Toerisme in Amsterdam 2008/2009

Transcriptie

1 2008/2009 Gasten en overnachtingen 2008 en hotels medio 2009 Project 8247 In opdracht van Economische Zaken Amsterdam drs. T. Fedorova R. Meijer Oudezijds Voorburgwal 300 Postbus GL Amsterdam 1000 AR Amsterdam Telefoon Fax Amsterdam, oktober 2009

2 2

3 Inhoud Samenvatting 5 Inleiding 9 1 Hoteldatabase Hotelcapaciteit blijft toenemen Balans mutaties Schaalvergroting hotels zet door Stadsdelen onder de loep Campings 22 2 Uitkomsten enquête gastenaccommodaties Responsverantwoording Lagere kamerbezettingsgraad dan in Kamerprijzen gedaald Hotelboekingen: reserveringssysteem populair Afname hotelgasten: perceptie hoteliers 26 3 Toerisme in 2008 en januari-juni Krimp toerisme in 2008 en begin In 2008 minder Amerikanen dan tijdens SARS-epidemie In 2009 neemt toerisme uit Amerika en Europa nog verder af Bezetting hotels gedaald Lagere hotelprijzen in Groei werkgelegenheid zwakt af Toename hotelcapaciteit zorgt voor nieuwe kleine banen Zakelijke overnachtingen: terugloop congresgangers Vooral toeristische attracties minder bezocht Meeste recreatieve bezoekers in stadscentrum daalde in 2008 in hoger tempo dan landelijk 38 4 Bijlage Bijlage

4 4

5 Samenvatting Hotelcapaciteit en campings Toename hotelcapaciteit Op 1 juli 2009 telde Amsterdam 369 hotels, twaalf meer dan in juli 2008 (+2%). Daarmee is het aantal kamers (+6%) en bedden (+6%) in de stad ook toegenomen. Amsterdamse hotels beschikken tezamen over bijna kamers en ruim bedden. Nieuwe viersterrenhotels buiten de ring De capaciteitstoename is onder andere te danken aan de komst van de nieuwe relatief grote viersterrenhotels in Slotervaart en Zuideramstel. Daardoor groeit de hotelcapaciteit aan de rand van de stad ook sneller dan in het centrum. Traditioneel zijn de meeste hotels in Amsterdam in het stadscentrum geconcentreerd. Schaalvergroting hotels Niet alleen de totale hotelcapaciteit neemt toe in Amsterdam, maar hotels worden ook steeds groter. Telde een gemiddeld hotel tien jaar geleden 50 kamers en 107 bedden, dat zijn nu 57 kamers en 124 bedden. Deze schaalvergroting komt door de groei van het aantal middengrote en grote hotels, terwijl het aantal heel kleine hotels afneemt. Vestigingspatroon hotels Naast het stadsdeel Centrum, tellen ook Oud-Zuid en Oud-West meer hotels dan de andere stadsdelen. Budgetaccommodaties (0-2 sterren) zijn vooral in de stadsdelen Centrum en Oud-Zuid vertegenwoordigd. In het vestigingspatroon van de driesterren- en luxere hotels is er meer spreiding te zien (Oud-Zuid, Oud-West, Slotervaart, Zuideramstel, Oost-Watergraafsmeer). Vergeleken met juli 2008 zijn er in totaal vijf nieuwe hotels buiten Centrum in de hoteldatabase opgenomen, waarvan één hotel in Geuzenveld-Slotermeer, één in Osdorp, één in Slotervaart en twee in Zuideramstel. Campings Amsterdam telt formeel gezien vier campings. De vijfde camping ligt in het Amsterdamse bos in Amstelveen, maar wordt vaak ook tot de Amsterdamse campings gerekend. Hotelenquête: bezetting, kamerprijzen Hotels minder bezet dan in 2007 Door de toename van het aantal kamers en bedden en het wegblijven van toeristen is de bezetting van de Amsterdamse hotels in 2008 afgenomen. In 2008 was gemiddeld 72% van de hotelkamers in Amsterdam bezet (op jaarbasis), vier procentpunten minder dan in De lagere kamerbezetting geldt voor alle hotels, behalve gastenaccommodaties in de categorie 0-1 ster. Daar is de kamerbezetting relatief weinig veranderd. 5

6 De bedbezetting is ook met vier procentpunten afgenomen van gemiddeld 63% in 2007 naar 59% in Vooral in de wintermaanden zakte de bedbezetting tot een zeer laag niveau. Kamerprijzen gezakt De hotelprijzen stonden in 2008 onder druk van de dalende hotelbezetting door het wegblijven van toeristen en de groeiende concurrentie op de hotelmarkt. Na de prijsstijging in 2007 hebben veel Amsterdamse hotels hun prijzen weer verlaagd. De prijs voor een eenpersoonskamer is in 2008 met gemiddeld 12% afgenomen, voor een tweepersoonskamer met 5% ten opzichte van 2007 Reserveringssysteem populair bij hotelboekingen De meeste boekingen in Amsterdamse hotels gaan via een reserveringssysteem (35%) en internet (28%). Het lijkt erop dat het reserveringsysteem weer populairder is geworden. Meeste hoteliers wijten afname gasten aan recessie Uit de hotelenquête onder 211 hotels blijkt dat circa tweederde van de hoteliers in Amsterdam in 2008 met een afnemend aantal gasten te kampen hadden. De voornaamste oorzaak daarvan is de wereldwijde recessie. Toerisme: gasten, overnachtingen, recreatief en zakelijk bezoek Aantal gasten en overnachtingen neemt af Na enkele jaren van sterke groei gaat het nu veel minder goed met het toerisme in Amsterdam. In 2008 daalde het aantal hotelovernachtingen met 6% en het aantal hotelgasten met 7% in vergelijking met Het totaal aantal hotelovernachtingen in 2008 bedroeg 8,3 miljoen en het aantal gasten 4,5 miljoen. 2008: opvallend weinig Amerikanen in Amsterdam Het aantal overnachtingen in Amsterdam in 2008 is vooral gedaald doordat minder Britse, Nederlandse, Spaanse en Amerikaanse gasten de stad bezochten. Het toerisme uit de Verenigde Staten bereikte het laagste niveau in de afgelopen tien jaar, lager dan tijdens de SARS-epidemie in daalde in 2008 in hoger tempo dan landelijk Landelijk is het toerisme in 2008 met 4,5% afgenomen, minder sterk dan in Amsterdam. Het aantal hotelovernachtingen in Flevoland, IJmond en Kop van Noord-Holland nam in de periode juist toe, maar in de gebieden rondom Amsterdam daalde het aantal hotelovernachtingen. Zowel landelijk als in de regio Amsterdam daalde met name het aantal buitenlandse gasten en overnachtingen. In de stad Amsterdam is de situatie andersom: het binnenlandse toerisme is in 2008 sterker gedaald dan het buitenlandse toerisme. 6

