Uittreksel. Foundation. Systems Design and Development. Information. Exameneisen ... i otæ. \ ... Testen.. Producten.. Proces.. 30% Technieken..."...

Transcriptie

1 35% " Information Uittreksel Systems Design and Development Foundation ) i otæ \ I <~1 JI e ~ Exameneisen Proces 30% Producten 15% Technieken " Testen 10% Gf)automatiseerde hulpmiddelen 10%

2 Methode [Proces van_sz!j!~emontwikkeling :30<}i; J -----~--"- Systeem::: Stelsel van elementen dat erop gericht is een bepaald doel of resultaat te bereiken Voorbeeld fysiek svsteem: computersysteem (tastbaar) Voorbeeld abstract svsteem:ontwerp van een woning (proces) Voorbeeld ODen systeem: organisatie (wisselwerking met omgeving) Organisatie:;;;; In een bepaalde omgeving opererend samenwerkingsverband van mensen en middelen, gericht op het bereiken van gestelde doelstellingen Op te delen in 3 systemen: L Transformatie systeem: Totstandbrenging van producten of diensten en omvat de primaire processen 2 Beslissingsysteem: Besturing van de primaire processen,3 Informatiesysteem: Het geheel van activiteiten, faciliteiten (:n procedures vvaarmce een organisatie haar infol'matiebehoefte tbv de bedrijfsvoering vervuil Hoofdliinel1 bij ontwikkeling van een systeem: 1 Analyse: Gegevens -en proces georiënteerd: Problemen en oorzaken in kaart brengen, Oplossingen zoeken Aanbevelingen hard -en software doen ~ Koston/batenanalyse voor verdere realisatie vh systeem 2, Ontwerp: Gegevens -en proces georiënteerd: Oplossingsrichting kiezen Globaal basisontwerp (wat gaat het informatiesysteem doen?) F'unctionele beschrijving vh informatiesysteem Hoe moet het systeem werken om de functies uit de functionele beschrijving uit te kunnen voeren? 3 Realisatie Bouw systeem Systeemmodules realiseren Gegevensbestanden creëren Subsystemen afzonderlijk testen Subsystemen in relatie testen Conversie Gegevensgeoriënteerde benadering: gegevens adhv veranderingen bezien en processen maken Procesgeoriënteerde benadering: Proces staat centraal gegevens worden bij proces gezocht, Belangrijkste aspecten systeemontwikkeling: Integratie van deelsystemen in infrastructuur Kwaliteit wordt bepaald dool' effectiviteit en niet de techniek Levensduur Ontwikkelkosten Duurzaamheid Efficiency Methodiek Stratez!<] & - Techniek Geree_dschan Methode: Verzameling voorschriften en regels die gehanteerd wordt bij het oplossen van problemen of het uitvoeren van onderzoek In meer of mindere mate systematische denk of werkwijze om een probk~em op te lossen (Hoe) Het is een werkwijze en een hulpmiddel LET Opl!Iet jo'; de ontv,'erper die uiteindelijk het informatiesysteem ontwikkelt en niet de methode Teci!llÙ2!s vormt het gereedschap dat binnen een methode gehanteerd kan worden, (\\T aarmee) De methodische aanpak wordt noodzakelijk door de complexiteit van het ontwikkelproces door toenemende gebruikersdeelname, integratie van de systemen, duurzaamheid, efficiency en effectiviteit De bruikbaarheid van een methode hangt af van het soort probleem, welke gebruikers en in welke omgeving ontwikkeld moet vvol'den 2

3 Methodiek: De leer van de methoden voor praktijk; De denkwijze achter een praktijkgerichte methode Methodologie:De leer van de methoden voor theorievorming (Wetenschappelijk) Strategie: E:en plan dat ten minste bevat: een omschrijving van de doelstelling de motivering van de keuze voor methode Ontwikkelmethoden zijn toegespitst op het feitelijk ontwikkelen van een informatiesysteem \Vaarbij effectiviteit en efficiency centraal staan Soorten ontwikkelmethoden: Systeemontwikkeling van kleine systemen Systeemontwikkeling waarbij standaard programmatuur wordt gebruikt Systeemontwikkeling op maat (maatwerk) Efficiencv: efficiënt beheer van ontwikkelproces en de duurzaamheid van de systemen Effectiviteit: het te ontwikkelen systeem komt werkelijk tegemoet aan de informatiebehoeften Effectiviteit is onder te verdelen in : CommunicatÎe: eenduidige beschrijving wat er ontworpen is (schematechnieken, diagrammen, teksten) Complexiteitsreductie: top+down benadering getoetst dool' bottom-up benadering Overdraagbaarheid werkwijze, opgedane ervaringen, probleem formuleringen en resultaten Volledigheid: stappen moeten op elkaar aansluiten en de ontwikkelmethode is daarbij ondersteunend Mijlpaalproducten: Documenten die tijdens of aan het einde van de fase moeten worden opgeleverd en goedgekeurd Verwijzing naar gedetailleerde informatiebronnen die nodig zijn om de desbetreffende fase goed te kunnen doorlopen Prioriteit wordt voornamelijk bepaald door'; Verwachte voordelen gebaseerd op kosten-batenanalyse Kans op succes Snelheid waarmee het systeem operationeel kan zijn Behoefte aan het nieuwe systeem Betekenis voor de organisatie Faseren: In stappen verdelen, in logische volgorde plannen en aanbrengen van duidelijke meetpunten van de project activiteiten om tot het gewenste resultaat te komen Mijlpalen als beslissingpunten hebben voor projectbesturing en evaluatie projectvoortgang Verantwoordelijkheden goed beleggen Org-anisatie laten weten hoe de systeemontwikkeling (verhoopt Risico's verminderen door bijsturing Fasering volgens pl'oiectmanagement: 1 Initiatiefase <Idee): Ideeën gestalte geven; Afbakening project 2, l1efinìtiefas~(\nat): Analyse probleem; Eisen & wensen bepalen; Resultaat formuleren 3 Ontwer-pfase(Hoe): Oplossingen & alternatieven ontwikkelen en Keuze maken 4 Voorbereidingsfase(Hoe te maken): Richtlijnen opstellen; Werkwijzen ontwikkelen; Hulpmiddelen bepalen 5 Realisatiefase (Doen): Geformuleerde eindresultaat realiseren 6 Nazordase (lnstandhouden): Gebruik; Onderhoud; Beheer Beheersen: Regelende en sturende activiteiten obv GOKIT (geld, organisatie, bvaliteit, informatie, tijd) Beslissen:Evaluatie en Go/No go obv fase overgangsrapport 3

