UBVU-EMP-pilot: project Digitale Dienstverlening UBVU

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "UBVU-EMP-pilot: project Digitale Dienstverlening UBVU"

Transcriptie

1 UBVU-EMP-pilot: project Digitale Dienstverlening UBVU Digitalisering NSW-Landgoedkaarten t.b.v. onderwijs (en onderzoek) (Michel Jansen, Wybren Verstegen, Sandra de Maesschalck) Inleiding In toenemende mate vragen studenten en docenten van faculteiten van de VU om digitalisering van de wetenschappelijke collectie van de universiteitsbibliotheek van de Vrije Universiteit (UBVU) ten behoeve van het onderwijs. Het betreft hier vaak digitaal instructiemateriaal dat dient ter voorbereiding en ondersteuning van colleges, werkstukken en scripties of als tentamenonderdeel. Dit EMP project is uitgevoerd om te onderzoeken of de digitale versie van kaarten van nut kan zijn voor toepassingen in het onderwijs. Op verzoek van dr. Wybren Verstegen, universitair docent economische en ecologische geschiedenis bij de Faculteit der Letteren en Lida Ruitinga (conservator Kaartenverzameling UBVU) is gekozen een aantal NSW (NatuurSchoonWet)-landgoedkaarten te digitaliseren en te vectoriseren met als doel de mogelijkheden te onderzoeken van toepassing van digitale kaarten in het onderwijs gericht op erfgoedstudies en/ of natuurbescherming. De resultaten van deze pilot zijn: Onderwijs: Het gebruik van de digitale kaarten in de 3 e en 4 e jaars werkcolleges: Natuur en Vooruitgang, betrekking hebbend op de praktijk van de natuurbescherming in Nederland in de 20 e eeuw. Onderzoek: Een database met gegevens over de eerste 15 jaren van de NSW t.b.v. onderzoek naar ontstaan en achtergronden van de NSW van Publicaties vanaf 2009 over het ontstaan en de achtergronden van de NSW van 1928 N(atuur)S(choon)W(et) Landgoedkaarten De universiteitsbibliotheek bezit een collectie unieke kaarten de zogenaamde. NSW Landgoedkaarten. De serie bestaat uit 304 bladen. Op deze Bonnekaarten (schaal 1:25.000) uit ca zijn door Staatsbosbeheer voor eigen gebruik rond 1950 de Nederlandse landgoederen volgens de Natuurschoonwet van 1928 met de hand ingetekend. Zie onderstaand voorbeeld van kaartblad no. 203 Diever met landgoed Berkenheuvel en Boschoord.

2 Rapportage In dit rapport is beschreven hoe de kaarten toegankelijk en bruikbaar kunnen worden gemaakt voor het onderwijs. Daarvoor is het nodig de kaarten eerst te digitaliseren en dan te vectoriseren zodat uiteindelijk ook GIS toepassingen mogelijk zijn. Daaropvolgend zijn er mogelijke opdrachten bij het gebruik van de kaarten bedacht. Er is een opzet gemaakt van een werkcollege waarbij er met de kaarten gewerkt kan worden. Tot slot worden enkele aanbevelingen gegeven met betrekking tot toekomstig gebruik van gedigitaliseerde kaarten in het onderwijs Gesignaleerde problemen In december 2007 blijkt dat geen studenten zich aanmelden voor het werkcollege in genoemde opleiding. Besloten wordt het werkcollege toch te maken, zodat het klaar ligt voor het volgend cursusjaar. In december 2007 trekt Imke van Hellemondt zich terug uit het project. Gedigitaliseerde kaarten en onderwijs Onderwijstoepassingen Naast college over de landgoedkaarten kunnen de gedigitaliseerde en gevectoriseerde historische kaarten op de volgende manier gebruikt worden in het onderwijs:

3 Ontwikkelingen in de tijd. Over de landgoedkaarten kunnen digitale kaarten uit het heden of verleden worden gelegd / geprojecteerd. Door deze te vergelijken kunnen geografische, archeologische, economische en andere veranderingen in het landschap worden zichtbaar gemaakt. Zo kan een landgoedkaart bijvoorbeeld in Google Earth geprojecteerd worden om de huidige situatie te vergelijken met de situatie in Annoteren van kaarten Naast het vergelijken van kaarten uit verschillende periodes is het mogelijk om de kaarten te annoteren met diverse andere informatie. Het is mogelijk om in een GISbestand van de gedigitaliseerde kaarten teksten, foto s, tekeningen, video s en links toe te voegen. Projectie in colleges De kaarten kunnen geprojecteerd worden op een Interactive Whiteboard. Docent en studenten kunnen in de projectie tekenen en schrijven. De notities kunnen opgeslagen worden waardoor de kaart kan worden geannoteerd. Gebruik in een maptable Een maptable is een digitale ontwerptafel voor kaarten gebaseerd op GIS waar verschillende personen (studenten, docenten) tegelijkertijd aan kunnen werken. Gebruik van kaarten op locatie Koppeling van gegevens aan GIS coördinaten. Studenten kunnen ter plaatse informatie raadplegen en toevoegen. Bijvoorbeeld foto s, video s of aantekeningen. Dit kan op laptops, PDA s of moderne telefoons (vgl. toepassingen EDUGIS in het aardrijkskundeonderwijs op middelbare scholen) Zie voor meer voorbeelden bijlage 1 Voorbeelden onderwijstoepassingen digitale cartografie. Onderwijsopdrachten bij de kaarten Er zijn bij de digitale landgoedkaarten vele opdrachten te bedenken waarbij de studenten een leerproces kunnen doorlopen. Afhankelijk van het niveau van de studenten is er lossere of vastere sturing nodig met diverse deelopdrachten / hulpvragen. Hierna volgen enkele mogelijkheden. Analyse van de kaarten Het maken van werkopdrachten bij een historisch onderzoek aan deze digitale landgoedkaarten. 1. Wybren Verstegen heeft aangegeven dat een andere bron voor het onderzoek de ANWB wandelgidsen zijn. De studenten zouden kunnen uitzoeken hoe deze gidsen gekoppeld kunnen worden aan de landgoedkaarten. In de gidsen kan nauwkeurig worden nagegaan wat voor informatie er is over de op de kaarten ingetekende landgoederen, zoals eigenaars, aantal hectares, samenstelling (loof- of naaldbos, heide, weilanden, vijvers etc.), ligging, toegangsbepalingen etc. Nieuwe informatie kan in een GIS bestand worden toegevoegd. De genoemde gidsen (ca. 150 pg.) bevatten gegevens over ca landgoederen en wandelterreinen waarvan het grootste deel onder de NSW viel. Per landgoed kan in de gids of op de kaart worden bekeken wat voor informatie er over te vinden is. (ongelijksoortige bronnen). In WELKE gids komt een bepaald landgoed voor. Zijn er verschillen/ overeenkomsten tussen informatie in de gids en op de kaart? Verwacht mag worden dat op die manier aan de landgoederen veel

4 extra gegevens kunnen worden toegevoegd en dat er meer te vermelden valt dan alleen de naam en de ligging van het landgoed. 2. Er kan onderzoek worden gedaan aan de kaarten zelf, zoals: wanneer zijn de kaarten ingekleurd? Wat betekent de kleur op de kaart? Hoe groot was een bepaald perceel? Hoeveel was het perceel waard? Was er bos? Wie was de eigenaar, enz? Onderzoek naar de natuurschoonwet (NSW=een belastingwet uit 1928). Een unieke bron hiervoor zijn de landgoedkaarten. Het onderzoek moet resulteren in een wetenschappelijke publicatie. Ook wordt er gedacht aan het publiceren van een boek met daarin een dvd met de gedigitaliseerde landgoedkaarten. Studenten kunnen delen van het onderzoek uitvoeren: bijvoorbeeld nagaan welke eigenaren de landgoederen hebben (gehad) (adel, andere particulieren, stichtingen of nv s) of gegevens proberen te vinden over genaaste landgoederen ten tijden van de Duitse bezetting. Onderzoek naar cultuurhistorische waarde van historische landgoederen. Via deelopdrachten kunnen studenten onderdeel uitmaken van lopend cultuurhistorisch onderzoek. Door sturing kunnen zij nieuwsgierig worden gemaakt. Gebruik van de digitale kaarten in de 3 e en 4 e jaars werkcolleges: Natuur en Vooruitgang : 1. Zijn er verbanden tussen te landgoederen en de praktijk van de natuurbescherming in Nederland in de 20 e eeuw. Zo ja, wat zijn dan deze verbanden? 2. Hoeveel hectare werd en wordt er beschermd door de NSW (ca was dat globaal ha., destijds tienmaal de oppervlakte van wat bijv. natuurbeschermingsorganisaties in eigendom hadden!)? 3. Waren de landgoederen opengesteld voor wandelaars? 4. Wat voor 'natuurschoon' werd er nu eigenlijk beschermd? Beschrijf de ontstaansgeschiedenis van een landgoed. 1. Wat waren de belangrijkste invloeden op de vorm en omvang van een landgoed? 2. Wat waren belangrijke periodes 3. Is er een overzicht te maken van kaarten in de loop der jaren? Zijn er verbanden tussen de geschiedenis van verschillende landgoederen in de tijd? In deelprojecten kan de geschiedenis van verschillende individuele landgoederen onderzocht worden. Deze kunnen daarna met elkaar worden vergeleken. Het vullen van een landelijke database / wiki met informatie over de betreffende landgoederen. Doe onderzoek ter plekke en voeg zoveel mogelijk informatie toe zowel uit het verleden, met links naar bronnen, als uit het heden met zelfgemaakte foto s, video s (interviews met eigenaren), opmeting, enz. Samenwerking met biologen, die bijvoorbeeld onderzoek doen op het gebied van vegetatie.