7 Januari-juni 2009: toename toerisme uit Nederland en dichtbij gelegen landen in Amsterdam Het totaal aantal hotelovernachtingen in Amsterdam is in het eerste kwartaal van 2009 met 10% gedaald, maar in het tweede kwartaal is met 1% toegenomen ten opzichte van dezelfde periode in Landelijk daalde het aantal overnachtingen met 8% in het eerste kwartaal en met 4% in het tweede kwartaal van In 2009 daalt het aantal buitenlandse gasten in Amsterdam, met Groot-Brittannië, Spanje en de Verenigde Staten als koplopers. De dalende trend geldt echter niet voor dichtbijgelegen landen als België, Duitsland en Frankrijk. Dichtbij blijkt de toeristische trend te zijn want ook het aantal overnachtingen van Nederlandse bezoekers in de Amsterdamse hotels nam in de eerste helft van 2009 toe. Aantal congresbezoekers en zakelijke bezoekers neemt af De associatiecongressen telden minder deelnemers en het aantal grootschalige internationale congressen in Amsterdam is afgenomen van 120 in 2007 naar 99 in Het aantal kleinere congressen is in 2008 toegenomen tot 89, zeven meer dan in Van het totaal aantal overnachtingen in Amsterdam had 40% een zakelijk doel (landelijk 48%) in Vergeleken met 2007 nam het aantal zakelijke hotelovernachtingen in Amsterdam met 2% af, landelijk was dat -6%. Attracties minder bezocht Door het wegblijven van toeristen werden de Amsterdamse musea en attracties in 2008 minder bezocht dan in het topjaar Het aantal bezoekers van musea daalde toen met 1% en van attracties met 3%. Van de populairste attractiepunten in Amsterdam lieten bezoekers in 2008 vooral Amsterdam ArenA en de Diamantslijperijen links liggen. Meeste recreatieve bezoekers in Centrum Het totaal aantal mensen in Amsterdam (inclusief inwoners en bezoekers) kan tot bijna één miljoen op een dag oplopen. Een kwart hiervan komt niet uit Amsterdam. Het aandeel niet-amsterdammers is het grootst in het stadsdeel Centrum. Door de week zijn forensen de grootste groep niet-amsterdammers ( ), waarvan 17% in Centrum werkt. In het weekend telt Amsterdam vooral recreatieve bezoekers ( ), waarvan meer dan de helft zich in het stadscentrum bevindt. Werkgelegenheid in toeristische sector Groei werkgelegenheid zwakt af Op 1 januari 2009 telde de Amsterdamse toeristische sector bijna grote banen (+2%) en circa kleine banen (+6%). De groei van het aantal toeristische banen ondanks het dalende toerisme in 2008 is te danken aan de positieve effecten van het topjaar 2007 en is vooral te zien in de horeca. 7

8 8

9 Inleiding O+S levert in opdracht van Economische Zaken Amsterdam jaarlijks statistische informatie over hotels en toerisme in Amsterdam. Informatie over hotels bevat onder andere het aantal accommodaties, kamers en bedden, de spreiding van accommodaties over de stad en kamerprijzen. Verder levert O+ S statistische informatie over het aantal hotelgasten en overnachtingen. In dit rapport zijn gegevens opgenomen uit verschillende bronnen. Gegevens over gastenaccommodaties komen uit de hoteldatabase van O+S en de hotelenquête van O+S. Cijfers over het aantal gasten en overnachtingen zijn oorspronkelijk van het CBS en worden door O+S bewerkt. Hieronder worden statistieken uit verschillende bronnen nader toegelicht. De hoteldatabase is een databestand van Amsterdamse accommodaties dat wordt bijgehouden aan de hand van de gegevens van het Bedrijfschap Horeca, de respons op de hotelenquête O+S (zie alinea hieronder en hoofdstuk 2), internet en diverse externe bronnen. Elk jaar worden de gegevens per 1 juli bevroren. Deze rapportage gaat dus in op de meest recente cijfers van gastenaccommodaties: de stand van zaken wat betreft het aantal hotels, kamers en bedden medio Om de hoteldatabase te actualiseren houdt O+S een jaarlijkse enquête onder de Amsterdamse accommodaties. Het veldwerk vindt plaats in het tweede kwartaal van het jaar. De enquête bevat naast de vragen over de actuele capaciteit van hotels ook vragen over hun kamerbezetting, kamerprijzen en reserveringskanalen (zie bijlage 2). Dit jaar bedraagt de respons 57%. De uitkomsten van de hotelenquête die hier worden gerapporteerd hebben deels betrekking op 2009 (aantal kamers en bedden) en deels op 2008 (kamerprijzen en kamerbezetting). De hier gepresenteerde statistieken over het aantal gasten en overnachtingen zijn gedetailleerder dan de cijfers die het CBS zelf publiceert. Daardoor kunnen meer trends opgespoord worden in de ontwikkeling van het toerisme in Amsterdam. Omdat in 2006 de herbeoordeling van de Nederlandse hotels volgens de nieuwe normen van de Nederlandse Hotel Classificatie (NHC) was afgerond, zijn alle gegevens vanaf 2007 volgens deze nieuwe classificatie gepresenteerd. Voorheen werd in deze publicatie alleen gerapporteerd over de Benelux Hotel Classificatie (BHC). Dit rapport is als volgt opgebouwd. In het eerste hoofdstuk worden de volgende gegevens behandeld: het aantal hotels, kamers en bedden in Amsterdam per sterklasse en stadsdeel. Dit zijn de standcijfers uit de hoteldatabase. In het tweede hoofdstuk komen de resultaten van de enquête aan de orde, waaronder de hotelprijzen en kamerbezetting in Het derde hoofdstuk bevat gegevens over het aantal gasten en overnachtingen die overigens ook al zijn gepubliceerd in oktober 2009 in de vorm van een fact sheet. 9

10 10

11 1 Hoteldatabase 2009 In dit hoofdstuk staan de belangrijkste statistische gegevens van de hotels centraal: hoeveel hotels, kamers en bedden zijn er in Amsterdam, hoeveel sterren hebben ze en waar zijn ze gevestigd in de stad. Deze statistieken betreffen de stand van zaken medio 2009, maar worden ook vergeleken met de cijfers van het vorige jaar. De bron van deze gegevens is de hoteldatabase van O+S. De hoteldatabase bevat verschillende klassen en typen accommodaties in Amsterdam. Naast hotels worden ook bij hotels behorende appartementen en bed en breakfast voorzieningen met meer dan vier bedden meegeteld. Bedrijven die eigen appartementen verhuren maar geen hotel runnen, vallen buiten het bestek van dit onderzoek. 1 Ook worden verschillende soorten tehuizen in deze rapportage niet opgenomen. 2 Gegevens over campings worden apart gerapporteerd in paragraaf Hotelcapaciteit blijft toenemen In totaal telt Amsterdam medio hotels (zie tabel 1.1). Dit is een toename van twaalf hotels ten opzichte van medio 2008 (+2%). De totale capaciteit van hotels is in één jaar tijd met kamers (+6%) en bedden (+6%) toegenomen. Tabel 1.1 Hotels, kamers en bedden naar sterklasse volgens Benelux Hotel Classificatie, Amsterdam 1 juli 2008 en 1 juli toename/afname hotels kamers bedden hotels kamers bedden hotels kamers bedden geen ster ster sterren sterren sterren sterren totaal Elk jaar neemt de hotelcapaciteit in Amsterdam toe. Wel was het groeitempo in de periode juli 2008 juli 2009 hoger dan één jaar eerder. Medio 2008 is het aantal bedden met 3% toegenomen ten opzichte van medio Ze zijn wel in de hoteldatabase opgenomen. 2 Idem. 11