4 Fasering- volg-ens Svstem Develonment Methodolog-v (SDM): o Informatìeplannìng (probleem definitie): Gaat vooraf aan feitelijke systeemontwikkelproces en legt basis voor ontwikkeling van informatiesysteem in een groter geheel Eén keer uitgevoerd! DOJ~J: l\laken Informatieplan waarin beschreven wordt waarop de organisatie op korte en lange termijn in zijn informatiebehoefte kan voorzien Situatieanalyae: onderzoek in hoeverre de bestaande informatiesystemen de doelstelling van de organisatie ondersteunen (verkennende en strategische functie) Adviesvorming Miilnaalnroducten informaticnlanning-: PVA Rapport situatìeanalyse Informatiearchitectuurplan Projectplan Informatieplan 1 Definitiestudie (probleem analyse): Waarom is het een probleem? Aanvang systeemontwikkeling en beoordeling of het informatiesysteem: l"technisch haalbaar 2- Economisch verantwoord 3-Sociaal aanvaardbaar Miilnaalproducten Definitiestudie: PVA Specificatie systeemeisen Beschrijving gekozen systeemoplossing Raamwerk acceptatieprocedure Systeemontwikkelingsplan Rapport definitiestudie 2 Functioneel ontwero (probleem analyse) (basisontwerp): Wat gaat het systeem doen? Gebruikerskant Opdelen in subsystemen; Opstellen Systeemeisen en Ontwerpspecificaties rekening houdend met: LvVelke functies moet het systeem verrichten Oogisch ontwerp) 20ntwerpen gegevensstromen en gegevensstructuren 3 Eisen tav performance, gebruiksvriendelijkheid ed 4 Testplannen ~1~aalproducten Functioneel ontwerp: PVA Gegevensstructuur Functiestl'uctuur Specificatie van interfaces naar andere deelsystemen Specificatie benodigde faciliteiten Bijgc\verkt systeemontwikkelingsplan Rapport functioneel ontwerp 3 Technisch ontwerp (probleem oplossen) (detailontwerp): Hoe moet subsysteem eea gaan realiseren? Venverkingskant systeem 1 Programmaspecificaties 2 Beeldscherm en formuherontwerp 3 Opslagstructuur ontwerp 4 Gebruik standaard programmatuur rvliiidfl<jæroducten technisch ontwerp: PVA $ Gedetailleerde gegevensstl'uctuur Gedetailleerde functiestructuur Specificaties voor interactie mens/computer Gedetailleerd testplan Implementatieplan Rapport technisch ontwerp <1

5 4 Realisatie: (probleem oplossen) Realiseren, Programma test en Systeemtest zodat werking voldoet aan gestelde eisen en verwachtingen Acceptatietest kan ook deze fase uitgevoerd (alhoewel meestal pas in invoeringsfase) J\;1iilnaalüJ'9JlJ:IiJen realisatie: rva Testrapport deelsystemen Rapport systeemtest Installatieplan deelsystemen Systeemdocumentatie Rapport acceptatietest Rapport realisatie 5 Invoering: 1 Acceptatietest met succes doorlopen 2 Conversie 3 Geschikt maken werkplekken en organisatie 4 Programmatuur en apparatuur installeren Fase eindigt na invoering en overdracht Invoering informatiesysteem kan: -Ineens: Snel maar riskant -Gefaseerd systeem moet dit aankunnen -Schaduw draaien: ineens en integraal overstappen, zonder overlast organisatie, maar dubbel werk verrichten Miilnaaluroducten invoerin2": rva Invoeringsplan Conversieplan Afgesloten projectdocumentatie Rapport invoering en overdracht 6 Gebruik & Beheer: Informatiesysteem moet blijven voldoen aan doelstellingen waarvoor het is opgezet 1 Oplossen storingen 2 Prestatieniveau meten en handhaven 3 Verbeteringen aanbrengen 4 Onderhouden van gegevensbestanden en apparatuur MiilpaalDroducten: Volledige systeembeschrijving Planningen en criteria voor periodieke beoordeling vh gebruik, het beheer en het budget planning van onderhoud op het informatiesysteem Rampenplan Beveiligingsplan Periodieke rapportage Basísfuncties SDM Veranderingsproces: verzameling activiteiten om veranderingsproces te beheersen Systeemontwikkeling: samenhangende activiteiten waarmee een informatie systeem wordt gespecificeerd en gerealiseerd Besturingsproces:Opstellen van uitgangspunten en een plan van aanpak (PVA) Valideringsproces: Activiteiten die nodig zijn om de kwaliteit van ontwikkelde producten te toetsen aan gebruikerseisen Elementen die in elke fase aanwezig dienen te ziin: (I Algemeen overzicht over de rol die de activiteit speelt in het totale proces Overzicht van de verantwoordelijkheden van en de gevolgen voor het management Beschrijving van de kwaliteitseisen en de manier waarop controle plaatsvindt Specifieke stappen die in de fase horen 5

6 Zonder documentatie kan een fase niet afgesloten worden omdat het in SDlVl termen onmogelijk is om goedkeuring te krijgen voor het ingaan van een volgende fase zonder documentatie Achterliggende gedachte: Huidige status is altijd bekend Status project is te bepalen adhv de documentatie Documentatie is up-ta-date en volledig Documentatie is beschikbaar voor beoordeling en goedkeuring Door goede documentatie kunnen personeelswisselingen opgevangen worden Het systeem wordt gebouwd zoals het door de ontwerpers is bedacht Het systeem zal voldoen aan de gebruikers wensen Voordelen SDM: Grotere systemen en projecten waarbij de functionele eisen geen onzekerheden geven Per fase verplicht documentatie opgebouwd Strakke fasering legt discipline op Nadelen SDM: Organisatie aspecten komen niet expliciet aan de orde Strakke werkwijze kan leiden tot starheid en iní1exibiliteit vveinig inhoudelijke steun aan ontwerp technieken DSDM: Dynamic Systems Development Method 1Ylethode voor productieve en snelle realisatie van IT projecten en volledig afhankelijk van leverancier, ontwerp methoden en ont\vikkelomgeving Gebaseerd op iteratieve, incrementele opleverstrategie Gebruikersgroepen managen de specificaties Best gebruikt als oplevertermijn vaststaat en de op te leveren functionaliteit nog onvolledig gespecificeerd is Visualiseerbare functionaliteiten als GUI's en rapporten DSDM Kenmerken Intensieve gebruikersparticipatie Evolutionair prototypen Kwaliteit Snelheid DSDM Principes 1 Actieve betrokkenheid van gebruikers noodzakelijk 2 DSDM teams moeten gemachtigd zijn besluiten te nemen 3 Aanpak is gericht op frequent opleveren van producten 4 Geschiktheid voor bedrijfsdoeleinden is essentieel voor acceptatie van de producten 5 Iteratieve en incrementele ontwikkeling noodzakelijk om convergeren tot een juiste oplossing 6 Alle wijzigingen kunnen tijdens het ontwikkelen teruggedraaid worden 7 Eisen worden op hoog niveau vastgelegd 8 Testen is geïntegreerd in de levenscyclus (alle fasen) 9 Samemverkende en coöperatieve houding van alle belanghebbenden DSDM ontwikkelfasen ] Toepasbaarheidsonderzoek(haalbaarheidsonderzoekJ Schatting tijd en middelen; is DSDl'vl juiste ontwikkelmethode?; kunnen voorwaarden om succesvol te zijn worden ingevuld? 2 Bedrijfsanalyse (bedrijfsonderzoekj Gebruikergroepen; bedrijfsprocessen; informatiebehoefte; technische basis, inrichting teams; definitie incrementele opdeling systeem; prioritering; beschrijving systeem architectuur; globale prototyping plan 3 Functioneel Model Iteratie (FMI) Bepalen wat de applicatie moet gaan doen; uitwerken functionele en informatie"eisen; ICT specialisten en gebruikers komen samen tot gewenste oplossing (facilitated workshops) 4 Ontwerp en Bouw Iteratie (OBI) Bepalen hoe de applicatie het moet gaan doen waarbij de geprioriteerde lijst met niet functionele eisen samen met een goedgekeurd functioneel prototype leiden zijn Prioritel'ing obb l\losco\ì\r (must, should, coujd, won't) Werkend systeem wordt opgeleverd 5 Implementatie afgeronde documentatie; opgeleide gebruikers; formeel geaccepteerd systeem; evaluatie 6