5 Conclusie Door te werken met een combinatie van 1. goed toegankelijk historisch kaartmateriaal 2. huidige, actuele situatie in het land 3. alle overige beschikbare informatie het mogelijk is om onderwijs te geven en/ of opdrachten te maken, waarbij studenten gemotiveerd worden om een bepaald onderzoek te gaan uitvoeren. Deze vorm van werken sluit goed aan bij de onderwijsvisie van de VU. Zeker wanneer de uitkomsten van het onderzoek nog niet bekend is. Technische zaken GIS staat voor Geografisch Informatie Systeem en is een systeem dat in staat is om locatie gebonden gegevens over verschijnselen die op aarde te vinden zijn of er plaats vinden op te slaan, te structureren, te analyseren, te bewerken, te visualiseren en te beheren. Geprinte (historische) kaarten kunnen door de bibliotheek worden gescand zodat ze digitaal te bekijken zijn. Om met GIS te kunnen werk met de kaarten is het nodig om de kaarten te vectoriseren. Dit vectoriseren kan door het SPIN-lab van de VU worden uitgevoerd. De bibliotheek bewaart de gedigitaliseerde kaarten als TIFF bestand op een eigen Blade server. Dit betreft de moeder bestanden. Aan docenten kunnen afgeleiden worden geleverd in jpg of pdf formaat. Afhankelijk van de wens van de klant kunnen de kaarten op verschillende wijze en formaat worden uitgeleverd. Voor dit EMP project zijn 10 verschillende landgoedkaarten door de bibliotheek gescand en door het SPINlab gevectoriseerd. In het kader van een vervolgproject (Koos Bosma/ Wybren Verstegen, faculteit Letteren) zal de hele serie van 304 landgoedkaarten door de bibliotheek gedigitaliseerd en door het SPINlab gevectoriseerd worden. In deze GIS kan Wybren Verstegen zijn eigen database (Access bestand) laden, waarin hij elke kaart heeft beschreven met nummer, naam en verdere gegevens. Er is binnen de bibliotheek in het voorjaar 2008 een werkgroep Metadata opgericht om te bepalen welke metadata voor o.a. digitale kaarten gewenst zijn (geografische aanduiding, bladnummers, thematische aanduiding, naam van vervaardiger, jaar van beeldinhoud, jaar van vervaardiging, schaal, coördinaten, enz ). De bibliotheek participeert in een landelijk overleg t.a.v. metadata voor geo-informatie (Nationale Geo Informatie Infrastructuur) georganiseerd door Geonovum. In dit overleg wordt o.a. gewerkt aan het nieuwe Nederlands metadata profiel op ISO voor geografie. Resultaten Pilot Omdat zich geen studenten hadden aangemeld voor het werkcollege Natuur en Vooruitgang is slechts een opzet voor een werkcollege gemaakt. Dit is beschreven in bijlage 2. Waarschijnlijk zal dit college voor de eerste keer najaar 2008 gegeven worden in een college