12 1.2 Balans mutaties De balans van alle hotelmutaties in Amsterdam is in figuur 1.2a en 1.2b te zien. Vergeleken met de situatie van twee jaar geleden (2007 is het jaar invoering NHC 3 ) is te zien dat vooral het luxere segment (4-5 sterren) en de sterloze accommodaties hun (bedden-) capaciteit in de stad hebben uitgebreid. Figuur 1.2a Hotelbedden naar sterklasse, Amsterdam geen ster sterren 1 ster sterren 2 sterren 3 sterren Toename capaciteit luxere en sterloze hotels De recente capaciteitstoename van het luxere segment (periode ) is te danken aan de twee nieuwe viersterren hotels (in Slotervaart en Zuideramstel) en een sterklasse wijziging van drie naar vier sterren bij een hotel in Oost-Watergraafsmeer. Eén jaar eerder nam de beddencapaciteit van het vijfsterrensegment toe dankzij sterklasse wijziging bij twee hotels in Oud-West. Bij sterloze hotels neemt de beddencapaciteit zowel in 2008 als in 2009 toe en vooral in het centrum. Groei capaciteit West buiten ring en Zuideramstel De toename van de hotelcapaciteit vindt vooral plaats aan de rand van de stad (zie figuur 1.2b). Traditioneel zijn de meeste hotels in Amsterdam in het stadscentrum geconcentreerd. Daar neemt het aantal bedden nog steeds toe, maar minder snel dan aan de stadsrand. In de periode zijn er in het Centrum 737 bedden bijgekomen (+3%). In Zuideramstel en Westelijke Tuinsteden (west buiten de ring) zijn er in dezelfde periode respectievelijk en hotelbedden bijgekomen. Daarmee is de hotelcapaciteit in deze stadsdelen in de afgelopen twee jaar met tussen de helft en 3 Nederlandse Hotel Classificatie. Vóór 2007 werd in deze publicatie alleen gerapporteerd over de Benelux Hotel Classificatie (BHC). 12

13 tweederde toegenomen. De nieuwe hotellocaties zijn onder andere op de Zuidas en in Slotervaart. Figuur 1.2b Hotelbedden naar stadsdeel, Amsterdam Amsterdam-Noord Centrum Oost* West binnen ring** 0 Zuidoost West buiten ring*** Oud-Zuid Zuideramstel * stadsdelen Zeeburg en Oost-Watergraafsmeer ** stadsdelen Westpoort, Westerpark, Oud-West, Bos en Lommer en De Baarsjes *** stadsdelen Geuzenveld-Slotermeer, Osdorp en Slotervaart 1.3 Schaalvergroting hotels zet door Sinds 1999 is de gemiddelde hotelcapaciteit in Amsterdam toegenomen van 50 kamers en 107 bedden per hotel naar 57 kamers en 124 bedden (zie figuur 1.3). Vooral in de laatste jaren zet de schaalvergroting zich sterk door. Vergeleken met 2005 zijn er in Amsterdam vooral middelgrote en grote hotels bijgekomen, oftewel hotels met meer dan 25 kamers en 50 bedden (zie figuur 1.4a). Het aantal kleine hotels (met minder dan 25 bedden) is iets afgenomen (zie tabel 1.4b en 1.4c). 13

14 Figuur 1.3 Gemiddeld aantal kamers en bedden per hotel in Amsterdam bedden kamers Figuur 1.4a Hotels naar aantal kamers en bedden, Amsterdam minder dan 10 kamers kamers kamers HOTELS NAAR AANTAL KAMERS 100 minder dan kamers en 25 bedden meer bedden bedden HOTELS NAAR AANTAL BEDDEN 100 bedden en meer

15 Tabel 1.4b Hotels naar aantal kamers, Amsterdam groei abs. % abs. % abs. % minder dan 10 kamers kamers kamers kamers en meer totaal Tabel 1.4c Hotels naar aantal bedden, Amsterdam groei abs. % abs. % abs. % minder dan 25 bedden bedden bedden bedden en meer totaal Stadsdelen onder de loep Hotels in Amsterdam zijn gespreid over alle stadsdelen, maar circa tweederde van de hotels (oftewel ongeveer de helft van alle kamers en bedden) is gevestigd in het stadsdeel Centrum (zie tabellen ). De andere stadsdelen met relatief veel hotels zijn Oud- Zuid (18%) en Oud-West (7%). Tabel 1.5a Hotels naar stadsdeel en sterklasse, 1 juli 2009 (procenten) 0-1 ster 2 sterren 3 sterren 4 sterren 5 sterren totaal totaal abs. Centrum Oud-Zuid Oud-West overige stadsdelen totaal

16 Tabel 1.5b Hotels naar stadsdeel en sterklasse volgens NHC, 1 juli ster 2 sterren 3 sterren 4 sterren 5 sterren totaal totaal (%) Centrum Westpoort ,3 Westerpark Oud-West Zeeburg Bos en lommer ,3 De Baarsjes ,3 Amsterdam-Noord Geuzenveld-Slotermeer Osdorp Slotervaart Zuidoost Oost-Watergraafsmeer Oud-Zuid Zuideramstel totaal Hoe groot is de hotelcapaciteit van de stadsdelen? Om deze vraag te beantwoorden kunnen er twee criteria als uitgangspunt gebruikt worden: het aantal kamers en het aantal bedden (zie tabel 1.6 en 1.8). 4 Het gemiddelde aantal kamers en bedden per hotel in de stadsdelen is in tabel 1.8 te zien. Tabel 1.6 Kamers naar stadsdeel en sterklasse volgens NHC, 1 juli ster 2 sterren 3 sterren 4 sterren 5 sterren totaal totaal (%) Centrum Westpoort Westerpark Oud-West Zeeburg Bos en lommer De Baarsjes Amsterdam-Noord Geuzenveld-Slotermeer Osdorp Slotervaart Zuidoost Oost-Watergraafsmeer Oud-Zuid Zuideramstel totaal Het aantal kamers toont aan hoeveel gasten er minimaal in een hotel kunnen overnachten. Daarbij moet rekening gehouden worden met het feit dat een hotel met alleen eenpersoonskamers minder capaciteit heeft dan een hotel met twee- en driepersoonskamers. Sommige budgetaccommodaties verhuren geen kamers, maar bedden. Meerdere personen kunnen in een kamer overnachten. Het aantal bedden laat dus de maximale capaciteit van een hotel zien. 16