7 testen invoeren analyse creëren MAD: Modelbased Application Development Tijdens de analyse wordt een procesmodel van de activiteiten en de informatiebehoefte van en organisatie mbv een gegevensmodel opgesteld Is vorm van RAD, maar de nadruk ligt meer op modelleren waarbij systemen vanuit een 'modelmatige gepopuleercle repository' gegenereerd moeten kunnen worden J?X:Qçg,ßmodel: toont de beclrijfsactiviteiten en hun informatie uitwisseling GeueY9J2$_model: beschrijft de gerelateerde informatiebehoefte in termen van entiteiten en hun relaties en de geleden wetmatigheden(bijv met ERD diagram) Proces MAD: Tijdens de specificatie fase wordt van het informatiemodel een relationeel gegevensmodel afgeleid Cinterne schema) Dat model wordt aan een repository based applìcatiegenerator aangeboden Hieruit wordt de eerste systeemversie gegenereerd Vervolgens volgt en proces van protoyping en detaillering van de specificaties Dool' het tonen en bespreken van de gegenereerde systeemversies woerden reeds bekende informatieregels gevalideerd en de ontbrekende regels gespecificeerd De nieuwe specificaties worden aan de applicatiegenerator aangeboden waarop er een nieuwe systeemvel'sie wordt gegenereerd GebruikersDarticipatie in analysefase (bedrijfsmodelleren) en specificatiefase (systeemmodelleren) Repositorv based ajmhcatie!zenerator: TooI die op basis van een relationeel gegevens model generieke functionaliteit genereert(onderhoud- en navigatiefuncties) De overige systeemfunctionaliteit wordt middels regels gespecificeerd die aan het gegevensmodel worden toegevoegd UP: ljnijïed Proces Iteratief en iucrementeel ontwikkelproces gebaseerd op Object Oriented Model, met basis UML Op te delen in Ontwikkelfase (richt zich op één of meerdere werkprocessen) en WerkDrocessen Workflow UP - 1 Business Modeling bedrijfsmodel 2 Requirements Capture" specificaties systeem a Analysis & - Design systeemspecificaties en systeemontwerp) 4 Implementation' implementatiemodel - 5 Test en valideren tegen de systeemspecificaties gebaseerd op het testmodel - 6 Deployment en executeren vh systeem P_E1L\YQxJcflow \vord t:~q1lg~st:eld: Welke producten opgeleverd (artefact) Welke medewerkers (wor kers) Hoe samenwerking Ontwikkelfasen UP I Inception fase (haalbaarheidsonderzoek) Afkadering project; doelstellingen project bepalen; kennis en visie projeetteam optimaliseren 2 Elaboration fase (analyse & ontwerp) Specificaties en archìtectuur bepalen; detaillering; projectplan; analyse software architectuur; l'isicoanalyse 3 Construction fase (implementatie & test) ontwikkeling; test; middels iteraties project uitwerken; constante evaluatie dool' gebruikersgroep; Oplevering incrementele versie 4 Transition fase (invoering) Fouten oplossen en functionaliteit toevoegen (upgl'ades) totdat systeem opgeleverd kan worden aan gebruikf'l'sorganisatie Deze fase eindigt als er een nieuwe inception fase gestart wordt Top-down: Globaal in hoofdlijnen en dan detailleren lylodulaire opbouw Methode: SDlYl Strucured Analyses and Design Decompositie: Kleinere functionele delen uitgesplitst ivadelen: Vooral in het begin stadium belangrijke beslissingen nemen Gebruikersbehoeften zijn veranderlijk daardoor ontbreekt stabiele basis Bottum-up: Vanuit detail worden hoofdlijnen bepaald Inventarisatie elementaire gegevens en die structureren tot gegevensverzameling ivadeel: Lastig overzicht houden om tot samenhangend geheel te komen Middle out: Het stabiele Bedl'ijfsmodel als uitgangspunt Als de kern gebouwd, wordt daar rond een nieuwe laag gebouwd waarin aan de gebruikersbehoeften voldaan wordt 7

