Marktverkenning Bibliotheek Geel

Transcriptie

1 Marktverkenning Bibliotheek Geel De vraag en marktpositie van de bib in beeld. Volwassenen vanaf 18 jaar December 2010 drs. Rudy Neggers dr. Hein Leemans

2 Inhoudsopgave Samenvatting marktonderzoek onder volwassenen pag Aanleiding en doelstelling van het marktonderzoek pag Aanleiding pag Doelstellingen van het marktonderzoek pag Methode van onderzoek pag De vragenlijst pag De afname van het onderzoek pag De respons pag Opbouw van het rapport pag Een profiel van de steekproef pag Geslacht, leeftijd, leefsituatie en culturele participatie pag Bezoek aan de bibliotheek pag Frequentie en duur van bibliotheekbezoek pag Redenen van niet bezoeken van de bibliotheek pag Bibliotheekgebruik pag Gebruik website van de bibliotheek pag Openingstijden pag Extra vragen in Geel pag Resultaten marktonderzoek: volwassenen vanaf 18 jaar pag Uitleg resultaten pag Informatieve boeken pag Informatieve tijdschriften pag Informatieve cd of dvd pag Informatief internetgebruik pag Ontspannende media pag Uitsplitsing romangenres pag Uitsplitsing tijdschriftengenres pag Uitsplitsing muziekgenres pag Uitsplitsing filmgenres op dvd pag De functie van de bibliotheek bij informatie en ontspanning. pag De functie van de bibliotheek bij informatie pag De rol van de bibliotheek bij muziek, film en games pag. 27 Bijlagen pag. 29 Bijlage 1: de termen marktomvang en marktaandeel verklaard pag. 29 Bijlage 2: marktomvang en -aandeel in % en absolute aantallen pag. 30 Bijlage 3: adviezen op basis van resultaten marktonderzoek pag. 34 Bijlage 4: ruwe uitkomsten vragen over interesses pag. 37 Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 2

3 Samenvatting van het marktonderzoek onder volwassenen. Aanleiding en doelstelling Het marktonderzoek is primair bedoeld om de keuzes in het eigen integrale collectieplan te baseren op informatie over de vraag en publieksbereik in het eigen werkgebied. Doel van het onderzoek is een actueel inzicht voor bibliotheek en gemeente in: 1. Omvang en samenstelling van de vraag naar bibliotheekdiensten in het werkgebied van de bibliotheek, uitgesplitst naar leden en niet-leden. 2. Het (publiek) bereik dat de bibliotheek op haar kernfuncties realiseert. Methode Een deel van de respondenten is digitaal geworven via een uitnodiging per mail naar de volwassen leden van de bibliotheek. Deze leden ontvingen in de mail een link naar de digitale vragenlijst. Daarnaast stond er een link naar de vragenlijst op de website van de gemeente en van de bibliotheek. Aanvullend hebben contactpersonen van diverse verenigingen uit Geel hun leden de uitnodiging om deel te nemen aan het onderzoek toegestuurd. Om niet-leden te werven zijn per post vragenlijsten en antwoordenveloppen gestuurd naar 1500 niet-leden uit het bevolkingsregister van Geel. Om een fout op de adreslabels bij deze verzending te compenseren zijn nog eens 974 extra vragenlijsten en antwoordenveloppen rondgebracht naar niet-leden in Geel. Uiteindelijk hebben 877 volwassenen uit Geel een vragenlijst ingevuld. Hierbij zitten 558 leden van de bibliotheek en 319 niet-leden. Er heeft herweging naar bibliotheekbezoek plaatsgevonden (niet-leden krijgen dan een weegfactor). Steekproefprofiel De steekproef bestaat voor 49% uit vrouwen en voor 51% uit mannen. De leeftijdsgroepen jaar (24%) en jaar / jaar (beiden 19%) zijn het beste vertegenwoordigd. 6% is 20 jaar of jonger en 5% 70 jaar of ouder. 64% heeft betaald werk. 72% woont samen. Hiervan heeft meer dan de helft kinderen. 78% heeft hoger secundair onderwijs of een hogere opleiding gevolgd. De populairste culturele uitstapjes zijn die naar de bioscoop (64%), (pop)muziekconcerten of festivals (47%), theatervoorstellingen (40%) en musea en tentoonstellingen (33%). 28% is lid van de bibliotheek of leent wel eens wat in de bibliotheek. Van de bibliotheekbezoekers bezoekt 92% de bibliotheek Geel wel eens. De bibliotheek in Mol (6%) wordt daarna het vaakst bezocht. De overige bibliotheken worden door maximaal 4% van de respondenten wel eens bezocht. De belangrijkste redenen om de bibliotheek niet te bezoeken zijn het feit dat men liever elders internet, dat men weinig tijd heeft om de bibliotheek te bezoeken en dat men liever koopt in plaats van leent. Het percentage bezoekers, dat komt om een bepaalde reden, is het grootst bij: - het lenen van een informatief boek (55% van de bezoekers). - het lenen van een roman (52% van de bezoekers). - het lenen van een muziek-cd of -dvd (33% van de bezoekers). - het lenen van een jeugdboek of film of serie op dvd (beiden 23% van de bezoekers). - het lezen van een krant of tijdschrift (26% van de bezoekers). 10% van de bezoekers komt wekelijks of vaker in de bibliotheek en 45% komt minder dan maandelijks. 59% bezoekt wel eens de website van de gemeente of de bibliotheek. Men bezoekt de bibliotheek website voornamelijk om: - informatie over de openingsuren of sluitingsdagen op te zoeken. - informatie over de collectie op te zoeken. - media te reserveren of verlengen. De populairste openingstijden zijn zaterdagochtend en woensdag van tot uur. Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 3

4 De vraag naar producten en diensten van de bibliotheek (marktomvang): Uit het marktonderzoek blijkt dat vanaf 18 jaar in Geel de meeste vraag is naar: Informatie van internet (90%) en specifiek naar de ZiZo hoofdcategorieën: digitale informatie over landen (76%). digitale informatie over dagelijks leven (70%). digitale informatie over de samenleving (69%). Muziek cd / dvd (76%) en specifiek naar de genres of soorten: popmuziek (68% van de bevolking vanaf 18 jaar). Nederlandstalige muziek (41%). jazz, blues, folk en country (31%). Informatieve tijdschriften (72%) en specifiek naar de ZiZo hoofdcategorieën: tijdschriften over landen (52%). tijdschriften over dagelijks leven (50%). tijdschriften over de samenleving (45%). Informatieve boeken (71%) en specifiek naar de ZiZo hoofdcategorieën: boeken over landen (55%). boeken over dagelijks leven (52%). boeken over de vrije tijd (43%). Romans (70% van de bevolking vanaf 18 jaar) en specifiek naar de genres of soorten: detectives of thrillers (35%). waargebeurde verhalen (30%). historische romans (21%). Film op dvd (60%) en specifiek de genres: spanning of avontuur (46% van de bevolking vanaf 18 jaar). komedie of humoristische film (43%). Detective, thriller of misdaadfilm (40%). Ontspannend internet zoals online games en chatten (52%). De ontspannende algemene tijdschriften over actualiteiten (38%), roddelbladen (32%), damesbladen, fashion of glossy s en tijdschriften over reizen, vrije tijd en toerisme (beiden 30%). Bovenstaande (deel) markten zijn het interessantst uit het oogpunt van de lokale vraag in Geel. De minste behoefte (minder dan 15% van de bevolking vanaf 18 jaar) is er aan: De typen en soorten romans: politieke, sociale of psychologische literatuur (9% van de bevolking vanaf 18 jaar ). familie- of streekromans (12%). liefdesroman, candlelight en doktersromans (10%). chicklits (6%). horror- of griezelverhalen (6%). science fiction en fantasy (9%). andere literaire romans (9%). poëzie of toneel (8%). romans in een andere taal (12%). grote letterboeken (2%). Informatieve boeken in de ZiZo hoofdcategorie: levensvisies (11% van de bevolking vanaf 18 jaar). communicatie en talen (9%). geschiedenis (13%). Ontspannende tijdschriften in het genre: tijdschriften over ouders of opvoeding (9%). tijdschriften over koken of drinken (12%). handwerktijdschriften (5%). kunsttijdschriften of literatuurtijdschriften (4%). maatschappijgerichte tijdschriften (8%). Informatieve tijdschriften in de ZiZo hoofdcategorie: levensvisies (9% van de bevolking vanaf 18 jaar). communicatie en talen (9%). geschiedenis (12%). Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 4

