DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL BENGELENBAK BASISSCHOOL ROMERO/NIEUWENROOY

Transcriptie

1 VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL BENGELENBAK BASISSCHOOL ROMERO/NIEUWENROOY Locatie peuterspeelzaal Bengelenbak basisschool Brinnr. 06BZ/10JF Plaats Heusden Onderzoeksnummer Documentnummer Datum onderzoek 29 november 2012 Datum vaststelling rapport 24 januari 2013 Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 1 van 11

2 Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 2 van 11

3 1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. Dit rapport maakt onderdeel uit van de bestandsopname in de gemeente Heusden. In deze gemeente hebben alle voor- en vroegscholen die te maken hebben met VVE een vragenlijst ingevuld waarin zij de stand van zaken op hun (voor)school weergeven. Alle locaties krijgen automatisch een zelfrapportage. Enkele locaties zijn vervolgens bezocht door de Inspectie van het Onderwijs ter verificatie van deze zelfevaluaties. Alle bezochte locaties ontvangen een rapportage met de bevindingen van de Inspectie. Het definitieve rapport wordt gepubliceerd op de weite van de Inspectie: De uitkomsten van alle zelfevaluaties en de bevindingen van de Inspectie van het Onderwijs naar aanleiding van de locatiebezoeken worden samengevat in een gemeentelijk rapport. Dit geeft een totaalbeeld weer van VVE in de gemeente Heusden. Dit rapport wordt, als het definitief is vastgesteld, samen met de locatierapporten gepubliceerd op de weite van de Inspectie: Werkwijze onderzoek Peuterspeelzaal Bengelenbak en basisschool zijn twee van de voor- /vroegscholen die bezocht zijn door de Inspectie van het Onderwijs. Daarbij hebben de volgende activiteiten plaatsgevonden: groepsbezoeken gesprekken met leidsters en/of leerkrachten gesprekken met ouders gesprekken met locatieleiding, coördinatie en directie Dit rapport geeft de bevindingen van de Inspectie over de kwaliteit van VVE op deze locatie weer. Inhoud rapport In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Dit rapport is gebaseerd op het VVE-toezichtkader (zie de internetsite van de onderwijsinspectie). Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 3 van 11

4 Groepsinformatie peutergroepen: Aantal peuters in groep a: 15, waarvan 7 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep b: 14, waarvan 7 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep c: 15, waarvan 6 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep d: 13, waarvan 7 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep e: 10, waarvan 4 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep f: 12, waarvan 5 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep g: 16, waarvan 8 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep h: 15, waarvan 10 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep i: 14, waarvan 5 doelgroeppeuters Groepsinformatie kleutergroepen: Het aantal kleuters in groep a: 29, waarvan 25 doelgroepkleuters Het aantal kleuters in groep b: 29, waarvan 25 doelgroepkleuters Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Daarbij kunnen de overeenkomsten en verschillen tussen de zelfevaluatie van de locatie en de bevindingen van de Inspectie eveneens worden geduid. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 4 van 11

