Na de Lehmancrash eind 2008 daalde alles snel in waarde. Zelfs de goudprijs verloor in

Transcriptie

1 Juli 2017 Het mysterie van 2011 Willem Middelkoop Na de Lehmancrash eind 2008 daalde alles snel in waarde. Zelfs de goudprijs verloor in korte tijd 30%. Omdat de wereldwijde economie dreigde in te storten draaiden centrale bankiers alle geldkranen volledig open. De jaren erna herstelden vrijwel alle markten. De goudprijs schoot van $700 begin 2009, naar bijna $2.000 in Maar in dat jaar gebeurde er iets opvallends. Na een lichte correctie in de loop van 2011, begonnen aandelen opnieuw te stijgen, terwijl goud, zilver en andere grondstoffen bleven dalen tot begin Na een korte opleving daalde de grondstoffen-index in 2017 opnieuw en noteert nu nog steeds meer dan 50% lager dan begin Sinds de start van ons fonds in de zomer van 2008 staat de CRB-grondstoffen-index zelfs ruim 60% lager. Over de reden van deze discrepantie kunnen we slechts gissen. Vanaf 2011 stijgen aandelen verder, maar dalen grondstofprijzen % CRB S&P Wel weten we dat centrale bankiers twee soorten inflatie onderscheiden. Positieve en negatieve. Aangezien zij verantwoordelijk zijn voor de immense geldcreatie willen ze niet dat dit leidt tot stijgende (grondstof)prijzen. Dat zien ze als een negatief signaal, waardoor burgers zouden kunnen gaan twijfelen aan het huidige ruime monetaire beleid. Maar stijgende aandelenkoersen hebben een gunstig welvaartseffect en worden daarom gezien als een positief signaal. Nog sterker, veel centrale banken (Japan, de VS en Zwitserland)

2 Vooral de Britten dumpten veel goud om zo de prijs laag te houden kopen aandelen op de wereldwijde beurzen, terwijl we weten dat ze samenwerken om de goudprijzen juist onder controle te houden. Het echte kapitalisme, gekenmerkt door vrije markten, is ingeruild door staatskapitalisme, waarin de autoriteiten bepalen welke marktbewegingen wel of niet mogen plaatsvinden. Maar we kennen allemaal genoeg voorbeelden uit het verleden om te weten dat dit soort verstoringen en manipulaties uiteindelijk altijd weer falen. Bekijken we de correlatie tussen de grondstoffenprijzen en de S&P500 van een wat grotere afstand dan zien we dat de grondstoffen nu meer ondergewaardeerd zijn dan begin jaren zeventig of eind jaren negentig. Net als nu werkten centrale banken in de jaren zestig samen om de goudprijs onder controle te houden. In 1961 kwamen Westerse centrale bankvoorzitters in Bazel (BIS) overeen dat een fysiek goudfonds van in totaal 270 miljoen dollar beschikbaar zou worden gesteld door acht deelnemende westerse landen. Deze zogenaamde London Gold Pool was dus gefocust op het voorkomen van het stijgen van de goudprijs boven de $35 per ounce. Dit kon door het verkopen van goudbaren afkomstig uit centrale bankkluizen. Maar nadat Frankrijk in 1968 uit deze gelegenheidscoalitie stapte, eindigde de manipulatie en begon de goudprijs snel te stijgen. Tot deze tien jaar later in 1979, boven de $800 uitkwam. Aandelen duur, grondstoffen goedkoop (GSCI/S&P500 grondstoffenratio) In De Big Reset heeft u kunnen lezen dat centrale banken eind jaren negentig de goudprijs ook onder controle hielden. Vooral de Britten dumpten veel goud om zo de prijs laag te houden. Maar een bal kan slechts tot een bepaald punt onder water worden gedrukt. Op een gegeven moment winnen de opwaartse krachten het van de neerwaartse. Wanneer centrale Pagina 2 Juli 2017

