Het vermoeden dat de intestinale
|
|
- Petra Claessens
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Wat is de relevantie van pre- en probiotica? Shutterstock DARMGEZONDHEID De darmmicrobiota van de mens is een populair thema. Terecht aangezien het de gezondheid kan bevorderen maar ook schaden. Hoe belangrijk is een evenwichtige intestinale microbiota en hoe kan ze worden bijgestuurd? Het vermoeden dat de intestinale microbiota belangrijk is voor onze gezondheid is al meer dan een eeuw oud. De bewijslast is in het laatste decennium echter sterk toegenomen. Dat is deels te danken aan de opkomst van onder meer nieuwe, performante metagenomicatechnieken die ons in staat stellen om microbiële ecosystemen beter te doorgronden (1). Deze bevindingen zijn niet verwonderlijk. De eencellige micro-organismen die in ons verteringsstelsel leven, zijn tien maal talrijker dan onze eigen lichaamscellen en vertonen een enorme biodiversiteit met een dito genetisch repertoire. Terwijl de microbiële aantallen in de maag nog eerder beperkt zijn (10 2 tot 10 4 cellen per ml maaginhoud), kunnen ze verderop in het spijsverteringskanaal variëren van maar liefst (in de dunne darm) tot meer dan cellen per ml luminale inhoud (in de dikke darm of het colon). Wetenschappers beschouwen de darmmicrobiota daarom vaak als een extra orgaan met niet te verwaarlozen PROF. DR. IR. F. LEROY ONDERZOEKSGROEP INDUSTRIËLE MICROBIOLOGIE EN VOEDINGS BIOTECHNOLOGIE, FACULTEIT WETENSCHAPPEN EN BIO-INGENIEURSWETENSCHAPPEN, VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL effecten op de menselijke metabolische activiteit, op de werking van het immuunsysteem en mogelijk zelfs op cognitieve functies die zich afspelen in de hersenen. Men zou de mens nog het best kunnen definiëren als een wandelend ecosysteem waarbij de humane cellen (10 % van het totaal) en de microbiële cellen (90 % van het totaal) in een hechte symbiose leven. DE DARMMICROBIOTA IS BELANGRIJK Talrijke morfologische, intestinale, hepatische, vasculaire, hormonale, immunitaire, nutritionele en metabolische veranderingen die optreden in kiemvrije proefdieren tonen duidelijk aan hoe betekenisvol de darmmicrobiota wel is voor ons lichaam (2). Deze invloed kan zowel schadelijk als gezondheidsbevorderend zijn. Vandaar het belang van een gebalanceerde microbiota. Schadelijke microbiële processen worden meestal toegeschreven aan een overwegend proteolytische activiteit (meestal op het einde van het darmkanaal), die gepaard gaat met de vorming van onder meer ammoniak, amines, indolen, fenolen, thiolen en sulfiden door aminozuurafbraak. Het microbiële metabolisme van niet-verteerbare koolhydraten wordt eerder als gunstig beschouwd (vooral aan het begin van de dikke darm), KORT De intestinale microbiota is belangrijk voor onze gezondheid. Haar invloed kan zowel schadelijk (bv. door proteolytische activiteit) als gezondheidsbevorderend zijn (bv. door afbraak van niet-verteerbare koolhydraten). De darmmicrobiota is zeer divers en complex. De soortdiversiteit verschilt sterk van persoon tot persoon en de samenstelling en de activiteit van de darmmicrobiota worden beïnvloed door een brede waaier aan factoren (bv. leeftijd, hygiëne, antibioticagebruik, keizersnede, flesvoeding bij pasgeborenen, intiem sociaal contact, medicatie, lichaamsgewicht, voeding). Er zijn aanwijzingen dat een energierijke, obesogene voeding die tevens arm is aan niet-verteerbare koolhydraten tot microbiële verschuivingen en ongewenste microbiële metabolische activiteiten leidt. Veranderingen in voedingspatronen kunnen zelfs op relatief korte termijn determinerend zijn. Seizoenswisselingen in de voeding kunnen bijvoorbeeld leiden tot duidelijk meetbare microbiële verschuivingen. Ongewenste microbiële verschuivingen vertonen associaties met bepaalde ziektebeelden zoals allergieën en darmaandoeningen, maar ook met zwaarlijvigheid en bepaalde verstoorde hersenfuncties. Het is echter nog te vroeg om definitieve en eenduidige, causale verbanden te leggen. Een verstoorde darmmicrobiota kan zorgwekkend zijn, maar is niet noodzakelijk irreversibel. Het kan worden bijgestuurd via een prebiotische en/of een probiotische piste. De effecten zijn meestal persoonsafhankelijk. Elke casus vergt een holistische visie, waarbij voeding, medicatie en levenswijze zo goed mogelijk op elkaar moeten worden afgestemd. Nutrinews
2 waarbij zowel de bekomen ph-daling als de vorming van organische zuren de gastheer ten goede komen. Bijzondere aandacht hierbij gaat naar de productie van boterzuur, dat mogelijk darmepitheelversterkende, anti-inflammatoire en kankerwerende eigenschappen heeft, ter preventie van in het bijzonder colonkankervorming (3). Ook bacterieel propionzuur draagt mogelijk bij tot de gezondheid, waarschijnlijk via zijn rol in een gezond vetmetabolisme en het behoud van een correct lichaamsgewicht (bv. via remming van de lipogenese en het opwekken van verzadiging) (4). Men begint nog maar pas inzicht te krijgen in de werkelijke biodiversiteit van de darmmicrobiota. Het is te vroeg om definitieve en eenduidige, causale verbanden te leggen tussen haar samenstelling en werking geleid tot een verlies aan microbiële biodiversiteit in ons dagelijks leven, en dit tot op het niveau van de menselijke darm (7). Overmatige hygiëne, antibioticagebruik, chlorering van drinkwater en de onderdrukking van de levensmiddelenmicrobiota hebben hier mogelijk toe bijgedragen. Ook de toepassing van keizersnedes en het gebruik van flesvoeding bij pasgeborenen lijken van belang. De moeder en het zoogproces spelen een niet te verwaarlozen rol in het doorgeven en het bevorderen van een gewenste bifidobacteriële populatie in de babydarm (8,9). Verder draagt intiem sociaal contact waarschijnlijk bij tot de opbouw van biodiversiteit (10). Behalve levenswijze spelen ook leeftijd, geslacht, genetica, etnische origine, gezondheidstoestand, medicatie, lichaamsgewicht en uiteraard ook voeding een In plaats van de aandacht exclusief te richten op een beperkte groep microbiële spelers, zoals melkzuurbacteriën en bifidobacteriën, is het wenselijker om de darmmicrobiota meer holistisch te benaderen. enerzijds en de menselijke gezondheid anderzijds. De complexiteit hiervan is overweldigend. Tot op heden zijn maar liefst meer dan duizend verschillende soorten micro-organismen geïdentificeerd (1). Vaak is het nog volledig gissen naar hun bijdrage aan het darmecosysteem, vooral wat betreft de subdominante fracties (5). Onderzoek naar de rol van Archaea in de menselijke darm heeft bijvoorbeeld nog veel geheimen prijs te geven (6). VARIABILITEIT VAN DE DARMMICROBIOTA De menselijke darmmicrobiota ontwikkelt zich vanaf de geboorte, tijdens een snel kolonisatieproces. De biodiversiteit neemt vervolgens toe in de eerste levensjaren om ten slotte op bejaarde leeftijd weer aan rijkdom te verliezen. De soortdiversiteit verschilt sterk van persoon tot persoon. De samenstelling en de activiteit van de darmmicrobiota worden beïnvloed door een brede waaier aan factoren, waarvan sommige mogelijk ook ongunstige effecten hebben op de gezondheid. De hygiënehypothese, hoewel controversieel, stelt dat overmatige sanering heeft belangrijke rol in de ontwikkeling van specifieke microbiële gemeenschappen in het spijsverteringskanaal (11,12). Er zijn aanwijzingen dat een