Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download ""

Transcriptie

1 Sacrale Neurostimulatie voor Fecale Incontinentie.. Dr. Henk Thieren Dr.Jean-Marc Gillardin Abdominale Heelkunde AZ Sint-Lucas Brugge

2 Overzicht : Definities + Scores. Cijfers bekkenbodempathologie. Geschiedenis SNS. Wat is SNS? Hoe werkt SNS? SNS voor wie? Plaatsing SNS. Resultaten.

3 Definities :

4 Fecale incontinentie : Recidiverend verlies van gas en/of stoelgang gedurende minstens 1 maand bij een persoon met een ontwikkelingsleeftijd van min. 4 Jaar.

5 Scores : CCF score voor incontinentie. Cleveland Clinic Weston, Florida.

6 CCF score voor fecale incontinentie :

7 Bekkenbodem Pathologie :

8 Bekkenbodem Pathologie : Urinaire incontinentie. Fecale incontinentie. Constipatie. Levator syndroom (rectale pijn) Vaginale en/of Rectale Prolaps (hemorroïden) Rectocoele, Enterocoele, Cystocoele. Pelvis Pijn. Dyspareunie.

9 Bekkenbodem Pathologie : Enkele Cijfers > 50 % Vrouwen > 55j hebben één of meer problemen tgv bekkenbodem dysfunctie. 1/9 vrouwen zal bekkenbodem chirurgie ondergaan. Onderrapportage van symptomatologie tgv schaamte. 1/3 vrouwen heeft sfincterbeschadiging tgv partus.

10 Bekkenbodem Pathologie: Enkele Cijfers 30 % vrouwen met overactieve blaas of urinaire incontinentie zijn fecaal incontinent. 20 % patiënten met vaginale prolaps zijn fecaal incontinent. 60% bejaarden in RVT zijn urinair en/of fecaal incontinent.

11 Moderne Geschiedenis SNS:

12 Geschiedenis SNS : 1981 SNS voor Urinaire Pathologie. FDA 1997 Urinary Urgency Incontinence FDA 1998 Urinaire Retentie.

13 Geschiedenis SNS : Bij toenemende expertise in behandeling Urinaire problematiek onverwachte verbetering constipatie en fecale incontinentie. Tanagho EA, Schmidt RA. Bladder pacemaker: scientific basis and clinical future. J Urol 1982;20: eerste SNS voor fecale incontinentie. Matzel KE, Stadelmaier U, Hohenfellner M, et al. Electrical stimulation for the treatment of fecal incontinence. Lancet 1995;346:

14 Wat is SNS? Hoe werkt SNS? Relevante Anatomie. Fysiologie.

15 Anatomie : Foramen S3 convergentie : Somatische bezenuwing. Sympatische bezenuwing. Parasympatische bezenuwing.

16 Anatomie :

17 Somatische Neuro-Anatomie : Nervus Pudendus : Onstaat uit anterieure takken S2,3,4. Verloopt in Kanaal van Alcock. Externe anale sfincter, spieren, huid perineum. Bezenuwing levatoren : Ontstaan rechtstreeks uit S2,3,4 proximaal van N. Pudendus.

18 Fysiologie van het Somatisch Systeem : Stimulatie N. pudendus : Contractie interne anale sfincter. Stimulatie Proximale Zenuwen : Contractie Levatoren.

19 Parasympatische bezenuwing : Voornaamste effecten Stimulatie colon motiliteit. Relaxatie interne anale sfincter. Sympatisch systeem

20 Doel SNS? Door toedienen elektrische stimuli restfunctie bekkenbodemspieren activeren. Hoe werkt het? GEEN IDEE!!!!

21 Waarschijnlijk effect SNS Verbeteren reservoirfunctie Rectale gevoeligheid Verbeteren werking bekkenbodemspieren Rechtstreeks effect op zenuwbanen (cortico-anale excitatie) Toename rusttonus anaal sfincterapparaat Effect op Bloedtoevoer Autonome zenuwfunctie

22 Kandidaten voor SNS? Falen Conservatieve Therapie bij Sfincterdegeneratie trauma Prolaps Na anteriorresectie Ruggemergletsel (Partieel) bewaarde Sfincterfunctie-anatomie.

23 Behandeling Fecale Incontinentie :

24 Voordelen SNS Minder invasief Veilig Goeie resultaten Duidelijke verbetering : % Volledige continentie : % Minder complicaties Proefstimulatie!!!

25 Techniek van Plaatsing :

26 In de Praktijk : Stadium I : PNE: peripheral nerve evaluation: Identificatie van sacrale zenuw met optimale respons (locale of algemene anesthesie) Naald canulatie S3 + insertie electrode + fluoroscopy+ motor response ( bellows response plantar flexie van ipsilaterale grote teen of andere tenen) + stimulatie door externe stimulator. Onmiddellijk plaatsen van tined lead (definitieve) met draagbare stimulator

27 Respons op Sacrale Stimuli

28 Video :

29 In de Praktijk : Selectie kandidaat na multidisciplinaire screening. Kandidaat houdt defecatie dagboek bij. Proefstimulatie met tined lead voor min 2 weken. Beoordeling resultaat. Aanvraag RIZIV bij gunstig resultaat. Definitieve inplanting.

30 Proefstimulatie :

31 In de praktijk : Controle 3 weken postop. Controle na maanden. Reprogrammering op vraag patiënt. Niet te snel lead/stimulator verwijderen.

32 Wettelijk Toegelaten Indicaties : a) Fecale incontinentie zoals gedocumenteerd door middel van een dagboek (een gemiddelde van 2 incontinentie episodes/week) sedert meer dan 3 maanden (uitgezonderd in geval van perineale reconstructie na abdomino-perineale amputatie van het rectum); b) Geen andere heelkundige reconstructie mogelijk; c) Onvoldoende effect (falen) van de medische behandeling; d) Onvoldoende effect van biofeedback therapie; e) Geen uitwendige rectumprolaps;

33 Vervolg : f) Geen chronische aandoening van het darmstelsel zoals IBD (inflammatoire darmziekte); g) Geen chronische diarree (als diarree de belangrijkste oorzaak van de incontinentie is); h) Geen definitieve stoma; i) Geen anatomische contra-indicaties voor het plaatsen van een elektrode of een prothese; j) Geen bloedingziekte; k) Geen psychiatrische aandoening of fysische handicap die het adequate gebruik van een inplant zou verhinderen.

