BELEIDSARTIKEL 4 AANGEPAST WERKEN. 4.1 Algemene doelstelling

Transcriptie

1 BELEIDSARTIKEL 4 AANGEPAST WERKEN 4.1 Algemene doelstelling Het bevorderen van de arbeidsparticipatie van personen met lichamelijke, verstandelijke of psychische beperkingen, door hen op zo kort mogelijke termijn aangepaste arbeid onder zo regulier mogelijke omstandigheden te bieden, indien zij daarop zijn aangewezen, en zo mogelijk door te laten stromen naar een reguliere, niet-gesubsidieerde arbeidsplaats. De Wet sociale werkvoorziening (Wsw) biedt de mogelijkheid tot aangepaste werkgelegenheid aan personen die vanwege lichamelijke, verstandelijke of psychische handicaps uitsluitend onder aangepaste omstandigheden tot regelmatige arbeid in staat zijn. Op basis van deze wet is aan gemeenten de zorgplicht toebedeeld om de benodigde arbeidsplaatsen voor personen die tot de Wsw zijn toegelaten tot stand te brengen. De Wsw valt onder de beleidsverantwoordelijkheid van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en wordt voor het overgrote deel gefinancierd door het Rijk. Eventuele tekorten bij de uitvoering van de Wsw worden door gemeenten aangevuld. Met de Wsw maakt het Rijk aangepaste arbeid voor arbeidsgehandicapten mogelijk, die niet of moeilijk op de reguliere arbeidsmarkt arbeid kunnen vinden. Met het streven naar aangepaste arbeid onder zo regulier mogelijke omstandigheden wordt de emancipatie van arbeidsgehandicapten op de arbeidsmarkt versterkt. In 2001 heeft een eerste evaluatie van de per 1 januari 1998 ingevoerde nieuwe Wsw plaatsgevonden. De uitkomsten van deze evaluatie zijn aanleiding geweest tot het nemen van een aantal beleidsbeslissingen, zoals de overdracht van de indicatiestelling Wsw naar het CWI in. Met deze overdracht wordt de onafhankelijkheid ten opzichte van de uitvoering versterkt. In 2005 vindt de volgende wettelijk bepaalde evaluatie van de Wsw plaats. Tabel 4.1 Prestatie-indicator algemene doelstelling beleidsartikel 4 Effectindicator 95% 96% 97% Prestatie-indicator 97% 98% 99% Doelmatigheidsindicator De effectindicator geeft het aantal personen in het Wsw-werknemersbestand weer tegenover de totale doelgroep (werknemersbestand plus wachtlijst). De prestatie-indicator geeft de realisatie van arbeidsplaatsen weer in relatie tot het aantal waarvoor subsidie is toegekend. De doelmatigheidsindicator geeft de ontwikkeling weer van de (geïndexeerde) kosten per standaardeenheid ten opzichte van het jaar (gesteld op 100). In speelt de afname van de SPAK/VLW, waardoor in de uitvoering ongeveer 40 miljoen minder beschikbaar zal zijn. Dit betekent dat de doelmatigheid (bestede rijksoverheidsmiddelen per standaardeenheid) iets toeneemt. 59