8 Procesmodel Gnformatiemodel): Toont informatiestroom door het systeem Gegevensverwerkende activiteiten (proces en functie) \vorden vastgelegd in activiteitenmodellen, functiemodellen Techmek: DFD (dataflow diagram) Contextdiag-ram: Toont het systeem als enkel systeemproces verbonden met externe objecten die een interactie hebben met het systeem Vanuit dit diagram wordt het systeem opgesplitst in subsystemen Proces: Processen transformeren invoer tot uitvoer (mag gelijktijdig uitgevoerd worden) WeeJgave: Cirkel óf rechthoek/vierkant met afgeronde hoeken Gegevensstroom: Verplaatsing van een groep of hoeveelheid gegevens óf fysieke zaken van het ene deel naar het andere deel van het systeem fyeel'ga ve: Pijlen Terminator: Weergave: Datastore: Datastroom verlaat het systeem (eindstation) Rechthoek Gebruikt om gegevensverzamelingen die aangelegd zijn aan te geven(opslagplaats) MetagcEfcvens: Gegevens over gegevens Data dictionarv: Metagegevens van alle processen, datastromen, elementaire gegevens ed vastgelegd om te voorkomen dat dubbele naamgeving tot spraakverwarring leidt Structuurkaart (structure chart): Geeft aan hoe functies worden opgedeeld in deelfuncties (functionele decompositie) (boomstructuur, netwerkstructuur) Procesgerichte aanpak Ontwikkeld door Yourdon en Constantine: mn als processen in systeem stabiel zíjn (registratiesysteem, signaleringsysteem functiegerichte aanpak zoals voorraadsysteem) 1 Bepaal DFD 2 Bepaal DFD lagere niveaus 3 Leid de structuurkaart af 4 Bepaal per proces het algoritme 5 Bepaal welke gegevens pel' proces nodig zijn voor invoer en welke worden opgeleverd als uitvoer * Stap 4 & t) leveren per proces een IPO op: input proce;;sing-output schema 6 Bepaal pel' gegeven de naam, betekenis, type, door welke processen als input/output gebruikt (data dictionary) 7 Het geheel levert het systeem op Gegevensmodel (datamodeú: Datagerichte aanpak waarbij gegevens centraal staan en de gewenste acties volgen uit de structuur van de gegevens Globaal te onderscheiden in 3 lagen: llogische gegevensmodel (conceptuele schema): Alle entiteiten (gegevens) die voor een organisatie van belang zijn inclusief hun onderlinge samenhang (relaties) worden eenduidig beschreven (beveiliging, aantal gebruikers gewenste l'espol1stij'áen) Techniek Entity Relationship Diagram (ERD) 2Beschriivim: van de gegevensopslag (interne schema): Beschrijving fysieke opslagstructuur van de gegevens In de databank worden actuele gegevens opgeslagen en onderhouden door het Database Management Systeem (DBMS) Bouwer vertaald het logische schema in technische specificaties: omzetten logisch model naar de fysieke opslagstructuul') 3Beschl'iiving- van het g-ebruik van de gegevens (externe schema) Filter: Beschrijving om de mogelijkheid om de gewenste en gedefinieerde toegang tav gegevens uit het logische gegevensmodel te realiseren (ook wel user view, sub schema en logical record genoemd) Technisch uitgevoerd door database administrator DBA en beoordeeld en beheerd door gegevensbeheerder GebrUIk Database applicaties waar het opvragen van informatie en analyseren ervan een belangrijk aspect is Attributen: Kenmerken van gegevens 8

9 Gebruikers, Functie Controlerenende Proces Interacties GedragsmodeI: Wanneer activiteiten onder welke condities en welke activiteiten door de processen moeten worden uitgevoerd met als doel inzicht verkrijgen in het dynamisch gedrag van het te modeleren systeem Aspecten dynamisch gedrag: - 1 Control flow of sturende stroom - 2 Interacties processen,deelsystemen 3 Volgorde van activiteiten - en contl'olflow bepalen mede volgorde activiteiten 4- Periodiciteit" l\1et interval uitgevoerde processen gvent driven 6 Data driven of functie wordt pas uitgevoerd als er een bepaalde gebeurtenis plaatsvindt wordt uitgevoerd als el' data wordt aangeboden Techniek: Sequence diagram, Event diagram, Toestandsdiagram, structured taal Gedragsmodel kan beschreven worden adhv Toestand, Conditie, Gebeurtenis door een eventlist met toestanden te maken of van begin naar eindtoestand te werken Dialoog model zijn de scenario's en dialogen met externe entiteiten Gebruik: Real-time systemen Object Georiënteerd model: Systeem bestaat uit samenwerkende objecten, alle views van het systeem zullen op een gelijkwaardige manier zijn te analyseren en modeleren (functie, gegevens en gedrag) Door betere aanpasbaarheid en onder houdbaarheid is 00 beter geschikt voor incrementele en evolutionaire ontwikkeling Domein: Omgeving, realístisch of abstract, waarin zich een verzameling objecten bevind die zich volgends bepaalde kenmerken en gedrag onderscheiden Obiect: Bestaan uit data of attributen (toestand) Instantie van klasse, Attribuut: Interne variabele waarin dat is opgeslagen Verzameling operaties of methoden die ander objecten kunnen aanroepen om iets met het object te doen Nlethoden: Voert operaties uit van een object als een ander object daarom vraagt Gedragsbepalend voor object Soort procedures die toegang hebben tot de interne variabelen van een object lvlethoden kunnen ook weer methoden aanroepen Mesae-e passim( Aanroepen van een methode van een object gebeurt door versturen bericht naar dat object Klasse: Vastleggen welke interne variabelen een object van die klasse kent en welke methoden er zijn en hoe die geïmplementeerd zijn (structuur en operaties) Voordeel inkapseling: Zolang de interface van extern zichtbare methoden hetzelfde blijft, kan de implementatie en representatie van een klasse aangepast worden zonder dat andere delen in het systeem hinder ervan ondervinden Code re"use: Hergebruik \vordt makkelijker door generalisatie, specialisatie overerving en inkapseling Class librarv: Bibliotheken van klassen 00 ontwikkelomeevineren: Visual Basic, Delphi en C++Builder Iteratief ontwikkelen:ln korte tijd worden objecten van het systeem ontwikkeld Lineair model: Activiteiten per ontwikkelfase na elkaar uitgevoerd waarbij geen terugkoppeling plaatsvindt naar de voorgaande fase (eenvoudige projecten) Watervalmodel: Fasemodel: fase voor fase vindt verder detaillering van beoogde systeem plaats Voordat nieuwe fase ingegaan wordt, moet de oude afgesloten zijn Gehele systeem wordt in een keer opgeleverd Lastig als wensen veranderen, omdat dit ontwikkelproces dat niet kan bijhouden Evolutionair model: Ontwikkeling in een serie van incrementen; iteratief Jncrem~rLteel: afzonderlijk bruikbare eenheid van het beoogde systeem met alles wat erbij hoort (documentatie, specificaties)!)ite-angsmunt: Groei en verandering kunnen niet gescheiden worden van de onhvikkeling Allg~re ben~{imine-en: Iteratìve APplicationQevelopment óf Rapid A,pplication J2evelopment Ontwik,kelmethode: DSDM: Dynamic Systems Development Method met als kenmerk: intensieve gebruikersparticipatie, evolutionair, kwaliteit, snelheid, gebaseerd op iteratieve, incrementele opleverstrategie 9

10 Prototyping: denkwijze waarbij de aandacht zich richt op de aanpak van het snel creëren van werkende systemen in een vroeg stadium van het ontwikkelingstraject, omdat el' geen eenduidige volledige en consistente functionele specificatie verkregen is Centraal staat efficiency van het ontwerpproces en het snel achterhalen van eisen en wensen tav het te ontwikkelen systeem en een sterke interactie met gebruikers 10