34 Wettelijk Bepaalde Contra- indicaties : a) Elke contra-indicatie van sacrale neuromodulatie voor (begeleidende) urinaire aandoeningen; b) Aangeboren anorectale misvormingen; c) Afwezigheid van een circumferentieel intacte uitwendige sfincter al dan niet na vroeger heelkundig herstel (beperkte defecten zijn geen contra-indicatie); d) Tijdens de zwangerschap; e) Progressieve zenuwziekten.

35 Vergoeding : Enkel na akkoord van het College van geneesheren-directeurs voorafgaand aan de implantatie. Hiertoe wint het College voor elk individueel dossier advies in bij de Technische Raad voor Implantaten.

36 Vergoeding : Via de verzekeringsinstelling van de rechthebbende wordt de aanvraag om verzekeringstegemoetkoming aan het College van geneesheren-directeurs overgemaakt.

37 Inhoud aanvraag : Aard, het merk en het type van het toestel. Omstandig medisch rapport waarin wordt aangetoond dat alle andere mogelijke therapieën voor behandeling van fecale incontinentie (dieet, medicatie, lavementen en bio-feedback training, restauratieve heelkundige ingreep...) werden uitgeprobeerd en faalden.

38 Inhoud Aanvraag : In hetzelfde medisch verslag moeten ook de uitslagen vermeld staan van de anorectale drukmeting, RX tijdens het persen, elektrofysiologisch onderzoek incl. PNTML (pudendal nerve terminal motoric latency) en de echo-endoscopie. endoscopie.

39 Beslissing : De beslissing van het College wordt tezelfdertijd aan de verzekeringsinstelling, de aanvragende chirurg en de ziekenhuisapotheker meegedeeld. In geval van definitieve implantatie engageert de chirurg zich om het opvolgprotocol te respecteren.

40 In de Praktijk : Stadium II : Na 2 weken succesvol (> 50% verbetering) = implantatie van interne stimulator in gluteale regio (Interstim Medtronic) Levensduur batterij +- 8 y Complicaties :: 5-26%. pijn (9-26%) wondinfectie(3-17%) (meestal oppervlakkig)

41 Externe Stimulator Definitieve Stimulator

42 Resultaten SNS voor fecale incontinentie :

43 BESLUIT Belangrijk (invaliderend) probleem Multidisciplinaire aanpak Conservatieve- heelkundige aanpak SNS Recente techniek Veelbelovend Geselecteerde patiënten

44 Vragen?

Sacrale neurostimulatie voor incontinentie. Week van de urologie Dr. M. Abasbassi

Sacrale neurostimulatie voor incontinentie. Week van de urologie Dr. M. Abasbassi Sacrale neurostimulatie voor incontinentie Week van de urologie Dr. M. Abasbassi 26-09-2018 SNS voor incontinentie Enkele feiten Diagnostiek Alternatieven Sacrale neurostimulatie Conclusie SNS voor incontinentie

Nadere informatie

Chirurgische technieken voor fecale incontinentie

Chirurgische technieken voor fecale incontinentie Chirurgische technieken voor fecale incontinentie Dr. S. Van den Broeck Dienst Abdominale-, Kinder- en Reconstructieve Heelkunde UZ Antwerpen Chirurgische technieken Anterieur Sfincterherstel Sacral Nerve

Nadere informatie

BEKKENBODEMPATHOLOGIE EEN OVERZICHT. Frank van Sprundel dienst algemene heelkunde ZNA Stuivenberg

BEKKENBODEMPATHOLOGIE EEN OVERZICHT. Frank van Sprundel dienst algemene heelkunde ZNA Stuivenberg BEKKENBODEMPATHOLOGIE EEN OVERZICHT Frank van Sprundel dienst algemene heelkunde ZNA Stuivenberg Bekkenbodempathologie (pelvic floor disorders) uitgebreide variabiliteit aan klachten presenteert zich

Nadere informatie

Darmfunctiestoornissen na low anterior resectie behandeling en preventie

Darmfunctiestoornissen na low anterior resectie behandeling en preventie Darmfunctiestoornissen na low anterior resectie behandeling en preventie Isala Dr. H.L. van Westreenen gastro-intestinaal chirurg ~9:00 uur ~16:00 uur Isala Titel van de presentatie 01-01-2013 pagina 2

Nadere informatie

Anatomie van de bekkenbodem. Dr. Carine Petré, medische beeldvorming

Anatomie van de bekkenbodem. Dr. Carine Petré, medische beeldvorming Anatomie van de bekkenbodem Dr. Carine Petré, medische beeldvorming BEKKENBODEM complexe multifunctionele eenheid : - actieve en passieve steun van viscerale organen - regelt continentie - coördineert

Nadere informatie

Fecale urge incontinentie

Fecale urge incontinentie Fecale urge incontinentie Minisymposium 30 maart 2019 Prof. Dr. H. De Schepper Coördinator Klein Bekken Kliniek UZA Afdeling Gastro-enterologie en Hepatologie Casus Man, 34 jaar VG banaal, wel altijd gevoelige

Nadere informatie

Dr. A-S. Goessaert SACRALE NEUROMODULATIE, RESULTATEN BIJ URINAIRE INCONTINENTIE

Dr. A-S. Goessaert SACRALE NEUROMODULATIE, RESULTATEN BIJ URINAIRE INCONTINENTIE Dr. A-S. Goessaert SACRALE NEUROMODULATIE, RESULTATEN BIJ URINAIRE INCONTINENTIE SNM In 1979 ontdekt In 1997 goedgekeurd door FDA voor urgeincontinentie Sindsdien steeds meer indicaties: Dysfunctionele

Nadere informatie

IWC 3 Fecale Incontinentie

IWC 3 Fecale Incontinentie IWC 3 Fecale Incontinentie David D.E. Zimmerman, colorectaal chirurg ETZ (Elisabeth TweeSteden Ziekenhuis), Tilburg @ZimNL Patiënte 59 jarige dame, reed 2 jaar bij tijd en wijle incontinent voor gevormde

Nadere informatie

Reparatie van de vaginale prolaps. Dr Jochen Darras Uroloog AZ Damiaan

Reparatie van de vaginale prolaps. Dr Jochen Darras Uroloog AZ Damiaan Reparatie van de vaginale prolaps Dr Jochen Darras Uroloog AZ Damiaan Anatomie van het vrouwelijk bekken Wat is vaginale prolaps? verzakking van de blaas, baarmoeder en/of darm Types prolaps Voorste vaginaal

Nadere informatie

Obstipatie bij kinderen. Dr. Ilse Hoffman Kindergastro-enterologie U.Z. Gasthuisberg, Leuven