5 2. HET TOTAALBEELD Aan het eind van vorig schooljaar heeft er een fusie plaatsgevonden tussen basisschool Romero, basisschool Nieuwenrooy en een deel van basisschool De Fontein. Omdat de samenvoeging in korte tijd is verlopen, zit de school nog middenin een behoorlijk roerige periode. Ouders, leerkrachten en kinderen moeten (nog steeds) wennen aan de nieuwe situatie. Peuterspeelzaal De Bengelenbak zat altijd in bij basisschool Fontein. De directeur die nu leiding geeft aan de fusieschool en de VVE-coördinator van de Bengelenbak werkten eerder al op veel punten samen. Na de fusie werken zij (samen met de kinderopvang) gezamenlijk toe naar nog meer afstemming tussen de locaties. Er is hiervoor gezamenlijk een doelgericht activiteitenplan opgesteld voor dit schooljaar met drie speerpunten: doorgaande lijn, doorgaande zorglijn en ouderparticipatie. De school heeft een behoorlijk aantal leerlingen met een andere thuistaal. Sommige leerlingen beheersen (vrijwel) geen Nederlands als zij instromen op de school. Voor deze zogenoemde NT2- leerlingen is er een aparte leerkracht aangesteld. Door omstandigheden is zij al enige tijd niet aanwezig geweest. Voor de leerkrachten is dit NT2-aanbod op de school een belangrijke ondersteuning. De school zet ook onderwijs in eigen taal (Turks) in, onder meer met als doel een goede ontwikkeling van de Nederlandse taal. De Turkse onderwijsassistent neemt dit voor zijn rekening. Naast leerlingen met forse taalachterstanden, zitten er in groep 1 en 2 ook een behoorlijk aantal leerlingen met (zware) zorgproblematiek. Zowel bij de peuterspeelzaal als de basisschool signaleert men een toename van leerlingen met zware en/of complexe problematiek. Leidsters en leerkrachten laten een hoge betrokkenheid zien, maar zij geven ook aan een enorme werkbelasting te ervaren, omdat zij niet altijd alle zorg kunnen leveren die noodzakelijk is voor hun leerlingen. Voor beide locaties geldt, dat de bevindingen van de inspectie grotendeels overeenkomen met de bevindingen van de locaties op grond van de zelfevaluatie. Daar waar dit niet het geval is of waar de inspectie een aanvulling heeft, wordt dit met een '*' aangegeven en wordt in de toelichting aangegeven wat de reden (voor afwijken) is. Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 5 van 11

6 Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 6 van 11

7 3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS A CONDITIES psz De Bengelenbak A0.0 Samenwerking met voor-/vroegschool ja nvt A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar 3 nvt A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor 3 nvt voorschoolse educatie getoetst A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Piramide (psz) Schatkist (bao) A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen 3 nvt (voorschool) A3 Leidster-kind ratio ('dubbele bezetting') 3 2* A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) 3 nvt A4.2 Wat is doorgaans de 2,5 jaar beginleeftijd voor VVE? A5 Kwaliteit leidsters/leerkrachten A5.2 Alle leidsters/leerkrachten zijn toereikend 3 nvt gekwalificeerd (opleiding) A5.3 Alle leidsters spreken voldoende Nederlands 3 nvt A5.4 Alle leidsters zijn toereikend geschoold (voor het 3 2 VVE-programma) A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 3 nvt Basisschool A3 Er wordt in groep 1-2 met onderwijsassistenten gewerkt, ca. 4 dagdelen (of 10 uur) per week. Gezien de complexiteit van beide kleutergroepen (25 doelgroepkleuters van de 29 leerlingen per klas: 86% (zware) zorgleerlingen) blijkt dat onvoldoende. De groepen zijn groot, zeker gezien de problematiek van veel leerlingen. De leerkrachten werken onder zeer hoge druk. B OUDERS psz De Bengelenbak B1 Gericht ouderbeleid 2 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd 2 2 B3 Intake B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende 4* 4* activiteiten te doen B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voor/vroegschool B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind B7 Rekening houden met de thuistaal Peuterspeelzaal De Bengelenbak en basisschool B1 Op de beide locaties is nog geen uitgeschreven VVE-ouderbeleid, gebaseerd op een analyse van de ouderpopulatie. Dat wil zeggen een visie met bijbehorende doelen, taalachtergrond, opleiding, werkend/niet werkend en sociaal-economische factoren waar de school rekening mee dient te houden. B4 Zowel op de peuterspeelzaal als op de basisschool worden ouders gestimuleerd om thuis ook aan de ontwikkeling van hun kind te werken. Peuterspeelzaal en basisschool hebben jaarlijks drie Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 7 van 11

