Leergebied Taal Domein Schrijven Schrijfmethode IK PEN.

Transcriptie

1 Leergebied Taal Domein Schrijven Schrijfmethode IK PEN. Wat zegt het leerplan Ontwikkelingsdoelen NEDERLANDS "SCHRIJVEN" in de kleuterschool De kleuters kunnen : 4.1. een ervaring, een verhaal weergeven door middel van visueel materiaal met hulp van volwassenen, eigen boodschappen door middel van symbolen vastleggen en kenbaar maken onvolledige eenvoudige beelden aanvullen. Eindtermen NEDERLANDS SCHRIJVEN in de lagere school (einde zesde leerjaar) De leerlingen kunnen (verwerkingsniveau = kopiëren) : 4.1 overzichten, aantekeningen, mededelingen op- en overschrijven. De leerlingen kunnen (verwerkingsniveau = beschrijven). 4.2 een oproep, een uitnodiging, een instructie richten aan leeftijdsgenoten. De leerlingen kunnen (verwerkingsniveau = structureren) : 4.3 een brief schrijven aan een bekende om een persoonlijke boodschap of belevenis over te brengen. 4.4 [Voor een gekend persoon een verslag schrijven van een verhaal, een gebeurtenis, een informatieve tekst.] 4.5 een formulier invullen met informatie over henzelf. 4.6 schriftelijk antwoorden op vragen over verwerkte inhouden. [4.7 De leerlingen kunnen voor het realiseren van bovenstaande eindtermen bovendien : - hun teksten verzorgen rekening houdende met handschrift en lay-out; - spellingsafspraken en -regels toepassen in verband met het schrijven van : - woorden met vast woordbeeld : - klankzuivere woorden; - hoogfrequente niet-klankzuivere woorden; - woorden met veranderlijk woordbeeld (regelwoorden) : - werkwoorden; - klinker in open/gesloten lettergreep; - verdubbeling medeklinker; - niet-klankzuivere eindletter; - hoofdletters; - interpunctietekens.,?! :]

2 De methode IK PEN in de kleuterschool ik pen! kleuters maakt deel uit van de methode ik pen! die voor leerjaar 1 tot en met 4 een doorgaande lijn biedt voor het technisch schrijven. Vooral de ontwikkeling van motorische vaardigheden en van correct schrijfgedrag worden gestimuleerd. Dit gebeurt door een open, speelse, kindgerichte, thematische aanpak, die kan worden aangepast aan de concrete situatie van groepen en individuele kinderen. Voorbereidend schrijven ik pen! kleuters heeft een flexibele, ontwikkelingsgerichte benadering die aansluit bij de belevingswereld van kleuters. Via thema s met voorleesverhalen en liedjes worden activiteiten aangeboden, waarmee kleuters hun grove en fijne motoriek kunnen oefenen. Tegelijk leren ze op een speelse manier een goede schrijfhouding, papierligging en potloodhantering. Via schrijfpatronen leren de oudste kleuters zich oriënteren om in het eerste leerjaar een goede start te maken met het aanvankelijk schrijven. Het verhaal van de koning Door de voorleesverhalen, de handpoppen en de liedjes identificeren de kinderen zich met de koning die wil leren schrijven. Ze kunnen zijn gedrag nabootsen om tot een goede schrijfhouding, potloodhantering en papierligging te komen. Dit verloopt niet bij alle kleuters even snel of gemakkelijk. De motorische ontwikkeling speelt hierbij een rol. Dwingend optreden of het stellen van eisen ten aanzien van bepaalde houdingen staat niet voorop, wel het begeleiden en stimuleren van de kleuters bij het aanleren en toepassen van correct schrijfgedrag.

3 Zeven thema s Het eerste thema Mijn lichaam en ik gaat over het eigen lichaam. Het benoemen van lichaamsdelen en in het bijzonder van de vingers krijgt veel aandacht. Bij het tweede thema Schrijven is de aandacht gericht op een goede schrijfhouding, papierligging en potloodhantering. In de thema s 3 tot en met 7 gaat het om het schrijven van de volgende schrijfpatronen: lus, kikkersprong, krul, kronkel en slinger. Een thema heeft een vaste opbouw. De activiteiten binnen een thema zijn gegroepeerd rond het voorleesverhaal en één of meer liedjes Informatie vooraf Het voorleesverhaal De liedjes Motorische activiteiten in de klas Bewegen in de ruimte (gymzaal of speelplaats) Schrijfactiviteiten Zorgverbreding: observatie en remediëring Schrijfactiviteiten extra Creatieve afsluiting thema Thema s ik pen! De thema s van ik pen! kleuters kunt u inpassen in een breder kader. Ze zijn bijvoorbeeld te combineren met een aantal ankers uit Schatkist. En er zijn aanknopingspunten met de lessen bewegingsopvoeding in de methode Hop Pompom!. De mogelijkheden voor horizontale samenhang worden toegelicht in de handleiding. Materialen