energierijke, obesogene voeding die tevens arm is aan niet-verteerbare koolhydraten tot microbiële verschuivingen en ongewenste microbiële metabolische activiteiten leidt (13). Veranderingen in voedingspatronen kunnen zelfs op relatief korte termijn determinerend zijn (14). Seizoenswisselingen in de voeding kunnen bijvoorbeeld leiden tot duidelijk meetbare microbiële verschuivingen (15). Op langere termijn kan mogelijk zelfs gesteld worden dat de microbiota van onze voorouders die leefden als jager-verzamelaars in belangrijke mate evolueerde tijdens de Neolithische overschakeling op landbouw, gevolgd door een verdere en zeer recente verschuiving geïnduceerd door de westerse levenswijze (16). DYSBIOSE EN MOGELIJKE STOORNISSEN In sommige gevallen vertonen microbiële verschuivingen en dysbiosis (microbieel onevenwicht) associaties met bepaalde ziektebeelden zoals het optreden van aller- gieën, chronische inflammatoire darmaandoeningen en colorectale kanker (17). Zelfs zwaarlijvigheid en bepaalde verstoorde hersenfuncties lijken hiermee gecorreleerd. Een verstoorde darmmicrobiota zou het risico op obesitas verhogen (18,19). Een andere recente onderzoekspiste focust op het belang van de darm-hersenenas en de rol van de darmmicrobiota in bepaalde neurologische en psychiatrische aandoeningen zoals autisme (10,20). De eigenlijke causaliteit van deze intrigerende associaties moet echter nog worden bevestigd. Hoewel sommige dierproeven een zekere vorm van oorzaak-gevolg laten zien, is dit in het geval van menselijke subjecten nog grotendeels speculatief. Aangezien de darmmicrobiota nauw verbonden is met de darmmucosa en het geassocieerde lymfoïde systeem, is het plausibel dat effecten op het immuunsysteem een rol spelen in deze observaties, in het bijzonder op pathologieën die een inflammatoire origine hebben of waarbij de oorzaak een falende darmbarrière is. Ongewenste verschuivingen in de darmmicrobiota kunnen zorgwekkend zijn, maar niet noodzakelijk irreversibel. De strategieën om een verstoorde darmmicrobiota bij te sturen zijn tweeledig. Een eerste strategie bestaat erin de darminhoud te modificeren met substraten die de groei stimuleren van gewenste micro-organismen (prebiotische piste). Een tweede strategie introduceert rechtstreeks gewenste microorganismen in de darmholte, meestal na orale consumptie (probiotische piste) maar bijvoorbeeld ook via fecale transplantatie. Een combinatie van beide strategieën (prebiotische plus probiotische piste) wordt de synbiotische piste genoemd. PREBIOTICA: GEZONDHEIDS BEVORDERENDE VOEDINGS VEZELS Prebiotica zijn componenten van voornamelijk koolhydraatoorsprong die resistent zijn tegen maagzuur, verteringsenzymen en gastro-intestinale opname. Zij worden gefermenteerd door de microbiota in voornamelijk de dikke darm. Zij vormen een speciale categorie van voedingsvezels aangezien ze selectief bepaalde groepen van nuttige darmbacteriën stimuleren. Zo kunnen ze bijdragen tot een goede gezondheid. Inulinetype fructanen (ITF) zijn prebiotische vezels waarnaar nogal wat onderzoek is gevoerd (21,22). Ze zitten van nature onder meer in bananen, cicho- 4 Nutrinews
3 Men zou de mens kunnen definiëren als een wandelend ecosysteem waarbij de humane cellen 10 % van het totaal en de microbiële cellen 90 % van het totaal in een hechte symbiose leven. reiwortels en gewassen van de uienfamilie maar ze kunnen ook als functionele componenten aan allerlei levensmiddelen worden toegevoegd. Arabinoxylaan-oligosachariden (AXOS), van nature aanwezig in graanproducten, lijken ook veelbelovend. Hun status als prebioticum is echter nog niet helemaal geformaliseerd (23). Prebiotica wordenonder meer toegevoegd aan koekjes, brood en andere graanproducten, maar ook aan yoghurt, ijs, broodbeleg en dranken. Desgevallend moet dit duidelijk op het etiket worden vermeld. Verder is bekend dat de vele oligosacchariden in moedermelk helpen selecteren richting een gunstige intestinale microbiota. WERKING PREBIOTICA In de darm bevorderen prebiotische vezels de groei van bifidobacteriën (bifidogeen effect). Bifidobacteriën produceren organische zuren, in het bijzonder melkzuur en azijnzuur, die op hun beurt de groei en het metabolisme van boterzuurproducerende darmbacteriën stimuleren (butyrogeeneffect). Deze laatste bacteriële groep bestaat vooral uit bacteriën van de clostridiale clusters IV (o.a. Faecalibacterium prausnitzii en Butyricicoccus pullicaecorum) en XIVa (o.a. Anaerostipes spp., Eubacterium spp. en Roseburia spp.). De interacties tussen bifidobacteriën en boterzuurproducerende micro-organismen zijn onderhevig aan zogenaamde cross-feedingpatronen (24,25). De mate waarin de verschillende prebiotische substraten kunnen worden gedegradeerd door intestinale bacteriën varieert zowel op inter- als op intraspeciësniveau (21,23,26). Ook andere potentiële gezondheidsbevorderende activiteiten zoals de productie van geconjugeerde vetzuren (met mogelijk kankerwerende en gewichtsverlagende effecten) door bifidobacteriën verschillen per bacteriële stam (27). GEZONDHEIDSCLAIMS PREBIOTICA De "European Food Safety Authority" (EFSA) heeft beweringen goedgekeurd die stellen dat de consumptie van resistent zetmeel en van arabinoxylanen de glycemische respons verbetert. Onlangs heeft EFSA ook de gezondheidsclaim die zegt dat inuline uit cichorei de ontlastingsfrequentie verbetert, bevestigd. Een recente meta-analyse heeft aangetoond dat de inname van inuline zorgt voor een significante verbetering van de stoelgangfrequentie, -consistentie en -hardheid, maar niet van intestinale ongemakken en pijn (28). Verder lijken prebiotica ook significant bij te dragen tot de bestrijding van hepatische encefalopathie, een storing van het centrale zenuwweefsel bij onvoldoende leveractiviteit veroorzaakt door bacteriële metabolieten (29). Beweringen over gunstige effecten op in vivo-cholesterolniveaus en de immunomodulatie en over potentiële bestrijdingseffecten van colonkanker zijn voorlopig nog te weinig substantieel. Bovendien mag men niet overdrijven met het gebruik van prebiotica. EFSA raadt 12 g inuline per dag aan om gezondheidseffecten te bekomen. Grote hoeveelheden (vanaf 20 tot 30 g per dag) kunnen bijwerkingen geven, zoals flatulentie, een opgeblazen gevoel en buikkrampen. De inname van prebiotica gaat namelijk gepaard met de microbiële productie van koolstofdioxide en waterstofgas. PROBIOTICA: MICRO- ORGANISMEN VOOR EEN BETERE DARMMICROBIOTA Probiotica zijn levende microbiële voedingssupplementen die toegediend in voldoende grote aantallen gezondheidsbevorderende effecten voor de gastheer kunnen teweegbrengen, bijvoorbeeld door hun werking in het gastro-intestinale kanaal, in de mondholte of in het urogenitaal stelsel. Deze definitie is echter twijfelachtig omdat de standpunten over wat als probiotisch kan worden beschouwd vaak uiteenlopen. Er zou ook onderscheid kunnen worden gemaakt tussen de algemene term probiotica en de benaming levende culturen (bv. die in yoghurt die niet noodzakelijk probiotisch zijn), tussen probiotica in voedingsmiddelen en als geneesmiddelen (die eerder als biotherapeutica moeten worden bestempeld) en tussen probiotica met of zonder specifieke gezondheidsbeweringen (30). In het algemeen wordt er in de voeding en in voedingssupplementen gebruikgemaakt van geselecteerde probiotische melkzuurbacteriën (in het bijzonder lactobacillen) of bifidobacteriën. In meer farmaceutisch gerichte preparaten worden soms ook andere micro-organismen gebruikt. WERKING PROBIOTICA Er zijn behoorlijk wat aanwijzingen dat het gebruik van probiotica symptomen van lactose-intolerantie, pouchitis en antibioticageassocieerde diarree (vooral bij kinderen) kan verlichten. Beweringen die stellen dat probiotica een rol kunnen spelen in de stabilisatie van de cholesterolniveaus en in de preventie en de behandeling van chronische darmaandoeningen, kanker, eczema en allergieën zijn potentieel bijzonder interessant maar helaas nog onvoldoende aangetoond (31,32). Op basis van systematische reviews en meta-analyses valt de bewijslast vaak nog te mager uit (33). Sommige studies wijzen ook weliswaar preliminair in de richting van psychobiotica of microbiële interventies waarmee bepaalde psychiatrische ziektebeelden (bv. depressies, het chronischvermoeidheidssyndroom) zouden kunnen worden aangepakt (20). GEZONDHEIDSCLAIMS PROBIOTICA Het spectrum en de mate van werkzaamheid van probiotica blijven onderwerp van discussie. EFSA is bikkelhard in het verwerpen van probiotische beweringen voor levensmiddelen. Momenteel is er in de Europese Unie geen enkele probiotische gezondheidsclaim toegestaan op voedingsmiddelen. De gezondheidsclaim dat levende yoghurtbacteriën de lactosevertering kunnen verbeteren is wel goedgekeurd. Zogenaamde probiotica werden vroeger te pas en te onpas toegevoegd aan allerlei levensmiddelen zonder enig wetenschappelijk bewijs (34). De achterliggende rationale was vaak slechts gebaseerd op preliminaire in vitro-experimenten zonder bevestiging van de eigenlijke gezond- Nutrinews
4 heidseffecten in vivo (35). Bovendien werden probiotica vaak verward met bioprotectieve culturen, die erop gericht zijn om voedsel pathogenen in levensmiddelen te elimineren. Het feit dat de probiotische werking vaak stamafhankelijk is, werd eveneens door veel producenten verwaarloosd, zeker met betrekking tot immunologische effecten. De selectie naar probiotische culturen gebeurde met andere woorden soms veel te onzorgvuldig (31). Dergelijke misbruiken hebben ten onrechte de geloofwaardigheid van het concept ondergraven, en dit zowel voor wat betreft de perceptie van het brede publiek als van de bevoegde gezondheidsinstanties. CONCLUSIES EN PERSPECTIEVEN De aard van de microbiële gemeenschap in onze darm is belangrijk voor ons welzijn. Doorgaans wordt ze onderverdeeld in zogenaamd goede en slechte bacteriën, ook door professionelen in de gezondheidszorg. Een dergelijke eenvoudige conceptuele indeling is echter te reductionistisch. Uit recente wetenschappelijke bevindingen blijkt dat de darm als microbieel ecosysteem buitengewoon complex is. In plaats van de aandacht exclusief te richten op een beperkte groep microbiële spelers (vooral melkzuurbacteriën en bifidobacteriën) is het wenselijker om de darmmicrobiota meer holistisch te benaderen. Melkzuurbacteriën en bifidobacteriën worden doorgaans ook nog als monolithische entiteiten beschouwd, terwijl de speciesen zelfs stamafhankelijkheid van groot belang kunnen zijn en dat er zich binnen deze groepen ook een belangrijke metabolische heterogeniteit kan aftekenen. Hoewel probiotische en prebiotische ingrepen effectief kunnen helpen om de samenstelling van de darmmicrobiota van sommige individuen te verbeteren, zal een aanpak met functionele voedingsmiddelen niet altijd succesvol zijn. De effecten zijn meestal persoonsafhankelijk en kunnen dus variëren per subjectcategorie. Mensen met een min of meer evenwichtige darmmicrobiota zullen vermoedelijk minder baat ondervinden dan personen met een sterk ontregelde darmhomeostase, bijvoorbeeld na een antibioticakuur of sommige jonge kinderen, bejaarden of patiënten met intestinale aandoeningen. Elke casus vergt een holistische visie, waarbij voeding, medicatie en levenswijze zo goed mogelijk op elkaar moeten worden afgestemd. Nieuwe generaties functionele vezels en bacteriën zullen de kans op succes mogelijk verder kunnen vergroten, bijvoorbeeld door engineering van de prebiotische slagkracht of door minder gekende maar evengoed cruciale darmbacteriën in te schakelen (bv. Akkermansia muciniphila of bepaalde leden van de clostridiale clusters IV en XIVa). Deze laatste innovatieve piste stuit echter nog op een aantal wettelijke, technologische en praktische moeilijk heden. Ten slotte mag men niet uit het oog verliezen dat welvaartsziekten over het algemeen multipele oorzaken hebben. De darmgezondheid is niet allesverklarend en het gebruik van pro- en prebiotica zal in principe altijd maar een deel van de oplossing kunnen bieden. MEER LEZEN > T. Van de Wiele. De microbiële wereld in het darmkanaal. Sleutel tot gezondheid. Nutrinews nr. 4, december 2014 BELANGENCONFLICT Geen Gratis NICE-nieuwsbrief Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief. Blijf op de hoogte van alle laatste nieuwtjes op de NICE-site. Voeding en gezondheid wetenschappelijk bekeken Q&A s rond diverse thema s Praktische tips en toepassingen Brochures Recepten Surf naar en schrijf u vandaag nog in 6 Nutrinews
5 Literatuur 1. Rajilić-Stojanović M, de Vos WM. The first 1000 cultured species of the human gastrointestinal microbiota. FEMS Microbiol Rev 2014; 38: Evans JM, Morris LS, Marchesi JR. The gut microbiome: the role of a virtual organ in the endocrinology of the host. J Endocrinol 2013; 218:R Leonel AJ, Alvarez-Leite JI. Butyrate: Implications for intestinal function. Curr Opin Clin Nutr Metab Care 2012; 15: Arora T, Sharma R, Frost G. Propionate. Anti-obesity and satiety enhancing factor? Appetite 2011; 56: Norman JM, Handley SA, Virgin HW. Kingdom-agnostic metagenomics and the importance of complete characterization of enteric microbial communities. Gastroenterol 2014; 146: Gaci N, Borrel G, Tottey W, O Toole PW, Brugère J-F. Archaea and the human gut: new beginning of an old story. World J Gastroenterol 2014; 20: Petrol EO, Claud EC, Gloor GB, Allen-Vercoe EA. Microbial ecosystems therapeutics: a new paradigm in medicine. Ben Microbes 2013; 4: Turroni F, Peano C, Pass DA, Foroni E, Severgnini M, Claesson MJ et al. Diversity of bifidobacteria within the infant gut microbiota. PLoS ONE 2012; 7:e Fernández L, Langa S, Martín V, Maldonado A, Jiménez E, Martín R, Rodríguez JM. The human milk microbiota: origin and potential roles in health and disease. Pharmacol Res 2013; 69: Montiel-Castro A, Gonzáles-Cervantes RM, Bravo-Ruiseco G, Pacheco-López G. The microbiota-gut-brain axis: neurobehavioral correlates, health and sociality. Front Integr Neurosci 2013; 7:article Goodrich JK, Waters JL, Poole AC, Sutter JL, Koren O, Blekhman R et al. Human genetics shape the gut microbiome. Cell 2014; 159: Ursell LK, Haiser HJ, Van Treuren W, Garg N, Reddivari L, Vanamala J et al. The intestinal metabolome: an intersection between microbiota and host. Gastroenterol 2014; 146: Wu GD, Chen J, Hoffmann C, Bittinger K, Chen YY, Keilbaugh SA et al. Linking long-term dietary patterns with gut microbial enterotypes. Science 2011; 334: David LA, Maurice CF, Carmody RN, Gootenberg DB, Button JE, Wolfe BE et al. Diet rapidly and reproducibly alters the human gut microbiome. Nature 2014; 505: Davenport ER, Mizrahi-Man O, Michelini K, Barreiro LB, Ober C, Gilad Y. Seasonal variation in human