Obstipatie bij kinderen. Dr. Ilse Hoffman Kindergastro-enterologie U.Z. Gasthuisberg, Leuven Obstipatie bij kinderen Dr. Ilse Hoffman Kindergastro-enterologie U.Z. Gasthuisberg, Leuven Normaal stoelgangspatroon postnataal: 99% defaecatie binnen 48 uren borstvoeding volwassenen: 3x/dag tot 3x/week

Nadere informatie

Chirurgie bij fecale incontinentie Multidisciplinaire approach

Chirurgie bij fecale incontinentie Multidisciplinaire approach Chirurgie bij fecale incontinentie Multidisciplinaire approach Dr. S. Van den Broeck Abdominale, Kinder en Reconstructieve Heelkunde UZ Antwerpen Chirurgie bij fecale incontinentie Multidisciplinaire approach

Nadere informatie

Michel Wyndaele Uroloog UMC Utrecht. Bijscholingsdag Urotherapie 22 maart 2019

Michel Wyndaele Uroloog UMC Utrecht. Bijscholingsdag Urotherapie 22 maart 2019 Michel Wyndaele Uroloog UMC Utrecht Bijscholingsdag Urotherapie 22 maart 2019 OPSLAG EVACUATIE *Embryologie *Anatomie *Innervatie *Fysiologie Laterza R., et al. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol, 2011 MainLineHealth.org

Nadere informatie

InterStim -therapie. Innovating for life. Voor een overactieve blaas of verlies van ontlasting.

InterStim -therapie. Innovating for life. Voor een overactieve blaas of verlies van ontlasting. InterStim -therapie Voor een overactieve blaas of verlies van ontlasting. Ook voor patiënten met een blaasledigingsstoornis of bij chronische obstipatie. Innovating for life Sacrale Neuromodulatie met

Nadere informatie

Percutane tibial nerve stimulation bij een overactieve blaas (O.A.B.) schwa-medico Nederland BV 1

Percutane tibial nerve stimulation bij een overactieve blaas (O.A.B.) schwa-medico Nederland BV 1 Percutane tibial nerve stimulation bij een overactieve blaas (O.A.B.) schwa-medico Nederland BV 1 } Desiree Oostveen } Schwa-medico Nederland } Schwa-medico Duitsland } Forum Salutare schwa-medico Nederland

Nadere informatie

Sacrale Neuromodulatie

Sacrale Neuromodulatie Sacrale Neuromodulatie Voor een overactieve blaas of verlies van ontlasting. Ook voor patiënten met een blaasledigingsstoornis of bij chronische obstipatie. Innovating for life Figuur 1. Geïmplanteerde

Nadere informatie

Anale fissuur. Centrum voor Algemene Heelkunde. Dr. Tom Feryn. www.dokterferyn.be

Anale fissuur. Centrum voor Algemene Heelkunde. Dr. Tom Feryn. www.dokterferyn.be Centrum voor Algemene Heelkunde Dr. Tom Feryn www.dokterferyn.be Anale fissuur www.proctologiekliniek.be www.facebook.com/doktertomferyn www.youtube.com/doktertomferyn Wat is een anale fissuur? Een anale

Nadere informatie

. J '. : c : : i i v'-'i M.'! > ' : ' ;! ', v : ' * ' ' ** ;>" '! ' " ( " ;. ' ' ' ;. ;, : T : i «- ;; '.' i -, /

. J '. : c : : i i v'-'i M.'! > ' : ' ;! ', v : ' * ' ' ** ;> '! '  (  ;. ' ' ' ;. ;, : T : i «- ;; '.' i -, / Samenvatting I 757 S a m e n v a t t i n g ^"-; ''"-"' '""' "' ""' '' - - *' ^ ' w ^'^?.-. J '. : c : : i i v'-'i M.'! > ' : ' ;! ', v : ' * ' ' ** ;>" '! ' " ( " ;. ' ' ' ;. ;, : T : i «- ;; '.' i -,

Nadere informatie

OAB, urodynamica en behandelingsmogelijkheden. De blaas de baas. Pieter M. Groenendijk Uroloog MC Haaglanden, Den Haag/Leidschendam

OAB, urodynamica en behandelingsmogelijkheden. De blaas de baas. Pieter M. Groenendijk Uroloog MC Haaglanden, Den Haag/Leidschendam OAB, urodynamica en behandelingsmogelijkheden De blaas de baas Pieter M. Groenendijk Uroloog MC Haaglanden, Den Haag/Leidschendam Iets over mijzelf Uroloog in het MCH sinds 2011, hiervoor 8 jaar in RdGG

Nadere informatie

heelkunde 2 informatiebrochure Altemeier

heelkunde 2 informatiebrochure Altemeier heelkunde 2 informatiebrochure Altemeier Inhoudstafel 1. Inleiding 4 2. Wat is een rectale prolaps? 4 3. Voorbereiding 5 4. De operatie 5 5. Mogelijke verwikkelingen 6 6. Na de operatie 6 7. Ontslag 7

Nadere informatie

Obstipatie en faecale incontinentie bij ouderen

Obstipatie en faecale incontinentie bij ouderen Obstipatie en faecale incontinentie bij ouderen when the going gets tough Judith Jonker Geriater Inhoud Obstipatie Definitie Prevalentie Typen Secundaire factoren Rode vlaggen Kliniek Behandelopties Fecale

Nadere informatie

Functionele problematiek van de bekkenbodem:

Functionele problematiek van de bekkenbodem: Functionele problematiek van de bekkenbodem: wat de algemeen gynaecoloog moet weten van de urogynaecologie Karlijn Schweitzer UMC Utrecht / Bergman Clinics Vrouwenzorg Disclosure belangen spreker (Potentiële)

Nadere informatie

Bekkenfysiotherapie Diagnostiek en Therapie. Joke Groot, Bekkenfysiotherapeut

Bekkenfysiotherapie Diagnostiek en Therapie. Joke Groot, Bekkenfysiotherapeut Bekkenfysiotherapie Diagnostiek en Therapie Joke Groot, Bekkenfysiotherapeut Gezondheid Health as the ability to adapt and to self manage, in the face of social, physical and emotional challenges. Huber

Nadere informatie

BBD: Bowel Bladder Dysfunction

BBD: Bowel Bladder Dysfunction BBD: Bowel Bladder Dysfunction Bladder Dysfunction Dr. Leen Geyskens Kinderarts, interesse in bedplassen en continentieproblematiek Symposium 5 jaar kindergeneeskunde 20/9/2014 Blaasdysfunctie: moeilijkheden

Nadere informatie

Sacrale neuromodulatie effectief bij fecale incontinentie en intacte kringspieren; een prospectieve studie