11 Producten van fasen in de systeemontwikkeling 15% Bedrijfsmodel (business architectuur): gaat in op de problematiek en probleemgebied binnen een organisatie en geeft in die zin, context aan voor het te ontwikkelen systeem Verschaft kennis omtrent: Informatiebehoefte Functionele eisen Omgevingseisen (gedrag) Prestatie eisen(performance) Organisatorische randvoorwaarden Informatiesysteemmodel: beschrijving van wat er gerealiseerd moet worden: Welke gegevens vvelke processen en functies zijn nodig Welke interactie Invulling randvoorwaarden Implementatiemodel: op welke manier wordt het systeem technisch gerealiseerd en met welke middelen Informatiesysteem kan gemodelleerd worden op basis van 1 Functies & processen 2 Gegevens 3 Gedrag nu _n n " _~~" _ \Velke functies of processen worden door het systeem uitgevoerd bij de verwerking van de gegevens(informatie) Data Flow Diagram (DFD): Schematechniek voor processen, datastromen en dataopslag teneinde een eenduidige en overzichtelijke voorstelling te geven van de eisen die aan het wat en hoe van een informatiesysteem worden gesteld, l\fet name gebruikt om gegevensverwerkende systemen en hele organisaties te modelleren Komt met name voor in de analysefase en de ontwerpfase Componenten DFD: Dataflow: gegevensstroom die het ene component verbind met het andere Processen: verwerking of transformatie van 0 de inkomende dataflow D naar de uitgaande dataflow Datastore: opslagplaats voor gegevens van waaruit gewijzigd kan worden gelezen, geschreven en 0 DI [] (P'spec): Detaillering proces op laagste niveau Beschrijving van wat de transformatie Terminator: Externe bron c/o bestemming van een dataflow Vallen buiten het kader van het informatiesysteem Processpecificaties tussen de invoer en uitvoerstroom inhoudt Onderdeel van functionele specs (wat gaat het proces met de gegevens doen?) Pspec vormt samen met DFD diagrammen één van de producten van een functioneel ontwerp Maakt deel uit van informatiesysteem model domein Beschriivine in 1 Beslissingstabel 2 Toestandsdiagram Eisen: Exact en eenduidig Overzichtelijk Functioneel Controleerbaar 3 Gestructureerd NL of ENG Leesbaar voor ontwikkelaar én gebruiker Data Dictionary: Beschrijving structuur en betekenis Programma specificatie: Opdrachten en acties die door een computerprogramma dienen te worden uitgevoerd Programma: instructiebeschrijving van wat de computer moet doen 11

12 Programmastructuur (programmaspecificatie): beschrijft de structuur van het programma en geeft de formulering voor het oplossen van het probleem(wat vraag) Kan worden vastgelegd door: Programma structuur diagrammen (PSD) Programma stroom schema's (PSS of Flow charts) Pseudo-code (gestructureerde taal in procedure vorm) Coderen: adhv programmaspecificaties een programma schrijven: vertalen van de specificaties in een programmeertaal die door een computer kan \vorden uitgevoerd Resultaat;::;:source programma Compileren: vertaalslag van de source-code(bron-code) in machine-codecinterne-code) Resultaat;::;:object programma Compiler: Programma dat compileert Functies: L Controle of de source-code voldoet aan de regels van de gebruikte programmeertaal (syntax"controle) 2 Vertalen van het souree programma naar de interne code Linken: Proces om een executable programma te verkrijgen van een of meer objectprogramma's door het koppelen van alle objectprogramma's en libraries Interpreter: Extra laag boven de hardware en besturingsprogramma van de computer Interpreteert de regels van het source programma zodat deze zonder compiler meteen kan worden uitgevoerd Virtual machine: Sourceprogramma wordt vertaald naar de interne code van de virtual machine die op zijn beurt weer de interne code van de computer hardware uitvoert u_ beschrijving van de gegevens en de relatie tussen die gegevens Veel gebruikte techniek is entity relationship diagram (ERD) Informatie behoefte in het bedrijfsmodel domein wordt geanalyseerd en dient als uitgangspunt voor de gegevensanalyse Gegevensmodel: beschrijving van het conceptuele schema waarna het interne of databasemodel wordt bepaald InformatiemodeI: de relatie tussen de entiteittypen bedrijfsfuncties wordt weergegeven Entity relationship model (ER"model) geeft aan: Welke entiteiten zijn er vvelke l'elationship bestaat er tussen entiteittypen Welke attributen bezitten de entiteittypen en relationships Entìteit: individueel voorkomen; objecten uit de werkelijkheid Entiteittypen: beschrijving entiteit Relatìonshìp: verband tussen objecten Relationshiptype: beschrijving relationship Attribuut: individueel voorkomen; voor het object relevante kenmerken Attribuuttype: beschrijving attribuut (bv artikel omschrijving of prijs) Gegevensmodel: Nadere analyse van de entiteittypen (WAT) Volgordelijke uitvoering actìviteiten om tot gegevens model te komen: 1 Entiteitanalyse (object analyse) 2 Bepalen van de relatie tussen de entiteittypen en hun attributen 8 Bepalen van de contraints (rules en beperkingen) 4 Redundantie controle Interactieanalyse: Analyse hoe en op welke manier gaan processen met elkaar om en hoe de gegevens het beste opgeslagen kunnen worden Opslagstructuur is afhankelijk van de vorm en organisatie van de gegevensbestanden en de database, De fysieke structuur bepaalt de keuze voor het opslagmedium Doel Interactieanalvse: goede afstemming en integratie van de twee modellen en de zekerheid verkrijgen of de modellen volledig en juist zijn Databasemodel (HOE:) Het databasemodel maakt deel uit van het implementatiemodel domein Database(gegevensbank): hoeveelheid met elkaar verband houdende gegevens en de definitie van die gegevens en hun onderlinge relatie Databaseschema: Vertalen van het gegevensmodel naar een implementatie Intensie: definitit: van de onderdelen van de database Extensie: waarden van de database Database management systeem (DBMS): componenten voor systeemprogrammatuur voor de toepassing van de acties op de gegevens zoals die beschreven zijn in het intern en externe schema Data manipulation language (DML): taal voor DBMS 12