gut microbiome composition. PLoS ONE 2014; 9:e Quercia S, Candela M, Giuliani C, Turroni S, Luiselli D, Rampelli et al. From lifetime to evolution: timescales of human gut microbiota adaptation. Front Microbiol 2014; 6:article Rajilić-Stojanović M. Function of the microbiota. Best Pract Res Clin Gastroenterol 2013; 27: Luoto R, Collado MC, Salminen S, Isolauri E. Reshaping the gut microbiota at an early age: functional impact on obesity risk? Ann Nutr Metab 2013; 63: Ridaura VK, Faith JJ, Rey FE, Cheng J, Duncan AE, Kau AL et al. Gut microbiota from twins discordant for obesity modulate metabolism in mice. Science 2013; 341: Dinan TG, Stanton C, Cryan JF. Psychobiotics: a novel class of psychotropic. Biol Psychiatry 2013; 74: Falony G, Lazidou K, Verschaeren A, Weckx S, Maes D, De Vuyst L. In vitro kinetic analysis of fermentation of prebiotic inulin-type fructans by Bifidobacterium species reveals four different phenotypes. Appl Environ Microbiol 2009; 75: De Preter V, Falony G, Windey K, Hamer HM, De Vuyst L, Verbeke K. The prebiotic, oligofructose-enriched inulin modulates the faecal metabolite profile: An in vitro analysis. Mol Nutr Food Res 2010; 54: Rivière A, Moens F, Selak M, Maes D, Weckx S, De Vuyst L. The ability of bifidobacteria to degrade arabinoxylan oligosaccharide constituents and derived oligosaccharides is strain dependent. Appl Environ Microbiol 2014; 80: De Vuyst L, Leroy F. Cross-feeding between bifidobacteria and butyrate-producing colon bacteria explains bifdobacterial competitiveness, butyrate production, and gas production. Int J Food Microbiol 2011; 149: De Vuyst L, Moens F, Selak M, Rivière A, Leroy F. Growth and physiology of bifidobacteria. J Appl Microbiol 2014; 116: Van der Meulen R, Makras L, Verbrugghe K, Adriany T, De Vuyst L. In vitro kinetic analysis of oligofructose consumption by Bacteroides and Bifidobacterium spp. indicates different degradation mechanisms. Appl Environ Microbiol 2006; 72: Gorissen L, De Vuyst L, Raes K, De Smet S, Leroy F. Conjugated linoleic and linolenic acid production kinetics by bifidobacteria differ among strains. Int J Food Microbiol 2012; 155: Collado Yurrita L, San Mauro Martín I, Ciudad-Cabañas MJ, Calle-Purón ME, Hernández Cabria M. Effectiveness of inulin intake on indicators of chronic constipation; a meta-analysis of controlled randomized clinical trials. Nutr Hosp 2014; 30: Shukla S, Shukla A, Mehboob S, Guha S. Meta-analysis: the effects of gut flora modulation using prebiotics, probiotics and synbiotics on minimal hepatic encephalopathy. Aliment Pharmacol Ther 2011; 33: Hill C, Guarner F, Reid G, Gibson GR, Merenstein DJ, Pot B, Morelli L, Canani RB, Flint HJ, Salminen S, Calder PC, Sanders ME. Expert consensus document. The International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics consensus statement on the scope and appropriate use of the term probiotic. Nat Rev Gastroenterol Hepatol 2014; 11: Salminen S, Gueimonde M. Human studies on probiotics: what is scientifically proven? J Food Sci 2004; 69:M137-M Tojo R, Súarez A, Clemente MG, de los Reyes-Gavilán CG, Margolles A, Gueimonde et al. Intestinal microbiota in health and disease: role of bidifobacteria in gut homeostasis. World J Gastroenterol 2014; 20: Boyle RJ, Bath-Hextall FJ, Leonardi-Bee J, Murrell DF, Tang MLK. Probiotics for the treatment of eczema: a systematic review. Clin Exp Allergy 2009; 39: De Vuyst L, Falony G, Leroy F. Probiotics in fermented sausages. Meat Sci 2008; 80: Leroy F, De Vuyst L. Fermented food in the context of a healthy diet: how to produce novel functional foods? Curr Opin Clin Nutr 2014; 17: Nutrinews
Microbioom diagnostiek 2.0. Nazan van Gelderen
Microbioom diagnostiek 2.0 Nazan van Gelderen Microbioomanalysen Klassieke kweekmethoden versus moleculair-genetische analysen bluepuzzle.org Microbiologya.blogspot.de Excursie technologie Wist u dat...de
Nadere informatieFlora & darmtransit: een kwestie van evenwicht! Health in in harmony with Nature* *La Santé en harmonie avec la Nature
Flora & darmtransit: een kwestie van evenwicht! Health in in harmony with Nature* *La Santé en harmonie avec la Nature Microbiota of darmflora: wat is dat? De darmflora of microbiota in het maag-darmstelsel
Nadere informatie3.1 Inleiding 67 3.2 Suiker en suikers
INHOUD 13 17 1.1 Inleiding 17 1.2 Definitie van vet 18 1.2.1 Structuur van vet 18 1.2.2 Vetzuurgroepen 19 1.2.3 Oorsprong van vet 23 1.3 Aanwezigheid van vet in levensmiddelen 24 1.3.1 Onverzadigde vetzuren
Nadere informatieDarmbacteriën vormen de mens
microbiologie Darmbacteriën vormen de mens Ze zijn talrijker dan de cellen in het menselijk lichaam: de bacteriën in onze darm. Ze bepalen mede hoe slank, weerbaar en gezond we zijn en zelfs hoe we ons
Nadere informatieDarmklachten? Patiëntenfolder
Darmklachten? Patiëntenfolder Alle micro-organismen (bacteriën, gisten en schimmels) die zich in het spijsverteringskanaal bevinden, worden samen de darmflora genoemd. De darmflora bestaat voor het grootste
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/24600 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Mariman, Rob Title: Probiotic bacteria and the immune system : mechanistic insights
Nadere informatieFECESDONATIE TOEPASSINGSMOGELIJKHEDEN EN UITKOMSTEN 13 OKTOBER
FECESDONATIE TOEPASSINGSMOGELIJKHEDEN EN UITKOMSTEN 13 OKTOBER 2016 Yvette van Beurden arts onderzoeker VUmc y.vanbeurden@vumc.nl Procedure www.ndfb.nl Geschiedenis van Nood et al 2013 Clostridium difficile
Nadere informatieGezondheidsvoordelen
Gezondheidsvoordelen Colorectale kanker Het bewijs dat melk en melkproducten kunnen helpen beschermen tegen colorectale kanker neemt toe. Vooral voor melk rapporteren overzichtsanalyses consequent een
Nadere informatiePUBLICATIE VAN DE HOGE GEZONDHEIDSRAAD nr. 8117
PUBLICATIE VAN DE HOGE GEZONDHEIDSRAAD nr. 8117 Advies betreffende de definities en criteria omtrent prebiotica en probiotica in het kader van de gezondheidsbeweringen 4 juli 2007 1. INLEIDING De bacteriën
Nadere informatieC.M. van der Beek. Promotores: Prof. dr. C.H.C. Dejong Prof. dr. A.A.M. Masclee. Copromotor: Dr. K. Lenaerts
Samenvatting van het proefschrift C.M. van der Beek The gut in control of health and disease: Unraveling the role of short-chain fatty acids in human metabolism Promotiedatum: 4 oktober 2017 Universiteit:
Nadere informatieHet wel en wee van onze darmflora. Cisca Wijmenga Universitair Medisch Centrum Groningen
Het wel en wee van onze darmflora Cisca Wijmenga Universitair Medisch Centrum Groningen DARM FLORA Overzicht van de lezing Wat is de darmflora De relatie tussen darmflora en gezondheid Het onderzoek naar
Nadere informatieKoolhydraten en de preventie van welvaartsziekten
Koolhydraten en de preventie van welvaartsziekten Evidence-based richtlijn van de German Nutrition Society Van vezels tot suikers: koolhydraten omvatten een brede range van voedingsstoffen. Wat is er precies
Nadere informatieHet microbioom Nieuw indianenverhaal in de media? Marleen Finoulst Arts-journalist Centrum voor Evidence-Based Medicine
Het microbioom Nieuw indianenverhaal in de media? Marleen Finoulst Arts-journalist www.gezondheidenwetenschap.be Centrum voor Evidence-Based Medicine Het microbioom: wat weten we zeker Het collectieve
Nadere informatieWAAROM WORDEN PREBIOTICA EN PROBIOTICA AAN JONGE KINDEREN TOEGEDIEND?