Sacrale neuromodulatie effectief bij fecale incontinentie en intacte kringspieren; een prospectieve studie Oorspronkelijke stukken Sacrale neuromodulatie effectief bij fecale incontinentie en intacte kringspieren; een prospectieve studie ö.uludaǧ, m.darby, c.h.c.dejong, w.r.schouten en c.g.m.i.baeten Fecale

Nadere informatie

Neurostimulator bij overactieve blaas of urine-retentie

Neurostimulator bij overactieve blaas of urine-retentie Neurostimulator bij overactieve blaas of urine-retentie In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten tot het laten plaatsen van een neurostimulator (InterStim therapie). Dit vanwege overactieve

Nadere informatie

Wanneer een stoma? Dr.Speybrouck Sabrina Dr.T.Tollens, Dr.C.Aelvoet en dr.jp Vanrykel Algemene en abdominale heelkunde AZ Imelda Bonheiden

Wanneer een stoma? Dr.Speybrouck Sabrina Dr.T.Tollens, Dr.C.Aelvoet en dr.jp Vanrykel Algemene en abdominale heelkunde AZ Imelda Bonheiden Wanneer een stoma? Dr.Speybrouck Sabrina Dr.T.Tollens, Dr.C.Aelvoet en dr.jp Vanrykel Algemene en abdominale heelkunde AZ Imelda Bonheiden Colostomie Ileostomie Urostomie (ileale conduit) Oesophagostomie

Nadere informatie

Het LAR syndroom (low anterior syndroom) JOSE S MIT SENIORVERPLEEGKUNDIGE POLI HEELKUNDE UMCU

Het LAR syndroom (low anterior syndroom) JOSE S MIT SENIORVERPLEEGKUNDIGE POLI HEELKUNDE UMCU Het LAR syndroom (low anterior syndroom) JOSE S MIT SENIORVERPLEEGKUNDIGE POLI HEELKUNDE UMCU Optredend bij: (Low )anterior resectie Rectosigmoidresectie Na voorbehandeling met chemoradiatie of radiatie

Nadere informatie

Dr. Marijke C.Ph. Slieker-ten Hove. Bekkenfysiotherapeut

Dr. Marijke C.Ph. Slieker-ten Hove. Bekkenfysiotherapeut Naam Bekkenfysiotherapeut Titel proefschrift/thesis Samenvatting Dr. Marijke C.Ph. Slieker-ten Hove Ja Pelvic Floor Function and Disfunction in a general female population Algemeen Het hoofdonderwerp van

Nadere informatie

PATIËNTENFOLDER ANESTHESIOLOGIE & PIJNPOLI TENS-behandeling

PATIËNTENFOLDER ANESTHESIOLOGIE & PIJNPOLI TENS-behandeling PATIËNTENFOLDER ANESTHESIOLOGIE & PIJNPOLI TENS-behandeling Uw arts heeft voorgesteld een behandeling door middel van TENS uit te voeren. In deze folder geven wij u hier informatie over. Uw arts bespreekt

Nadere informatie

nical improvements in SNM and the long-term results in our clinic. We concluded that SNM provides lasting benefit in patients with refractory

nical improvements in SNM and the long-term results in our clinic. We concluded that SNM provides lasting benefit in patients with refractory SUMMARY Sacral Neuromodulation (SNM) is an established treatment for patients with refractory lower urinary tract dysfunction. Since the FDA approval in 1997 there have been many advancements in technical

Nadere informatie

Urologische vragenlijst

Urologische vragenlijst Urologische vragenlijst www.urologischcentrum.be Urologische vragenlijst Naam: Leeftijd: Geslacht: Datum: Is er een systemische ziekte en zo ja welke? Gewicht: BMI: Bladderscan: Neurologische en mentale

Nadere informatie

PATIËNTENFOLDER Ruggenmergstimulatie bij chronische pijn Neurostimulator

PATIËNTENFOLDER Ruggenmergstimulatie bij chronische pijn Neurostimulator PATIËNTENFOLDER Ruggenmergstimulatie bij chronische pijn Neurostimulator Inleiding Een neurostimulator is een apparaat, lijkend op een pacemaker, dat door middel van een operatie wordt geïmplan-teerd.

Nadere informatie

LAR Syndroom. Dr DERUYTER LIEVEN. Low Anterior Resectie Syndroom A Z S I N T - J A N B R U G G E - O O S T E N D E A V

LAR Syndroom. Dr DERUYTER LIEVEN. Low Anterior Resectie Syndroom A Z S I N T - J A N B R U G G E - O O S T E N D E A V LAR Syndroom Low Anterior Resectie Syndroom Dr DERUYTER LIEVEN Het LAR Syndroom staat voor klachten die ontstaan na een volledige of gedeeltelijke verwijdering van de endeldarm. A Z S I N T - J A N B R

Nadere informatie

actagroeninge 07.2015 - Nr 22 Incontinentie: sacrale neurostimulatie Acute lage rugpijn Acute behandeling van het ischemisch cva Palliatief beleid

actagroeninge 07.2015 - Nr 22 Incontinentie: sacrale neurostimulatie Acute lage rugpijn Acute behandeling van het ischemisch cva Palliatief beleid actagroeninge 07.2015 - Nr 22 Incontinentie: sacrale neurostimulatie Acute lage rugpijn Acute behandeling van het ischemisch cva Palliatief beleid Inhoud Fecale incontinentie: behandeling door sacrale

Nadere informatie

Neurostimulatie bij blaasproblemen (PTNS)

Neurostimulatie bij blaasproblemen (PTNS) UROLOGIE Neurostimulatie bij blaasproblemen (PTNS) BEHANDELING U wordt op dag om uur verwacht op de poli/afdeling. Als u verhinderd bent, wilt u dit dan tijdig melden en een nieuwe afspraak maken? Neurostimulatie

Nadere informatie

Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG

Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG > Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG 0530.2014146694 Zorginstituut Nederland Pakket Eekholt 4 1112 XH Diemen Postbus

Nadere informatie

Chirurgische behandeling darmcarcinoom

Chirurgische behandeling darmcarcinoom ONCOLOGISCH ZORGPROGRAMMA KEMPEN Regionale Vormingscel Oncologie Maandag 10 februari 2014 Dr. Maarten Michiels H.Hartziekenhuis Mol Chirurgische behandeling darmcarcinoom Fast facts Anatomie, fysiologie,