5 Het muziekgenre: kinder- of jeugdliedjes (10%). De filmgenres: erotische of sensuele films (7% van de bevolking vanaf 18 jaar). politieke of sociale films en/of wereldcinema (12%). alternatieve films (12%). Informatieve cd s en dvd s in alle ZiZo hoofdcategorieën (van 2% tot en met 9%). Informatief internet in de ZiZo hoofdcategorie: levensvisies (13% van de bevolking vanaf 18 jaar). communicatie en talen (14%). Waar staat Bibliotheek Geel in 2010? Het marktonderzoek informeert ook over het marktaandeel of publieksbereik dat de bibliotheek bij de verschillende kernfuncties met haar dienstverlening behaalt. Het marktaandeel is het percentage klanten van de bibliotheek op de diverse (deel) markten. a. Gebruik van de bibliotheek. Veel mensen maken gebruik van de bibliotheek. Het aantal leden en leners bedraagt 28% van alle inwoners vanaf 18 jaar. Mensen willen anno 2010 met diverse media geïnformeerd worden over uiteenlopende onderwerpen. Dan blijkt dat de sterkte van de bibliotheek nog steeds ligt bij boeken. Het grootste deel van de bibliotheekbezoekers leent romans of informatieve boeken. Figuur A en B tonen het percentage bezoekers, dat gebruik maakt van de verschillende soorten dienstverlening van de bibliotheek: Figuur B: % bezoekers voor ander gebruik van de bibliotheek (n=574) Figuur A: % bezoekers dat genoemde media leent in de bibliotheek (n=574) Figuur B: % bezoekers dat om andere redenen in de bibliotheek kwam (n=574) Marktpositie van de bibliotheek. Het marktonderzoek laat zien hoeveel mensen gebruik maken van de bibliotheek voor informatie, ontspanning en cultuur en welke media zij daarbij gebruiken. Hierdoor is het marktaandeel (zie bijlage 1) op de diverse (deel) markten van de bibliotheek in kaart gebracht. Het ruime gebruik van de collectie boeken vertaalt zich in een groot marktaandeel. Ongeveer 24% van de informatieve boekenlezers vanaf 18 jaar weet de bibliotheek te vinden. De marktaandelen variëren hier van 24% bij boeken over sport en spel (onderdeel van vrije tijd ) tot en met 49% bij kunststromingen of kunstgeschiedenis (onderdeel van kunst). Dit geldt ook bij romans: 24% van de romanlezers stilt de leeshonger met romans uit de bibliotheek. Bij de lezers van diverse soorten serieuze literatuur is dat gemiddeld 25% op redelijk grote tot grote markten. Hiermee vervult de bibliotheek deels haar culturele taak. Bij de overige genres varieert het marktaandeel van bibliotheek Geel van 13% bij grote letterboeken (2% marktomvang) tot 34% bij poëzie en toneel (8% marktomvang). Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 5

6 Bij tijdschriften heeft bibliotheek Geel een uit te bouwen positie. De marktaandelen variëren hier van 12% (bladen over dagelijks leven) tot en met 32% (tijdschriften over levensvisies). Bibliotheek Geel behaalt bij informatieve cd s/dvd s marktaandelen, die uiteenlopen van 8% bij informatieve cd s en dvd s over kunst tot en met 24% bij cd s en dvd s over levensvisies. Voor alle informatiedomeinen geldt dat de markt voor cd-rom s en dvd s niet groot is. Bijna iedereen luistert naar muziek (87%) op cd, dvd of in mp3-formaat en een grote groep kijkt naar films op dvd (60%). Dit zijn dus ook voor de bibliotheek aantrekkelijke markten. Bibliotheek Geel behaalt marktaandelen van 13% bij muziek cd s en dvd s en 12% bij films op dvd. De markt voor games is aanmerkelijk kleiner. De bibliotheek heeft geen games in de collectie zitten. Bij informatie van internet is nog een wereld te winnen. Het huidige marktaandeel van 5% is bepaald op basis van het internetgebruik in de bibliotheek. Dit ontwikkelt zich echter meer tot voorziening voor doelgroepen, die thuis of op hun werk internet ontberen of voor bezoekers die vaker naar de bibliotheek gaan en daar langer blijven voor bijvoorbeeld het uitwerken van opdrachten voor school. Het gezamenlijk in de sector opbouwen van een digitale bibliotheek is waarschijnlijk effectiever. In Nederland heeft de opbouw van bibliotheek.nl, met diensten zoals de digitale vraagbaak van de bibliotheek (al@din) en schoolbieb, tot een verhoging van het marktaandeel van de bibliotheek geleid tot ongeveer 25% 1. Figuur C geeft een overzicht van marktomvang en marktaandelen van alle media: Figuur C: marktomvang en marktaandeel alle media (n=877) 1 Bron: marktonderzoek Bibliotheek Hengelo Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 6

7 1. Aanleiding en doelstelling van het marktonderzoek Aanleiding Bibliotheek Geel neemt deel aan het project integraal collectiebeheer. Met dit plan wil de bibliotheek het collectiebeleid professionaliseren en effectiever inzetten. Het collectieplan is onder meer gebaseerd op de vraag van burgers. Dit marktonderzoek brengt de omvang en samenstelling van de lokale vraag in kaart en de rol die de bibliotheek speelt om in deze vraag te voorzien. Dit is essentiële informatie voor vraag en resultaatgericht werken. In tegenstelling tot gebruikersonderzoek komen ook wensen van niet-bibliotheek bezoekers in beeld. Het marktonderzoek voorziet in de informatie om de keuzes in dit eigen integrale collectieplan te baseren op de lokale vraag in Geel en het publieksbereik van bibliotheek Geel. De resultaten van dit eigen marktonderzoek vervangen de tot nog toe gebruikte Nederlandse cijfers Doelstellingen van het marktonderzoek Doel van het onderzoek is een actueel inzicht voor bibliotheek en gemeente in: 1. omvang en samenstelling van de vraag naar bibliotheekdiensten in Geel. 2. het (publieks) bereik dat de bibliotheek op haar kernfuncties realiseert. Marktonderzoek voorziet in het laatste stuk input voor succesvolle toepassing van het integrale collectieplan. Hierdoor wordt het collectieplan krachtiger en neemt het draagvlak ervoor toe. Ook kunnen bibliotheek en gemeente de resultaten gebruiken om de veronderstellingen over de vraag van burgers naar bibliotheekdiensten in het beleidsplan te toetsen en voor promotie naar gebruikers en niet-gebruikers van de bibliotheek. Het marktonderzoek geeft antwoord op de volgende vragen: 1. Hoe groot is de vraag van gebruikers én niet-gebruikers van bibliotheek Geel naar diverse soorten informatie, cultuur en ontspanning? 2. In welke mate gebruiken burgers in Geel hiervoor boeken, tijdschriften of digitale media zoals internet? 3. In welke mate gebruiken burgers hiervoor diensten van bibliotheek Geel? 4. Hoe zitten de bezoekersstromen in elkaar? 5. Wie maakt wel en wie maakt geen gebruik van de bibliotheek (gebruikersprofiel)? 2. Methode van onderzoek De vragenlijst De vragenlijst voor volwassenen vanaf 18 jaar bestaat uit 4 delen: 1) Deel 1 informeert naar interesses van burgers en de wijze van informatieverzameling. 2) Deel 2 gaat over ontspanning: in hoeverre lezen volwassenen romans of ontspannende tijdschriften, luisteren ze naar muziek, kijken ze naar films en spelen ze games? 3) Deel 3 bestaat uit vragen over het bibliotheekbezoek en -gebruik van volwassenen. 4) In deel 4 komen algemene persoonskenmerken aan bod De afname van het onderzoek De doelgroep van het onderzoek bestaat uit alle inwoners van Geel vanaf 18 jaar. De volwassenen zijn op 5 verschillende manieren benaderd om deel te nemen aan het onderzoek: 1) Via een naar adressen uit het ledenbestand van de bibliotheek; bibliotheek Geel beschikt over 873 unieke adressen van leden vanaf 18 jaar. Deze leden hebben allemaal een ontvangen met daarin de uitnodiging om mee te doen en een link naar de digitale vragenlijst. 2) Via een knop op de website van de gemeente en de bibliotheek; bezoekers van de site konden kiezen voor de digitale jongeren of volwassenen enquête. 3) Via verenigingen in Geel; contactpersonen van een groot aantal verenigingen zijn benaderd met de vraag de uitnodiging om deel te nemen aan het onderzoek te verspreiden onder hun leden. Diverse verenigingen hebben gehoor gegeven aan deze oproep. Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 7

