Weg met de wegwerpeconomie

Transcriptie

1 Weg met de wegwerpeconomie Gelderland investeert in een toekomst zonder afval

2

3 Gelderland investeert in een toekomst zonder afval Een hamburger van plantaardige eiwitten uit eendenkroos, papier van bermgras, kleding van hennep en statiegeld op spijkerbroeken. De provincie Gelderland investeert in groene groei en ondersteunt ondernemers met vernieuwende initiatieven op het gebied van circulaire economie. De overstap naar de circulaire economie levert niet alleen duurzame winst op, maar ook vijfduizend extra banen, 700 miljoen euro omzet en 50 procent minder gebruik van grondstoffen in 2030, zo blijkt uit berekeningen van TNO. Onze stip op de horizon: Gelderland als eerste afvalloze economie van Nederland. Weg met de wegwerpeconomie, die voor heel veel afval zorgt en roofbouw pleegt op de beschikbaar heid van grondstoffen. Op naar het verantwoord (her)gebruik van grondstoffen en een duurzame circulaire toekomst. Ook voor de negen miljard mensen die de wereldbevolking in 2050 telt. De provincie Gelderland investeert de komende jaren in groene economische groei via vernieuw ende circulaire businessmodellen. Gelderland ondersteunt daarbij actief ondernemers en andere partijen. Met name als het gaat om het ontwikkelen en toepassen van nieuwe biobased grondstoffen en materialen en een veel efficiënter (her)gebruik van grondstoffen. Slimme én schone industrie Gelderland kiest voor een praktische aanpak. Door ondernemers te helpen bij hun eerste stap naar circulaire businessmodellen, van multi nationals tot het Midden- en Kleinbedrijf (MKB). De provincie stimuleert daarvoor samenwerking tussen bedrijven onderling en tussen het bedrijfs leven en kennisinstituten. Gelderland investeert zo, in samenwerking met diverse fondsen van de Europese Unie, miljoenen euro s in slimme én schone industrie. De oproep om statiegeld te heffen op spijkerbroeken van Gelders gedeputeerde Michiel Scheffer en de Nijmeegse hoogleraar Jan Jonker is een aanzet tot nieuwe vormen van hergebruik. In Nederland worden jaarlijkse 20 miljoen spijkerbroeken verkocht, waarvan slecht 15 procent wordt gerecycled. Het idee is 2,50 euro per jeans statiegeld te betalen, om zo weer nieuwe spijkerbroeken van oude denim te maken. Scheffer is bovendien met de Gelderse papierfabrikant Parenco in Renkum in gesprek over een pilotfabriek voor hergebruik van textiel als papiervezel. Bij het ontwikkelen en toepassen van nieuwe biobased grondstoffen richt Gelderland zich nadrukkelijk op sectoren waarin toonaangevende Gelderse bedrijven en kennisinstellingen landelijk gezien een koppositie innemen. Dit betreft het verwerken van natuurvezels in papier en textiel, het winnen van nutriënten (voedingsstoffen) uit mest en winnen van plantaardige eiwitten voor de voedselverwerkende industrie. Inspirerende koplopers Inspirerende voorbeelden van circulaire verdien modellen zijn te vinden bij bedrijven, die in hun sector voorop lopen. Denk aan de circulair geproduceerde tapijttegels van Interface in Scherpenzeel, producent van kartonnen verpakkingen SolidPack in Loenen,meubelfabrikant Gispen in Culemborg, de biobased verpakkingen van PaperFoam uit Barneveld en aan de biobased coffeecups van koffiebranderij Peeze in Arnhem. Zij tonen aan dat circulair ondernemen daad werkelijk loont. Via ondernemersprogramma s zoals CIRCLES stimuleren we honderden onder nemers om dit voorbeeld te volgen en een eerste circulaire stap te zetten. Kortom, meer omzet met (veel) minder afval. De provincie neemt zelf het voortouw Gelderland heeft de groenste openbaar vervoerconcessie van Nederland en de ambitie voor emissievrij busvervoer in Via de Green Deal Duurzaam GWW 2.0 werken meer dan veertig overheden, marktpartijen en kennisinstellingen uit de Grond-, Weg- en Water bouwsector samen aan verduurzaming van de infrastructuur. Dat gebeurt met een scherp oog voor circulaire economie door te letten op materiaalgrondstoffen- en energiegebruik. Via de provincie als opdrachtgever is deze aanpak al in meer dan twintig projecten toegepast. Voor de komende jaren geldt dit ook voor minimaal vijf projecten in het kader van groot onderhoud. Voor de inrichting van het ingrijpend verbouwde Provinciehuis in Arnhem werkt Gelderland samen met Gispen. Het bedrijf heeft alle meubels in het provinciehuis opgehaald en hersteld en aangepast aan de nieuwe wensen, zodat de meubels klaar zijn voor een tweede leven. Het doel: zo min mogelijk afval en gebruik van schaarse grondstoffen.