13 Data description language (DDL): de gegevens in de databaseschema's worden hiermee beschreven Karakter van programmeertaal waarbij de gegevens van het externe conceptuele en interne schema worden gespecificeerd n " ~_~ww Bepahng dynamische aspecten vh systeem, interactie met andere systemen en gebruikers Doel dialoog: bepaalde handelingen (transactie) te verrichten om een taak te kunnen uitvoeren; Informatie uitwisseling tussen gebruikers Taakanalyse: Afstemming met gebruiker; Specificeert dialoogstructuur Hierbij kan prototyping goed gebruikt worden Fasen nodig voor ontwikkeling dialoog: 1 Transactie analyse Cinteractie met gebruiker) Aspecten: Taken van de gebruiker Werkwijze Systeemfunctie Esien en wensen vd gebruiker Type gebruiker 2 Dialoogbeschrijving mbv State Tl'ansition Diagram(STD) wordt beschreven welke berichten en in welke samenhang worden uitgewisseld tussen het systeem en de gebruiker Gericht op functioneel gedrag en maakt deel uit van Functioneel Ont\verp 3 User interface (GUI-graphical user interface) Beschrijving hoe de transactie berichten en dialogen geïmplementeerd worden bv scherm lay-out, invoervelden, formaat en menu's GUl is verantwoordelijk voor het presenteren en invoer van gegevens en dus niet voor de verwerking van de applicatie GUl heeft 2 verantwoordelijkheden: 1 De user interface laag presenteert informatie aan de gebruiker (View verantwoordelijkheid) 2 De user interface laag geeft gebruikersinvoer door aan de onderliggende applicatie lagen, (Controller verantwoordelijkheid) Responsetijden zijn in een gedistribueerde architectuur bepalend voor een succesvolle user interface _-+~-~~ ~ Object georienteerde modellering ~,-~,-~-~,-_--~ Re uirements Statisch gedrag Use-case dia ram Class diagram Object diagram -- Dynamisch gedrag Sequence diagram Collaboration diagram~ State diagram Activity diagram ---~--~---~-- Implementatie ~---~-~-_ Component diagram Deployment diagram -~-~- ---~-~-----~- ~,~--~~---~~~~,~-~--,_ Interactie van het systeem met externe entiteiten blackbox Statische structuur van de entíteiten vh systeem als klassen en hun relaties Statische structuur van de entiteiten vh systeem als ob'ecten en hun relaties, Events of messa ges in volorde van tijd tussen de entiteiten v h systeem, Interactie tussen objecten om bepaalde service of transactie uit te voeren Toestanden, events en acties waarin een object zich kan bevinden gedurende zijn bestaan Actîviteien die door een deel vh systeem worden uitgevoerd Interne Dow van de afhandleing van een bepaald event of rocessin van 4s:~p~~!~~!~"~~1-2iE_!l~E!!l~en object Softwarecomponenten vh system en de relaties ertussen, Softwarecomponenten za Is ze gebuikt worden in een bepaalde systeemconfiguratie 1 Domeinmodel (Hoe ziet de business eruit?) Beschrijft de aspecten uit de werkelijkheid waarin het systeem moet gaan werken Een domeinmodel bestaat alleen uit domeinklassenlet op: alleen de omgeving waarin het opereert niet de aspecten Welke relaties hebben objecten met elkaar 13

14 2 Applicatiemodel (Wat moet het systeem doen binnen het model?) Volgt uit het domeinmodel waarin naast de dorneinaspecten, de gebruikersinteractie met het systeem wordt beschreven De statische structuur en het dynamische gedrag vh systeem worden beschreven door het klassediagram en het sequencediagram, state diagram en activitydiagram Applicatieklassen: Alle klassen die de hele applicatie representeren voor de gebruiker De applícatie waar de gebruiker mee gaat werken is een instantie van alle applicatieklassen 00 kent geen strikte scheiding in ontv>'ikkelingsfasen Requirementfase:Bepalen functionele systeemeisen met als uitgangspunt het externe gedrag vh systeem gezien vanuit de gebruiker, waarbij externe aetors entiteiten zijn die buiten het systeem vallen Analysefase: Gebruikmakend van de domeinklassen worden de systeemeisen aan het model toegevoegd en dynamische aspecten in sequence diagrammen afgebeeld Domeinexperts en systeemontwikkelaar dienen allebei te onderschrijven dat het model klopt met de werkelijkheid Ontwerpfase: Alle niet-functionele eisen zoals performance, netwerk, hardware, databases, komen aan de orde Consistentie tussen diagrammen wordt bewaakt om alle informatie wordt teruggebracht naar het klassendiagram Dit is het klassendiagram dat de volledige specificatie van alle klassen (objecten) die worden geïmplementeerd in de volgende fase 3 Implementatiemodel (Hoe gaan we het systeem implementeren?) Complete implementatie van het systeem Implementatieklassen: Allen voor de specifieke implementatie vh systeem en bevatten geen informatie over het applîcatiedomein Utilityklassen: benodigd voor general services zoals datum en printen Verschil 00 en traditioneel: bij 00 zien we object die we in het domeinmodel zien ook weer in het implementatiernodel Omdat de modellen van elkaar zijn afgeleid is het makkelijker terug of vooruit te gaan Gedrag FUflcUes ûegevufls Hednjfi;müdid dwnhifi om diagram frd~ diaqtmn Ujj$í(1I~Z;:'i iiichilectuth IntIHlriittiINf;!j!{!l11niitlld jmf1m!1 Sllf-diJUL'lm llihi3jjglie Di!tklÜq DFD-diafjlarn P':;rWG E[~D'lhi1qJam l~nm;nptlj{jf!1 Sj,'~;tÜ+,jfi ârttiilu(;fuui!iliph!mhl1t;11wi!hldnl dnmrnd PS!) PSS D<1ta!J1t:,p(mH]el D(JL'~GlHH1I:1'~; SlII lüchnisdïè dfciji1ndutij ì'ol:rn'!{'tld,'il F,jlr it,,:'hu:c'ki'f! hj/if!i';'f i,'i'1 i"f'it),fi'lfji('iif<hjcl 14

15 De informatieanalist is de brug tussen de systeembouwers en de klant 11 DFD- data flow diagram: Techniek waarmee een (dee!)systeem wordt beschreven Functiegerichte benadering systeemonderzoek, maar ook wel gegevensgerichte benadering Decompositie: Onderverdelen van (dee])systemen in subsystemen DFD geeft geen antwoord op procedurele vragen DFD hoort altijd geleverd met een beschrijving van proces, stromen en opslagplaats Richtliinen opstellen DFD: Nummer de processen zodat verwijzen makkelijker is Kies betekenisvolle benamingen en pas op voor afkortingen en zelfgemaakte woorden en termen Eindproduct moet duidelijk, overzichtelijk en verzorg zijn Vermijd overtollige complexiteit Controleer interne consistentie en consistentie met gerelateerde DFD's Gegevensstromen die een proces op een bepaald niveau ion en uitstromen moeten overeenkomen met de gegevensstromen die een niveau lager de hele DFD van dat proces in" en uitstromen Componenten DFD, Dataflow: gegevensstroom die het ene component verbind met het andere Overdracht van gegevens of fysieke zaken DiY~rg'eren: kopieën van getransporteerde gegevensstromen naar verschillende plaatsen Convere:eren/Aggregeren: verschillende gegevensstromen samenvoegen Processen: gegevensverwerkend, fysieke transformatieprocessen of combinatie van beiden Processen transformeren dus er zijn altijd invoerstromen én uitvoerstromen 00 Datastore: opslagplaats voor gegevens van waaruit gelezen, geschreven 10 o en gewijzigd kan worden Stromen vanuit een opslagplaats zijn meestalleesactiviteiten Het verlaten van gegevens uit en veranderen van gegevens in een datastore vereist een proces Terminator: Externe bron e/o bestemming van een dataflow Valt bulten het te modeleren informatiesysteem Ligt buiten het domein van veranderingen Relaties tussen eindstations zijn niet relevant voor het te modelleren systeem en worden daarom niet in DFD in kaart gebracht D Contextdiagram: DFD op allerhoogste niveau en bestaat uit 1 proces (interfaces tussen het systeem en de externe eindstations) DFD niveau 0: Direct onder contextdiagram De belangrijkste functies vh systeem Eerste nummering van elk proces DFD lste niveau van decompositie: Decompositie van niveau 0 12 Processpecificaties: Beschrijft op het laagste niveau in gestructureerde taal wat de transformatie tussen de invoer en uitvoerstromen inhoudt (onderdeel vd functionele specs) Opstellen van de proces specs op het laagste DFD niveau is de laatste stap van het functionele ontwerpproces RQgels gestructureerde taai: Sequentie: opeenvolging van acties Selectie: keuze van acties onder bepaalde voorwaarden Iteratie: herhaling van acties 15