17 Tabel 1.7 Bedden naar stadsdeel en sterklasse volgens NHC, 1 juli ster 2 sterren 3 sterren 4 sterren 5 sterren totaal totaal (%) Centrum Westpoort Westerpark Oud-West Zeeburg Bos en lommer De Baarsjes Amsterdam-Noord Geuzenveld-Slotermeer Osdorp Slotervaart Zuidoost Oost-Watergraafsmeer Oud-Zuid Zuideramstel totaal Tabel 1.8 Gemiddeld aantal kamers en bedden per hotel per stadsdeel, Amsterdam op 1 juli 2009 kamers bedden Centrum Westpoort Westerpark Oud-West Zeeburg Bos en Lommer De Baarsjes 5 10 Amsterdam-Noord Geuzenveld-Slotermeer Osdorp Slotervaart Zuidoost Oost-Watergraafsmeer Oud-Zuid Zuideramstel totaal

18 Ontwikkeling hotelcapaciteit in stadsdelen over langere periode De spreiding van de hotelcapaciteit tussen de stadsdelen is uit kaart 1.9 af te lezen (zie achtergrondkleur). Ook is hier de groei van de hotelcapaciteit in de periode afgebeeld (staafdiagram). Om te laten zien of het groeitempo toeneemt of vertraagt, is de periode in tweeën gesplitst: en Het getal naast het staafdiagram geeft de toename van het aantal bedden over de gehele periode aan (alleen in stadsdelen waar groei of afname meer dan 100 bedden bedraagt). Kaart 1.9 Spreiding en ontwikkeling hotelbedden in stadsdelen, Amsterdam Toename aantal bedden in de periode (abs.) Aantal bedden medio 2009 minder dan bedden bedden bedden of meer Toename capaciteit stadsrand door komst grote hotels Zowel in het stadscentrum als in Zeeburg en aan de rand van de stad (Zuideramstel, West buiten de ring) is het aantal hotelbedden fors toegenomen in de afgelopen vijf jaar. Maar in Centrum en Zeeburg begint het groeitempo na 2007 te vertragen, terwijl in Zuideramstel en Geuzenveld-Slotermeer de toename pas na 2007 is begonnen. In Zeeburg, Zuideramstel en West buiten de ring komt de capaciteittoename door de komst van grote hotels (50 bedden en meer). In het stadsdeel Centrum neemt naast het aantal grote hotels ook het aantal kleinere hotels toe. Inzoomen op hotellocaties Het vestigingspatroon van Amsterdamse hotels is op de kaarten 1.10a-1.10c te zien. Budgethotels zijn met name vertegenwoordigd in het stadsdeel Centrum, op afstand gevolgd door Oud-Zuid. In het vestigingspatroon van de driesterren- en luxere hotels is er meer spreiding te zien (Oud-Zuid, Oud-West, Slotervaart, Zuideramstel, Oost- Watergraafsmeer). 18

19 Kaart 1.10a Spreiding van hotels naar sterklasse per postcode in Amsterdam, op 1 juli 2009 Hotels juli sterren en 50 of meer bedden 4-5 sterren en minder dan 50 bedden 3 sterren en 50 of meer bedden 3 sterren en minder dan 50 bedden 0-2 sterren en 50 of meer bedden 0-2 sterren en minder dan 50 bedden Luxe accommodaties beschikken gemiddeld over meer kamers en bedden dan de budgetaccommodaties. Aan de rand van de stad zijn vooral grote hotels (50 kamers en meer) gevestigd. Ten zuiden van het centrum (Zuideramstel, zuidelijk deel van Oost- Watergraafsmeer en Slotervaart) vestigen zich grote, luxe hotels (zie ook tabel 1.8). Op kaart 1.10b is te zien dat er enkele concentraties van hotels zijn rond het gebied van het Centraal Station, het Rembrandtplein, het Vondelpark en het Museumplein. Wat aan deze concentraties opvalt is dat kleine budgetaccommodaties en wat grotere luxe accommodaties in sterke mate zijn gemengd. Dit staat in contrast met de Apollobuurt waar relatief veel grote luxe hotels zijn gevestigd. 19

20 Kaart 1.10b Spreiding van hotels naar sterklasse per postcode, op 1 juli 2009 (ingezoomd op concentraties hotels in centrale stadsdelen) Hotels juli sterren en 50 of meer bedden 4-5 sterren en minder dan 50 bedden 3 sterren en 50 of meer bedden 3 sterren en minder dan 50 bedden 0-2 sterren en 50 of meer bedden 0-2 sterren en minder dan 50 bedden Op kaart 1.10c zijn hotellocaties aan de rand van de stad te zien, ingezoomd op het projectgebied Zuidas en andere hotels aan de rand van de stad. Vergeleken met een jaar eerder zijn er in totaal vijf nieuwe hotels buiten Centrum in de hoteldatabase opgenomen, waarvan één hotel in Geuzenveld-Slotermeer, één in Osdorp, één in Slotervaart en twee in Zuideramstel (zie ook tabel 1.11). 20

21 Kaart 1.10c Spreiding van hotels naar sterklasse per postcode, op 1 juli 2009 (ingezoomd op hotels buiten de ring) Hotels juli sterren en 50 of meer bedden 4-5 sterren en minder dan 50 bedden 3 sterren en 50 of meer bedden 3 sterren en minder dan 50 bedden 0-2 sterren en 50 of meer bedden 0-2 sterren en minder dan 50 bedden P H C A J D Q R V Projectgebied Zuidas U W Tabel 1.11 Toename aantal hotels, kamers en bedden in de periode 1 juli juli 2009 naar stadsdeel, Amsterdam hotels kamers bedden Centrum Westpoort Westerpark Oud-West Zeeburg Bos en Lommer De Baarsjes Amsterdam-Noord Geuzenveld-Slotermeer Osdorp Slotervaart Zuidoost Oost-Watergraafsmeer Oud-Zuid Zuideramstel totaal

22 1.5 Campings Amsterdam telt formeel gezien vier campings: twee in Amsterdam-Noord, één in Zeeburg en één in Zuidoost. De camping in het Amsterdamse Bos wordt vaak ook tot de Amsterdamse campings gerekend. Deze camping ligt echter officieel in Amstelveen (zie kaart 1.12). Kaart 1.12 Campings in Amsterdam, medio 2009 Camping Vliegenbos Camping de Badhoeve camping Zeeburg De Gaasper camping Camping het Amsterdamse bos 22