8 4) Via een verzending per post naar niet leden van de bibliotheek; Met behulp van het bevolkingsregister van de Stad Geel is een aselecte steekproef van 1500 adressen van niet-leden getrokken. Deze mensen hebben een papieren vragenlijst inclusief antwoordenvelop ontvangen. Voor het trekken van de steekproef is het bevolkingsregister eerst ontdubbeld op bibliotheek lidmaatschap. 5) Omdat bij de verzending onder punt 4 een fout werd gemaakt met de adressering, kon niet de gewenste schriftelijke respons behaald worden. In onderling overleg is toen besloten extra papieren vragenlijsten met antwoordenvelop rond te brengen in 15 door de Stad Geel verspreid gelegen straten. Alleen niet-leden ontvingen een vragenlijst in de bus. Uit het overzicht van niet-leden werden daartoe eerst alle mensen gehaald, die bij de verzending onder punt 4 al in de steekproef zaten. Een gezamenlijke inspanning van Bibliotheek Geel, de provincie Antwerpen en Bureau Leemans resulteerde uiteindelijk in 974 extra rondgebrachte vragenlijsten De respons 480 personen hebben gereageerd op de digitale uitnodiging of de knop op de website en de vragenlijst ingevuld. 397 mensen hebben een papieren vragenlijst ingevuld en teruggestuurd. In totaal hebben dus 877 mensen deelgenomen aan het marktonderzoek. Hiervan waren er 558 lid van de bibliotheek (men heeft aangegeven lid te zijn of iets te lenen in de bibliotheek) en 319 niet. Om de oververtegenwoordiging van leden en leners te corrigeren, heeft herweging naar bibliotheekgebruik plaatsgevonden: om recht te doen aan de daadwerkelijke verhouding tussen leden en niet-leden hebben niet-leden een weegfactor toegekend gekregen Opbouw van het rapport In hoofdstuk 3 geven we een beeld van de achtergrondkenmerken van de respondenten en het gebruik en bezoek van de bibliotheek. In hoofdstuk 4 geven we de marktomvang van de verschillende informatieve media in Geel. Tevens rapporteren we het marktaandeel dat de bibliotheek in Geel behaalt bij deze verschillende informatieve media. Met het oog op de hanteerbaarheid van de cijfers in het ICB model is ervoor gekozen de ZiZo categorieën uit het model aan te houden. Bijlage 2 geeft alle marktgegevens in percentages en absolute aantallen. Hoofdstuk 5 geeft een beeld van de functie van de bibliotheek bij informatie en ontspanning. We geven in de tabellen over marktomvang de resultaten voor de totale steekproef en de uitsplitsing naar leden en niet-leden. Steeds is ook het aantal respondenten vermeld van de totale steekproef, de leden en de niet-leden (de n per vraag of item respons). De resultaten met betrekking tot bibliotheekbezoek en gebruik zijn niet uitgesplitst naar leden en niet-leden. Logisch, het betreft hier voor het overgrote deel leden. Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 8

9 3. Een profiel van de steekproef Geslacht, leeftijd, leefsituatie en culturele participatie. Tabel 1 geeft een overzicht van geslacht, leeftijd en leefsituatie van de deelnemers aan het onderzoek: Tabel 1: Geslacht, leeftijd en leefsituatie van respondenten % totaal % leden % niet-leden n totaal n leden n niet-leden Vrouw 49% 59% 45% Man 51% 41% 55% jaar of jonger 6% 8% 5% jaar 19% 24% 17% jaar 18% 22% 16% jaar 24% 23% 24% jaar 19% 14% 22% jaar 9% 6% 11% Ouder dan 70 jaar 5% 3% 6% Studeert / gaat naar school 9% 14% 6% Heeft betaald werk 64% 64% 63% Is met pensioen 5% 5% 5% Anders 17% 11% 20% Alleenwonend 12% 12% 12% Inwonend bij ouder 13% 18% 11% Samenwonend zonder kinderen 29% 24% 30% Samenwonend met kinderen 43% 42% 43% Anders 4% 4% 4% Tabel 1 laat zien dat: 51% van de respondenten man is. Onder de leden is 59% vrouw en onder niet-leden is slechts 45% vrouw. Onder de niet-leden zitten dus meer mannen dan vrouwen. De leeftijdsgroepen jaar (24%) en jaar en jaar (beiden 19%) het best vertegenwoordigd zijn. Onder de niet-leden in de steekproef bevinden zich in verhouding meer mensen van 50 jaar en ouder. Veruit de grootste groep respondenten betaald werk heeft (64%). Onder de leden zitten in verhouding meer studenten of scholieren dan onder de niet-leden. In totaal 72% samenwonend is. Hiervan heeft duidelijk het grootste deel ook kinderen. Tabel 2: hoogst genoten opleiding % totaal % leden % niet-leden n totaal n leden n niet-leden Geen of lager onderwijs 3% 1% 3% Lager secundair onderwijs 19% 8% 23% Hoger secundair onderwijs 32% 27% 34% Hogere studies 46% 64% 39% Uit tabel 2 blijkt dat: 46% van de respondenten een hogere studie dan het hoger secundair onderwijs volgt of heeft gevolgd. Slechts 3% heeft geen onderwijs of maximaal lager onderwijs gevolgd. Het percentage mensen met lager en hoger secundair onderwijs onder de niet-leden duidelijk hoger ligt dan onder de leden. Onder de leden daarentegen zitten veel meer mensen met een hogere opleiding. Dit is een gebruikelijk resultaat bij bibliotheekonderzoek. Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 9

10 Tabel 3 geeft een beeld van de deelname aan (populaire) cultuur in Geel: Tabel 3: culturele participatie % totaal % leden % niet-leden n totaal n leden n niet-leden Lezingen 18% 24% 15% Discussiebijeenkomsten of debatten 9% 11% 8% Musea of tentoonstellingen 33% 46% 27% Theatervoorstellingen 40% 49% 36% (Pop) muziekconcerten / festivals 47% 52% 45% Bioscoop 64% 75% 60% Filmvoorstellingen buiten de bioscoop 11% 18% 9% Computer- of internetcursussen 10% 10% 10% Culturele workshops of cursussen 3% 6% 1% Creatieve workshops of cursussen 17% 22% 15% Tabel 3 laat zien dat voor culturele participatie in Geel het volgende geldt: Veel inwoners van Geel bezoeken de bioscoop (64%), (pop)muziekconcerten (47%), theatervoorstellingen (40%) en musea of tentoonstellingen (33%). De minste animo is er voor culturele workshops of cursussen (3%). Leden nemen vaker deel aan alle activiteiten dan niet-leden Bezoek aan de bibliotheek. 28% van de volwassen respondenten is lid van de bibliotheek. Tabel 4 geeft een overzicht van de bezochte bibliotheken (100% is het aantal bibliotheekbezoekers): Tabel 4: bibliotheekbezoek Geel: % bezoekers n bezoekers Bibliotheek Geel 92% 574 Bibliotheek Mol 6% 574 Bibliotheek Turnhout 4% 574 Bibliotheek Kasterlee 1% 574 Bibliotheek Herentals 4% 574 Bibliotheek Olen 4% 574 Bibliotheek Westerlo 4% 574 Andere bibliotheek 12% 574 Voor het bibliotheekbezoek in Geel geldt: Ongeveer 92% van alle bibliotheekbezoekers in de steekproef bezoekt wel eens de bibliotheek Geel. Bibliotheek Mol wordt door 6% wel eens bezocht en de bibliotheken Turnhout, Herentals, Olen en Westerlo door 4%. 12% bezoekt wel eens een andere bibliotheek dan de genoemde bibliotheken. De percentages tellen op tot meer dan 100% omdat sommige leden/bezoekers meerdere bibliotheken bezoeken. Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 10

11 3.3. Frequentie en duur van bibliotheekbezoek. Tabel 5 toont hoe vaak volwassen leden en bezoekers uit Geel de bibliotheek bezoeken en hoeveel tijd men gemiddeld doorbrengt in de bibliotheek (100% is aantal bibliotheekbezoekers): Tabel 5: frequentie en duur bibliotheekbezoek Geel: % bezoekers n bezoekers Wekelijks of vaker 10% 574 Twee- of driewekelijks 21% 574 Maandelijks 24% 574 Minder dan maandelijks 45% 574 Tot een kwartier 11% 574 Tussen een kwartier en een half uur 46% 574 Tussen een half uur en een uur 37% 574 Langer dan een uur 6% 574 Uit tabel 5 blijkt dat: Veelbezoekers in de minderheid zijn (10% bezoekt wekelijks of vaker de bibliotheek). 21% de bibliotheek twee- of driewekelijks bezoekt en 24% maandelijks. 45% bezoekt de bibliotheek minder dan maandelijks. 46% per bezoek tussen een kwartier en een half uur doorbrengt in de bibliotheek. 11% maximaal een kwartier blijft Redenen van niet-bezoeken van de bibliotheek. Tabel 6 geeft een overzicht van de redenen waarom volwassenen uit Geel de bibliotheek niet bezoeken. Tabel 6: redenen niet bezoeken van de bibliotheek % niet-bezoekers n niet-bezoekers De bibliotheek is te ver weg 1% 303 De bibliotheek heeft geen geschikte openingstijden 4% 303 De bibliotheek heeft te weinig boeken 1% 303 De bibliotheek heeft te weinig muziek 1% 303 De bibliotheek heeft te weinig films 1% 303 Men leest geen boeken 27% 303 Men gebruikt internet liever elders 39% 303 Men luistert weinig naar muziek cd's 7% 303 Men kijkt weinig naar films op dvd 7% 303 Men heeft weinig tijd om naar de bibliotheek te gaan 34% 303 Men koopt liever in plaats van te lenen 31% 303 Andere reden 14% 303 De 3 meest genoemde redenen voor het niet bezoeken van een bibliotheek zijn: Men internet liever elders dan in de bibliotheek (39%). Men heeft weinig tijd om naar de bibliotheek te gaan (34%). Men koopt liever in plaats van te lenen (31%). Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 11