Nadere informatie

Nieuwe ESPGHAN richtlijnen bij obstipatie

Nieuwe ESPGHAN richtlijnen bij obstipatie Nieuwe ESPGHAN richtlijnen bij obstipatie Dr. S. Vande Velde Dienst kindergastro-enterologie UZ Gent Prof Dr Van Winckel Prof Dr Van Biervliet Dr De Bruyne 1 Meisje 8 jaar oud Op spoed met mama, al 2 maand

Nadere informatie

Laparoscopische ventrale rectopexie

Laparoscopische ventrale rectopexie Laparoscopische ventrale rectopexie 51.009N-140401 Diensthoofd Proctologie Jan Yperman Ziekenhuis Briekestraat 12 8900 Ieper T: 057 35 72 00 www.yperman.net/proctologiekliniek Wat is een laparoscopische

Nadere informatie

Laparoscopische ventrale rectopexie

Laparoscopische ventrale rectopexie Laparoscopische ventrale rectopexie T: 057 35 72 00 www.yperman.net/proctologiekliniek Jan Yperman Ziekenhuis Briekestraat 12 8900 Ieper 51.009N 140401 www.yperman.net 057 35 35 35 info@yperman.net Diensthoofd

Nadere informatie

Prolaps Rectum en anus. Chirurgie

Prolaps Rectum en anus. Chirurgie Prolaps Rectum en anus Chirurgie Inhoudsopgave Anale prolaps / Rectumprolaps 4 Onderzoek 6 Behandeling 7 Vragen 9 3 Anale prolaps / Rectumprolaps Er is sprake van een prolaps als weefsel, dat zich normaal

Nadere informatie

Interuniversitaire cursus bijzondere bekwaamheid in de pelvische reëducatie en de perinatale kinesitherapie

Interuniversitaire cursus bijzondere bekwaamheid in de pelvische reëducatie en de perinatale kinesitherapie Interuniversitaire cursus bijzondere bekwaamheid in de pelvische reëducatie en de perinatale kinesitherapie Lokaal: Universitair Ziekenhuis Antwerpen - Auditorium Kinsbergen Dag 1 (dagverantwoordelijke:

Nadere informatie

Incontinentie voor ontlasting

Incontinentie voor ontlasting CHIRURGIE Incontinentie voor ontlasting Het onwillekeurig verlies van ontlasting U bent verwezen naar de polikliniek chirurgie omdat u last heeft van onwillekeurig verlies van ontlasting of verlies van

Nadere informatie

PLASTISCHE HEELKUNDE Art. 14c pag. 1 officieuze coördinatie

PLASTISCHE HEELKUNDE Art. 14c pag. 1 officieuze coördinatie PLASTISCHE HEELKUNDE Art. 14c pag. 1 "c) de verstrekkingen die tot het specialisme plastische heelkunde (DB) behoren : 250132 250143 Geschrapt door K.B. 26.3.2003 (in werking 1.4.2003) 250154 250165 Geschrapt

Nadere informatie

Proctologie voor de huisarts

Proctologie voor de huisarts Proctologie voor de huisarts overzicht en nieuwe mogelijkheden Dr. Yves Pirenne Dr. Dirk Vervloessem Algemene Heelkunde Huisartsensymposium 22 maart 2014 Proctologische aandoeningen Frequente pathologie

Nadere informatie

patiënteninformatie algemene heelkunde Altemeier

patiënteninformatie algemene heelkunde Altemeier patiënteninformatie algemene heelkunde Altemeier ALGEMEEN ZIEKENHUIS SINT-JOZEF Oude Liersebaan 4-2390 Malle tel. 03 380 20 11 - fax 03 380 28 90 azsintjozef@emmaus.be - www.azsintjozef-malle.be Dit ziekenhuis

Nadere informatie

Overactieve blaas en bekkenbodem bij MS

Overactieve blaas en bekkenbodem bij MS Overactieve blaas en bekkenbodem bij MS Frank Van der Aa, MD, PhD Functionele en Reconstructieve Urologie Neurourologie Departement Urologie, UZ Leuven Nationaal MS centrum Melsbroek hersenen blaas T10-L2

Nadere informatie

urologische vragenlijst vrouw

urologische vragenlijst vrouw urologische vragenlijst vrouw VIGNET Mantelzorg: Beroep: Hobby s: Naam en adres van huisarts: Telefoon: Mutualiteit: Is er een systemische ziekte en zo ja welke? diabetes - AHT - hartfalen - Gewicht: kg

Nadere informatie

Academische bekkenzorg samen met de regio: Toegevoegde waarde

Academische bekkenzorg samen met de regio: Toegevoegde waarde Academische bekkenzorg samen met de regio: Toegevoegde waarde Symposium bekkenzorg in optima forma. Eindhoven 24 November 2017 Gommert van Koeveringe, MD, PhD, Fellow EBU, urologist Professor en afdelingshoofd,

Nadere informatie

De bekkenfysiotherapeut helpt met diagnostiek en behandeling van klachten in het gebied van buik, bekken, bekkenbodem en lage rug

De bekkenfysiotherapeut helpt met diagnostiek en behandeling van klachten in het gebied van buik, bekken, bekkenbodem en lage rug De bekkenfysiotherapeut helpt met diagnostiek en behandeling van klachten in het gebied van buik, bekken, bekkenbodem en lage rug folder voor verwijzers Bekkenfysiotherapie Als huisarts of specialist ziet

Nadere informatie

De bijzondere kwalificatieregels en criteria die de vroedvrouw toelaten de kennis en beheersing van de bekkenbodem uit te voeren: de basisopleiding

De bijzondere kwalificatieregels en criteria die de vroedvrouw toelaten de kennis en beheersing van de bekkenbodem uit te voeren: de basisopleiding De bijzondere kwalificatieregels en criteria die de vroedvrouw toelaten de kennis en beheersing van de bekkenbodem uit te voeren: de basisopleiding I. Inhoud Op 25 mei 2010 heeft de Federale Raad voor

Nadere informatie

RX defaecografie. Informatiebrochure

RX defaecografie. Informatiebrochure RX defaecografie Informatiebrochure 1 2 Geachte mevrouw, meneer Deze brochure is een uitgave van de dienst radiologie van het Sint- Andriesziekenhuis Tielt. Hiermee willen we u graag wat meer informatie

Nadere informatie

Aambeien. Bloedverlies. Jeuk. Zwelling aan de aars. Soms pijn. Aambeien (hemorroiden) veroorzaken een variërend aantal klachten zoals:

Aambeien. Bloedverlies. Jeuk. Zwelling aan de aars. Soms pijn. Aambeien (hemorroiden) veroorzaken een variërend aantal klachten zoals: Aambeien Aambeien (hemorroiden) veroorzaken een variërend aantal klachten zoals: Bloedverlies Jeuk Zwelling aan de aars Soms pijn Wat zijn aambeien? Hoe stelt de arts zijn diagnose? Hoe behandel je aambeien?