23 2 Uitkomsten enquête gastenaccommodaties In dit hoofdstuk wordt achtereenvolgens ingegaan op de respons op de enquête, de gemiddelde kamerbezetting, de gehanteerde boekingsmethode en de kamerprijzen. Waar mogelijk worden de uitkomsten van de enquête met de uitkomsten van voorgaande edities vergeleken. De respons kan per tabel verschillen. Dit komt doordat niet alle respondenten alle vragen hebben beantwoord. 2.1 Responsverantwoording Tabel 2.1 beschrijft de respons op de enquête gastenaccommodaties in Van de 369 hotels die voor de enquête zijn benaderd hebben er 211 gereageerd, een respons van 57%. Het veldwerk is uitgevoerd in het tweede kwartaal van De resultaten van deze enquête hebben betrekking op de situatie in Tabel 2.1 Respons enquête gastenaccommodaties naar sterklasse, 2009 ster NHC aantal hotels (abs.) respons (abs.) respons (%) 0-1 ster sterren sterren sterren sterren totaal

24 2.2 Lagere kamerbezettingsgraad dan in 2007 Tabellen 2.3 en 2.3a gaan in op de kamerbezetting in Amsterdamse hotels. Respondenten (woordvoerders van hotels) geven zelf aan hoeveel procent van de kamers gemiddeld bezet was in 2008 in hun hotels. Door de capaciteitstoename en tegelijkertijd het wegblijven van toeristen waren Amsterdamse hotels in 2008 minder bezet dan in het topjaar 2007, maar ook minder dan in Alleen bij de gastenaccommodaties in de categorie 0-1 ster is de kamerbezetting relatief weinig veranderd, overigens net als het aantal overnachtingen in 2008 (+1%). Tabel 2.3 Kamerbezetting naar sterrenklasse hotels, Amsterdam (procenten) ster NHC ster sterren sterren sterren sterren totaal N 2006=197 N 2007=196 N 2008=201 Vergeleken met 2007 waren er minder hotels die voor meer dan 80% bezet waren. De meeste hotels konden gemiddeld tussen de 50% en 80% van de kamers verhuren. Tabel 2.3a Hotels naar sterrenklasse en kamerbezetting, Amsterdam 2008 ster NHC tot 50% 50%-79% 80% en meer totaal 0-1 ster sterren sterren sterren sterren totaal N=201 Figuur 2.4 verschaft een overzicht van de kamerbezetting, het aantal hotelkamers en het aantal overnachtingen van de hotelgasten in Amsterdam vanaf begin van deze eeuw. In 2001 lag de kamerbezetting in Amsterdamse hotels op het niveau van 2007, maar door het teruglopende toerisme in de periode zakte deze tot onder de 70%. De situatie in 2008 is enigszins vergelijkbaar met die in 2003, maar lijkt minder ernstig te zijn aangezien de gemiddelde kamerbezetting boven de 70% ligt. 24

25 Figuur 2.4 Kamerbezetting, aantalhotelkamers en overnachtingen van hotelgasten in Amsterdam kamerbezetting % kamers/ overnachtingen kamerbezettingsgraad (%) kamers overnachtingen x * *) trendbreuk 2.3 Kamerprijzen gedaald Respondenten is gevraagd naar de reguliere gemiddelde kamerprijzen inclusief ontbijt, service en btw (zie tabel 2.5). Omdat respons op deze vraag bij sommige stercategorieën nogal laag is moeten deze resultaten voorzichtig worden geïnterpreteerd (in het bijzonder veranderingen in kamerprijzen). Er kan wel geconcludeerd worden dat de kamerprijzen in de Amsterdamse hotels in 2008 lager waren dan in Meer over dit onderwerp staat in paragraaf 3.5. Tabel 2.5 Gemiddelde kamerprijzen naar sterklasse en soort kamer ( x1 euro per nacht) groei kamerprijzen (2007=100%) ster NHC 1-persoonskamekamekamer kamer kamer kamer 2-persoons- 1-persoons- 2-persoons- 1-persoons- 2-persoons- 0-1 ster sterren sterren sterren sterren * 253** -9* 3** N 2007=197 N 2008= 197 *) N=4 **) N=9 25

26 2.4 Hotelboekingen: reserveringssysteem populair In tabel 2.6 is te zien via welke kanalen bij hotels is gereserveerd. Tabel 2.6 Reserveringen naar boekingskanaal en sterklasse van hotels, 2008 (procenten) ster NHC reserveringssysteem VVV touroperators telefoon/ fax internet walk-in overig totaal abs. 0-1 ster sterren sterren sterren sterren totaal totaal totaal Wat betreft categorie overige kanalen hebben maar weinig respondenten gespecificeerd welke andere kanalen ze naast de bovengenoemde kanalen gebruiken. De meest genoemde antwoorden zijn: via via en via andere hotels, bedrijven, RAI. 2.5 Afname hotelgasten: perceptie hoteliers Respondenten (woordvoerders van hotels) is gevraagd of het aantal gasten in hun hotel is afgenomen in de periode en - mits ja - of dit mogelijk te maken heeft met de recessie. De antwoorden op deze vragen zijn in de tabellen 2.7 en 2.8 gepresenteerd. Tabel 2.7 Is het aantal hotelgasten in uw accommodatie in 2008 afgenomen in vergelijking met 2007? (procenten) ja nee weet niet/ geen antwoord respons (abs.) 0-1 ster sterren sterren sterren sterren totaal

27 Tabel 2.8 Denkt u dat de afname van het aantal hotelgasten het gevolg is van de wereldwijde economische recessie? (procenten) ja nee weet niet/ geen antwoord respons (abs.) 0-1 ster sterren sterren sterren sterren totaal bron: O+ Twee op de drie respondenten (141) hebben aangegeven dat het aantal gasten in hun hotel in 2008 is afgenomen. Bijna iedereen (83%) verbindt deze afname met de recessie. 27

28 28

29 3 Toerisme in 2008 en januari-juni 2009 In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de ontwikkelingen van het toerisme in Amsterdam. Er wordt gekeken naar het aantal gasten en overnachtingen in de Amsterdamse hotels, naar het land van herkomst van de hotelgasten en hun verblijfsduur. Verder wordt de werkgelegenheid in de toeristische branches onder de loep genomen. Tot slot wordt gekeken naar de ontwikkelingen in het toerisme in de andere gemeentes rond Amsterdam. 3.1 Krimp toerisme in 2008 en begin 2009 In 2008 overnachtten 4,5 miljoen gasten in Amsterdam, minder dan in 2007 (- 7%). Het aantal hotelovernachtingen bedroeg 8,3 miljoen, ruim een half miljoen minder dan in het topjaar 2007 (zie figuur 3.1 en tabel 3.3). De eerste tekenen van stagnatie in Amsterdam waren al in 2007 te zien, maar vanaf september 2008 is het aantal bezoekers op een structureel lager niveau komen te liggen. De dalende trend zette zich in het eerste kwartaal van 2009 verder voort (-10%), maar in het tweede kwartaal is het aantal hotelovernachtingen in Amsterdam met 1% toegenomen. 5 Landelijk daalde het aantal overnachtingen met 8% in het eerste kwartaal en met 4% in het tweede kwartaal van Volgens het Nederlands Bureau voor Toerisme (NBTC) zal de daling in 2009 zich minder scherp doorzetten dan in 2008: naar verwachting met -4%. De verzachtende factoren in 2009 zijn goedkopere vliegtickets als gevolg van dalende brandstofprijzen en afschaffing van de vliegtax (per 1 juli 2009) en een gunstig vallend Pasen (april) in relatie tot de start van het toeristische seizoen. 5 Voorlopige cijfers van het CBS. Hier speelt waarschijnlijk een rol dat Pasen in 2007 in maart was en in 2008 in april. 29