3 Technische analisten zijn experts in de interpretatie van de koerspatronen banken dit keer de controle over goud gaan verliezen weten we ook niet precies, maar met de enorme beweging van fysiek goud van West naar Oost kan dat in onze ogen niet veel langer meer duren. Maar inderdaad, tussen 2011 en 2015 zaten we er dus naast met onze analyse. De vraag naar goud, vanuit Azië, explodeerde, maar de prijs daalde met ruim 40%. De meeste edelmetaalaandelen zelfs 80-90%. Het leerde ons dat marktbewegingen soms niet alleen fundamenteel kunnen worden verklaard. Het toonde de waarde van technische analyse. Deze bestudeert koerspatronen op basis van het gedrag van de beleggende massa. Omdat deze vooral door twee emoties wordt gestuurd, zijn er vaak dezelfde patronen te ontdekken. Een bullmarkt, gestuurd door hebzucht en een bearmarkt gestuurd door angst. Een stier gooit zijn prooi immers omhoog, terwijl een beer zich van boven naar beneden op zijn prooi gooit. Herstel van edelmetaalaandelen in historisch perspectief 800 % Aantal weken vanaf dieptepunt correctie Technische analisten zijn experts in de interpretatie van de koerspatronen. Vroeger werden ze gezien als een soort wichelroedelopers, nu heeft iedere bank er minimaal één in dienst. In de afgelopen 20 jaar heb ik velen voorbij zien komen, maar ik ben erg onder de indruk geraakt van de Amerikaanse analist Avi Gilbert. Hij voorspelde zowel de top van de goudprijs in 2011, de daling in de jaren erna, net als het herstel vanaf begin Pagina 3 Juli 2017

4 Volgens Avi Gilbert kan de tweede fase van herstel verrassend sterk zijn Na het herstel van de edelmetaalmarkten in 2016, die ons fonds vanaf de bodem in waarde liet verdubbelen, volgde een technisch gezien gezonde afkoeling. Deze begon in augustus 2016 en bleek uiteindelijk langer te duren, dan ook hij had verwacht. Maar hij blijft bij zijn visie dat een tweede grotere herstelbeweging op het punt van beginnen staat. Volgens hem kan deze tweede fase van herstel verrassend sterk zijn. Zijn visie wordt bevestigd door een analyse van de Canadese broker Canaccord, die de herstelfases van edelmetaalaandelen in de afgelopen 50 jaar heeft bestudeerd. Dit onderzoek toonde aan dat herstel, na een grote correctie, twee fases kent. Hieronder een overzicht van duur en rendement; Fase 1: 88% in 333 dagen Fase 2: 280% in 563 dagen Fase 1: 137% in 400 dagen Fase 2: 124% in 156 dagen Fase 1: 160% in 340 dagen Fase 2: 220% in 429 dagen Fase 1: 135% in 203 dagen Fase 2:? Mogelijk staan we dus aan het begin van een veel grotere herstelbeweging. Pagina 4 Juli 2017

5 Voor een massa-adoptie van EV s op de lange termijn moet een kosten-baten analyse gunstig uitvallen Gevolgen Tesla-revolutie Andor Lips Innovatie in batterijtechnologieën heeft de elektrische revolutie van vandaag veroorzaakt. We bevinden ons hierdoor in snel groeiende markten voor energieopslag en daarmee ook voor elektrische voertuigen (EV s). Deze nieuwe markten hebben ook een groot effect op productie en toelevering van veel grondstoffen. Wanneer zal de mijnbouwindustrie de druk van deze elektrische revolutie gaan voelen? En welke metalen kunnen het meest gaan profiteren van de toenemende vraag? Voor een massa-adoptie van EV s op de lange termijn moet een kosten-baten analyse gunstig uitvallen. EV s moeten kostencompetitief kunnen zijn, waarbij de belangrijkste drijfveer de prijs van de batterij is. Het batterijpakket met een capaciteit van 500 km per dag kost vandaag ongeveer $14.000, terwijl een brandstofmotor ongeveer $5.000 kost. Inderdaad, met de kosten voor de elektromotor en de omvormer ($2.000) wordt het verschil zelfs nog iets groter. De kosten voor de batterijen dalen echter veel sneller dan verwacht en bovendien zijn de variabele kosten van een EV significant lager dan van een interne verbrandingsmotor (grosso modo geschat op $1.000 besparing per jaar, voor een gemiddelde bestuurder, omdat stroom slecht eenderde van de brandstofkosten kost.) Analisten zijn het erover eens dat kostenpariteit met brandstofmotoren rond 2025 bereikt zal worden. Binnen 5 tot 10 jaar wordt er veel technologische vooruitgang verwacht in de batterijtechnologie. De eerste generatie Li-ion batterij met een lithium-ijzer-fosfaat (LFP) zal eerst terrein verliezen aan de lithium-nikkel-kobalt-mangaan (NMC) batterij. Vanaf 2023 kan de batterijtechnologie verschuiven naar de solid-state batterijen en lithium-air batterijen. In principe wordt de NMC-technologie geacht de winnaar te zijn en zowel de batterijproducenten als gebruikers zetten hier hun kaarten op. Hierin is de aanwezigheid van lithium cruciaal, maar is de relatieve massa beperkt tot slechts 6 tot 8%. Kijkend naar de totale hoeveelheden van metalen in de reeds ontwikkelde NMC-batterij dan kan het totale batterijpakket (Tesla) van 252 kg ontleedt worden in een batterij cel van 153 kg, 80 kg aan verpakking, 10 kg controlesysteem, en 10 kg koelsysteem met een gezamenlijke metaalgebruik van: Koper 38 kg Mangaan 10 kg Nikkel 11 kg Lithium 4 kg Kobalt 11 kg Grafiet 24 kg Pagina 5 Juli 2017