2 4.2 Operationele doelstellingen 1. Het realiseren van aangepaste arbeid voor diegenen die hiervoor zijn geïndiceerd. 2. Het bevorderen van arbeidsbekwaamheid van de SW-werknemer, mede met het oog op het kunnen verrichten van arbeid onder zo normaal mogelijke omstandigheden. Het Rijk verdeelt volgens een financieel verdeelmodel per arbeidsplaats jaarlijks een totaal aantal arbeidsplaatsen over gemeenten met bijbehorende subsidie per arbeidsplaats. Indien gemeenten hun Wsw-taken integraal hebben overgedragen aan een werkvoorzieningschap op grond van de Wet gemeenschappelijke regeling (Wgr) wordt de rijkssubsidie aan dat werkvoorzieningschap verstrekt. Aangepaste arbeid kan binnen het kader van de Wsw op vier manieren worden gerealiseerd. 1. Beschutte arbeid in een dienstbetrekking bij de gemeente. 2. Detachering vindt zowel individueel als groepsgewijs plaats vanuit een dienstbetrekking bij de gemeente of een daartoe door de gemeente aangewezen rechtspersoon en feitelijk werkzaam bij een reguliere werkgever (CAO Wsw). 3. Een door de gemeente aangewezen rechtspersoon die als aangewezen werkgever optreedt, waarbij deze werkgever namens de gemeente de arbeidsovereenkomst aangaat, met inachtneming van de Wsw-CAO. Dit kan zowel beschutte arbeid als detachering betreffen. 4. Begeleid werken in een dienstbetrekking met een reguliere werkgever (CAO van betreffende werkgever). Bij deze laatste vorm is de stap naar het gaan verrichten van arbeid onder normale omstandigheden het kleinst. Het ligt dus voor de hand om zoveel mogelijk personen met een Wsw indicatie, voor wie dat mogelijk is, een begeleid werken arbeidsplaats aan te bieden. Tabel 4.2: Prestatiegegevens Wsw Realisatie Begroting Operationele doelstelling 1 Aantal arbeidsplaatsen in het kader van de Wsw (in standaardeenheden = SE) Verwachte aantal personen op de wachtlijst Wsw Verblijfsduur op de wachtlijst Wsw Operationele doelstelling 2 14 maanden Gem. 12 maanden Aandeel plaatsingen in begeleid werken t.o.v. totale aantal plaatsingen 8% 13% Bron: voorlopige gegevens Wsw monitor; Voorlopige Volumeopgaven van gemeenten. Operationele doelstelling 1: Het realiseren van aangepaste arbeid voor diegenen die hiervoor zijn geïndiceerd. SZW verstrekt jaarlijks een bedrag aan subsidie per arbeidsplaats voor een jaarlijks af te spreken taakstelling per gemeente/schap. De gemeente dient zoveel mogelijk personen met een indicatie en herindicatiebesluit een dienstbetrekking krachtens arbeidsovereenkomst naar burgerlijk recht aan te bieden voor het verrichten van arbeid onder aangepaste omstandigheden. Plaatsing in een dienstbetrekking is alleen mogelijk vanaf de wachtlijst. De gemeente beheert de wachtlijst. 60

3 Tabel 4.3 Prestatie-indicator operationele doelstelling 1 Realisatie taakstelling arbeidsplaatsen In overleg met de VNG maakt SZW afspraken over het jaarlijks te realiseren aantal arbeidsplaatsen. Er wordt gestreefd naar een realisatie van de taakstelling van 100%. Dit percentage is de afgelopen jaren niet geheel gerealiseerd. In was er sprake van een realisatie van ongeveer 97%. In wordt een realisatie verwacht van ca. 99%. De bestaande onderrealisatie maakte het mogelijk de taakstelling te verlagen met 1500 standaardeenheden. Bij de begrotingsbehandeling is deze taakstellingreductie teruggebracht tot 775 standaardeenheden (ophoging van 725 standaardeenheden). Uit de vrijkomende middelen is de subsidie per standaardeenheid verhoogd ter compensatie van achteruitgang in SPAK/VLW-inkomsten. Om in de toekomst beter te kunnen inspelen op ontwikkelingen en regionale verschillen in taakstelling en realisatie wordt onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om het verdeelmodel aan te passen. Wachtlijst/wachtduur De wachtlijst is in ten opzichte van 2001 gelijk gebleven. Eind stonden 5750 personen op de wachtlijst. De gemiddelde wachtduur op de Wsw-wachtlijst is de afgelopen jaren fors teruggelopen. Uit cijfers van de Wsw-monitor van bewerker Research voor Beleid blijkt dat de wachtduur van gemiddeld 22 maanden eind 2000 tot gemiddeld 14 maanden eind is gedaald. De verwachting is dat deze daling zich zal voortzetten, waarbij het streven naar een maximale gemiddelde wachtduur van 12 maanden binnen bereik komt. Doelgroep Criterium Realisatie Werkenden Arbeidsplaatsen in SE Operationele doelstelling 2: Het bevorderen van arbeidsbekwaamheid van de SW-werknemer, mede met het oog op het kunnen verrichten van arbeid onder zo normaal mogelijke omstandigheden. Begeleid werken Bij begeleid werken is een sw-geïndiceerde in het kader van de Wsw in dienst bij een reguliere werkgever. De reguliere werkgever ontvangt van de gemeente subsidie, die een deel van de loonkosten, samenhangend met een lagere arbeidsproductiviteit, de kosten van bemiddeling, begeleiding en eventuele werkplekaanpassingen compenseert. Realisatie begeleid werken Vanaf 1998 dienen gemeenten jaarlijks tenminste 25% van de nieuwe plaatsingen vanaf de wachtlijst in de Wsw te realiseren in de vorm van begeleid werken. In het geval dat een gemeente aantoonbaar onvoldoende inspanningen heeft gepleegd om -gezien de streefwaarde- de vereiste aantallen plaatsingen begeleid werken te realiseren, wordt vanaf 2000 het subsidiebedrag overeenkomend met het aantal niet-gerealiseerde plaatsingen begeleid werken van de gemeente teruggevorderd. Met ingang van worden niet alleen nieuwe plaatsingen vanaf de wachtlijst, maar ook plaatsingen vanuit een dienstbetrekking in begeleid 61