30 Figuur 3.1 Hotelgasten en overnachtingen in Amsterdam 10 x 1 mln gasten overnachtingen bron: CBS 3.2 In 2008 minder Amerikanen dan tijdens SARS-epidemie Het aantal overnachtingen in Amsterdam in 2008 is vooral gedaald doordat minder Britse, Nederlandse, Spaanse en Amerikaanse gasten de stad bezochten (zie figuur 3.2). De twee grootste toeristische markten - Britten en Nederlanders, die samen voor ruim een derde van alle hotelovernachtingen in de stad zorgen krompen met 10%. Ook daalde het aantal overnachtingen van gasten uit Spanje, dat tot voor kort in een rap tempo groeide, met 15%. Het toerisme uit de Verenigde Staten nam met 18% af, tot het laagste niveau in de afgelopen tien jaar ( overnachtingen). Ter vergelijking: tijdens de SARS-epidemie in 2003, het jaar waarin het intercontinentale toerisme drastisch kromp, boekten gasten uit de Verenigde Staten overnachtingen in Amsterdam. Het aantal Amerikanen dat naar het buitenland reisde kromp in 2008 met 1%. 6 De afname van het aantal Amerikanen dat naar Europa reisde was met 9% veel groter. De gevolgen van de financiële crisis in de Verenigde Staten, de economische recessie wereldwijd, maar vooral de dure euro verklaren waarom Amerikanen Europa, waaronder Nederland links lieten liggen. Bestemmingen dichterbij huis, zoals Centraal- en Zuid-Amerika werden in de Verenigde Staten juist populairder. 7 6 Bron: U.S. Department of Commerce, ITA, Office of Travel and Tourism Industries; Bureau of Economic Analysis. 7 Het aantal VS bewoners dat in 2008 Mexico heeft bezocht is met 4% toegenomen vergeleken met In Colombia is de toeristische markt uit de VS met 21% toegenomen. In 2003 was de situatie enigszins vergelijkbaar met die van 2008: het toerisme vanuit de VS naar Duitsland, Frankrijk, Italië en Nederland was afgenomen. Tegelijkertijd werden bestemmingen als Brazilië, Argentinië en Colombia populairder. Bron: U.S. Department of Commerce, International Trade Administration/ Office of Travel and Tourism Industries (OTTI), juni

31 Figuur 3.2 Hotelgasten en ontwikkeling aantal overnachtingen naar herkomstland, Amsterdam Hotelgasten naar herkomstland, 2008 Groei hotelovernachtingen per land van herkomst (gesorteerd op groeipercentages in 2008) 4% 3% 2% Nederland 20% Groot-Brittannië % Verenigde Staten 30 17% Duitsland 20 Spanje 10 4% 5% 5% 5% 6% 11% 18% Frankrijk Italië BRIC-landen** overig Europa overig Azië overig Amerika Afrika en Oceanië VS Duitsland ov. Europa Frankrijk Italië Azië Amerika (excl. VS) Afrika/ Oceanië Nederland Groot-Brittannië Spanje Rusland India Brazilië China BRIC totaal totaal totaal 2008 t.o.v januari - juni 2009* t.o.v. januari - juni 2008 *) voorlopige cijfers. **) BRIC-landen: Brazilië, Rusland, India en China. bron: CBS 3.3 In 2009 neemt toerisme uit Amerika en Europa nog verder af In de eerste zes maanden van 2009 daalde het aantal overnachtingen van buitenlandse gasten verder, met Groot-Brittannië (-23%), Spanje (-20%) en de Verenigde Staten (-9%) als koplopers. 8 De dalende trend geldt niet voor dichtbijgelegen landen als België (+14%), Duitsland (+11%) en Frankrijk (+10%) waar het toerisme naar Amsterdam in de lift zit. Dichtbij blijkt niet alleen in de Verenigde Staten, maar ook in Europa de trend te zijn want ook het aantal overnachtingen van Nederlandse bezoekers in de Amsterdamse hotels nam toe (+8%). Daarnaast worden meer hotelovernachtingen geboekt door bezoekers uit Oost-Europese EU-lidstaten als Bulgarije en Roemenië, maar in absolute zin gaat het om kleine aantallen. Het aantal overnachtingen van gasten uit de BRIC-landen (Brazilië, Rusland, India en China) - een tot voor kort geleden voorspoedig groeiende markt nam in de eerste zes maanden van 2009 voorlopig nog toe (+2%), maar deze groei wordt afgezwakt vooral door het krimpende toerisme uit Brazilië. 3.4 Bezetting hotels gedaald De hotelcapaciteit in Amsterdam neemt ieder jaar toe. Telde de stad medio hotels, medio 2008 waren dat 357 en medio hotels. Ook het aantal bedden nam toe: in 2008 met 3% tot en in 2009 met 6% tot bijna Door de toename van het aantal bedden en het wegblijven van toeristen is de bedbezetting van de Amsterdamse hotels in 2008 afgenomen met gemiddeld vier procentpunten. In 2007 was gemiddeld 63% van de Amsterdamse hotelbedden bezet, in 2008 zakte dit tot 59% (zie 8 Bron: CBS, voorlopige cijfers. 31