6 In de mijnbouwsector is minstens 10 tot 15 jaar nodig om een mijn te ontwikkelen Daarnaast is buiten het batterijpakket ook nog ruim 100 kg koper nodig voor spoelen en omvormers. In een gewone auto zit slechts 10 kg koper verwerkt. Een volgende, meer geavanceerde, generatie NMC (811) levert een ruime verdubbeling van het benodigde nikkel (ongeveer 25 kg), ten koste van kobalt (3 kg) en mangaan (3 kg). Er is veel aandacht in de media voor lithium, waarschijnlijk omdat de batterij in de spreektaal als lithium-batterij benoemd wordt. Maar als het totale metaalgebruik wordt beschouwd op basis van de bovenstaande ontleding dan zijn de belangrijkste metalen op de lange termijn koper, nikkel, kobalt en grafiet. Hoewel de relatieve vraagstijging voor lithium enorm is, zal dit waarschijnlijk alleen op de korte termijn relevant zijn. In absolute hoeveelheden en totale waarde is de groei van beperkt effect op de wereldwijde mijnbouwsector. Lithium en bauxiet (als grondstof voor aluminium) zijn er in overvloed. De productie ervan kan relatief eenvoudig worden verhoogd. Maar koper, nikkel en kobalt zijn veel schaarser. In een scenario van snelle adoptie van EV s is de totale jaarlijkse behoefte aan koper, binnen twintig jaar, gestegen tot 43 miljoen ton. Maar vorig jaar werd wereldwijd in totaal slechts 23 miljoen ton koper geproduceerd. Daarnaast zal jaarlijks 1,8 miljoen ton nikkel extra nodig zijn, tegenover een totale markt van 2 miljoen ton nikkel nu. Nikkel voor EV-batterijen moet een veel hogere zuiverheid hebben dan het nikkel dat wordt gebruikt in de staalindustrie. De groei van de productie van dit zuivere nikkel zal moeten verdrievoudigen om de komende jaren aan de verwachte vraag te voldoen. Ook zal jaarlijks ruim ton kobalt nodig zijn, tegen een vraag van slechts ton vandaag. Er komt in de wereld redelijk veel kobalt voor en het meeste kobalt wordt geproduceerd als bijproduct bij de winning van koper of nikkel. Tot voor kort kwam het meeste kobalt uit Afrika, zoals uit DRC of Zambia, waar bij de winning van grote hoeveelheden koper ook kobalt wordt gewonnen. Onlangs is daar productie uit Australië, Brazilië, Cuba, Rusland, Canada, Madagaskar en China bijgekomen. Momenteel komt 60% van de kobaltproductie in de wereld uit Afrika. In de mijnbouwsector is minstens 10 tot 15 jaar nodig om een mijn te ontwikkelen. Om de mijnproductie te kunnen verdubbelen moeten enorme investeringen worden gedaan. We hebben al relatief veel posities met exposure naar deze metalen, maar zullen deze het komende jaar mogelijk verder gaan uitbreiden. Pagina 6 Juli 2017