WAAROM WORDEN PREBIOTICA EN PROBIOTICA AAN JONGE KINDEREN TOEGEDIEND? PROFESSOR G. VEEREMAN-WAUTERS HOOFD KINDERGASTRO-ENTEROLOGIE, HEPATOLOGIE EN NUTRITIE, KONINGIN PAOLA KINDERZIEKENHUIS (ZNA) EN UNIVERSITAIR
Nadere informatieWetenschappelijke studies FODMAP-beperkt dieet
Wetenschappelijke studies FODMAP-beperkt dieet Dr Laurens van der Waaij, MDL-arts Martini Ziekenhuis Groningen 11 april 2014 FODMAP-beperkte dieet Recent een aantal gerandomiseerde studies 68-87% significante
Nadere informatieNiet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project
Niet-technische samenvatting 2015246 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Het ontrafelen van de rol die darmflora speelt in het ontstaan van hart- en vaatziekten 1.2 Looptijd van het project 1.3
Nadere informatiegezond voedingspatroon,
gezond voedingspatroon, een goede bodem voor het MicrobiooM? Erica Rutten, Dr. 10 maart 2018 Dikke darm, colon Weinig functie, die zit vooral in de dunne darm Stoelgang aan te dikken, opname van water
Nadere informatieWist je dat...? In dit nummer: Moedermelk is de gouden standaard NESTLÉ
NESTLÉ innoveert Eiwitten en mijn baby's gezondheid. Zoek In dit nummer: Moedermelk is de gouden standaard De sleutelrol van eiwitten in moedermelk Nestlé innoveert Wist je dat -Quiz Zorg dat jij één van
Nadere informatieAUTISME IN DE HERSENEN
AUTISME IN DE HERSENEN ÉN DE DARMEN Caroline de Theije PhD Universiteit Utrecht UMC Utrecht NVA congres - 11 november 216 AUTISME genen x omgevingsfactoren THE RODAKIS CASE HET IS MISSCHIEN NIET WAT
Nadere informatieHealthy ALIFE
Healthy ageing@ ALIFE Monique Ebbelaar Instituut voor Life Science & Technology Instituut voor Life Science & Technology Instituut voor Life Science & Technology (ILST) ~ 700 studenten ~ 50 personeel Opleiding
Nadere informatieDe ontwikkeling van een innovatief probioticum voor ruwi: van patiëntbehoefte tot realisatie
De ontwikkeling van een innovatief probioticum voor ruwi: van patiëntbehoefte tot realisatie Dr. Karen Koning Post EAUN meeting 20 juni 2016 Catherina (Karen) Koning Post EAUN meeting, PAGE 2 Catherina
Nadere informatieDossier. Wetenschappelijke informatie op een begrijpelijke manier uitgelegd. Alles over probiotica
Dossier Wetenschappelijke informatie op een begrijpelijke manier uitgelegd. Alles over probiotica E-book Probiotica Wat zijn probiotica? Hoe de darmen werken Dikke darm Weerstand Wat doen probiotica? Flinndal
Nadere informatieMijn hond of kat heeft darmproblemen
TROVET Intestinal Support, voedingssupplement voor het gericht aanpakken van darmproblemen bij hond en kat Mijn hond of kat heeft darmproblemen wat nu? betrouwbare en betaalbare dieetvoeding De dierenarts
Nadere informatie9/05/2017. Hoe gefermenteerde voedingsmiddelen een positief effect hebben op onze microbiota en immuunsysteem. Overzicht lezing
Hoe gefermenteerde voedingsmiddelen een positief effect hebben op onze microbiota en immuunsysteem Prof. Dr. Ir. Sarah Lebeer Overzicht lezing Introductie tot hygiëne hypothese link gefermenteerde voeding
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatieFunctionele obstipatie: wat te doen? Merit Tabbers Kinderarts MDL EKZ/AMC NKD, Utrecht, 11 sept 2014
Functionele obstipatie: wat te doen? Merit Tabbers Kinderarts MDL EKZ/AMC NKD, Utrecht, 11 sept 2014 Obstipatie Obstipatie is de meest voorkomende gastro-intestinale aandoening op de kinderleeftijd. Naar
Nadere informatiePreventie 2.0. Voer voor gezonde darmen. Hoe voorkomt u dat infecties binnenkomen op uw bedrijf en omslaan in ziektes?
Preventie 2.0 Voer voor gezonde darmen Hoe voorkomt u dat infecties binnenkomen op uw bedrijf en omslaan in ziektes? Neem een kijkje in onze innovatieve keuken Even voorstellen: Evelien Alderliesten Master
Nadere informatieYakult, elke dag een flesje!
Yakult, elke dag een flesje! minder zoet, minder calorieën + vezels + vitamine C de originele smaak Al meer dan 80 jaar Yakult is een lekkere frisse zuiveldrank vol miljarden Lactobacillus casei Shirota.