12 3.5. Bibliotheekgebruik Figuur 1 laat het percentage bezoekers zien dat het voorbije jaar de genoemde media in de bibliotheek leende: Figuur 1: % bezoekers dat genoemde media leent in de bibliotheek (n=574) Figuur 1 laat zien dat: Het grootste percentage bezoekers komt om informatieve boeken te lenen: 55%. Ook romans door een hoog percentage bezoekers geleend worden: 52%. 33% wel eens een muziek cd of dvd leent. 23% wel eens een jeugdboek of een film of tv-serie op dvd leent in de bibliotheek. Het lenen van informatieve dvd s, luisterboeken, grote letterboeken en posters veel minder een reden zijn om de bibliotheek te bezoeken (0%-7%). Bibliotheekbezoekers komen niet alleen naar de bibliotheek om media te lenen. Figuur 2 geeft een overzicht van het percentage bezoekers, dat om andere redenen de bibliotheek bezocht: Figuur 2: ander gebruik van de bibliotheek (n=574) Uit figuur 2 blijkt duidelijk dat de voornaamste andere reden om naar de bibliotheek te komen met lezen van een krant of tijdschrift is (26% van de bezoekers). Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 12

13 3.6. Gebruik website van de bibliotheek. Tabel 7 geeft een overzicht van de frequentie waarmee volwassenen uit Geel de website van de gemeente of de website van de bibliotheek bezoeken en wat zij op deze website doen: Tabel 7: frequentie en redenen bezoek website gemeente en bibliotheek % totaal n totaal Wekelijks of vaker 6% 877 Twee- of driewekelijks 8% 877 Maandelijks 14% 877 Minder dan maandelijks 31% 877 Nooit 41% 877 % websitebezoekers n websitebezoekers Informatie over openingsuren of sluitingsdagen 43% 597 Informatie over bibliotheekgebruik 10% 597 Informatie over de collectie 22% 597 Informatie over activiteiten 8% 597 Blikvangers 2% 597 Om een media te reserveren of te verlengen 20% 597 Om aankoopsuggesties voor de collectie te doen 2% 597 Voor links met andere websites 7% Om bibfolders, handleidingen e.d. te downloaden 1% Iets anders 7% 597 n totaal zijn alle respondenten en n websitebezoekers zijn alle bezoekers van de website van de gemeente of de bibliotheek. Voor het bezoek en gebruik van de website van de gemeente en bibliotheek Geel geldt: 41% van de volwassen respondenten bezoekt nooit de website van de gemeente of de bibliotheek. Van de 59% websitebezoekers doet de grootste groep dit minder dan maandelijks. De belangrijkste bibliotheekinformatie, die men via de websites wenst te vinden, zijn informatie over openingsuren of sluitingsdagen (43%) en de collectie (22%) en het reserveren of verlengen van media (20%). De n bij websitebezoekers komt niet overeen met 59% van 855, doordat bij de berekening van het percentage websitebezoek de weegfactor is meegenomen, die aan de niet-leden van de bibliotheek is toegekend (die daardoor zwaarder meetellen) Openingstijden. Tabel 8 geeft een overzicht van de tijdstippen waarop de bibliotheek het meest wordt bezocht: Tabel 8: tijdstippen bibliotheekbezoek % bezoekers n bezoekers Maandag: % 574 Maandag: % 574 Dinsdag: % 574 Dinsdag: % 574 Dinsdag: % 574 Woensdag: % 574 Woensdag: % 574 Donderdag: % 574 Donderdag: % 574 Donderdag: % 574 Vrijdag: % 574 Vrijdag: % 574 Zaterdag: % 574 Tabel 8 laat zien dat: De zaterdagvoormiddag (34%), de woensdagnamiddag (25%) en de maandag- en donderdagavond (beiden 18%) de populairste bezoektijden zijn. Weinig bezoekers op een doordeweekse dag in de voormiddag komen. Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 13

14 3.8. Extra vragen in Geel De bibliotheek heeft zelf een drietal vragen toegevoegd aan de vragenlijst van het marktonderzoek. Deze paragraaf geeft de antwoorden van de respondenten op deze vragen. Allereerst geeft tabel 9 weer welke communicatiemiddelen de inwoners van Geel gebruiken om op de hoogte te blijven van de bibliotheekwerking: Tabel 9: communicatiemiddelen om op de hoogte te blijven van de bibliotheekwerking % totaal % leden % niet-leden n totaal n leden n niet-leden Website ( of bibliotheek.geel.be) 50% 65% 44% Website van een andere bibliotheek 2% 4% 1% Elektronische nieuwsbrief 19% 30% 15% Facebook 9% 8% 9% Blog 0% 0% 0% Flyers en affiches 5% 5% 4% SMS 2% 3% 2% Persoonlijke attendering via 14% 25% 10% Stedelijk infoblad of activiteitenkrant 38% 35% 39% Iets anders 2% 1% 2% Tabel 9 maakt duidelijk dat: De website van de gemeente of de bibliotheek het meest gebruikt wordt om op de hoogte te blijven van de bibliotheekwerking (50%). Dit geldt voor zowel leden als niet-leden. Ook het stedelijke infoblad (38%) en de elektronische nieuwsbrief (19%) belangrijke informatiebronnen zijn. De tweede extra vraag betreft de aspecten, waaraan de bibliotheek volgens de respondenten meer aandacht zou moeten besteden. Tabel 10 geeft de resultaten: Tabel 10: waaraan moet de bibliotheek meer aandacht besteden? Waaraan moet de bib meer aandacht besteden? % totaal % leden % niet-leden n totaal n leden n niet-leden Aanbod digitale media 19% 25% 16% Games / gamehoek 6% 7% 5% Rondleidingen 5% 3% 5% Persoonlijke begeleiding 11% 12% 11% Blikvangers rond actualiteit 13% 18% 11% Promotie van lees-, luister en filmtips 16% 22% 14% Berichtgeving/communicatie over bibliotheekwerking 14% 14% 14% Iets anders 9% 14% 8% Uit tabel 10 blijkt dat: 19% van de respondenten van mening is dat de bibliotheek meer aandacht moet besteden aan het aanbod van digitale media. 16% acht meer promotie van lees-, luister- en filmtips wenselijk, terwijl 14% aangeeft meer communicatie over de bibliotheekwerking nodig te vinden. Het percentage leden dat meer aandacht nodig acht voor met name het aanbod van digitale media, blikvangers rond activiteiten en promotie van lees-, luister- en filmtips is groter onder leden dan onder niet-leden. Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 14

15 De derde extra vraag gaat over het stellen van vragen aan medewerkers van de bibliotheek. Tabel 11 geeft de resultaten: Tabel 11: waarover stel je wel eens een vraag aan een medewerker van de bibliotheek? Vragen stellen aan een bibliotheekmedewerker over: % bezoekers n bezoekers Vindplaats van media 66% 574 Gebruik van en gang van zaken in de bibliotheek 22% 574 Een bepaald onderwerp. 12% 574 Over iets anders 10% 574 Stelt geen vragen aan een medewerker 14% 574 Uit tabel 11 blijkt dat: 86% van de bibliotheekbezoekers wel eens een vraag stelt aan een bibliotheekmedewerker. In verreweg het grootste geval deze vragen gaan over de vindplaats van media. Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 15