32 tabel 3.3 en figuur 3.4). 9 Vooral in de wintermaanden zakte de bedbezetting tot een zeer laag niveau. De forse daling van het aantal gasten in het eerste kwartaal van 2009 terwijl de verblijfsduur onveranderd bleef resulteerde in een bezettingsgraad van onder de 50%. In de daaropvolgende drie maanden nam de bedbezetting toe tot 61%. Tabel 3.3 Hotelgasten, overnachtingen, verblijfsduur en gemiddelde bedbezetting, Amsterdam gemiddelde gasten overnachtingen verblijfsduur bedbezetting (%) 1 kw , kw , kw , kw ,75 52 totaal , kw 2009* , kw 2009* ,85 61 *) voorlopige cijfers. bron: CBS De gemeente Amsterdam houdt ondanks de huidige recessie vast aan haar ingezette beleid om de hotelcapaciteit uit te breiden. De belangrijkste overweging is dat in de toekomst groei van het toerisme wordt verwacht Lagere hotelprijzen in 2008 Om meer gasten aan te trekken hebben hotels hun prijzen verlaagd, maar elk hotelsegment reageert anders op de terugloop van het aantal toeristen. 11 Luxe accommodaties (4-5 sterren), het grootste marktsegment in Amsterdam (44% van alle bedden en 36% van alle hotelovernachtingen) hebben met 1,6 nachten de kortste verblijfsduur. Gasten uit de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Nederland en Azië geven bovengemiddeld vaak de voorkeur aan deze hotels. In 2008 nam het aantal gasten (- 11%) en overnachtingen (-9%) hier het meest af. Dit is voor een groot deel te wijten aan het wegblijven van Britten en Amerikanen. De gemiddelde bedbezetting daalde van 58% naar 54% in de periode (zie figuur 3.4). 12 De prijs voor een eenpersoonskamer daalde in deze periode met gemiddeld 12% De kamerbezetting is ook gedaald van 76% in 2007 naar 72% in Bron: O+S 10 Bron: Nota Hotelbeleid , Economische Zaken Amsterdam. 11 Volgens de Hotel Price Index (HPI), die door het internationale hotel marketingbureau Hotels.com jaarlijks wordt berekend, zijn de hotelprijzen in Europa in het vierde kwartaal van 2008 met 10% gedaald vergeleken met dezelfde periode in In Amsterdam zijn de prijzen met 9% gedaald (per nacht per persoon). Volgens de hotelenquête van O+S is de prijs voor een gemiddelde eenpersoonskamer in de periode met 12% afgenomen en de prijs voor een tweepersoonskamer met 5%. 12 Deze afname is aan de vijfsterrenhotels toe te schrijven. Hier is de bedbezetting met acht procentpunten gedaald tot 44% in In de viersterrenhotels is de bedbezetting relatief weinig veranderd van 61% in 2007 naar 59% in Bron: CBS. 13 Bron: enquête O+S onder 211 Amsterdamse hotels, voorjaar

33 Figuur 3.4 Bedbezetting naar sterklasse hotels per maand, Amsterdam % jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec 0-2 sterren 3 sterren 4-5 sterren bron: CBS De driesterrenhotels, die 29% van de beddencapaciteit in Amsterdam bieden, zijn het meest populair onder Nederlanders. Een derde van alle hotelovernachtingen vindt plaats in de driesterrenhotels en hun bedbezetting is het hoogst in de stad: gemiddeld 65% in 2008, en in het hoogseizoen (augustus) liep dit op tot 73%. Het aantal overnachtingen in de driesterrenhotels nam met 7% af en de bedbezetting lag vier procent lager dan in De kamerprijzen in deze hotels gingen met gemiddeld 9% omlaag ten opzichte van het niveau in Budgetaccommodaties (0-2 sterren) hebben een iets kleiner marktsegment dan de driesterrenhotels: 28% van alle bedden en 31% van alle hotelovernachtingen in Amsterdam. Ze zijn populair onder Italianen, Fransen, Spanjaarden en Britten, maar ook bij gasten uit Zuid-Amerika en Afrika. De gemiddelde bedbezetting lag op 60% maar kan sterk variëren: boven 70% in het hoogseizoen tot bijna 40% in de winter. De daling van het aantal overnachtingen is in dit marktsegment alleen bij de tweesterrenhotels te zien (- 3%). Bij de overige budgetaccommodaties is het aantal overnachtingen licht toegenomen (+1%). De afname van het aantal overnachtingen van onder andere Spanjaarden wordt ruimschoots gecompenseerd door de toename van het aantal overnachtingen van Nederlanders, Britten en Duitsers in hotels in de categorie 0-1 ster. Wel hebben de budgetaccommodaties hun prijzen moeten verlagen om de concurrentie met de andere hotels aan te kunnen: de prijsafname in de periode was gemiddeld -8% voor een eenpersoonskamer. 6 33

34 3.6 Groei werkgelegenheid zwakt af 14 Op 1 januari 2009 telde de Amsterdamse toeristische sector bijna grote banen (12 uur en meer per week) en circa kleine banen (minder dan 12 uur per week). Voor grote banen betekent dit dat hun aantal met 2% is toegenomen in de loop van 2008 (zie figuur 3.5), wat minder sterk is dan de banengroei in de andere Amsterdamse sectoren (+4%) en de banengroei in toerisme in 2007 (+4%). Tegelijkertijd is het aantal kleine banen in de toeristische branche sneller toegenomen (+6%) in de loop van 2008 dan in andere sectoren (+1%). De groei van het aantal toeristische banen ondanks het dalende toerisme in 2008 is te danken aan de positieve effecten van het topjaar 2007, toen het aantal bezoekers in Amsterdam in een rap tempo groeide. Figuur 3.5 Groei werkgelegenheid (grote banen) in toeristische sector en in totaal en groei bruto binnenlands product (bbp), Amsterdam % toeristische sector totale werkgelegenheid bbp /CBS Momenteel staat de toeristische sector onder druk door het afnemende toerisme en de economische recessie. Over het algemeen neemt de werkgelegenheid met enige vertraging af als het economisch minder goed gaat, maar de toeristische sector reageert vaak sneller en heftiger op de conjunctuurveranderingen dan andere sectoren in Amsterdam. Ook de vorige economische teruggang (2001) had eerder effect op de werkgelegenheid in de toeristische sector dan op andere sectoren, vooral op het aantal grote banen in de branches recreatie, personenvervoer en logiesaccommodaties. Tegelijkertijd groeit het aantal kleine banen, zodra het economisch minder goed gaat. 14 Tot de toeristische sector worden de volgende branches gerekend: horeca, cultuur en recreatie (o.a. musea, amusement), personenvervoer (o.a. taxi), reisbureaus, detailhandel in souvenirs e.d. Het toerisme heeft een onmiskenbaar stimulerend effect op het aantal banen in deze branches, hoewel ze niet altijd direct door het toerisme tot stand zijn gekomen. 34

35 Ondernemers worden voorzichtiger met het aannemen van nieuw personeel. Tijdens 2008 nam het aantal kleine banen sterker toe dan het aantal grote banen. 3.7 Toename hotelcapaciteit zorgt voor nieuwe kleine banen De banengroei zit vooral in de horeca (zie figuur 3.6). In de loop van 2008 kwamen er circa 340 nieuwe grote banen bij (+2%) en 400 kleine banen (+5%). Ook bij vervoerbedrijven is een toename te zien (in totaal 196 banen, +6%), maar dat komt vooral door kleine banen (122). Bij logiesbedrijven (hotels, pensions, campings) neemt alleen het aantal kleine banen nog toe (147 banen, +14%). Ondanks de toegenomen hotelcapaciteit bleef het aantal grote banen in deze branche op het niveau van Figur 3.6 Aantal werkzame personen (grote en kleine banen) in toeristische bedrijfstakken in Amsterdam horeca* logies recreatie vervoer overig** * exclusief logies ** reisorganisaties, toeristische goederen 3.8 Zakelijke overnachtingen: terugloop congresgangers De zakelijke markt en de daarvan afhankelijke vergadermarkt in Amsterdam staat net als de toeristische markt onder druk van de wereldwijde economische recessie. Om kosten te besparen proberen bedrijven onder andere het aantal zakelijke overnachtingen van hun personeel in het buitenland te beperken. Ook associatiecongressen tellen minder deelnemers en het aantal grootschalige internationale congressen in Amsterdam (300 35