8 gezamenlijke thema s, waarbij peuters en kleuters ook in elkaars groep komen. Ook geven ze dan samen motiverende ouderbrieven uit. De peuterspeelzaal werkt verder met eigen themabrieven en denkt regelmatig goed na over hoe zij ouders meer kunnen betrekken bij de peuterspeelzaal. De leidsters verwijzen ouders ook door naar het programma Opstap, als zij denken dat dit nodig is. Ouders geven aan hier ook iets aan te hebben. De basisschool organiseert koffieochtenden voor ouders. Daarnaast werkt de school met het uitgebreide ouderbetrokkenheidsprogramma VVE Thuis. Dit is een leer- en spelprogramma met thema s die aansluiten bij Schatkist (het programma van de school). Ouders ondertekenen een overeenkomst en krijgen vervolgens gratis themaboekjes en materialen om thuis met hun kinderen aan de slag te gaan. Er zijn regelmatig ouderbijeenkomst op school, gekoppeld aan de thema s. Uit het gesprek met ouders blijkt dat men hier erg voor open staat en de aanpak waardeert. C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE psz De Bengelenbak C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma C1.2 Werken met een doelgerichte planning C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt 2 2 gedifferentieerd C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters/leerkrachten 4 4 is respectvol C2.2 De leidsters/leerkrachten hanteren duidelijke 4 4 pedagogische gedragsgrenzen C2.3 De leidsters/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 De leidsters/leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taal-uitlokkend C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar afgestemd C3.2 Er worden de hele 'dag' effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen C3.4 De leidsters/leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken het spelen en werken C3.5 De leidsters/leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters/leerkrachten met de kinderen is responsief C3.7 De leidsters/leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen Peuterspeelzaal De Bengelenbak C1.2 De peuterspeelzaal werkt sinds kort met andere planningen dan voorheen. Het is duidelijk dat er een professionaliseringsslag heeft plaats gevonden. De leidsters werken met een heldere jaarplanning. Ook heeft men een zogenaamd logboek : er zijn standaardplanningen voor dagdelen (ook met routines hierin benoemd) en per week is de planning specifiek ingevuld met duidelijke Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 8 van 11

9 verwijzingen naar de themaboeken. Er is in de opgestelde plannen nog geen sprake van differentiatie van het aanbod. Basisschool C1.3 t/m C1.4 De planning is nog te weinig uitgewerkt als het gaat om differentiatie. Voor de NT2-leerlingen is er een aparte leerkracht aangesteld. Door omstandigheden is zij echter al enige tijd niet aanwezig geweest. Voor de leerkrachten is dit NT2-aanbod op de school een belangrijke ondersteuning. De school zet ook onderwijs in eigen taal (Turks) in. De Turkse onderwijsassistent neemt dit voor zijn rekening. Uit divers onderzoek blijkt dat dit een positief effect kan hebben op de ontwikkeling van de Nederlandse taal. Er wordt buiten de groep veel aan taalondersteuning gedaan, ook is de school zich bewust van de taalproblematiek van haar leerlingen. Toch is er in de groepen en planningen weinig (recent) NT2-materiaal te vinden. Ook is onduidelijk met welk aanvullend materiaal er extra wordt gewerkt aan woordenschat. Peuterspeelzaal De Bengelenbak en basisschool C2.1. C2.3 Een goed pedagogisch klimaat is terug te vinden op zowel de peuterspeelzaal als de basisschool. Dit is vooral goed te zien in de manier waarop de leidsters en leerkrachten in gedrag en in taalgebruik de kinderen te woord staan. Naast respect voor achtergrond en familiewaarden hebben ze hoge, maar realistische verwachtingen naar de kinderen toe. Ondanks de zwaarte van de groepen en de enorme werkdruk die dit met zich meebrengt, werken de leidsters en leerkrachten met veel betrokkenheid bij de leerlingen. D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG psz De Bengelenbak D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de 2 2 kleine (tutor)groep en het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 2 2 D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling 2 2 D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden Peuterspeelzaal De Bengelenbak en basisschool D1 De analyse van de problematiek van zorgleerlingen, de planmatige zorg en de evaluatie van de zorg zijn op beide locaties verbeterpunten. De basisschool zit in een overgang van het werken met individuele handelingsplannen naar het werken met groepsplannen. De school moet de zorgstructuur voor zorgniveau 2 nog goed uitwerken. Kinderen met D/E scores op de niet-methodetoetsen, krijgen nu vooral extra instructie bij de huidige leerstof. Er zijn nog onvoldoende heldere afspraken over hoe de leerachterstand bij deze leerlingen wordt weggewerkt: het huidige groepsplan biedt hiervoor nu nog onvoldoende handvatten. De peuterspeelzaal biedt zorg aan leerlingen, maar heeft dit nog te weinig vooraf beschreven. De leidsters evalueren de zorg wel achteraf, ze maken veel aantekeningen. Maar doordat er vooraf geen doelen zijn gesteld ( Wat wilde de leidster bereiken met het extra aanbod en is dat gelukt? ), kunnen de evaluaties niet goed gebruikt worden voor het vervolg van het hulptraject. Er moet nog meer systematiek in komen. Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 9 van 11