16 4. Resultaten marktonderzoek: volwassenen vanaf 18 jaar Uitleg resultaten In paragraaf komen de resultaten van het marktonderzoek voor achtereenvolgens informatieve boeken, informatieve tijdschriften, informatieve cd s en dvd s en informatief internet aan bod. Het gaat daarbij om zowel de vraag naar de verschillende soorten informatieve media (de marktomvang) als de rol die de bibliotheek speelt bij het vervullen van de behoeften aan deze media (het marktaandeel). In paragraaf 4.6 gebeurt hetzelfde voor de ontspannende media. Bijlage 1 licht de begrippen marktomvang en aandeel toe. In de paragrafen 4.7 tot en met 4.10 wordt vervolgens de marktomvang voor de verschillende media uitgesplitst naar de verschillende genres, zodat een specifieker beeld ontstaat van de marktvraag. Dit gebeurt in tabellen voor achtereenvolgens romangenres, tijdschriftengenres, muziekgenres en filmgenres. De grafieken tonen de resultaten voor de informatiegebieden volgens de ZiZo genre indeling. Dit is gebeurd met het oog op het ICB model voor Geel, dat eveneens deze indeling volgt. In de grafieken en tabellen van dit rapport staan alleen de resultaten voor de hoofdcategorieën van de ZiZo structuur weergegeven. Dit is gebeurd omwille van de overzichtelijkheid. De gegevens over marktomvang en aandeel voor de subcategorieën van de indeling zijn echter wel berekend en zullen verwerkt worden in het ICB model van bibliotheek Geel. In alle gevallen geldt dat eerst een grafiek de resultaten voor de totale steekproef geeft. In een tabel volgt daarna een uitsplitsing van de marktomvang naar leden en niet-leden. Het marktaandeel is niet uitgesplitst naar lidmaatschap omdat in principe geldt dat nietleden geen media lenen in de bibliotheek. De marktgegevens in de grafieken zijn uitgedrukt in percentages van de bevolking (marktomvang) of van de desbetreffende markt (marktaandeel). Met behulp van de bevolkingsgegevens van Geel (in 2010 woonden er volwassenen vanaf 18 jaar in Geel) zijn deze percentages omgerekend naar aantallen personen. Bijlage 2 geeft een overzicht van marktomvang en marktaandeel, uitgedrukt in personen. Elke combinatie van informatiecategorie en mediavorm (boek, tijdschrift, cd of dvd en internet) kent een eigen marktomvang en een eigen marktaandeel. Ook voor romans, ontspannende tijdschriften, muziek, films, games en ontspannend internet zijn de marktomvang en het marktaandeel bepaald. Iedere combinatie van marktomvang en marktaandeel geeft andere strategische opties voor de bibliotheek. Bibliotheek Geel kan bijvoorbeeld een groot aandeel hebben op een grote of een kleine markt. De 1 ste situatie duidt op een goed inspelen op de vraag en de 2 de kan de vraag oproepen of er niet teveel aandacht is besteed aan een (te) kleine markt. Ook kan de bibliotheek een (te) klein aandeel hebben op een grote of op een kleine markt. In het eerste geval zijn er groeimogelijkheden en in het 2 de geval kan er sprake zijn van een kleine, maar beleidsmatig belangrijke doelgroep. Of juist van een markt waaraan terecht weinig aandacht is besteed. Bijlage 3 geeft een overzicht van de verschillende strategische adviezen op basis van de combinaties van marktomvang en marktaandeel. Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 16

17 4.2. Informatieve boeken 71% van de volwassenen uit Geel raadpleegt of leest wel eens een informatief boek (marktomvang). Van deze groep leent 24% wel eens een informatief boek in de bibliotheek (marktaandeel). Figuur 3 toont de marktomvang en aandeel van de informatieve (ZiZo) boekengenres: Figuur 3: marktomvang en aandeel bij informatieve boeken (n=877) De meeste vraag onder volwassenen is er naar informatieve boeken over: Landen (en reizen) (55%). Dagelijks leven (52%). Vrije tijd (43%). De natuur (42%). De marktaandelen zijn het grootst bij boeken over: Levensvisies (44%). Geschiedenis (42%). Communicatie-talen (39%). Kunst (38%). Het hoge marktaandeel van 44% bij boeken over levensvisies wil zeggen dat van alle volwassenen uit Geel, die wel eens een boek over levensvisies lezen, 44% hierover ook wel eens een boek leent in de bibliotheek. Het marktaandeel wordt dus uitgedrukt als een percentage van de marktomvang. Omdat de markt voor boeken over levensvisies met 11% minder groot is dan andere markten, betreft het hoge marktaandeel in werkelijkheid slechts volwassenen. Ter vergelijking: door de grotere markt (33%) bij de samenleving komt een lager marktaandeel van 30% in absolute zin neer op volwassenen. Bij het interpreteren van de gevonden marktaandelen moet dus ook altijd rekening gehouden worden met de marktomvang. In de grafieken staan marktomvang en aandeel daarom direct onder elkaar. Alle gevonden marktgegevens zijn omgerekend naar het absolute aantal volwassen inwoners. Bijlage 2 geeft hiervan een overzicht. Tabel 12 geeft een uitsplitsing van de marktomvang voor informatieve boeken naar leden en nietleden van de bibliotheek: Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 17

18 Tabel 12: marktomvang informatieve boeken uitgesplitst naar (niet) leden Boeken % totaal n totaal % leden n leden % niet-leden n niet-leden algemeen/opzoek nb nb nb nb nb nb levensvisies 11% % 558 7% 319 de samenleving 33% % % 319 opvoeding-onderwijs 23% % % 319 wetenschap-techniek 28% % % 319 de mens 31% % % 319 vrijetijd 43% % % 319 dagelijks leven 52% % % 319 natuur 42% % % 319 kunst 27% % % 319 communicatie-talen 9% % 558 6% 319 geschiedenis 13% % 558 8% 319 landen 55% % % 319 Voor de vraag naar informatieve boeken in Geel geldt dat: Er bij zowel leden als niet-leden de meeste vraag is naar informatieve boeken over landen (71% en 49%). 65% van de leden wel eens een boek over dagelijks leven leest, 57% over vrijetijd en 50% over de samenleving en over de natuur. Ook bij niet-leden komt dagelijks leven op de tweede plaats. Bibliotheekleden duidelijk vaker wel eens boeken lezen dan niet-leden. Dit geldt voor alle informatiedomeinen Informatieve tijdschriften 72% van de volwassenen uit Geel leest wel eens een informatief tijdschrift (marktomvang). Van deze groep leent of leest 13% wel eens een informatief tijdschrift van of in de bibliotheek (marktaandeel). Figuur 4 geeft een overzicht van de marktomvang en marktaandelen op de verschillende informatiedomeinen: Figuur 4: marktgegevens informatieve tijdschriften (n=877) De vraag naar informatieve tijdschriften (72%) is onder volwassenen iets groter dan de vraag naar informatieve boeken. De meeste vraag is er naar tijdschriften met informatie over: Landen (52%). Dagelijks leven (50%). De samenleving (45%). Vrije tijd (40%). Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 18

19 De marktaandelen bij informatieve tijdschriften liggen een stuk lager dan bij informatieve boeken (13% tegenover 24%). De marktaandelen zijn het grootst bij tijdschriften over: Levensvisies (32%). Geschiedenis en communicatie-talen (beiden 22%). Ook hier geldt dat een groot aandeel op een kleine markt leidt tot relatief weinig gebruikers. Zo is weliswaar het marktaandeel bij tijdschriften over levensvisies het grootst (32%), maar uitgedrukt in personen bijna de kleinste (882 personen). Dit komt omdat de markt voor deze tijdschriften met personen de kleinste is. Omgekeerd betreft het kleinste marktaandeel bij tijdschriften over dagelijks leven (12%) gebruikers. Dit komt omdat veel meer personen deze tijdschriften lezen (50%). Een procent van een grote markt is nu eenmaal meer mensen dan een procent van een kleine markt. Bijlage 2 geeft de marktomvang en marktaandeel van alle soorten informatieve tijdschriften in zowel percentages als personen. Tabel 13 geeft een uitsplitsing van de marktomvang voor informatieve tijdschriften naar leden en niet-leden van de bibliotheek: Tabel 13: marktomvang informatieve tijdschriften uitgesplitst naar (niet) leden Tijdschriften % totaal n totaal % leden n leden % niet-leden n niet-leden algemeen/opzoek nb nb nb nb nb nb levensvisies 9% % 558 6% 319 de samenleving 45% % % 319 opvoeding-onderwijs 27% % % 319 wetenschap-techniek 32% % % 319 de mens 37% % % 319 vrijetijd 40% % % 319 dagelijks leven 50% % % 319 natuur 37% % % 319 kunst 35% % % 319 communicatie-talen 9% % 558 5% 319 geschiedenis 12% % 558 9% 319 landen 52% % % 319 Voor de vraag naar informatieve tijdschriften in Geel geldt dat: De vraag naar tijdschriften over landen het grootst is onder leden en niet-leden (bij nietleden samen met dagelijks leven). Tijdschriften over dagelijks leven op de tweede plaats komen en tijdschriften over de samenleving op de derde plaats bij zowel leden als niet-leden. Tijdschriften met daarin informatie over levensvisies en communicatie-talen het minst gevraagd zijn. Dit geldt voor zowel leden als niet-leden. De vraag naar tijdschriften is onder leden groter dan onder niet-leden bij alle genres. Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 19