4

5 Schaarse grondstoffen Het gebruik van natuurlijke grondstoffen is de afgelopen honderd jaar explosief gestegen, waardoor grondstoffen op termijn schaars en onbetaalbaar worden. Door de verwachte stijging van de wereldbevolking naar negen miljard mensen in 2050 neemt de vraag naar voedsel, water, woonruimte en grondstoffen sterk toe. Nederland is voor grondstoffen, zoals metalen, grotendeels afhankelijk van import, vooral uit China. Dit maakt de economie kwetsbaar. De Gelderse industrie gebruik jaarlijks 44,7 miljoen ton aan grondstoffen en materialen, waarvan 1 miljoen ton netto afval, zo blijkt uit onderzoek van Metabolic. Ruim 36,7 miljoen ton (82 procent) hiervan komt van buiten de provincie. Denk aan fossiele brandstoffen (49 procent), mineralen (14 procent) en chemicaliën (9 procent). Op weg naar 50 procent minder afval in 2030 is in deze categorieën de nodige winst te behalen. Door hergebruik van grondstoffen te stimuleren en alternatieve grondstoffen te ontwikkelen via regionale ketens wordt de regionale economie in Gelderland sterker. Vloertegelproducent Interface verwerkt onder meer kapotte nylonvisnetten ingezameld door Filippijnse vissers en oude tapijt tegels in nieuwe 100 procent gerecyclede tapijt tegels. SolidPack produceert karton met vezels uit gemaaid gras afkomstig van terreinen van Natuurmonumenten uit de regio. Minder afval Nog een paar cijfers: de Gelderse economie produceert jaarlijks 16,3 miljoen ton afval. De bouwsector is met 53 procent verantwoordelijk voor het meeste afval, maar is tevens de grootste afnemer van afvalmaterialen (56 procent). De bouw gebruikt per saldo dus meer afval materialen dan ze zelf produceert en is zo een voorbeeldsector in de circulaire economie. Huishoudens (15 procent) en de voedselproductie (7 procent) zijn andere grote afvalproducenten. Gelderland onderzoekt in samenwerking met afvalverwerkers hoe er meer afval gescheiden kan worden. Met afvalinzamelaar Circulus-Berkel in Apeldoorn wordt gesproken over de mogelijk heden om kleding in de Cleantech Regio (Apeldoorn, Zutphen, Deventer) apart in te zamelen met het oog op hergebruik. In onder meer Arnhem draait het project , waarbij honderd huis houdens honderd dagen proberen 100 procent afvalloos te leven. Daarnaast wordt het scheiden van afval gestimuleerd met behulp van gedifferentieerde tarieven (diftar), waarbij huishoudens die minder afval aanbieden voordeliger uit zijn. Kringlopen In de circulaire economie draait het om het sluiten van biologische en technische kringlopen en efficiënt gebruik van schaarse grondstoffen. Gelderland heeft de afgelopen jaren geïnvesteerd in het Bio-economy Innovation Cluster Oost-Nederland (BICON). Na een verdere doorontwikkeling is BICON nu intergraal onderdeel van de aanpak Circulaire Economie daaruit zijn drie veelbelovende biobased thema s uit naar voren gekomen: natuurvezels (met name hennep en grassen), nutriënten (voedingsstoffen, mineralen) uit mest en plantaardige eiwitten. Met deze thema s gaat Gelderland in samenwerking met vele partners aan de slag. Denk bij natuurvezels aan het verbouwen, verwerken en toepassen van hennep of miscanthus (olifantengras). Het bedrijf StexFibers in Arnhem heeft een techniek ontwikkeld om hennepvezels te verfijnen voor de productie van hoge kwaliteit garens. Daar worden inmiddels proeven mee gedaan. Voor de productie van textiel van hennep is 95 procent minder water nodig dan voor de productie van katoen. Vezelhennep kan in Nederland worden geteeld. StexFibers werkt via Pantanova samen met diverse telers in Nederland. Bermgras, miscanthus (olifantengras), maar ook tomaten- en paprikaplanten leveren vezels die gebruikt kunnen worden in de papierproductie. Zeven van de negen Nederlandse papierfabrieken zijn in Gelderland gevestigd en werken aan verschillende vormen van hergebruik van papier in combinatie met biobased materialen. Zo gebruikt Schut Papier vezels van tomaten- en paprikaplanten om hoogwaardig karton te maken voor het verpakken van tomaten. Samen met onder meer de stichting Kiemt steunt Gelderland via het EFRO-fonds het opzetten van innovatieprogramma Natuurvezels. Het doel is de verwerking van de verschillende vezelstromen tot hoogwaardige natuurvezels voor duurzame toepassingen in de papier- en de textielindustrie en wellicht via bio-raffinage voor de groene maakindustrie (onder meer bioplastics).