4 De handleiding bevat algemene didactische informatie en een praktijkgedeelte met een uitgebreide leidraad bij de zeven thema s. Achterin zijn drie kopieerbladen opgenomen voor observatie en registratie. Kopieermap met werkbladen bij het aangeboden schrijfteken of schrijfpatroon. In de map komen de volgende onderdelen aan bod: schrijfactiviteiten, creatieve afsluiting, wandplaten, kleur-schrijfboekje, observatie en registratieformulieren. Bij de zeven voorleesverhalen hoort een prentenboek over een koning die wil leren schrijven. Bij ieder verhaal horen twee n. Drie handpoppen maken het voorbereidend schrijven nog leuker: de koning, de koningin en hun huisdier het varkentje. Deze poppen kunt u inzetten bij het introduceren of het naspelen van het verhaal, bij de creatieve afsluiting of bij het aanbieden van het schrijfpatroon. Op de cd staan twaalf liedjes met voorgezongen tekst, drie nummers met dansmuziek en de voorgelezen verhalen van de koning. De eerste zeven liedjes kunt u het hele jaar blijven zingen. Ze zijn gekoppeld aan een beweging als onderdeel van de schrijfhouding of zomaar aan het verhaal. De andere liedjes zijn gekoppeld aan een schrijfpatroon. Auteurs: Auteur: Maria van Gils Verhalen- en liedjesteksten: Marianne Busser en Ron Schröder Muziek, zang en arrangementen: Leo Caerts, Mieke Delanghe, Marc Lauwers Illustraties prenten: Merel Eyckerman Illustraties kopieermap: Merel Eyckerman, Chris Vosters en Suzanne Paulissen Bron :uitgeverij infoboek Voorbeeld van een concrete verwerking in K3 (clowntjesklas) Jaarplan : voorbereidend schrijven Ik pen - opgesteld door Juf Katrien Sol De eerste twee thema s zijn basisthema s waarin de schrijfhouding en pengreep worden aangeleerd, dit vraagt wel wat tijd en veel oefening. Hiervoor nemen we een trimester de tijd.

5 Ik heb de thema s onderverdeeld in lesjes, wat er in de lesjes aan bod komt staat hieronder helemaal beschreven. EERSTE TRIMESTER Thema 1 bijbehorend thema-verhaal (met steeds terugkerende figuren; de koning, de koningin en het varken) - kennismaking en voorstelling van de poppen (koning, koningin en varken) - zwaailied + bewegingen (L&R) - herhaling zwaailied (L&R) - liedje; feest; benaming van de vingers + vingerdansje - schrijven op verticaal vlak (op het grote krijtbord; de zwaaibewegingen met krijt) - Herhaling zwaai-en feestlied - Schrijven op horizontaal vlak (op de muziek van het zwaailied) - Vingeroefeningen (p44) - Afsluiting thema (p46) het varkentje van de koningin (lied) zingen met handpop kopiërblad 1 dat bij dit lesje hoort maken EN/OF kopiërblad 4 en 5; de kledij van de koning Bijbehorende motorieklessen op 21/9 en 19/10 worden gegeven door juf Katja (vakleerkracht LO) Thema 2 - Bijbehorend thema-verhaal (met steeds terugkerende figuren; de koning, de koningin en het varken) - Lied; wil je gaan schrijven - Oefenen op de juiste schrijfhouding - Herhaling liedje; wil je gaan schrijven + schrijfhouding - Lied; puntje, slijpsel, stukje kleur met varkentje zingen (p51) - Schrijven op verticaal vlak; streepjes van boven naar beneden (p55) - Bundeltje maken; Kopiërblad 8,9,10 (p55) - De cirkel verticaal (op krijtbord) (p57) - De cirkel horizontaal op groot papier - Indien tijd over; bellenblaasfeest!