Nadere informatie

Bekkenfysiotherapie. multidisciplinair samenwerken

Bekkenfysiotherapie. multidisciplinair samenwerken Bekkenfysiotherapie multidisciplinair samenwerken MSc Bekkenfysiotherapie: Lieke Wiggers (Fysiotherapie Noordman) Margo Versteeg (Fysiotherapie de Werfheegde) 3 november 2016, EZH-conferentie Inhoud Bekkenbodem

Nadere informatie

bekkenfysiotherapeut Lichen Sclerosus

bekkenfysiotherapeut Lichen Sclerosus De rol van de bekkenfysiotherapeut in de behandeling van Lichen Sclerosus Vragen 03-11-2018 Tine van den Bos Bekkenfysiotherapeut MSPT Inhoud Anatomie Symptomen Beantwoorden van vragen Vragen Wat is er

Nadere informatie

26 Fecale incontinentie

26 Fecale incontinentie 59-Chirurgie 26 01-06-2005 11:35 Pagina 473 473 26 Fecale incontinentie C.G.M.I. Baeten Een 40-jarige vrouw meldt zich op de polikliniek omdat ze veel problemen heeft met het ophouden van de ontlasting.

Nadere informatie

Neurostimulatie. Versie augustus objectid vzw Jessa Ziekenhuis Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt,

Neurostimulatie. Versie augustus objectid vzw Jessa Ziekenhuis Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt, Versie augustus 2016 - objectid 234786 vzw Jessa Ziekenhuis Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt, www.jessazh.be Inhoud 1. Inleiding p. 2 2. De therapeutische ladder p. 3 3. Ruggenmergstimulatie p. 4 4. Hoe

Nadere informatie

Maaike Terra. Faecal incontinence: diagnosis and treatment

Maaike Terra. Faecal incontinence: diagnosis and treatment Maaike Terra Faecal incontinence: diagnosis and treatment Het voornaamste doel van het onderzoek gepresenteerd in dit proefschrift was het verzamelen van gegevens van wetenschappelijke kwaliteit om een

Nadere informatie

Behandelopties voor incontinentie na een prostaatkankeroperatie. K.C. van Dalen, uroloog 6 oktober 2015

Behandelopties voor incontinentie na een prostaatkankeroperatie. K.C. van Dalen, uroloog 6 oktober 2015 Behandelopties voor incontinentie na een prostaatkankeroperatie K.C. van Dalen, uroloog 6 oktober 2015 Incontinentie = ongewenst urineverlies Soorten incontinentie Stressincontinentie (SUI) Urineverlies

Nadere informatie

Chapter 10. Samenvatting en conclusies

Chapter 10. Samenvatting en conclusies Chapter 10 Samenvatting en conclusies 139 140 Hoofdstuk 1 Geeft een overzicht van de geschiedenis van bekkenbodemdisfunctie en bekkenfysiotherapie, in Nederland en het buitenland. Dit proefschrift concentreert

Nadere informatie

Buikpijn, obstipatie en fecale incontinentie bij kinderen

Buikpijn, obstipatie en fecale incontinentie bij kinderen Buikpijn, obstipatie en fecale incontinentie bij kinderen Congres Kinderverpleegkunde 2.0 laat je upgraden! Rita van den Tooren-de Groot Kinderarts HMC Haaglanden Medisch Centrum Den Haag 27 september

Nadere informatie

CONTINUE CONTROLE GEEFT VERTROUWEN. Sacrale neuromodulatie SNM met het InterStim -systeem Bij een overactieve blaas of verlies van ontlasting.

CONTINUE CONTROLE GEEFT VERTROUWEN. Sacrale neuromodulatie SNM met het InterStim -systeem Bij een overactieve blaas of verlies van ontlasting. CONTINUE CONTROLE GEEFT VERTROUWEN Sacrale neuromodulatie SNM met het InterStim -systeem Bij een overactieve blaas of verlies van ontlasting. Implanteerbare neurostimulator Elektrodedraad Figuur 1. Geïmplanteerd

Nadere informatie

FEDERALE OVERHEIDSDIENST SOCIALE ZEKERHEID

FEDERALE OVERHEIDSDIENST SOCIALE ZEKERHEID FEDERALE OVERHEIDSDIENST SOCIALE ZEKERHEID 16 MAART 2006 Koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 14 september 1984 tot vaststelling van de nomenclatuur van de geneeskundige verstrekkingen

Nadere informatie

Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation (TENS)

Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation (TENS) Patiënteninformatie Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation (TENS) rkz.nl Wat is Pijn? Pijn is in eerste instantie een waarschuwingssignaal dat aangeeft of ons lichaam beschadigd is of dreigt te worden.

Nadere informatie

Low Anterior Resectie Syndroom (LARS) Informatiebrochure patiënten

Low Anterior Resectie Syndroom (LARS) Informatiebrochure patiënten Low Anterior Resectie Syndroom (LARS) Informatiebrochure patiënten 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Wat is en Low Anterior Resectie Syndroom (LARS)?... 4 Wat zijn veelvoorkomende syndromen?... 5 Potentiële risicofactoren

Nadere informatie

Incontinentie voor ontlasting

Incontinentie voor ontlasting CHIRURGIE Incontinentie voor ontlasting Het onwillekeurig verlies van ontlasting U bent verwezen naar de polikliniek chirurgie omdat u last heeft van onwillekeurig verlies van ontlasting of verlies van

Nadere informatie

De bekkenfysiotherapeut helpt met diagnostiek en behandeling van klachten in het gebied van buik, bekken, bekkenbodem en lage rug

De bekkenfysiotherapeut helpt met diagnostiek en behandeling van klachten in het gebied van buik, bekken, bekkenbodem en lage rug De bekkenfysiotherapeut helpt met diagnostiek en behandeling van klachten in het gebied van buik, bekken, bekkenbodem en lage rug folder voor verwijzers Bekkenfysiotherapie Als huisarts of specialist ziet

Nadere informatie

INFORMATIEFOLDER VOOR PATIËNTEN

INFORMATIEFOLDER VOOR PATIËNTEN Operatie aambeien INFORMATIEFOLDER VOOR PATIËNTEN Binnenkort wordt u geopereerd aan hemorroïden of aambeien. In deze folder vindt u meer informatie over de opname en de ingreep. 1. WAT ZIJN HEMORROÏDEN?