Nadere informatiePersonalized nutrition
Personalized nutrition voor buik en brein 25 ste Folia rthica symposium 21 september 2017 Prof. Dr. Ir. Huub Savelkoul Drs. Anna Kruyswijk- v.d. Heijden Stelling (zie app) Zodra personalized nutrition
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Melkzuurbacteriën worden van oudsher gebruikt om de houdbaarheid van levensmiddelen te verlengen. Zo worden voor de bereiding van wijn, bier, brood, worst, kaas, yoghurt, augurken
Nadere informatieVoedsel en vertering. havo 5
Voedsel en vertering havo 5 Bij onze spijsvertering, voedselproductie en voedselkweek spelen microben een belangrijke rol. Microben in onze darmen helpen met het verteren van voedsel. Veel van ons eten
Nadere informatieEncounters with Oxygen. Aerobic Physiology and H2O2 Production of Lactobacillus johnsonii R.Y. Hertzberger
Encounters with Oxygen. Aerobic Physiology and H2O2 Production of Lactobacillus johnsonii R.Y. Hertzberger Samenvatting (voor breed publiek) Melkzuurbacteriën zijn belangrijke organismen in het leven van
Nadere informatieSYMPOSIUM VAN ZATERDAG 15 OKTOBER 2011 DARMFLORA, VOEDING EN GEZONDHEID
SYMPOSIUM VAN ZATERDAG 15 OKTOBER 2011 DARMFLORA, VOEDING EN GEZONDHEID De wondere wereld van de darmmicrobiota Prof. T. Van de Wiele (U Gent) Laboratory Microbial Ecology and Technology, (U Gent) De mens
Nadere informatieIdentificatie en karakterisatie van MIC
Identificatie en karakterisatie van MIC Harmien Verstraete Vanda Branco AVECOM NV - Bioproducts & Apps 3/11/2016 1 AVECOM 1) Onderzoeksprojecten zowel tailor-made onderzoek voor industriële partners als
Nadere informatie6 augustus 2008 CGM/ Advies classificatie van Lactobacillus rhamnosus
Aan de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Mevrouw dr. J.M. Cramer Postbus 30945 2500 GX Den Haag 6 augustus 2008 CGM/080806-01 Advies classificatie van Lactobacillus rhamnosus
Nadere informatieCatherina (Karen) Koning. Catherina (Karen) Koning BACTERIËN DARMFLORA MICROBIOTA. Darmmicrobiota. Dr. Karen Koning
Catherina (Karen) Koning Darmmicrobiota De rol van de microbiota Winclove ontwikkelt, onderzoekt en produceert probioti voor verschillende applicaties Dr. Karen Koning Nederlandse Stomavereniging 5 november,
Nadere informatieNutritionele preventie en management bij prikkelbare darm syndroom, constipatie en diverticulose
Nutritionele preventie en management bij prikkelbare darm syndroom, constipatie en diverticulose Stijn Vanden branden OLV Aalst Prikkelbare Darm Syndroom Definitie Pathofysiologie Dieetmaatregelen Restrictiedieet
Nadere informatiePROBIOTIC phlora. Voor jouw gezondheid!
PROBIOTIC phlora Voor jouw gezondheid! Wat zijn probiotica? Probiotica zijn micro-organismen zoals bacteriën of gisten. Uit diverse onderzoeken is gebleken dat deze je gezondheid kunnen ondersteunen. Door
Nadere informatieDe overgang van stepped care naar personalized care bij de combinatie van lichamelijke en psychische klachten
De overgang van stepped care naar personalized care bij de combinatie van lichamelijke en psychische klachten Dr. Jonna van Eck van der Sluijs Psychiater en senior onderzoeker Symposium Personalized medicine:
Nadere informatieNiet-technische samenvatting 2016489
Niet-technische samenvatting 2016489 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Van buik naar brein: de rol van darm-bacteriën in autisme en attentie-stoornissen. 1.2 Looptijd van het project 21-4-2016-21-4-2021
Nadere informatieMultiple Sclerose en voeding. Kan 't ook
Multiple Sclerose en voeding Kan 't ook Wie is MS-Anders MS en voeding Het Programma Anders Hoe nu verder Wie is MS-Anders Onafhankelijk, kritisch, open-minded Kwaliteit van leven Regulier én complementair
Nadere informatieReactie van de commissie Richtlijnen goede voeding op het achtergronddocument Voedingsvezel
Reactie van de commissie Richtlijnen goede voeding 2015 op het achtergronddocument Voedingsvezel De commissie heeft op het achtergronddocument over voedingsvezel reacties ontvangen van de Federatie Nederlandse
Nadere informatieOntwikkeling van genezende medicijnen tegen ouderdomsgerelateerde ziekten. Ad W. van Gorp, oprichter en CEO
Ontwikkeling van genezende medicijnen tegen ouderdomsgerelateerde ziekten Ad W. van Gorp, oprichter en CEO Agenda 1. Historie 2. Strategie 3. Projecten 10/28/2013 2 Historie Spin off bedrijf van het Hubrecht
Nadere informatieVoedingsadvies voor een gezond spijsverteringsstelsel
Voedingsadvies voor een gezond spijsverteringsstelsel . Algemene beschouwingen rond het spijsverteringsstelsel I n h o u d s o p g a v e. Algemene beschouwingen rond het spijsverteringsstelsel.. D E G
Nadere informatieLECTORAAT ZORG & INNOVATIE IN PSYCHIATRIE. Risicofactoren, leefstijl en de mondzorg bij jong volwassenen na vroege psychose
LECTORAAT ZORG & INNOVATIE IN PSYCHIATRIE Risicofactoren, leefstijl en de mondzorg bij jong volwassenen na vroege psychose Symposium onderzoeksresultaten 2017 Sonja Kuipers, MSc MSW RN PhD-Student Zonder
Nadere informatiePrikkelbare Darm Syndroom (PDS)
26-1-2018 1574 Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) Het prikkelbare darmsyndroom is een stoornis van de functie van het maagdarmkanaal. Patiënten met een prikkelbare darmsyndroom hebben vaak klachten van buikpijn
Nadere informatieHoe voeding onze darmmicrobiota en zijn werking beïnvloedt
Tijdschr. voor Geneeskunde, 71, nr. 20, 2015 1353 doi: 10.2143/TVG.71.20.2001977 Postgraduaat Onderwijs in de Interne Geneeskunde KU Leuven 1 Hoe voeding onze darmmicrobiota en zijn werking beïnvloedt
Nadere informatieSAMENVATTING Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3.1 Hoofdstuk 3.2 Hoofdstuk 3.2 Hoofdstuk 3.3
SAMENVATTING Gesproeidroogd bloedplasma, spray-dried animal plasma (SDAP), is een bijproduct van slachterijen. Het plasma dat verkregen is van geslachte varkens of runderen wordt gesproeidroogd en kan
Nadere informatieDarmbacteriën worden gelinkt aan allerlei ziekten
Darmbacteriën worden gelinkt aan allerlei ziekten Stoelgang is zeer geschikt voor screening naar darmkanker 1 Bevolkingsonderzoek naar darmbacteriën: wat is normaal en wat is afwijkend? Prof. dr. Marie
Nadere informatieAl meer dan 80 jaar. Magisch... of toch niet?