20 4.4. Informatieve cd of dvd 15% van de volwassenen uit Geel gebruikt wel eens een informatieve cd of dvd (marktomvang). Van deze groep leent 9% wel eens een informatieve dvd in de bibliotheek (marktaandeel). Figuur 5 toont marktomvang en -aandeel bij de verschillende soorten informatieve cd s en dvd s: Figuur 5: marktgegevens informatieve cd s en dvd s (n=877) 15% van de volwassenen in Geel gebruikt wel eens een informatieve cd of dvd. De vraag naar deze media is hiermee veel kleiner dan de vraag naar informatieve boeken of tijdschriften (71% en 72%). De vraag is relatief het grootst bij informatieve cd s of dvd s over: Kunst (9%). Landen (8%). De natuur (7%). Van alle volwassenen gebruikers van informatieve cd of dvd s, doet 9% dit ook in de bibliotheek. De aandelen zijn het hoogst bij: Levensvisies (24%). Wetenschap-techniek (16%). Tabel 14 geeft een uitsplitsing van de marktomvang naar leden en niet-leden van de bibliotheek: Tabel 14: marktomvang informatieve cd s en dvd s uitgesplitst naar (niet) leden Cd / dvd % totaal n totaal % leden n leden % niet-leden n niet-leden algemeen/opzoek nb nb nb nb nb nb levensvisies 2% 877 6% 558 1% 319 de samenleving 6% % 558 4% 319 opvoeding-onderwijs 3% 877 8% 558 1% 319 wetenschap-techniek 6% 877 9% 558 4% 319 de mens 4% 877 7% 558 3% 319 vrijetijd 5% % 558 3% 319 dagelijks leven 6% % 558 5% 319 natuur 7% % 558 6% 319 kunst 9% % 558 7% 319 communicatie-talen 2% 877 5% 558 1% 319 geschiedenis 3% 877 5% 558 2% 319 landen 8% % 558 6% 319 Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 20

21 Voor de vraag naar informatieve cd s en dvd s in Geel geldt dat: De vraag naar cd s/dvd s over kunst het grootst is onder leden (14%) en niet-leden (7%). De vraag naar cd s/dvd s over andere onderwerpen bij de leden uiteenloopt van 5% tot en met 12% en bij niet-leden van 1% tot en met 6%. Leden maken meer gebruik van informatieve cd s en dvd s dan niet-leden. Dit geldt voor alle informatiedomeinen Informatief internetgebruik 90% van de volwassenen uit Geel gebruikt wel eens internet om informatie op te zoeken (marktomvang). Van deze groep maakt 5% wel eens gebruik van internet in de bibliotheek (marktaandeel). De digitale bibliotheek is in Vlaanderen nog in ontwikkeling en kan alleen in een samenwerkingsvorm uitgroeien naar een goed gebruikte internet informatiebron. Dan zullen ook hier de marktaandelen flink kunnen stijgen, zo leren de Nederlandse marktonderzoeken. Figuur 6 geeft een overzicht van de marktomvang en marktaandelen bij de verschillende soorten informatief internetgebruik: Figuur 6: marktgegevens informatief internet (n=877) Volwassenen in Geel gebruiken tegenwoordig vaker internet om informatie te vinden dan een boek of een tijdschrift (90% tegenover 71% en 72%). De vraag naar informatie op internet is dus net als bij informatieve boeken en tijdschriften zeer groot. De meeste vraag is er naar digitale informatie over de volgende onderwerpen: Landen (76%). Dagelijks leven (70%). De samenleving (69%). Hoewel bij de volwassenen de vraag naar informatie van internet de vraag naar informatieve boeken overtreft, is de positie van de bibliotheek bij informatief internet nog lang niet zo sterk als die bij informatieve boeken. Het totale marktaandeel bij informatief internet is 5%, terwijl dit aandeel bij informatieve boeken 24% bedraagt. Nederlandse marktonderzoekcijfers tonen aan dat er winst te behalen valt bij de marktaandelen voor informatief internet; zo stegen deze aandelen in Hengelo van maximaal 2% (internet t.b.v. cultuur) in 2001 tot 24% en 25% op de verschillende informatiedomeinen in Deze aandelen werden behaald via de eigen website, deelname aan de digitale vraagbaak al@din en bibliotheek.nl en internetten in de bibliotheek. Tabel 15 geeft een uitsplitsing van de marktomvang naar leden en niet-leden van de bibliotheek bij informatief internet: Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 21

22 Tabel 15: marktomvang informatief internetgebruik uitgesplitst naar (niet) leden Internet % totaal n totaal % leden n leden % niet-leden n niet-leden algemeen/opzoek nb nb nb nb nb nb levensvisies 13% % % 319 de samenleving 69% % % 319 opvoeding-onderwijs 44% % % 319 wetenschap-techniek 59% % % 319 de mens 55% % % 319 vrijetijd 57% % % 319 dagelijks leven 70% % % 319 natuur 51% % % 319 kunst 68% % % 319 communicatie-talen 14% % % 319 geschiedenis 18% % % 319 landen 76% % % 319 Voor de vraag naar informatief internet in Geel geldt dat: Onder zowel bibliotheekleden als niet-leden de vraag het grootst is naar internet t.b.v. informatie over landen. De vraag naar internet informatie over kunst komt op de tweede plaats bij leden. Bij niet-leden is dit informatie over de samenleving en over dagelijks leven. Leden in verhouding vaker het internet gebruiken om informatie te vinden (uitzondering is informatie over de samenleving) Ontspannende media Figuur 7 geeft een overzicht van de marktomvang en marktaandelen bij ontspannende media. Hieronder worden verstaan: romans, ontspannende tijdschriften, strips, muziek, films, games en ontspannend internetgebruik: Figuur 7: marktgegevens ontspannende media (n=877) De vraag naar ontspannende media is onder de volwassenen in Geel doorgaans groot: 70% leest wel eens een roman. 48% leest wel eens een ontspannend tijdschrift. 19% leest wel eens een strip. 76% luistert wel eens naar een muziek cd of dvd. 60% kijkt wel eens naar een film op dvd. 52% gebruikt wel eens internet ter ontspanning. 22% speelt wel eens een game. Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 22

23 De positie die de bibliotheek inneemt is bij romans goed. Kleinere aandelen zijn er bij strips, muziek en film en met name tijdschriften en internet. Dit blijkt uit de volgende marktaandelen: 24% bij romans. 8% bij ontspannende tijdschriften. 17% bij strips. 13% bij muziek cd s of dvd s. 12% bij films op dvd. 5% bij ontspannend internet. De hogere marktaandelen op de grote markten voor schriftelijke ontspannende media vereisen een andere strategie van de bibliotheek dan de lagere marktaandelen op de eveneens grote markten voor audiovisuele en digitale ontspannende media. Bijlage 3 geeft een overzicht van de verschillende adviezen, behorende bij verschillende combinaties van marktomvang en marktaandeel. Tabel 16 splitst de marktomvang van ontspannende media uit naar leden en niet-leden: Tabel 16: marktomvang ontspannende media uitgesplitst naar (niet) leden ontspannende media % totaal n totaal % leden n leden % niet-leden n niet-leden romans 70% % % 319 ontspannende tijdschriften 48% % % 319 strips 19% % % 319 muziek cd of dvd 76% % % 319 film op dvd 60% % % 319 ontspannend internet 52% % % 319 games 22% % % 319 Voor de vraag naar ontspannende media in Geel geldt dat: De vraag naar muziek cd s of dvd s (76%) het grootst is, gevolgd door de vraag naar romans (70%) en films (60%). De vraag naar games en strips het kleinste is voor zowel leden als niet-leden. De vraag naar romans, strips, muziek, films op dvd, ontspannend internet en games onder leden groter is dan onder niet-bibliotheekleden Uitsplitsing romangenres Tabel 17 geeft een beeld van de vraag naar de verschillende romangenres: Tabel 17: vraag naar romangenres uitgesplitst naar (niet) leden type romans % totaal % leden % niet-leden n totaal n leden n niet-leden (Auto) biografische literatuur 15% 26% 11% Politieke, sociale of psychologische literatuur 9% 19% 5% Historische roman 21% 29% 17% Reisverhalen 16% 26% 13% Waar gebeurd 30% 42% 25% Familie- of streekroman 12% 19% 10% Liefdesroman, candlelight of doktersroman 10% 14% 8% Chicklit 6% 10% 5% Detective of thriller 35% 47% 30% Spionage-, avonturenroman en/of oorlogsroman 17% 24% 14% Horror- of griezelverhaal 6% 10% 4% Sciencefiction of fantasy 9% 16% 7% Verfilmd boek 20% 26% 18% Andere literaire roman 9% 17% 6% soort romans Poëzie of toneel 8% 13% 6% Strip 19% 26% 16% Makkelijk lezen boek 22% 26% 21% Roman in een andere taal 12% 21% 8% Grote letterboek 2% 2% 2% Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 23