7 Edelmetaalposities maken ongeveer twee derde van de portfolio uit Case Story NexGen Energy - Terence van der Hout Edelmetaalposities maken ongeveer twee derde van de portfolio uit. Ter diversificatie heeft het fonds daarnaast relatief veel posities in bedrijven actief in basismetalen zoals koper, nikkel en zink toegevoegd. Maar onze grootste positie sinds 2015 is een exploratiebedrijf, verantwoordelijk voor een enorme uraniumontdekking in de Noord-Canadese provincie Saskatchewan. Uranium is niet alleen nodig voor kerncentrales maar ook voor medische isotopen. Doordat kernenergie de kleinste CO2-footprint heeft en het energieverbruik het komende decennium naar verwachting met 20-30% zal gaan toenemen, zien we wereldwijd opnieuw veel aandacht voor nucleaire energie als steunpilaar in de wereldenergiemix. Million pounds Na 2020 toenemende spanning op de uraniummarkt De huidige 447 commerciële kernreactoren in 31 landen produceren gezamenlijk 390 gigawatt (GW) aan energie, goed voor ruim 10% van de wereldvraag naar energie. Naast de commerciële reactoren hebben 55 landen ook nog 245 onderzoeksreactoren en zijn er 180 kernreactoren in gebruik voor de aandrijving van 140 schepen en onderzeeërs. Engeland is recent gestart met de bouw van een nieuwe kerncentrale, maar in Azië zijn er nog heel veel meer kerncentrales gepland. China heeft nu 26 kernreactoren operationeel, 25 reactoren in aanbouw, 43 in de planning om te gaan bouwen, en nog eens 136 voorgesteld op de langere termijn. Men wil af van de steenkolen gestookte centrales die de lucht vervuilen. Het primaire gebruik van uranium is dus om te dienen als grondstof voor het opwekken van kernenergie. Pagina 7 Juli 2017

8 Zo heeft Japan recent besloten een deel van haar centrales weer op te gaan starten China is bezig om de capaciteit van nucleaire energie in vier jaar te verdubbelen. Het doel van China is om in GW aan capaciteit te hebben en dit in 2030 te hebben uitgebreid naar 150 GW. Nu is de capaciteit ongeveer 25 GW. Uit onderstaande grafiek blijkt dat ook veel andere landen hun capaciteit aan kernenergie actief willen uitbreiden. Veel nieuwe kerncentrales gepland China India Russia USA Japan Ukraine UAE South Korea De vraag naar uranium is sinds de Lehmancrash (2008) en Fukushima-ramp (2011) op een betrekkelijk laag niveau gebleven, omdat een aantal landen heeft besloten om af te stappen van kernenergie en om verouderde kerncentrales te sluiten. De uraniumprijs is hierdoor op het laagste niveau in jaren beland. Dit is een direct gevolg van een overaanbod van uranium sinds Fukushima. Maar door de sterk toenemende inzet van kernenergie zal ook de vraag naar uranium de komende jaren verder gaan stijgen. Zo heeft Japan recent besloten een deel van haar centrales weer op te gaan starten. Daarom denken we dat de uraniumprijzen, nu rond $20, hun bodem zo ongeveer hebben bereikt en binnenkort aan een sterk herstel zullen beginnen. In anticipatie daarop is een aantal posities in deze sector aan de portfolio toegevoegd. Momenteel is de uraniummarkt redelijk in balans, waarbij bijna 85% van het benodigde uranium door mijnbouw gewonnen wordt en de rest door recycling, afkomstig van nucleaire brandstof en uit oude kernraketten. Ondanks dat Kazakhstan het grootste deel van het uranium in de wereld levert, staan de twee grootste uraniummijnen in Canada, waarbij slechts twee mijnen, Cigar Lake en McArthur River, het grootste gedeelte produceren met een zeer hoge uraniumconcentratie van 15-18% (U3O8). Pagina 8 Juli 2017