10 D2 Tijdens het onderzoek blijkt dat de school een goed netwerk heeft voor het realiseren van externe zorg. De directeur van basisschool is voorzitter van het zorgteam van het cluster waar school en peuterspeelzaal toe behoren. Ook de VVE-coördinator van de peuterspeelzaal neemt uiteraard deel aan dit overleg. Verder zitten diverse externe zorgpartijen aan tafel. Er is sprake van een behoorlijk sluitend netwerk waarin mensen elkaar met regelmaat informeren en de lijntjes kort zijn. De leidsters verwijzen niet alleen kinderen door naar externe zorg voor hun leerlingen. Ook ouders worden aangemeld voor het project Opstap, als de leidsters daar aanleiding toe zien. Op de basisschool is ook sprake van voldoende signalering en doorverwijzing, wanneer de school de gewenste zorg niet kan leveren. Externe zorg inschakelen gebeurt zeer regelmatig en kost de betrokkenen veel tijd en energie. Het is de vraag of de huidige formatie op de locaties voldoende is om aan de grote zorgvraag van leerlingen (en ouders) te kunnen voldoen. E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL psz De Bengelenbak E1 Er is VVE-coördinatie in de voor- c.q. vroegschool E2 De voor- c.q. vroegschool evalueert de kwaliteit 2 3 van VVE regelmatig E3 De voor- c.q. vroegschool evalueert de 2 3 opbrengsten van alle kinderen E4 De voor- c.q. vroegschool formuleert op basis van 3* 3* evaluaties verbetermaatregelen en voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voor- c.q. vroegschool borgt de kwaliteit van 2 2 haar educatie E6 In de kwaliteitszorg van de basisschool wordt ook specifiek naar VVE gekeken nvt 2 Peuterspeelzaal De Bengelenbak en basisschool E2 De basisschool evalueert de kwaliteit van VVE met een kwaliteitsinstrument. De peuterspeelzaal is kritisch op zichzelf en evalueert wel regelmatig op tamelijk informele wijze, maar er is nog te weinig sprake van een systematiek. E4 De peuterspeelzaal en basisschool hebben samen een activiteitenplan voor dit schooljaar ontwikkeld. In dit plan staan een aantal concrete speerpunten: Doorgaande lijn, Doorgaande Zorglijn, Ouderparticipatie. Het plan is doelmatig en resultaatgericht opgesteld. F DOORGAANDE LIJN psz De Bengelenbak en F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool 3 F2 Er is concreet beleid om zoveel mogelijk kinderen te laten 2 doorstromen naar een vroegschool F3 De voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht 3 F4 Het aanbod van de voor- en de vroegschool zijn op elkaar afgestemd 2 F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en 2 vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool 3* is op elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg op de voor- en vroegschool zijn op 3 elkaar afgestemd Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 10 van 11

11 Peuterspeelzaal De Bengelenbak en F6 Er zijn drie gezamenlijke thema s gekozen, waar ook ouderactiviteiten aan gekoppeld zijn. Er worden ook gezamenlijk informatie avonden gehouden. G OPBRENGSTEN VAN VVE psz De Bengelenbak nvt nvt G1 De resultaten worden gemeten conform de gemeentelijk afspraken G2 De resultaten zijn van voldoende niveau nvt nvt G3 Verlengde kleuterperiode nvt 3 Peuterspeelzaal De Bengelenbak en basisschool G1 en G2 De inspectie doet geen uitspraak over de behaalde resultaten van VVE. De gemeente Heusden heeft namelijk geen afspraken met het VVE-veld gemaakt over te behalen resultaten. Basisschool G3 Het percentage kleuters dat in de afgelopen twee schooljaren kleutergroepverlenging is aangeboden, ligt onder het landelijk gemiddelde van 12 procent. 4. VERVOLGAFSPRAKEN Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 11 van 11