6

7 Mineralen Gelderse boeren importeren kunstmest en produceren een mestoverschot. Door waardevolle grondstoffen terug te winnen uit mest, kan deze afvalstroom worden omgezet in bruikbare mineralen en duurzame energie. Adviesbureau Buck Consultants heeft uitgerekend dat met de verwerking van mest in Gelderland 70 miljoen euro kan worden bespaard (minder kunstmest nodig) en bovendien 160 miljoen euro kan worden verdiend. Groot Zevert in Beltrum werkt in combinatie met Nijhuis Watertechnologie in Doetinchem al geruime tijd met het terugwinnen van grondstoffen uit mest. Deze technologie werkt op laboratorium schaal. Er is nu behoefte aan opschaling via een proeffabriek. Gelderland werkt met deze initiatief nemers samen aan financieringsaanvragen voor Europese fondsen. Landbouwcoöperaties ForFarmers in Lochem en Agrifirm in Apeldoorn in de productieketen een regierol kunnen vervullen, aangezien ze dagelijks contact hebben met honderden agrarische bedrijven. ForFarmers heeft bijvoorbeeld aan de wieg gestaan van de KringloopWijzer, een bedrijfsmanagementsysteem waarmee voer en meststoffen beter worden benut. Met ingang van 2016 zijn alle melkveehouders in Nederland verplicht de KringloopWijzer in te vullen. Eiwittransitie Met het oog op de grote verliezen in energie en eiwitten die optreden bij het omzetten van plantaardige eiwitten in dierlijke eiwitten, is een zogeheten eiwittransitie gewenst als het gaat om menselijke consumptie. Afhankelijk van het product is 2 tot 15 kilo plantaardig veevoer nodig om voor de productie van 1 kilo vlees, kaas of eieren. Als mensen meer plantaardige eiwitten eten, levert dat een belangrijke bijdrage aan het efficiënter omgaan met grondstoffen. Niet alleen in Nederland, maar ook in ons omringende landen als Duitsland, Zweden, Engeland en Zwitserland neemt de vraag van consumenten naar plantaardige eiwitten toe. Dat is goed voor de werkgelegenheid, goed voor de export en goed voor het verkleinen van de CO2-footprint. Fabrikant Ojah in Ochten produceert plantaardige eiwitten die onder druk en bij hoge temperatuur de textuur van vlees krijgen. Dit product Beeter wordt inmiddels verwerkt in producten die in diverse supermarkten zijn te vinden. Ojah werd in 2011 opgericht. Gelderland is via investerings maatschappij Oost NV aandeelhouder van het bedrijf dat nu 24 medewerkers en 4 miljoen euro omzet heeft en klanten over de hele wereld. Ook diverse andere bedrijven in Gelderland hebben de nodige expertise opgedaan met het winnen van eiwitten uit plantaardige (rest)materialen. ABC Kroos in Apeldoorn is daar een voorbeeld van en wint waardevolle eiwitten en vezels uit waterlinzen (eendenkroos). Een plantje dat prima gedijt in Nederlandse kwekerijen. ABC Kroos produceert inmiddels eiwitten uit waterlinzen op laboratoriumschaal in Groenlo en werkt samen met uienverwerker