemeentelijke subsidie worden gefinancierd; 7. Het middels deze ingrepen realiseren van de bezuinigingsopdracht van euro per Voorwaardelijk: 1. Gezamenlijke huisvesting binnen DOK en inzet van de vastgestelde marktwaarde van de verkoop van het VAK-pand voor (de verbouwing/herinrichting van) de nieuwe organisatie; 2. De overige juridische en financiële consequenties (frictiekosten) van de ingrepen onderdeel te maken van het onderzoek; 3. Ambtelijke ruimhartige ondersteuning te bieden bij de geschetste grootschalige operatie, zowel in der onderzoeksfase als daarna. Ter aanvulling: Het college dient apart opdracht te laten geven hoe invulling kan worden gegeven aan: De wens van de gemeente en de (financiële en juridische) mogelijkheden om in het kader van een beheerste transitie een warme hand aan te bieden bij het opzetten van een zelfstandige organisatie door docenten die het vrijetijdsaanbod in eigen beheer wensen voort te zetten; De wens van de gemeente en de (financiële) mogelijkheden voor de rol van centrumregie op stadsprojecten en evenementen op gebied van kunst & cultuur, waar samenwerking plaatsvindt tussen verschillende (cultuur)instellingen en (amateur)verenigingen. Pagina 7

10 7. Vervolg - tijdlijn Juli 2014 Reorganisatieplan van De VAK is vastgesteld Uitvoering reorganisatie De VAK is gestart(invoering 80/20) De Raad van Toezicht van DOK heeft ingestemd met voorgestelde koers naar nieuw educatief centrum De Raad van Toezicht van DOK heeft ingestemd met onderzoeksvraag Verdere uitwerking DOK 3.0 Augustus 2014 Vakantieperiode September 2014 Uitvoering reorganisatie De VAK B&W stemt in met voorgestelde koers naar nieuw educatief centrum B&W stemt in met onderzoeksvraag Onderzoek samenwerking Verdere uitwerking DOK 3.0 Oktober 2014 Uitvoering reorganisatie De VAK Vervolg onderzoek samenwerking Verdere uitwerking DOK 3.0 November/december 2014 Uitvoering reorganisatie De VAK Oplevering DOK 3.0 Oplevering resultaten onderzoek samenwerking Oplevering (bij positief resultaat onderzoek) gezamenlijk plan voor de toekomst Besluitvorming door college van B&W en de Raad van Toezicht van DOK over gezamenlijk plan voor de toekomst Pagina 8

11 09 september 2014 Ria Zonneveld, De VAK Margot Nicolaes, DOK Pagina 9