Nadere informatie

Wat is zenuwstimulatie PTNS? Wanneer PTNS? U komt niet in aanmerking voor PTNS als u: Voorbereiding

Wat is zenuwstimulatie PTNS? Wanneer PTNS? U komt niet in aanmerking voor PTNS als u: Voorbereiding PTNS behandeling In deze folder vindt u informatie over PTNS (Percutaneous Tibial Nerve Stimulation). Dit is een behandeling waarbij een onderbeenzenuw wordt gestimuleerd via kleine elektrische prikkelingen.

Nadere informatie

Wat is zenuwstimulatie PTNS? PTNS staat voor: Percutaneous : door de huid heen

Wat is zenuwstimulatie PTNS? PTNS staat voor: Percutaneous : door de huid heen PTNS behandeling 2 Inleiding In deze folder vindt u informatie over PTNS (Percutaneous Tibial Nerve Stimulation). Dit is een behandeling waarbij een onderbeenzenuw wordt gestimuleerd via kleine elektrische

Nadere informatie

METHODOLOGIE & TECHNISCHE FICHE KWALITEITSINDICATOR POSTOPERATIEVE MORTALITEIT RECTUMKANKER ( )

METHODOLOGIE & TECHNISCHE FICHE KWALITEITSINDICATOR POSTOPERATIEVE MORTALITEIT RECTUMKANKER ( ) METHODOLOGIE & TECHNISCHE FICHE KWALITEITSINDICATOR POSTOPERATIEVE MORTALITEIT RECTUMKANKER (2014-2016) A. In- en exclusiecriteria voor deze studie Inclusiecriteria: Patiënten gediagnosticeerd met een

Nadere informatie

Urineincontinentie bij vrouwen Dr. Peter De Wil, uroloog Kliniek Sint Jan. Ontmoetingsavond 4/4/2019 MCH Wezembeek

Urineincontinentie bij vrouwen Dr. Peter De Wil, uroloog Kliniek Sint Jan. Ontmoetingsavond 4/4/2019 MCH Wezembeek Urineincontinentie bij vrouwen Dr. Peter De Wil, uroloog Kliniek Sint Jan Ontmoetingsavond 4/4/2019 MCH Wezembeek Wanneer urine incontinentie? Als de druk in de blaas hoger is dan de druk in de urethra!

Nadere informatie

Chapter 1 Chapter 2 Chapter 3

Chapter 1 Chapter 2 Chapter 3 SUMMARY Chapter 9 132 Summary Chapter 1 provides an introduction to this thesis which contains background information from a historical perspective. In sacral neuromodulation (SNM) an electrical current

Nadere informatie

Samenvatting Lichamelijk onderzoek Aanvullend onderzoek

Samenvatting Lichamelijk onderzoek Aanvullend onderzoek Anorectale klachten zijn buitengewoon hinderlijk en sociaal invaliderend. Vaak voorkomende anorectale klachten zijn fecale incontinentie, bekkenbodem hypertonie met obstipatie, hemorroïden, fissura ani,

Nadere informatie

Programma. Ketenzorg Arnhem

Programma. Ketenzorg Arnhem Programma 17.30 Incontinentie/ Valpreventie 18.30 Bijdrage ergotherapeut 19.00 Pauze 19.10 Pitch Verbeterplan 20.30 Pauze 20.45 Waarom ouderenzorg, Take home Message 21.00 Afsluiting Incontinentie: Mictie

Nadere informatie

Implantatie van een sacrale neurostimulator

Implantatie van een sacrale neurostimulator Implantatie van een sacrale neurostimulator µµ ASZ CAMPUS AALST DIENST UROLOGIE Merestraat 80 9300 Aalst T +32 (0)53 76 49 93 F +32 (0)53 76 49 94 URO02@asz.be Website: www.urologie-asz-aalst.be CAMPUS

Nadere informatie

Drukmeting van de anus en endeldarm (anorectale manometrie)

Drukmeting van de anus en endeldarm (anorectale manometrie) ENDOSCOPIE Drukmeting van de anus en endeldarm (anorectale manometrie) ONDERZOEK Drukmeting van de anus en endeldarm (anorectale manometrie) Binnenkort krijgt u een onderzoek, waarbij de druk in uw endeldarm

Nadere informatie

Urine-incontinentie bij vrouwen

Urine-incontinentie bij vrouwen Urine-incontinentie bij vrouwen Urine-incontinentie bij vrouwen Urine-incontinentie is het ongewild verlies van urine. Het is een veel voorkomend probleem. Een op de vier vrouwen jonger dan 65 lijdt aan

Nadere informatie

Anaal abces Anale fistel

Anaal abces Anale fistel Anaal abces Anale fistel Jan Yperman Ziekenhuis Briekestraat 12 8900 Ieper www.yperman.net 057 35 35 35 info@yperman.net Inleiding Deze folder geeft u informatie over een anaal abces & anale fistel en

Nadere informatie

Neurostimulatie darmcontrole SNS

Neurostimulatie darmcontrole SNS Neurostimulatie darmcontrole SNS Beste patiënt Hebt u last van ontlastingsverlies of obstipatie (verstopping)? Dan bent u niet de enige.problemen met darmcontrole komen vaker voor dan u denkt. Meer dan

Nadere informatie

Perianale fistel. Centrum voor Algemene Heelkunde. Dr. Tom Feryn.

Perianale fistel. Centrum voor Algemene Heelkunde. Dr. Tom Feryn. Centrum voor Algemene Heelkunde Dr. Tom Feryn www.dokterferyn.be Perianale fistel www.proctologiekliniek.be www.facebook.com/doktertomferyn www.youtube.com/doktertomferyn Wat is een perianale fistel? Een

Nadere informatie

Neurostimulatie bij blaasproblemen (PTNS)

Neurostimulatie bij blaasproblemen (PTNS) UROLOGIE Neurostimulatie bij blaasproblemen (PTNS) BEHANDELING U wordt op dag om uur verwacht op de poli/afdeling. Als u verhinderd bent, wilt u dit dan tijdig melden en een nieuwe afspraak maken? Neurostimulatie

Nadere informatie

SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN. NORGALAX, 0,12 g / 10 g, gel voor rectaal gebruik. 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING

SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN. NORGALAX, 0,12 g / 10 g, gel voor rectaal gebruik. 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL NORGALAX, 0,12 g / 10 g, gel voor rectaal gebruik. 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Actief bestanddeel: Natriumdocusaat 0,12

Nadere informatie

Humeral SuturePlate en schroeven DFU-0139 NIEUWE HERZIENING 11

Humeral SuturePlate en schroeven DFU-0139 NIEUWE HERZIENING 11 Humeral SuturePlate en schroeven DFU-0139 NIEUWE HERZIENING 11 A. BESCHRIJVING VAN HET MEDISCHE HULPMIDDEL De Arthrex Humeral SuturePlate is een vergrendelend plaat-en-schroefsysteem met laag profiel.