Mol Fresh Food in Putten aan een proeffabriek die eiwitten uit uienschillen produceert. Onze partners Wereldspelers Wageningen Universiteit & Research (WUR) en NIZO Foodresearch zijn eveneens in Gelderland gevestigd. Met het bedrijfsleven vormen zij diverse unieke samenwerkingsverbanden in de voedselketen. Op initiatief van FoodValley NL en Oost NV werken 21 MKB-bedrijven samen in het netwerk Eiwit krijgt kleur. Zij hebben inmiddels aangetoond snel nieuwe producten te kunnen ontwikkelen en de productie te kunnen opschalen, zodat deze productie via retailers als Albert Heijn en Jumbo verkocht worden. Gelderland stimuleert met dit soort netwerken de regionale samenwerking tussen bedrijven onderling en tussen het bedrijfsleven en kennisinstituten als het gaat om de circulaire economie. Via het Gelders Energie Akkoord (GEA) wordt eveneens aan circulaire projecten gewerkt. Denk aan het project waarbij autoaccu s worden ingezameld en een tweede leven krijgen als back-up voor lokale energiesystemen. Een ander voorbeeld is een verkenning naar het inzamelen van textiel via een regionale textielketen. Gelderland werkt tevens nauw samen met andere Europese regio s en netwerken, zoals Vanguard en Manunet, met als doel het MKB te ondersteunen bij internationalisering. Dat gebeurt onder meer met The Proteïn Cluster in Oost-Nederland via het Europese Vanguard-netwerk. Via het project CircE en het programma Interreg Europe brengt Gelderland MKB-ondernemers in contact met Europese partners en fondsen in onder meer Italië, Engeland, Spanje en Polen.

8

9 European Green Capital 2018 De Europese Commissie heeft Nijmegen uitgeroepen tot European Green Capital Dit is een fraaie kans voor Gelderland om zich internationaal te profileren met duurzame onderwerpen als circulaire economie en energietransitie. De provincie werkt hierbij nauw samen met de gemeenten Arnhem, Nijmegen, Ede-Wageningen en Apeldoorn. Via de City Deal CleantechRegio wordt ingezet op het project Duurzame A1, waarbij het draait om slimme mobiliteit en innovatieve businesscases voor energietransitie en circulaire economie. Uitvoeringsagenda Circulaire Economie De provincie wil de circulaire economie in Gelderland een belangrijke impuls geven en hiermee de eerste afvalvrije provincie worden. Hiervoor is een cross sectoraal programma Circulaire Economie ontwikkeld met de volgende focus. Actielijnen Items 1. Provincie geeft goede voorbeeld - duurzaam grond-,weg- en waterbouw - circulair inkopen - duurzame OV-concessie 2. Industrie wordt slim en schoon - circulaire bewustwording ondernemers - reduceren van afval - hergebruik grondstoffen 3. Nieuwe biobased grondstoffen - toepassing natuurvezels (hennep, gras) - terugwinnen van nutriënten uit mest - transitie naar plantaardige eiwitten

10

11 Provincie Gelderland Markt CG Arnhem Postbus GX Arnhem