36 deelnemers of meer) is afgenomen van 120 in 2007 naar 99 in Het aantal kleinere congressen (minimaal 50 deelnemers) is in 2008 toegenomen tot 89, zeven meer dan in Opmerkelijk is dat de zakelijke markt in Amsterdam minder snel heeft gereageerd op de wereldwijde conjunctuurveranderingen dan de recreatieve toeristische markt in de stad en de landelijke zakelijke markt. Van het totaal aantal overnachtingen in Amsterdam had 40% een zakelijk doel (landelijk 48%) in Vergeleken met 2007 nam het aantal zakelijke hotelovernachtingen in Amsterdam met 2% af, landelijk was dat -6%. Volgens de voorlopige cijfers voor de eerste zes maanden van 2009 loopt het aantal zakelijke overnachtingen in Amsterdam sneller terug (-14%) dan landelijk (-10%). De topmaanden voor de congressector zijn echter september en oktober. 3.9 Vooral toeristische attracties minder bezocht Door het wegblijven van toeristen werden de Amsterdamse musea en attracties in 2008 minder bezocht dan in het topjaar Het aantal bezoekers van musea daalde toen met 1% en van attracties met 3%. 17 In het eerste kwartaal van 2009 werd de daling groter: het museabezoek is met 16% en het attractiebezoek met 19% afgenomen. Wel nam het aantal museabezoekers in het tweede kwartaal van 2009 weer toe (+3%), terwijl het attractiebezoek verder daalde (-9%). 18 Vermoedelijk is dit toe te schrijven aan de toename van het aantal Nederlandse bezoekers van Amsterdam in 2009 die vaker naar een museum gaan, dan naar attracties. Van de populairste attractiepunten in Amsterdam lieten bezoekers in 2008 vooral Amsterdam ArenA en de Diamantslijperijen links liggen (zie tabel 3.7). Een rondvaart blijft de meest bezochte attractie hoewel het aantal deelnemers ook hier in 2008 is gedaald. 15 Bron: Union of International Associations (UIA). UIA registreert congressen met minimum 300 deelnemers, waarvan minimal 40% uit andere landen komt. Het aantal landen moet minimaal vier zijn en het congres moet minstens drie dagen duren. 16 Bron: International Congress and Convention Association (ICCA). ICCA registreert congressen die zjin georganiseerd op een reguliere basis (dus éénmalige bijeenkomsten worden niet meegeteld), tellen minimaal 50 deeldemers uit minimaal drie landen. 17 Bron: ATCB. 18 Deze cijfers zijn exclusief het bezoek aan Hermitage aan de Amstel, geopend in juni

37 Tabel 3.7 Meest bezochte musea en attractiepunten in Amsterdam (aantal bezoekers x 1.000) 2008 verandering t.o.v (%) Rondvaarten Amsterdam ArenA Van Goghmuseum Artis en Aquarium ,1 Anne Frankhuis 999-0,4 Rijksmuseum Holland Casino Amsterdam Diamantslijperijen van DFA Sexmuseum Amsterdam "Venustempel" Madame Tussauds Amsterdam bron: musea/atcb 3.10 Meeste recreatieve bezoekers in stadscentrum Met alle toeristen, dagbezoekers, forensen en studenten die naar Amsterdam voor recreatie, werk of studie komen loopt het totaal aantal mensen in de stad (inclusief inwoners) op een gemiddelde dag op tot bijna één miljoen. 19 Een kwart hiervan komt niet uit Amsterdam. Het aandeel niet-amsterdammers is het grootst in het stadsdeel Centrum: rond 40% van het totaal aantal mensen overdag, twee keer zo veel als in de andere stadsdelen (zie figuur 3.8). In totaal bevindt bijna één op de drie niet-amsterdammers zich in het stadscentrum, waar veel toeristische attracties en winkels, maar ook werkgelegenheid en studenten zijn geconcentreerd. Figuur 3.8 Verdeling mensen in Amsterdam naar doel bezoek 100 % forensen/ studenten hotelgasten dagbezoekers Amsterdammers Amsterdam Centrum overige stadsdelen (gemiddeld) / CBS/ ATCB/ MON/ Laaglandadvies 19 De schatting is gemaakt door O+S op basis van gegevens van O+S, CBS, ATCB, Laagland advies en het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Grote evenementen zijn niet meegerekend. 37

38 De samenstelling van de groep mensen in de stad verschilt per weekdag en per seizoen. Door de week zijn forensen de grootste groep niet-amsterdammers ( ), waarvan 17% in Centrum werkt. In het weekend wordt de stad vooral bezocht door mensen met recreatieve doeleinden als winkelen, sporten, museum- en horecabezoek. Het aantal recreatieve bezoekers in het weekend (inclusief recreatieve verblijfsbezoekers) kan tot circa oplopen, waarvan naar schatting meer dan de helft te vinden is in het stadscentrum. De gemeente werkt, aan de hand van de beleidsnotitie 'Ontdek Amsterdam!' aan een verdere spreiding van toeristen over de stad daalde in 2008 in hoger tempo dan landelijk Ook landelijk nam het toerisme in 2008 af (-4,5%), maar minder dan in Amsterdam. In Noord-Holland bleef het toerisme in sommige gebieden nog groeien. Het aantal hotelovernachtingen in Flevoland (+23), IJmond (+22%) en Kop van Noord-Holland (+1%) nam in de periode toe, maar in de eerste twee gebieden gaat het om relatief kleine aantallen hotelgasten (zie kaart 3.9). In de gebieden rondom Amsterdam daalde het aantal hotelovernachtingen. Zowel landelijk als in de regio Amsterdam daalde met name het aantal buitenlandse gasten en overnachtingen. In de stad Amsterdam is de situatie andersom: het binnenlandse toerisme is sterker gedaald dan het buitenlandse toerisme. Kaart 3.9 Hotelgasten per provincie en COROP-gebied in Noord-Holland Groei hotelovernachtingen in 2008 t.o.v groei daling Aantal hotelgasten in 2008 meer dan tot tot minder dan Kop van Noord-Holland +1% Alkmaar e.o. -3% IJmond +22% Zaanstreek -22% Aggl. Haarlem -3% Groot-Amsterdam -7% Flevoland +33% Het Gooi en Vechtstreek -4% bron: CBS/ bewerking O+S 38