Magisch... of toch niet? Al meer dan 80 jaar In de oude heuvels van de Japanse hoogvlakte wordt het geheim van Yakult bewaard. Een magisch elixir gemaakt van de reuzen bonsai... Complete onzin! Het werd
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting In het menselijk lichaam heeft het maagdarmstelsel de belangrijke taak om het voedsel te verteren en voedingsstoffen tot zich te nemen. Om deze functie uit te voeren bestaat het
Nadere informatieLesthema 4: Probiotica
Lesthema 4: Probiotica Wil je wel eens weten: 1 Of je al die reclame over gezonde yoghurtdrankjes mag geloven? 1 Hoe die drankjes dan wel onze darmflora gunstig kunnen beïnvloeden? 1 Wat het verschil is
Nadere informatieDiabetes prevalentie in Nederland. Type 2 Diabetes Mellitus Voeding in evolutionair perspectief Hanno Pijl h.pijl@lumc.nl
Diabetes prevalentie in Nederland Type 2 Diabetes Mellitus Voeding in evolutionair perspectief Hanno Pijl h.pijl@lumc.nl RIVM 2010 Diabetes prevalentie in Nederland (prognose) Voeding en Humane Evolutie
Nadere informatieIntroductie Probiotica. Even voorstellen Welkom bij dit webinar! 12 december Stichting Educatie Atrium Innovations
Introductie Probiotica Welkom bij dit webinar! 12 december 2016 Even voorstellen Medewerkers afdeling educatie & marketing Stichting Educatie Atrium Innovations 3 1 Dit webinar is Onder auspiciën van Stichting
Nadere informatieTOP 10 GEZONDE GEFERMENTEERDE GROENTE
TOP 10 GEZONDE GEFERMENTEERDE GROENTE Hoewel u gefermenteerde levensmiddelen in de supermarkt kunt kopen, zijn deze meestal gepasteuriseerd op hoge temperatuur waardoor de nodige vriendelijke bacteriën
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/23854 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/23854 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Marel, Sander van der Title: Gene and cell therapy based treatment strategies
Nadere informatiebuikklachten: Is de aardappel in discrediet? Prof. Dr. Ben Witteman, MDL-arts, Ziekenhuis Gelderse Vallei, Ede Wageningen Universiteit
buikklachten: Is de aardappel in discrediet? Prof. Dr. Ben Witteman, MDL-arts, Ziekenhuis Gelderse Vallei, Ede Wageningen Universiteit 2 GEEN DISCLOSURES! Prikkelbaar Darm Syndroom meest voorkomende oorzaak
Nadere informatieVoedsel en vertering. vwo 5-6
Voedsel en vertering vwo 5-6 Kunnen wij eigenlijk zonder micro-organismen leven? Bij onze spijsvertering, voedselproductie en voedselkweek spelen microben een belangrijke rol. Microben in onze darmen helpen
Nadere informatieVoeding en beweging bij patiënten tijdens en na de behandeling Martine Sealy, MSc, RD
Voeding en beweging bij patiënten tijdens en na de behandeling Martine Sealy, MSc, RD Onderzoeker Lectoraat Healthy Ageing, Allied Health Care and Nursing Disclosure belangen spreker: M. Sealy Geen (potentiële)
Nadere informatieImmuunreactie tegen virussen
Samenvatting Gedurende de laatste eeuwen hebben wereldwijde uitbraken van virussen zoals pokken, influenza en HIV vele levens gekost. Echter, vooral in de westerse wereld zijn de hoge sterftecijfers en
Nadere informatieCGM/ Advies classificatie van de darmbacteriën Akkermansia muciniphila en Faecalibacterium prausnitzii
Aan de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu Mevrouw W.J. Mansveld Postbus 30945 2500 GX Den Haag DATUM 26 augustus 2013 KENMERK ONDERWERP CGM/130826-01 Advies classificatie van de darmbacteriën
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Het mucosale immuunsysteem Het afweersysteem beschermt het lichaam tegen infecties met bacteriën, virussen, schimmels en parasieten. De huid en de mucosale weefsels zoals bijvoorbeeld
Nadere informatieROL VAN DE DARMFLORA BIJ INFLAMMATOIR DARMLIJDEN GEVOLGEN VOOR HET IMMUUNSYSTEEM
ROL VAN DE DARMFLORA BIJ INFLAMMATOIR DARMLIJDEN GEVOLGEN VOOR HET IMMUUNSYSTEEM PROFESSOR J. DORÉ ONDERZOEKSGROEP ECOLOGIE EN FYSIOLOGIE VAN HET SPIJSVERTERINGSSTELSEL, INRA joel.dore@jouy.inra.fr F-78352
Nadere informatieZittingsdocument B7-0000/2011 ONTWERPRESOLUTIE
EUROPEES PARLEMENT 2009-2014 Zittingsdocument 24.2.2011 B7-0000/2011 ONTWERPRESOLUTIE ingediend overeenkomstig artikel 88, lid 2, van het Reglementdoor Glenis Willmott, Daciana Sarbu, Nessa Childers, Karin
Nadere informatieVoorbeeld van klinische implementatie: microbiotamanagement. transplantatie
Voorbeeld van klinische implementatie: microbiotamanagement bij feces transplantatie Max Nieuwdorp Internist-endocrinoloog Interne en Vasculaire Geneeskunde AMC Wallenberg Laboratorium, Gothenborg University
Nadere informatieFECESDONATIE. Toepassingsmogelijkheden (en uitkomsten) Yvette van Beurden, MD PhD AIOS MDL VUmc / Spaarne Gasthuis
FECESDONATIE Toepassingsmogelijkheden (en uitkomsten) Yvette van Beurden, MD PhD AIOS MDL VUmc / Spaarne Gasthuis Fecestransplantatie Werkingsmechanisme Associaties Wat is normaal? H. Flint; FST journal;
Nadere informatieVoeding en personalized prevention
Voeding en personalized prevention Dr. Simone G.J. van Breda Afdeling Toxicogenomics, Universiteit Maastricht 17 mei 2018. Inhoud Personalized nutrition Het meten van gezondheid in relatie tot voeding
Nadere informatie3 onderwerpen. Irritable bowel syndrome (PDS) vanuit het Patientenperspectief
3 onderwerpen Irritable bowel syndrome (PDS) vanuit het Patientenperspectief 1 IBS in het kort 2 Kennis van IBS patienten over hun aandoening 3 Het patientenperspectief/vooroordelen Carla Flik Klinisch
Nadere informatieOrthomolecualire Gezondheidsleer. Curriculum 2015
Orthomolecualire Gezondheidsleer Curriculum 2015 Dag 1 (Margo) Inleiding in de nutritionele geneeskunde. Wat mensen eten betekent nog niet dat het menseneten is Materiaal : Powerpoint 1. De cursist zal
Nadere informatieType 2 Diabetes Mellitus Voeding in evolutionair perspectief Hanno Pijl h.pijl@lumc.nl. Diabetes prevalentie in Nederland
Type 2 Diabetes Mellitus Voeding in evolutionair perspectief Hanno Pijl h.pijl@lumc.nl Diabetes prevalentie in Nederland RIVM 2010 Diabetes prevalentie in Nederland (prognose) RIVM 2010 1 Voeding en Humane
Nadere informatieType 2 Diabetes Mellitus Voeding in evolutionair perspectief Hanno Pijl h.pijl@lumc.nl
Type 2 Diabetes Mellitus Voeding in evolutionair perspectief Hanno Pijl h.pijl@lumc.nl Diabetes prevalentie in Nederland RIVM 2010 Diabetes prevalentie in Nederland (prognose) RIVM 2010 Voeding en Humane
Nadere informatieTalloze epidemiologische studies vinden een gunstig effect van consumptie van volkoren granen ( whole grain ) op overgewicht, metabool syndroom en chronische ziekten als hart- en vaatziekten, diabetes
Nadere informatieNiet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. Voedselallergie, melk, preventie, behandeling
Niet-technische samenvatting 2016605 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Het identificeren en karakteriseren van nieuwe concepten voor koemelkallergische patienten. 1.2 Looptijd van het project
Nadere informatieSAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Lactulose 680 mg/ml drank 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Elke ml drank bevat 0,68 g lactulose. Voor de volledige lijst
Nadere informatieEffecten van perinatale blootstelling aan foliumzuur op de ontwikkeling van lichaamgewicht