24 Voor de vraag naar de verschillende typen romans in Geel geldt dat: De vraag naar detectives / thrillers (35%) en waargebeurde verhalen (30%) het grootst is. De meeste vraag bij zowel leden als niet-leden er is naar detectives en thrillers en waargebeurde verhalen. De markt voor chicklits en voor horror- en griezelverhalen het kleinst is. Ook dit geldt voor zowel leden als niet-leden. Onder niet-leden is er net zoveel vraag naar politieke, sociale of psychologische literatuur als naar chicklits (5%). Leden alle typen romans vaker lezen dan niet-leden. Voor de vraag naar de verschillende soorten romans in Geel geldt dat: Makkelijk lezen boeken het meest worden gelezen (22%). Leden lezen overigens even vaak strips dan Makkelijk Lezen boeken. Bij de hoge cijfers voor makkelijk lezen boeken moet opgemerkt worden dat verwarring tussen het keurmerk makkelijk lezen en het concept vlot leesbaar voor vertekening kan zorgen. Grote letterboeken bestemd zijn voor een beperkte maar groeiende, oudere doelgroep slechtzienden. Alle soorten romans vaker door leden dan door niet-leden worden gelezen (met uitzondering van grote letterboeken) Uitsplitsing tijdschriftengenres Tabel 18 geeft een beeld van de vraag naar de verschillende tijdschriftengenres: Tabel 18: vraag naar tijdschriftengenres uitgesplitst naar (niet) leden tijdschriftengenre % totaal % leden % niet-leden n totaal n leden n niet-leden Damesbladen, fashion of glossy's 30% 36% 28% Roddelbladen 32% 26% 35% Tijdschriften over reizen, vrije tijd en toerisme 30% 34% 28% Tijdschriften over wonen, lifestyle of tuinieren 29% 35% 27% Tijdschriften over gezondheid of psychologie 19% 26% 17% Tijdschriften voor ouders of over opvoeding 9% 15% 7% Tijdschriften over koken of drinken 12% 8% 13% Handwerktijdschriften 5% 9% 4% Computer- of sportbladen 20% 17% 21% Tijdschriften over natuur of wetenschap 19% 20% 17% Kunsttijdschriften of literatuurtijdschriften 4% 8% 3% Maatschappijgerichte tijdschriften 8% 15% 5% Actualiteit- of algemene tijdschriften 38% 45% 35% Andere tijdschriften 5% 8% 5% Voor de vraag naar de verschillende tijdschriftengenres in Geel geldt dat: Tijdschriften over de actualiteit of algemene tijdschriften (38%) het meest worden gelezen, gevolgd door roddelbladen (32%) en damesbladen, fashion of glossy s en tijdschriften over reizen, vrije tijd en toerisme (beiden 30%). Er de minste vraag is naar kunsttijdschriften of literatuurtijdschriften (4%). Niet-leden in vergelijking met leden vaker roddelbladen, tijdschriften over koken of drinken en computer- of sportbladen lezen. De overige genres worden relatief vaker door leden gelezen Uitsplitsing muziekgenres Slechts 13% van de volwassen inwoners uit Geel zegt nooit naar muziek te luisteren. 75% van de volwassenen luistert wel eens naar een muziek cd en 19% naar muziek op een dvd. 42% luistert verder wel eens naar muziek in mp3-formaat en 38% naar muziek via internet of streaming. Tabel 19 geeft een beeld van de vraag naar de verschillende muziekgenres: Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 24

25 Tabel 19: vraag naar muziekgenres uitgesplitst naar (niet) leden muziekgenre % totaal % leden % niet-leden n totaal n leden n niet-leden Filmmuziek of musical 24% 34% 20% Klassieke muziek 24% 32% 21% Jazz, blues, soul, folk of country 31% 35% 30% Volks- en/of wereldmuziek 20% 27% 18% Nederlandstalige muziek 41% 42% 41% Popmuziek 68% 74% 66% Instrumentaal 19% 21% 18% Kinder of jeugdliedjes 10% 15% 9% Ander muziekgenre 6% 7% 6% Voor de vraag naar de muziekgenres in Geel geldt dat: De meeste mensen luisteren naar popmuziek, Nederlandstalige muziek en jazz, blues, folk of country. Er de minste vraag is naar kinder- of jeugdliedjes (10%) en andere dan de genoemde muziek genres (6%). Leden beluisteren alle genres in verhouding vaker dan niet-leden Uitsplitsing filmgenres op dvd Tabel 20 geeft een overzicht van de vraag naar de verschillende filmgenres op dvd: Tabel 20: vraag naar filmgenres op dvd uitgesplitst naar (niet) leden filmgenre % totaal % leden % niet-leden n totaal n leden n niet-leden Spanning of avontuur 46% 54% 42% Teken- of animatiefilm 25% 31% 23% Biografische film en/of waar gebeurd 29% 34% 28% Detective, thriller of misdaadfilm 40% 46% 38% Erotische of sensuele film 7% 8% 6% Historische film 22% 31% 19% Horror- of griezelfilm 16% 15% 16% Komedie of humoristische film 43% 48% 40% Familiefilm 31% 37% 29% Nederlandse of Vlaamse film 36% 41% 34% Muziekfilm of musical 16% 23% 14% Oorlogsfilm 23% 25% 23% Politieke of sociale film en/of wereldcinema 12% 20% 9% Romantische film of drama 32% 41% 29% Sciencefiction of fantasy 18% 20% 17% Alternatieve film 12% 22% 9% Ander filmgenre 1% 1% 2% Voor de vraag naar de filmgenres op dvd in Geel geldt dat: De meeste mensen kijken naar de genres spanning of avontuur (46%), komedie of humoristische films (43%) en detectives, thrillers of misdaadfilm (40%). Er de minste vraag is naar andere filmgenres (1%) en erotische of sensuele films (7%). Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 25

26 5. De functie van de bibliotheek bij informatie en ontspanning. In dit hoofdstuk belichten we twee voor bibliotheken belangrijke onderwerpen: 1. De informatieve functie in het internet tijdperk. 2. De rol van de bibliotheek bij muziek, film en games De functie van de bibliotheek bij informatie Bibliotheken hebben door het uitlenen en in de bibliotheek raadpleegbaar maken van boeken een belangrijke rol gespeeld om informatie voor burgers laagdrempelig toegankelijk te maken. Er gebruiken nu zoveel burgers regelmatig internet dat de vraag rijst of internet de informatieve functie van andere media heeft overgenomen. Met mobiel internet is digitale informatie overal te raadplegen. Dat lijkt voor gebruikers gemakkelijker dan lenen van boeken of tijdschriften. Tabel 21 geeft een eerste beeld van de positie van internet ten opzichte van andere media: Tabel 21: % gebruikers vanaf 18 jaar van 5 media bij 5 informatiedomeinen informatiedomein 2 : Boek Tijdschrift Internet Cd-rom Dvd vrije tijd 65% 56% 86% 3% 7% de mens 38% 50% 80% 3% 5% algemeen 34% 41% 80% 4% 5% cultuur 26% 34% 68% 4% 7% Tabel 21 maakt duidelijk dat de meeste inwoners van Geel inmiddels internet gebruiken als informatiebron. De rol van informatieve boeken en tijdschriften is echter nog niet uitgespeeld, getuige de nog altijd hoge percentages gebruikers. Opmerkelijk minder mensen gebruiken cdrom s of dvd s als informatiebron. De hoge percentages gebruikers suggereren dat internet zowel een informatiebron is naast boeken en tijdschriften, maar ook steeds meer een vervanger van deze media. Om te kijken in hoeverre dit het geval is geeft tabel 22 een overzicht van het percentage raadplegers van informatieve boeken, dat ook internet of een tijdschrift raadpleegt. Om het beeld te completeren van multimediagebruik tonen we ook het percentage internetgebruikers, dat daarnaast ook (en dus niet in plaats van) een informatief boek of een tijdschrift raadpleegt: Tabel 22: % informatieve boekenlezers dat ook een tijdschrift of internet raadpleegt en % internetters dat ook een informatief boek of tijdschrift raadpleegt informatiedomein: naast boek gebruik van: naast internet gebruik van: Internet Tijdschrift Boek Tijdschrift vrije tijd 90% 66% 67% 57% de mens 83% 57% 38% 51% algemeen 84% 46% 36% 42% cultuur 72% 40% 27% 36% 2 Onder het informatiedomein vrije tijd vallen de categorieën: sport en spel, België, landen (bijv. voor vakanties), creatief bezig (bijv. handenwerken), eten, drinken of koken, planten of tuin, (huis-) dieren, wonen en bladmuziek. Onder de mens vallen: geld en werk, lichaam en gezondheid, kinderen en opvoeding, relaties, seksualiteit en man/vrouw, gedrag (problemen) en psychologie, kleding, uiterlijk en huishouden, de samenleving (bijv. welzijn), opleidingen en onderwijs, communicatie en talen, media. Onder algemeen vallen: economie en bedrijf, wetenschap en techniek, aarde, weer, heelal en ruimtevaart, natuur en milieu, religie en spiritualiteit, filosofie, geschiedenis, de eigen gemeente, computers en internet, verkeer, rijbewijs, auto s motoren, politiek en overheid. Onder cultuur vallen: kunststromingen en geschiedenis, architectuur en monumenten, teken, schilder en beeldhouwkunst, zelf kunst te maken, fotografie en foto s/films maken, muziek, film, theater of dans, literatuur. Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 26