4 Tabel 4.4 Prestatie-indicator operationele doelstelling 2 werken meegeteld. Met de VNG zijn bestuurlijke afspraken gemaakt over concrete maatregelen om de realisatie van de 25% taakstelling begeleid werken dichterbij te brengen. Wsw-doelgroep Criterium Realisatie Begeleid werken Aandeel plaatsingen in begeleid werken 25% 8% 25% 25% Bron: Wsw-monitor, Voorlopige Volumeopgaven van Gemeenten. Toezicht en handhaving De Inspectie Werk en Inkomen (IWI) is verantwoordelijk voor de uitoefening van het tweedelijns toezicht op de uitvoering van de Wsw door gemeenten. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de eerste lijn. 4.3 Budgettaire gevolgen van het beleid Tabel 4.5 Budgettaire gevolgen van beleid (x 1 000) Nr. Artikelonderdeel omschrijving Totaal verplichtingen Totaal uitgaven Apparaatsuitgaven Personeel Materieel Programmauitgaven Operationele doelstelling 1 WSW Operationele doelstelling 2 Begeleid werken Aantal plaatsingen 3 Ontvangsten Anticumulatiebepalingen Uitvoering Wsw (vaststelling subsidie) Bron: SZW-administratie Operationele doelstelling 1 Uitgaven De programma-uitgaven voor zijn onderverdeeld in een centraal en een decentraal budget. Centrale budget Jaarlijks stelt de Minister na Bestuurlijk Overleg met de VNG de hoogte van het centrale budget vast. Het budget bedraagt voor naar verwachting 17,2 miljoen. Over het precieze bedrag en de nadere onderverdeling van dit budget wordt na het bestuurlijk overleg in september besloten. Decentrale budget Het decentrale deel van het Wsw-budget voor bedraagt 2 132,8 mln. en is bedoeld ter financiering van het voor taakgestelde aantal 62

5 Tabel 4.6 Subsidies aan gemeenten voor de realisatie van werkplekken arbeidsplaatsen. Een kwart van het aantal nieuwe plaatsingen in vanaf de wachtlijst of vanuit een dienstbetrekking dient ingevuld te worden in het kader van begeleid werken. Hierbij tellen ook de plaatsingen in begeleid werken vanuit dienstbetrekkingen mee. De taakstelling vormt tevens de concrete streefwaarde. Niet gerealiseerde arbeidsplaatsen worden in latere jaren verrekend. realisatie begroting begroting begroting Uitgaven (x 1 miljoen) Wsw-decentraal 2 069, , , ,8 Wsw-centraal 5,9 6,3 8,6 17,2 Taakgesteld volume Gerealiseerd volume Gemiddelde prijs (x 1) Kosten per SE Bron: SZW, Jaaropgaven Wsw van gemeenten, Voorlopige Volumeopgaven van gemeenten en gegevens Wsw-monitor. Tabel 4.7 Budget, volume, uitkering Anticumulatiebaten Ontvangsten anticumulatie bepalingen Een deel van het genoemde (bruto-)bedrag van ruim 2 miljard wordt gefinancierd uit inverdieneffecten Waz, WAO of Wajong. Dit komt omdat uitkeringen vanwege arbeidsongeschiktheid (Waz, WAO, Wajong) worden «verrekend» met de salarissen en daarom als ontvangsten worden verantwoord op de SWZ-begroting (Wsw-budget). Voor gaat het om een bedrag van ruim 400 miljoen. Bij vaststelling van de subsidie Wsw worden met gemeenten niet benutte subsidiemiddelen teruggevorderd. De terugvordering van toegekende subsidiemiddelen betreft vooral onderrealisatie van arbeidsplaatsen. Afnemende onderrealisatie in en een tijdelijke vermindering van de taakstelling leidt tot een verwachte daling van de ontvangsten tot 10 mln. in Artikelonderdeel Realisatie Begroting Begroting Begroting Omschrijving Anticumulatie baten (x 1 miljoen) WAZ 1,6 3,0 3,2 3,3 WAO 134, ,7 152,5 Wajong 257,6 249,8 268, Volume bespaarde uitkeringen WAZ WAO Wajong Gemiddelde bespaarde uitkering (x 1 miljoen) WAZ WAO Wajong Bron: De ontvangsten zijn afkomstig van SZW. De volume en prijsgegevens zijn gebaseerd op informatie van het UWV. 63