9 In januari 2014 kwam Commodity Discovery Fund voor het eerst in aanraking met NexGen Energy NexGen s Arrow project De ontwikkeling van NexGen s uraniumontdekking is een prachtig voorbeeld van de waarde creatie door middel van een nieuwe grondstofontdekking. In januari 2014 kwam Commodity Discovery Fund voor het eerst in aanraking met NexGen Energy, toen een bedrijf met een beurswaarde van nog geen CA$ 25 miljoen. Op dat moment werden net de eerste gaten geboord op het gebied pal naast het gevorderde Patterson Lake South project van Fission Energy, een uraniumontdekking waar ons fonds al een positie in had. De verwantschap tussen deze twee projecten maakte ons extreem geïnteresseerd in de eerste boringen van NexGen op dit project (Rook I). Doordat de boorresultaten tegenvielen werd al snel overgestapt naar een andere locatie, Arrow. Halverwege februari 2014 werden de eerste positieve resultaten bekend gemaakt, met vele meters met een zeer hoge radioactiviteit. Dit was voor ons het teken om in te stappen met een eerste aandelenpositie. Terwijl wij gestaag onze positie uitbreidde kwam NexGen met een barrage aan resultaten, de ene nog beter dan de ander. Vreemd genoeg liep de aandeelkoers amper op. Kennelijk zag niemand op dat moment de bijzondere waarde van de ontdekking. Pas vanaf half juni 2015 begon de aandeelkoers eindelijk op te lopen, waardoor het bedrijf eind dat jaar is gestegen naar een beurswaarde van $179 miljoen in Canadese dollars, ruim 7 keer zoveel als twee jaar eerder. Onze positie in NexGen sinds 2014 Introduction CDF to NXE shares Discovery Hole Arrow m@3.4% U 3 O mln 46m@10.3% U 3 O 8 1,1 mln 1,5 mln 56m@11.55% U 3 O 8 2,6 mln 1,7 mln 67m@11.3% U 3 O 8 1st resource estimate: U 3 O 8 11m@30.6% U 3 O 8 78m@10.0% U 3 O 8 4,2 mln Strategic Investment CEF Holding CA$3.05 3,2 mln 26m@20.27% U 3 O 8 Discovery 180m zone nd resource estimate: U 3 O 8 $44m $110m $98m $166m $201m $920m $1,100m nr. NB: De aantallen geven de omvang van ons NXE-aandelenpakket weer. Na de recente daling bezitten we nu ruim twee miljoen aandelen. Begin 2016 tipten we NexGen in het jaarlijkse Lynx beleggersdebat met de opmerking dat het bedrijf waarschijnlijk nog een keer in waarde keer zou gaan verdubbelen omdat het bedrijf een eerste inschatting van de aanwezige hoeveelheid uranium zou gaan presenteren. Meestal beseffen andere beleggers dan pas de waarde van een dergelijke vondst. De publicatie in maart bevestigt de verwachtingen en met 78 duizend ton uraniumerts, is het project in één Pagina 9 Juli 2017

10 Li-Ka-Shing heeft in juli $110 miljoen extra in NexGen geïnvesteerd klap al hoog in de top-tien van beste uraniumprojecten gekomen. Vooral de hoge gemiddelde concentraties uranium in het gesteente, tot ruim boven de 10% uranium, vallen in positieve zin op. Hierdoor steeg de aandeelkoers sterk, waardoor het bedrijf CA$ 850 miljoen waard is. Dat deze prijs nog steeds geen overwaardering is, werd bevestigd toen in juni 2016 Li Ka- Shing, de rijkste man van Azië, een 4% belang in het bedrijf nam voor CA$ 60 miljoen. Wij bezaten op dat moment 1% van alle uitstaande aandelen. Sindsdien is er nog een ontdekking gedaan verder naar het noordoosten (Harpoon), en worden de dimensies van Arrow langzaam vergroot. Li-Ka-Shing heeft in juli $110 miljoen extra in NexGen geïnvesteerd. NexGen is verantwoordelijk voor de grootste uraniumontdekking in Canada We verwachten dat grote bedrijven uit de energiesector binnenkort zullen proberen om dit project in handen te krijgen. Het zal onze derde overname in dit gebied kunnen worden na Hathor, in 2011 overgenomen door Rio Tinto en na de overname van Fission uraniumontdekking door Denison in Alle in deze nieuwsbrief opgenomen informatie is verstrekt door Commodity Discovery Management B.V., de beheerder van het Commodity Discovery Fund, op basis van informatiebronnen die geacht worden actueel en betrouwbaar te zijn. Deze nieuwsbrief is niet bedoeld als advies maar dient slechts ter informatie. Ondanks dat de grootste zorgvuldigheid in acht is genomen door de samensteller aanvaardt Commodity Discovery Management B.V. geen enkele verantwoordelijkheid voor beslissingen die genomen worden op basis van deze informatie. De in deze nieuwsbrief opgenomen informatie dient daarom dan ook beschouwd te worden als indicatief. Indien u op basis van deze informatie overweegt te participeren in het Commodity Discovery Fund raden wij u dringend aan goede nota te nemen van het Prospectus, de Essentiele Beleggersinformatie en de overige documenten en informatie welke alle beschikbaar zijn op de website van het Commodity Discovery Fund, De op de website genoemde documenten kunnen u op verzoek worden toegezonden. Commodity Discovery Fund is een beleggingsinstelling (fonds voor gemene rekening) naar Nederlands recht. De beheerder, Commodity Discovery Management B.V., heeft een vergunning van de Autoriteit Financiele Markten (AFM) en is opgenomen in het register van de AFM. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Pagina 10 Juli 2017