27 Tabel 22 maakt duidelijk dat 72%-90% van de lezers / raadplegers van een informatief boek ook informatief internet gebruikt. Duidelijk minder combinaties zijn er met tijdschriften. Andersom gebruikt 27%-67% van de internetters ook een informatief boek en 36%-57% een informatief tijdschrift. Er zijn dus veel informatieve internetters, die nooit een informatief boek raadplegen. Van de informatieve boekenlezers gebruiken grote groepen daarnaast ook informatief internet. Het informatieve internetgebruik lijkt daarom zowel een aanvullende als een vervangende functie te hebben. Een derde vraag is of het profiel van de informatieve internetter verschilt van het profiel van de mensen die een boek of tijdschrift raadplegen. Tabel 23 zet deze profielen naast elkaar: Tabel 23: profielen van gebruikers van informatieve boeken, tijdschriften en internet persoonskenmerk: leest informatief boek leest informatief tijdschrift gebruikt internet ter info vrouw 53% 53% 49% man 47% 47% 51% studeert/gaat naar school 8% 9% 9% betaald werk 65% 69% 67% huisvrouw/-man 5% 5% 4% pensioen 16% 17% 13% werkzoekend 3% 2% 2% anders 4% 3% 4% geen of lager onderwijs 1% 2% 1% lager secundair onderwijs 16% 17% 16% hoger secundair onderwijs 31% 30% 33% hogere studies 52% 51% 50% 20 jaar of jonger 5% 7% 7% jaar 19% 19% 20% jaar 18% 17% 19% jaar 26% 24% 25% jaar 19% 20% 20% jaar 10% 9% 8% ouder dan 70 jaar 4% 5% 1% lid van de bibliotheek 35% 32% 29% Het aandeel mannen is onder de informatieve internetters groter dan onder de lezers van informatieve boeken of tijdschriften. Daarnaast is het percentage bibliotheekleden onder de informatieve boekenlezers groter dan onder de gebruikers van informatieve tijdschriften en zeker informatief internet. Verder zijn er nauwelijks verschillen de rol van de bibliotheek bij muziek, film en games Om een basis te bieden voor collectie en andere beleidsbeslissingen vanuit vraagoogpunt diept deze paragraaf de vraag naar muziek, film en games verder uit. Tabel 24 geeft een 1 ste beeld: Tabel 24: % gebruikers vanaf 18 jaar van muziek cd/dvd, mp3, film op dvd, spel cd en spelcomputers Muziek cd Muziek dvd Muziek op mp3 Film op dvd spel cd spelcomputer 75% 19% 42% 60% 11% 14% Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 27

28 Tabel 24 laat zien dat uit vraagoogpunt vooral muziek cd s en films op dvd interessant zijn. De tabel maakt ook duidelijk dat muziek op mp3 inmiddels aardig is ingeburgerd. Games lijken minder gevraagd. Bij muziek speelt een soortgelijke discussie als bij informatie op internet. Hier wordt (downloaden van muziek voor) mp3 steeds meer als een vervanger gezien van de muziek cd en in mindere mate de muziek dvd. Tabel 25 toont het percentage luisteraars naar muziek cd s / dvd s dat luistert naar muziek op het mp3-formaat: Tabel 25: % luisteraars naar muziek cd s/dvd s die ook naar mp3 luisteren en vice versa Luistert mp3 muziek Luistert muziek cd of dvd Luisteraars van muziek cd s/dvd s 47% 100% Luisteraars van mp3-muziek 100% 82% Tabel 25 laat zien dat 47% van de luisteraars van muziek cd s en dvd s ook naar muziek op mp3 luistert. Andersom geldt dat 82% van de luisteraars van mp3-muziek ook naar een muziek cd of dvd luistert. Er zijn dus veel meer volwassenen die alleen naar muziek cd s/dvd s luisteren dan mensen die alleen het mp3-formaat gebruiken. Voor de volwassenen geldt dat mp3-muziek eerder een aanvulling is op het gebruik van muziek cd s en dvd s dan een vervanging ervan. Veelal wordt verondersteld dat games en muziek op mp3 van jongeren is. Tabel 26 geeft inzicht in de profielen van de gebruikers van deze ontspannende media: Tabel 26: profielen van gebruikers van muziekluisteraars, kijkers naar film op dvd en gamers persoonskenmerk: luistert muziek cd luistert muziek dvd luistert mp 3 muziek kijkt films op dvd speelt games vrouw 50% 43% 45% 54% 45% man 50% 57% 55% 46% 55% studeert/gaat naar school 8% 6% 18% 13% 26% betaald werk 66% 64% 67% 69% 55% huisvrouw/-man 5% 4% 3% 5% 4% pensioen 15% 18% 6% 8% 7% werkzoekend 2% 4% 3% 3% 6% anders 4% 4% 3% 3% 3% geen of lager onderwijs 2% 4% 0% 2% 2% lager secundair onderwijs 17% 20% 12% 15% 17% hoger secundair onderwijs 33% 36% 28% 34% 34% hogere studies 48% 40% 60% 50% 47% 20 jaar of jonger 5% 4% 13% 9% 18% jaar 20% 15% 27% 26% 34% jaar 18% 18% 22% 21% 19% jaar 25% 24% 21% 23% 15% jaar 20% 27% 13% 14% 9% jaar 10% 11% 3% 6% 3% ouder dan 70 jaar 3% 2% 1% 1% 2% lid van de bibliotheek 30% 26% 32% 33% 32% Tabel 26 toont dat gebruikers van mp3 muziek, muziek dvd s en games in verhouding vaker mannen zijn. Gebruikers van met name mp3-muziek, films op dvd en games zijn in verhouding vaker jonger dan 40 jaar. Het aandeel studenten is in deze groepen ook duidelijk groter. Dit geldt het duidelijkst voor de gamers. Luisteraars van mp3 muziek zijn verder relatief hoger opgeleid en luisteraars naar muziek dvd s vaker lager opgeleid. Luisteraars naar muziek dvd s zijn relatief minder vaak lid van de bibliotheek. Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 28

29 Bijlage 1: de termen marktomvang en marktaandeel verklaard De volgende figuur licht de begrippen marktomvang en marktaandeel grafisch toe: A B A = Marktomvang B = Marktaandeel Hieronder geven wij als voorbeeld de markt voor boeken over de mens in Geel. De marktomvang (A) meet de vraag in het werkgebied van de onderzochte bibliotheek. Dat wordt apart gemeten voor verschillende onderwerpen en genres en voor diverse media. Zo blijkt uit het marktonderzoek dat 31% van de volwassenen wel eens een boek over de mens leest. In het werkgebied van bibliotheek Geel woonden in volwassenen vanaf 18 jaar. Dit houdt in dat in totaal volwassenen (=31% van volwassenen) deze boeken lezen. Het marktaandeel (B) is het percentage lezers van boeken over de mens, dat een dergelijk boek ook daadwerkelijk leent van de bibliotheek. In Geel blijkt dat 33% van de volwassenen, die hierover wel eens een boek lezen, boeken over de mens lenen van de bibliotheek. Dit komt overeen met (33% van 9.498) volwassenen. Het marktaandeel wordt dus uitgedrukt als percentage van de marktomvang. Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 29

30 Bijlage 2: marktomvang en marktaandeel in procenten en absolute aantallen (personen) Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 30

31 Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 31

32 Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 32

33 Marktonderzoek / Bibliotheek Geel / volwassenen vanaf 18 jaar / december 2010 / HL & RN 33