6 De prestatiegegevens zijn alle beschikbaar vanuit de huidige gegevensinwinningen. Voor de te ontwikkelen doelmatigheidsindicator wordt in follow-up gegeven aan het onderzoek naar kosten per arbeidsplaats via een benchmark. 4.4 Budgetflexibiliteit De Wsw is een gebudgetteerde regeling. Het centrale deel van de begroting wordt jaarlijks op grond van bestuurlijke afspraken met de VNG vastgesteld. Het decentrale deel van de begroting wordt in oktober voorafgaand aan het begrotingsjaar aan de gemeenten toegekend. De budgetflexibiliteit voor is vrijwel nihil. Tabel 4.8 Budgetflexibiliteit Beleidsartikel (x 1 000) Totaal geraamde kasuitgaven Waarvan apparaatsuitgaven 465 Programmauitgaven % % % % % Waarvan op 1 januari Juridisch verplicht 99 Bestuurlijk maar niet juridisch gebonden Beleidsmatig gereserveerd ogv een regeling of beleidsprogramma Beleidsmatig nog niet ingevuld Totaal De programmauitgaven zijn voor het overgrote deel direct bestemd voor de uitvoering van de Wsw (decentrale deel). De budgettoekenningen worden in september, voorafgaand aan het jaar waarop ze betrekking hebben, toegekend. Daarmee zijn bij aanvang van het begrotingsjaar de programmauitgaven bijna volledig juridisch verplicht en vanaf beleidsmatig gereserveerd o.g.v. medebewindswetgeving. Het overige centrale deel heeft betrekking op subsidies die de uitvoering van de Wsw ondersteunen. 4.5 Veronderstellingen van beleid Sinds is er geen jaarlijkse verhoging van de taakstelling meer ter verkleining van de wachtlijst. Er was steeds sprake van onderrealisatie. De verwachting is dat in de onderrealisatie kleiner zal zijn dan in en de realisatie de taakstelling zal naderen. De wachtlijst is in gelijk gebleven. De eindstand van is personen. In 2001 was er nog sprake van een afname met 13%. Een groeiende wachtlijst kan ook een effect hebben op de gemiddelde wachtduur. De gemiddelde wachtduur loopt de laatste jaren sterk terug. Het is nog onduidelijk of deze daling zich in voort zal zetten. Het streven naar een maximale wachtduur van 12 maanden is nog niet gerealiseerd. Om dit streven te realiseren zijn met de VNG in afspraken gemaakt die in in regelgeving geoperationaliseerd dienen te worden. Onbekend is wat de consequenties voor de wachtlijstomvang zijn van enerzijds onafhankelijker indicatiestelling door de CWI (minder indicaties) en anderzijds een geactiveerd uitstroombeleid vanuit de bijstand (Wwb) en de veranderingen op het terrein van gesubsidieerde arbeid (Wiw en ID-banen). Een bijdrage aan de realisatiedoelstelling begeleid werken zal zijn, dat met het wetsvoorstel indicatie Wsw ook geregeld wordt dat SW-bedrijven zelf begeleid werken mogen uitvoeren. 64

7 4.6 VBTB-paragraaf De noodzakelijke prestatiegegevens zijn via de Wsw-monitor en via de Voorlopige Volumeopgaven van gemeenten beschikbaar. Door de verbeterde kwaliteit van de uit de monitor aangeleverde gegevens kan een beter inzicht verkregen worden of de gestelde doelstellingen gerealiseerd worden. Tabel 4.9 Beschikbare en beschikbaar komende prestatie-indicatoren en kengetallen Operationele doelstelling Informatie Stand van zaken 1. Het realiseren van aangepaste arbeid voor diegenen die hiervoor zijn geïndiceerd 2. Het bevorderen van arbeidsbekwaamheid van de SW-werknemer, mede met het oog op het kunnen verrichten van arbeid onder zo normaal mogelijke omstandigheden. Aantal arbeidsplaatsen in het kader van de Wsw Beschikbaar (in standaardeenheden) Verwachte aantal personen op de wachtlijst Wsw Beschikbaar Verblijfsduur op de wachtlijst Wsw Beschikbaar Aandeel plaatsingen in begeleid werken t.o.v. Beschikbaar totale aantal plaatsingen In zal onderzoek van start gaan naar de bekostiging van SW-arbeidsplaatsen. Het onderzoek is erop gericht inzicht te krijgen in objectieve (financiële) indicatoren en kengetallen als onderbouwing van de subsidie. Vanaf zal aan gemeenten een integraal verslag over de uitvoering gevraagd worden. In dit verslag zal de financiële verantwoording en beleidsmatige informatie worden opgenomen. 65