16 Ei9nrL9l?B1tlIC,n proces SDecs: Exact & eenduidig Overzìchtelìjk Functioneel Controleerbaar Leesbaar voor systeemontwikkelaar én gebruiker 13 Programmastructuur Eisen DrOgramma: Foutloos Onderhoudbaar Uitbreidbaal' Leesbaar Structure chart: Beschrijft (sub)functies van elk deel vh systeem Geef relaties tussen de modulen van een programma Boomstructuur met bovenaan de root module Elke module is verantwoordelijk voor een specifieke functie Programma stroom schema (PSS): schematechniek om de flow van een programma te visualiseren Programmastructuurdiagram (PSD): Opeenvolging van acties of opdrachten Keuzestructuur: true/false Iteratie zolang truc [bijvoorbeeld: Nassi SchneidermannJ 21 Entity Relationship Diagram (ERD) Welke entiteiten \Nelke relationships tussen entiteiten vvelke attributen bezitten entiteiten en relationships Entiteittypen: Beschrijving object uit de werkelijkheid Descriptìon én hoe objecten te identificeren Relationshiptype: Beschrijving verband tussen objecten CJ Attribuuttype: Beschrijving voor het object relevante kenmerken Samengestelde attribuuttypen:(tegenovergestelde van Atomic ~ o enkelvoudige Sleutelattribuut: attribuut dat de entiteit uniek aanwijst Naam onderstrepen in de cirkel Optionaliteit: EI' hoeft niet perse een relatie tussen de entiteittypen te zijn (Occurance vd activiteit is niet verplicht) \Veergegeven door O Hecursieve relatie: Relatie heeft betrekking op entiteiten van 1 entiteittype SubtypeAlle entiteiten hebben een gemeenschappelijke set van attributen die behoren tot het supertype Disjunctie: Een entiteit behoort wel aan het ene attribuut, maar niet aan het andere Classificerend attribuut: onderscheid te kunnen maken ERD kent geen foreign keys, die moeten dus zelf op de goede plaats gedefinieerd worden 1ó

17 Kardinaliteit: hoeveelheden í: Lfi ':IJ~H!;IC\U:;i ri1t! Fiir'1i1iH 1:1 koppeling~1 klant heeft I factuur én I factuur behoort aan I klant I:n koppeling ~I klant heeft I afmeer facturen én I afmeer facturen horen aan I klant I:m koppeling ~I klant heeft I of meer facturen én een factuur kan behoren aan I of meer klanten Optionaliteit: Er hoeft niet perse een relatie tussen de entiteittypen te zijn (Occurance vd activiteit is niet verplicht) Weergegeven door O Recursieve relatie: Relatie heeft betrekking op entiteiten van I entiteittype Subtype: Alle entiteiten hebben een gemeenschappelijke set van attributen die behoren tot het supertype, Disjunctie: Een entiteit behoort wel aan het ene attribuut, maar niet aan het andere Classificerend attribuut: onderscheid te kunnen maken bij sidjunctie ERD kent geen foreign keys die moeten dus zelf op de goede plaats gedefinieerd worden 22 Relationeel model: Gegevensbank waarin de gegevens in de vorm van relaties/tabellen worden gepresenteerd Relatie<tabel ofrelation): Bevat anerlei gegevens van één type object Elke afzonderlijke relatie in de relationele database bevat dus alleen de gegevens van objecten van een soort en dient aan een aantal eisen te voldoen: l~~lke relatie is een zelfstandige eenheid Een relatie bevat slechts gegevens van één soort object De volgorde van de entiteiten in de relatie is niet van belang De volgorde van de attributen binnen de entiteiten is niet van belang Elke entiteit in de relatie moet een unieke identificatiemogelijkheid hebben Deze identificatie moet altijd een waarde (not nul!) hebben In elke kolom staan alleen de waarden van het bij die kolom horende soort kenmerk De waarden in een kolom zijn atomair (niet samengesteld) Object: Ding of persoon waarvan gegevens binnen een model worden beschreven [bijvoorbeeld: KLANT] Attribuut (kolom): Beschrijving van object Attribuuttype: Definieert het soort kenmerk van en verzameling objecten die tot 1 relatie behoren Attribuutwaarde: De inhoud van de attributen [bijvoorbeejd: Harreman bij het attribuut NAA11J Domein: Begrenst het bereik van de gegevens van een attribuut en geeft aan welke waarden mogen voorkomen (toegestane waarden voor een attribuut) Entiteit (tupels/rijen):gegevens van elk object worden opgenomen als één entiteit van de voor dit type object gecreëerde relatie Daadwerkelijke waarden die een object binnen de relatie beschrijven Populatie: Alle tupels bij elkaar Sleutels: Unieke identificatie Attribuuttype die een regel uniek maakt Kandidaat sleutel: Combinatie van attribuuttypen die een regel uniek maken (Minimale sleutel) Primaire sleutel' Uit de kandidaat sleutels wordt er één gekozen die dienst doet als sleutel voor de tupel Alternatieve sleutel: De niet gebruikte kandidaat sleutels Vreemde Sleutel (foreign key): Eenzelfde gegeven in relaterende tabellen op nemen teneinde samenhang tussen de relaties te creëren Constraints: Voorwaarde waaraan de waarden in de tabel moeten voldoen 17