6 - Creatieve afsluiting; kopiërblad 16, 17, 18, 19 en 20 (bundeltje maken) (p58) Bijbehorende motorieklessen op 16/11 en 14/12 worden gegeven door juf Katja TWEEDE EN DERDE TRIMESTER Thema 3 - Bijbehorend thema-verhaal (met steeds terugkerende figuren; de koning, de koningin en het varken) - Lied de lussenkampioen + bewegingen - Schrijven op horizontaal vlak lussenfeest (lussen aan elkaar op groot papier oefenen) (p64) - Schrijfpatroon de lus kopiërblad 23,24,25,26 en 27 (p66) - Vervolg vorige les. Indien er iemand klaar is mag deze een blaadje maken van de creatieve afsluiting Thema 4 - Bijbehorend thema-verhaal (met steeds terugkerende figuren; de koning, de koningin en het varken) (p81) - Lied; het kikkertje + bewegingen - Schrijven op horizontaal vlak (oefenen op groot blad) - Schrijfpatroon de kikkersprong Zie kopiërbladen Thema 5 - Bijbehorend thema-verhaal (met steeds terugkerende figuren; de koning, de koningin en het varken) - Bijbehorend thema-lied - Schrijven (eerst oefenen op krijtbord en/of groot papier) - Schrijfpatroon de krulbeweging Zie kopiërbladen Thema 6 - Bijbehorend thema-verhaal (met steeds terugkerende figuren; de koning, de koningin en het varken) - Bijbehorend thema-lied

7 - Schrijven (eerst oefenen op krijtbord en/of groot papier) - Schrijfpatroon de krolbeweging Zie kopiërbladen Thema 7 - Bijbehorend thema-verhaal (met steeds terugkerende figuren; de koning, de koningin en het varken) - Bijbehorend thema-lied - Schrijven (eerst oefenen op krijtbord en/of groot papier) - Schrijfpatroon de slinger Zie kopiërbladen Bijbehorende motorieklessen worden het tweede en het derde trimester gegeven in de turnzaal. Dit Door juf Els op donderdagnamiddag. Ik pen in de lagere school! Koppeling met Veilig Leren Lezen In Veilig leren lezen oriënteren de kinderen zich bij elk structureerwoord op één letter. De volgorde waarin de letters aan bod komen in Veilig leren lezen dient als basis voor ik pen! De methode gaat uit van het schrijven van letters. Pas wanneer alle letters van een bepaald structureerwoord zijn aangeleerd, wordt het hele woord geschreven. Zo hebben de kinderen voldoende tijd om de letters in zich op te nemen voor ze leren hoe de letters verbonden moeten worden.

8 Het lettertype van ik pen! is speciaal ontwikkeld voor kinderen in de basisschool. De vormen zijn perfect op elkaar afgestemd en alle overbodige krullen zijn weggelaten. Dit geldt zowel voor de kleine letters als voor de hoofdletters. Het schrift is sober, maar verzorgd! Ook motorisch zwakke kinderen kunnen hiermee aan de slag. Letterclubs De letters van Ik pen! zijn verdeeld in letterclubs. Schrijfletters die een gemeenschappelijk kenmerk hebben, vormen samen een letterclub.

9 Na het aanleren van de hoofdletters D, L, en Z volgt er een herhalingsles. De hoofdletterclub D, L, Z wordt hier verder ingeoefend. Door de gegevens van het letterdictee te noteren heeft u een overzicht van de prestaties en de vorderingen van de hele klas. U kunt uw remediëring hierop afstemmen. In oefenschrift 2 krijgen de kinderen nog meer kansen om de hoofdlettergroep te oefenen. Hieronder ziet u het extra oefenblad voor de hoofdletter D. Enkele aandachtspunten. SCHRIJFHOUDING: Goede schrijfhouding kan leiden tot een beter handschrift, maar is vooral belangrijk voor het algemeen lichamelijk welzijn. Goede schrijfhouding is: - rechtop zitten - buik of romp niet tegen de tafel drukken - schouders hoeven evenwijdig met de rand van de tafel te zijn - beide onderarmen liggen op de tafel met de ellebogen net buiten of tegen de tafelrand

10 Meubilairhoogte: Regel: Als het kind zit en de arm loodrecht naar beneden houdt en met de elleboog een hoek van 90 maakt met de bovenarm, de tafelhoogte gelijk moet zijn aan de onderkant van de onderarm. Potlood: Wordt vastgehouden tussen duim en wijsvinger ongeveer 2 cm boven de punt van het schrijfmateriaal. Bij linkshandigen is dat 3 cm. Schrijfmateriaal bij voorbereidend schrijven: triplepotlood (driekantigheid) is het ideaalste om de goede potloodgreep gemakkelijker aan te leren. Papier: Rechterhand voor de rechterzijde van het lichaam, linkerhand voor de linkerzijde. Rechtshandigen draaien het papier naar links, linkshandigen naar rechts in een hoek van 15. De niet-schrijfhand moet plat op het papier liggen en het papier vasthouden.