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING HOOFDSTUK 1 Ieder jaar worden in Nederland ongeveer 2 500 nieuwe gevallen van rectumcarcinoom gediagnosticeerd. Vijfenzeventig procent van de rectumcarcinomen is resectabel en

Nadere informatie

Incontinentie na radicale prostatectomie

Incontinentie na radicale prostatectomie Incontinentie na radicale prostatectomie Kinesitherapeutische bijdrage. Geuns Annemie 1 I. Inleiding Radicale prostatectomie is in de laatste jaren een veel voorkomende ingreep geworden. In vele gevallen

Nadere informatie

Neurostimulatie, zonder brein geen pijn. Kris Verbeke Verpleegkundig Pijnspecialist Multidisciplinair Pijncentrum AZ Delta Roeselare

Neurostimulatie, zonder brein geen pijn. Kris Verbeke Verpleegkundig Pijnspecialist Multidisciplinair Pijncentrum AZ Delta Roeselare Neurostimulatie, zonder brein geen pijn Kris Verbeke Verpleegkundig Pijnspecialist Multidisciplinair Pijncentrum AZ Delta Roeselare - Definities pijn - Classificaties volgens duur & oorsprong - Chronische

Nadere informatie

hoofdstuk 08 08-03-2001 15:24 Pagina 107 Samenvatting

hoofdstuk 08 08-03-2001 15:24 Pagina 107 Samenvatting hoofdstuk 08 08-03-2001 15:24 Pagina 107 Samenvatting Kinderen met urine-incontinentie en/of urineweginfecties kunnen worden onderverdeeld in 3 groepen. ( de 4de groep, kinderen met een neurologische stoornis

Nadere informatie

Wat is een PTNS behandeling

Wat is een PTNS behandeling PTNS behandeling Inleiding Op de polikliniek urologie is een afspraak met u gemaakt voor een PTNS behandeling. PTNS staat voor: Percutane: door de huid heen Tibial: scheenbeen Nerve: zenuw Stimulation:

Nadere informatie

Aambeien. Patiënteninformatie. Algemene en Abdominale heelkunde

Aambeien. Patiënteninformatie. Algemene en Abdominale heelkunde Aambeien Patiënteninformatie Algemene en Abdominale heelkunde Inhoudstafel 1. Wat zijn aambeien?... 3 2. Behandelingsmogelijkheden... 4 2.1. LONGO-operatie... 5 2.2. Uitgebreide (radicale) hemorroïdectomie...

Nadere informatie

DE BEKKENBODEM IN HIGH DEFINITION

DE BEKKENBODEM IN HIGH DEFINITION DE BEKKENBODEM IN HIGH DEFINITION De juiste diagnose & doelgerichte behandeling Met de MAPLe begrijpt u de bekkenbodem BEKKENFYSIOTHERAPIE IN HIGH DEFINITION Een doelgerichte en effectieve behandeling

Nadere informatie

Inhoud. De gezonde vrouw 19. Factoren van de baring 31. Woord vooraf 13. Inleiding 15. uitdrijvingsfase 62 HOOFDSTUK Gezonde voeding 19

Inhoud. De gezonde vrouw 19. Factoren van de baring 31. Woord vooraf 13. Inleiding 15. uitdrijvingsfase 62 HOOFDSTUK Gezonde voeding 19 Inhoud Woord vooraf 13 Inleiding 15 HOOFDSTUK 1 De gezonde vrouw 19 1.1. Gezonde voeding 19 1.2. Gezonde psyche en gedrag van de vrouw tijdens de reproductieve leeftijd 22 1.3. Plaats van bevallen en zorgmodellen

Nadere informatie

Polikliniek pijngeneeskunde TENS BEHANDELING

Polikliniek pijngeneeskunde TENS BEHANDELING Polikliniek pijngeneeskunde TENS BEHANDELING Uw arts heeft voorgesteld een behandeling door middel van TENS uit te voeren. In deze folder geven wij u hier informatie over. Uw arts bespreekt een aantal

Nadere informatie

Neurostimulatie en intrathecale pijnpompen bij de chronische pijnpatiënt

Neurostimulatie en intrathecale pijnpompen bij de chronische pijnpatiënt Neurostimulatie en intrathecale pijnpompen bij de chronische pijnpatiënt Dr Geert Buyse AZ Damiaan Oostende Neurochirurgisch Centrum Noord West Vlaanderen Symposium pijnteam AZ Damiaan 13-12-2011 Neurostimulatie

Nadere informatie

TOTAALRUPTUUR. De rol van de bekkenfysiotherapeut

TOTAALRUPTUUR. De rol van de bekkenfysiotherapeut TOTAALRUPTUUR De rol van de bekkenfysiotherapeut Inhoud Achtergronden totaalruptuur Anatomie anale kanaal Mechanisme defecatie en continentie Definities en indelingen sfincterrupturen Risicofactoren, therapie.

Nadere informatie

OBSTIPATIE BIJ KINDEREN boweldysfunction. Dr. Liesbet Vercammen Kindergastro-enterologie AZ Turnhout

OBSTIPATIE BIJ KINDEREN boweldysfunction. Dr. Liesbet Vercammen Kindergastro-enterologie AZ Turnhout OBSTIPATIE BIJ KINDEREN boweldysfunction Dr. Liesbet Vercammen Kindergastro-enterologie AZ Turnhout Normaalwaarden neonaat: 90% meconium < 24 u. zuigeling 0-3 maanden: BV: gemiddeld 3 x per dag ontlasting.

Nadere informatie

DE BEKKENBODEM IN HIGH DEFINITION

DE BEKKENBODEM IN HIGH DEFINITION DE BEKKENBODEM IN HIGH DEFINITION De juiste diagnose & doelgerichte behandeling Met de MAPLe begrijpt u de bekkenbodem BEKKENFYSIOTHERAPIE IN HIGH DEFINITION Een doelgerichte en effectieve behandeling

Nadere informatie

K.B K.B B.S In werking

K.B K.B B.S In werking K.B. 27.3.2012 + K.B. 8.5.2012 B.S. 30.5.2012 In werking 1.7.2012 Artikel 28 VERSTREKKERS VAN IMPLANTATEN K.B. 8.5.2012 B.S. 30.5.2012 Wijzigen Invoegen Verwijderen 1. Worden geacht in de bevoegdheid te

Nadere informatie