18 23 Data Dictionary/ Directory System (DD/DS): Centrale opslagplaats (database of repository) van diverse metagegevens inclusief onderlinge relaties die bij het totstandkomen in instandhouden van een informatiesysteem een rol spelen Notatìe middels basisstructuren: Sequentie: opeenvolging van elementen Herhaling: herhaling van elekmenten Selectie: keuze uit verzameling elementen Optionaliteit: optioneel element 31 Dialoogontwerp: mbv state transistion diagram (STD) wordt aangegeven welke bericbten en in welke samenhang worden uitgewisseld tussen het systeem en de gebruiker, waarbij de gebruiker de afloop vh transactie proces stuurt en beïnvloed Toestand: Toestand waarin het systeem zich bevindt (meestal de wachttoestand) Conditie: Onder welke voorwaarden moet er iets gebeuren? Toestanclsovergang ~ Gevolg=Actie Gebeurtenis: Event dat systeem doet reageren Actie: starten van de dialoog valt buiten het schema van de desbetreffende dialoog 32 Dialoogvormen: lvlenuselectie, icons, puu"down menu, pop~up menu, vraag&antwoord invulformulier, querytaal, commando/opdrachttaal natuurlijke taal of een combinatie van voornoemde AsnE;ctel1QJ}twerncn dialoog-: Taken vd gebruiker \Verkwijze Systeemfunctie Eisen en wensen vd gebruiker Type gebruiker 41 Klassediagram: toont statische structuur vd entiteiten vh systeem als klassen en hun relaties Associatie: Structurele relatie tussen 2 klassen Link: Instantie van een associatie tussen 2 objecten Rol: Object kan in verschillende associaties verschíllende rollen spelen J\!lultinliciteit: Geeft het aantal mstanties vd geassocieerde klasse aan waarmee 1 instantie vd klassen een link kan hebben Ùssociatieklasse: associatie gedefinieerd als een klasse Wordt gebruikt als: 1 de associatie attributen heeft 2 de associatie operaties heeft 3 associaties met andere klassen heeft Polvmorfism~ biedt systeem grote flexibiliteit en aanpasbaarheid Aggregatie: gebruikt om complexiteit van een klasse te reduceren door deze op te delen in kleinere stukken komrutel"muis'keyboard-modem] Notatie: witte ruit aan de kant vh hele object Comnositie: stel'kere vorm van aggregatie; deelobject kan niet zelfstandig bestaan Notatie: zwarte ruit aan de kant vh hele object Verschil klasse" en object diagram: Objectdiagram is een instantie van het klasse diagram op een bepaald tijdstip vh systeem 42 Objectdiagram: toont statische structuur van de entiteiten vh systeem als objecten en hun relaties, 43 Use~case diagram: interactie van het systeem met externe entíteiten vanuit gebruiker gezien [blackboxl Actor: entiteit die buiten het systeem valt {Jswcase: Beschrijving vanuit de gebruik van een reeks handelingen tussen 1 of meer actoren en het systeem Interactie: start na actie naar het systeem van de acto!' 44 Colllaboration diagram: toont de interactie tussen de objecten om een bepaalde service of transactie uit te voeren (in volgorde) [samenwerking objecten} 18

19 45 Sequence diagram: toont events of messa ges in volgorde van tijd tussen de entiteiten vh systeem [gedrag tussen de objecten] Aspecten boodschappen: 1 asynchroon: zender hoeft niet te wachten 2 conditioneel boodschap wordt alleen gestuurd als voldaan wordt aan voorwaarde 3 iteratie: boodschap meerdere keren sturen Actìev~g!oiecten: versturen zelf boodschappen [bijvoorbeeld timer object] 46 State diagram: toont de toestanden, events en acties waarin een object zich kan bevinden gedurende zijn bestaan BeÚnpunt: zwarte gevulde cirkel Eindpunt: zwart gevulde cirkel met een cirkel eromheen Zelf transitie: gebogen lijn naar zichzelf Actie wordt altijd uitgevoerd en kan niet worden onderbroken: schuine streep I achter het event Stuurt de actie een boodschap naar ander obìect dan weergegeven met een ^ voor de naam vd actie Activiteit: dol activiteitsnaam Entry & Exit actie: entryl & exit! Guard: conditie voordat event mag plaatsvinden [eindpunt] 47 Activity diagram [variant state diagram]: toont de activiteiten die door een deel vh systeem worden uitgevoerd Interne processing van de afhandeling van een event, de processing vd operaties binnen een object of bedrijfsprocessen Qontrol flow: volgorde van activiteiten middels pijl van activiteit naar activiteit Branch/Decision: ruit STJlitsing en Synchronisatie: fork 48 Component diagram: toont software componenten(executeerbare eenheid) vh systeem en de relaties tussen de componenten Node: computer re sou ree 49 Deploymentdiagram:toont softwarecomponenten zoals ze run time gebruikt worden in een bepaalde systeemconfiguratie (zinvol bij gedistribueerde systemen) Afhankeliìkheidl'elatie: onderbroken lijn Communicatiepaden: Nodes zijn verbonden middels communicatiepaden doorgetrokken lijn 19

20 Testen [volgens ISO]: activiteiten die uitgevoerd worden om een of meer kenmerken van een product, proces of dienst vast te stellen volgens een gespecificeerde procedure Testen [volgens TMap]: een proces van plannen, voorbereiden, uitvoeren en beoordelen dat tot doel heeft de kenmerken van een informatiesysteem vast te stellen en het verschil tussen de actuele en de vereiste status aan te tonen Testen geeft inzicht in het verschil tussen de actuele werkelijke situatie en de gewenste situatie van het testobject Testen maak deel uit van het kwaliteitssysteem in een organisatie Andere onderdelen kwaliteitssysteem: reviewing, inspectie, auditing, keuring, desk checking, walkthrough Toetsen (verificatie): Inspecteren van de tussenproducten en ontwikkelprocessen Testen (validatie): Proces van inspecteren van de eindproducten (toetsen vd requirements op testbaarheid) Succesfactor testpl'oces: Gedegen visie omtrent kwaliteit en voldoende investering in de organisatie, mensen en middelen Voordelen Testvroces: Beheersbaar, controleerbaarheid en inzichtelijk Producten vh testproces zijn herbruikbaar Fouten worden in vroeg stadium gevonden Fouten worden voorkomen Inzicht in de kwaliteit vh systeem en de eventuele daaruit voorvloeiende risico's voor de rest vh project Kwaliteit [iso] : het geheel van eigenschappen en kenmerken van een product of dienst dat van belang is voor het voldoen aan vastgestelde of vanzelfsprekende behoeften Quality Assurance [iso]: kwaliteitsborging omvat het geheel van alle geplande en systematische acties nodig om in voldoende mate het vertrouwen te geven dat een product of dienst voldoet aan de gestelde kwaliteitseisen Doel GA [voorkomen; detectie; correctie]: 1 Indicatoren vd kwaliteit vd processen: meetpunten in ontwikkelproces aanbrengen 2 l\ledc\verkers moeten weten aan welke eisen het werk moet voldoen 3 Een onafhankelijke partij moet de producten e(o diensten kunnen toetsten t1 Gebreken in de (deeüproducten c/o diensten moeten door het management getraceerd zodat deze in de toekomst voorkomen kunnen worden Testvormen: Dynamisch expliciet: Systeem/programma wordt opgestart en men kijkt of het doet wat men ervan verwacht Dynamisch impliciet:analyse gegevens dynamisch testen met doel inzicht krijgen over de prestaties en gedrag vh systeem [voorbeeld ~æd1and clvnamisch imúlíciet: telefooncentrale zwaar he]asten met eau laad] Ivoorbeeld ol1i:moland dvnamisch imúiieiet: gebruikers die klagen over traag systeem] Statisch: controleren Kwaliteitsattributen [iso]: Functionaliteit Betrou\il'baarheid Bruikbaarheid Efficiëntie Onder houdbaarheid Portabiliteit [voorbeeld] Hardware, systeemsoftware en netwerkinfrastructuur Organisatorische voorzieningen Systeemdocumentatie Invoering vh systeem 20