Briefrapport 350020010/2009 L.T.M. van der Ven M.E.T. Dollé Effecten van perinatale blootstelling aan foliumzuur op de ontwikkeling van lichaamgewicht Voorstel voor een dierproef RIVM Briefrapport 350020010
Nadere informatiePB ASSIST+ ProBiotic verdedigingsformule Ondersteund een gezonde spijsvertering en immuniteit
PB ASSIST+ ProBiotic verdedigingsformule Ondersteund een gezonde spijsvertering en immuniteit Product omschrijving De nieuwste toevoeging aan dōterra's DigestZen Digestive Support categorie is PB Assist
Nadere informatie1/31/2013. Orale tolerantie: Concept. Nieuwe strategieën om kinderen met KMA sneller te laten herstellen. Index. Index
//0 Orale tolerantie: Concept Nieuwe strategieën om kinderen met KMA sneller te laten herstellen. Tolerantie wordt gedefinieerd als de actieve non-respons van het immuunsysteem op een antigeen dat via
Nadere informatiePROBIOTICS Opgemaakt op 19/12/2017
PROBIOTICS Opgemaakt op 19/12/2017 Alfabetisch: Probactiol Bifidus 60C Probactiol Concentrate 50g Probactiol Duo 15C Probactiol Duo 30C Probactiol IB 30C Probactiol Immune 50g Probactiol Infantis 30C
Nadere informatieSamenvatting. 128 Chapter 7
Samenvatting 127 Samenvatting 128 Chapter 7 Korte keten vetzuren worden gevormd tijdens de fermentatie van niet verteerbare koolhydraten in het colon. Met name het korte keten vetzuur butyraat wordt in
Nadere informatieCitaverde College. Dierverzorging Pluimveehouderij 4 april Jeroen Leenen Selko BV. Produkt Specialist water Nederland /België
Citaverde College Dierverzorging Pluimveehouderij 4 april 212 Jeroen Leenen Selko BV Produkt Specialist water Nederland /België 65185411 1 Programma --.-- Introductie Selko --.-- Micro-organismen in drinkwater
Nadere informatieVolkoren & gezondheid een begrijpelijk overzicht van de wetenschappelijke literatuur
VERGADERING : BESTUUR DATUM : 9 SEPTEMBER 2010 AGENDAPUNT : 7 BIJLAGE : 13 NL-project HealthGrain Volkoren & gezondheid een begrijpelijk overzicht van de wetenschappelijke literatuur De laatste jaren zijn
Nadere informatieRAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 25 november 2013 (OR. nl) 16792/13 DENLEG 136. BEGELEIDENDE NOTA de Europese Commissie ingekomen: 21 november 2013
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 25 november 2013 (OR. nl) 16792/13 DEEG 136 BEGELEIDENDE NOTA van: de Europese Commissie ingekomen: 21 november 2013 aan: Nr. Comdoc.: D030008/02 Betreft: het secretariaat-generaal
Nadere informatieVoeding en inflammatoire darmziekten
Voeding en inflammatoire darmziekten J.Brouns Diëtist MDL Maastricht UMC+ 25-06-2018 geen eetlust Agenda: Een gezonde basis Voeding tijdens opvlamming Veel gestelde vragen Ruimte voor uw eigen vragen Is
Nadere informatieGezondheid havo/vwo 3-4
Gezondheid havo/vwo 3-4 In samenwerking met de Maag Lever Darm Stichting. Microben en je gezondheid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Sommige microben kunnen je ziek maken. Toch is het grootste
Nadere informatieEU beleid Campylobacter
EU beleid Campylobacter Lelystad, 14 Juni 2013 Kris De Smet Head of team food hygiene European Commission, DG SANCO, G4 Overzicht presentatie EU structuren EFSA advies en monitoring data EC (SANCO) activiteiten:
Nadere informatieKansen voor weerbaar telen
Kansen voor weerbaar telen Literatuuronderzoek : Werkingsmechanismen en toepassingen 6 september 2011 1 : Wat verstaan we hieronder? Condities aanleggen waardoor het gewas weerbaarder wordt tegen ziektes
Nadere informatieDe beschermende invloed van flavonoïden op ons brein
Prof. dr. Jerome Hendriks Universiteit Hasselt An apple a day keeps the doctor away De beschermende invloed van flavonoïden op ons brein Jerome Hendriks Vitamine C Flavonoïden Albert Szent-Györgyi 1 Flavonoïden
Nadere informatieStichting Educatie Atrium Innovations
Stichting Educatie Atrium Innovations Maak kennis met de mogelijkheden die voeding en suppletie kunnen bieden voor de veerkracht van onze gezondheid en de kwaliteit van leven Groeien in gezondheid door
Nadere informatieBiotransformatie en toxiciteit van
Biotransformatie en toxiciteit van paracetamol 062 1 Biotransformatie en toxiciteit van paracetamol Inleiding Paracetamol is het farmacologisch actieve bestanddeel van een groot aantal vrij en op recept
Nadere informatieNieuws over vitamine K. Suzan Tuinier 26 maart 2011
Nieuws over vitamine K Suzan Tuinier 26 maart 2011 Hoe zien de komende 45 minuten er uit? Vitamine Informatie Bureau Vitamines algemeen Vitamine K in theorie Vitamine K advies NVK en Gezondheidsraad Praktijk:
Nadere informatieFODMAP- arm dieet. Linda van den Berg Diëtistenpraktijk EETinzicht
FODMAP- arm dieet Linda van den Berg Diëtistenpraktijk EETinzicht Inhoud 1. Wat zijn FODMAPs? 2. Geschiedenis van het onderzoek naar FODMAPs 3. FODMAP-arm dieet, hoe ziet het eruit? - Eliminatie fase -
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL 2004
Bijlage VMBO-GL en TL 2004 tijdvak 1 BIOLOGIE CSE GL EN TL BIOLOGIE VBO-MAVO-D Deze bijlage bevat informatie. 400009-1-586-543b BIOTECHNOLOGIE INFORMATIE 1 OUDE TECHNIEKEN Al eeuwen gebruiken mensen organismen
Nadere informatie1/23/2013. Index. Index. Nieuwe strategieën om kinderen met KMA sneller te laten herstellen. Orale tolerantie: Concept. Vriend of vijand?
//0 Nieuwe strategieën om kinderen met KMA sneller te laten herstellen. Orale tolerantie: Concept Tolerantie wordt gedefinieerd als de actieve non-respons van het immuunsysteem op een antigeen dat via
Nadere informatieChronificatie van postoperatieve pijn
Chronificatie van postoperatieve pijn Dr. Baeyens Malika, ASO Dienst anesthesie 5 december 2017 Wat is pijn? IASP definition (1994) An unpleasant sensory and emotional experience associated with actual
Nadere informatieHomo sapiens, een superorganisme
HET SEROTONERGE SYSTEEM IS ESSENTIEEL VOOR DE EMOTIONELE ACTIVITEIT EN STOORNISSEN VAN DIT SYSTEEM ZIJN STERK GEASSOCIEERD MET DEPRESSIE EN NEURODEGENERATIE 12 ORTHOFYTO april 2018 Door: Dr. Leo Pruimboom
Nadere informatieSpecial. Darmmicrobiota en ouder worden: de effecten van voeding, geneesmiddelen en leefomgeving
Special Darmmicrobiota en ouder worden: de effecten van voeding, geneesmiddelen en leefomgeving Deze informatie is uitsluitend bestemd voor gezondheidsprofessionals en mag niet verstrekt worden aan cliënten/patiënten/consumenten.
Nadere informatieMijn kat heeft darmproblemen wat nu?
TROVET Intestinal, volledig, licht verteerbaar, hypoallergeen dieetvoeder voor katten ter ondersteuning van het maagdarmstelsel Mijn kat heeft darmproblemen wat nu? betrouwbare en betaalbare dieetvoeding
Nadere informatieWorkshop Vezels 15 maart - voormiddag
Workshops - Voorlopig agenda Vezels Pre-, pro- en synbiotica 15 maart 2005 De Montil, Affligem Op 15 maart 2005 organiseert Functionality in FOOD de workshops Vezels en Pre-, pro- en synbiotica Uit de
Nadere informatieImmuuncompetentie. VDI-1 Huub Savelkoul. Immuuncompetentie
Immuuncompetentie VDI-1 Huub Savelkoul Immuuncompetentie Definitie Ontwikkeling sterk gereguleerd en actief immuunsysteem op jonge leeftijd Effectieve reactie op infectieuze antigene stimuli en tolerantie
Nadere informatiePolyfarmacie bij ouderen
Polyfarmacie bij ouderen J O R I S S C H A K E L I N T E R N I S T- K L I N I S C H G E R I AT E R S T. E L I S A B E T H H O S P I TA A L 2 6 F E B R U A R I 2 0 1 2 Inhoud presentatie Deel 1: Achtergrondinformatie
Nadere informatie