6 reeks van prof. dr. J.C. Bierens de Haan. Met enthousiaste studenten uit dit college wil Wybren verder gaan experimenteren met de inzet van deze kaarten. Op 2 juli 2008 heeft Wybren Verstegen een lezing gegeven over het gebruik van digitale kaarten in het onderwijs op het LIBERcogres (Ligue des Bibliotheques Europeennes de Recherche) van de Groupe des Cartothecaires de LIBER. De tekst van deze lezing is bijgevoegd als bijlage 3. Aanbeveling t.a.v. vervolgprojecten ontwikkelen digitale cartografie t.b.v. onderwijs en onderzoek Tijdens dit project is er met diverse experts op het gebied van cartografie gesproken. Hieronder volgen enkele aanbevelingen voor de verdere ontwikkelingen van de digitale cartografie: 1. Op verschillende plekken binnen de VU compound wordt gewerkt met digitaal kaartmateriaal en GIS bestanden, zoals bij het SPINlab, FALW, FEWEB, het Onderwijscentrum (EDUGIS) en de Faculteit der Letteren (bijvoorbeeld Archeologie). Geconstateerd kan worden dat er sprake is van versnippering. Er zou binnen de VU één plek moeten zijn waar alle informatie op het gebied van cartografie te vinden is. Dit zou bijvoorbeeld kunnen door het ontwikkelen van een portal voor cartografisch materiaal. Het opzetten van zo n portal is een forse investering. De bibliotheek zou, samen met het SPINlab, een coördinerende rol hierin willen gaan spelen, maar eerst wil zij middels een VU-brede inventarisatie weten of er ook voldoende belangstelling voor zo n faciliteit is. Ook kan de bibliotheek een centrale rol spelen in de opslag van onderzoeksdata (gekoppeld aan DARE) en technieken en instrumenten van onderzoek 2. De bibliotheek heeft ambitie binnen de VU duidelijke verantwoordelijkheden te definiëren op het gebied van (digitale) cartografie (efficiency bevordering) Zij zou een sleutelrol willen vervullen bij het opslaan, ontsluiten en toegankelijk maken van (digitale) geografische data. 3. Joop v.d. Schee (Onderwijscentrum): EDUGIS verder ontwikkelen/ op hoger niveau brengen in samenwerking met SPINlab (Henk Scholten) t.b.v.: -voortgezet onderwijs -hoger onderwijs en universiteiten Het aanbieden van databestanden door het onderwijscentrum in eenvoudige modules, zodat grote groepen bereikt kunnen worden (nu is GIS vaak te ingewikkeld) Bibliotheek zou een aanzet moeten maken om binnen de VU betere dienstverlening aan te bieden op het gebied van digitale kaarten/ GIS, bijvoorbeeld via een case-studie en of nieuwe leeromgeving. Inventariseren van wensen, gevolgd door projectvoorstel. 4. Koos Bosma (CLUE, Institute for Heritage and Society, faculteit Letteren): Een projectvoorstel per 1 januari 2009 namens het bestuur van de faculteit der Letteren:

7 het scannen en opslaan van 304 NSW-landgoedkaarten het vullen van een d-base met geüniformeerde informatie over die landgoederen het vervaardigen van een kaart van Nederland waarop met stippen wordt aangegeven waar de landgoederen zich bevinden het invoeren van drie-dimensionele informatie over elk landgoed. Die informatie komt in beeld zodra de gebruiker een stip beroert. Aangezien onderzoekers van de faculteit Letteren zich al langere tijd met informatievergaring over Nederlandse landgoederen bezighouden en een netwerk hebben opgebouwd, kan dit project worden uitgebreid met: invoeren van informatie van alle thans geregistreerde landgoederen in Nederland (hierover zijn reeds afspraken gemaakt met de Federatie Particulier Grondbezit) uitbreiding van stippenkaart met alle thans geregistreerde landgoederen in Nederland. Aandeel verzorgd door de bibliotheek: aanmaken van een vragenlijst voor alle leden van de Federatie Particulier Grondbezit, inclusief de mogelijkheid om delen van de vergaarde informatie naar een landgoedwebsite over te hevelen technische infrastructuur voor een (geografische) stippenkaart met aanduiding van de locatie van landgoederen (hoeft niet compleet, maar moet wel aan te vullen zijn) de NSW-kaarten scannen en met een toelichting digitaal beschikbaar maken. Het aantrekkelijke van deze projectopzet is dat dit bestand, naast het zichtbaar maken van eigen bezit, past in een landelijk overzicht dat zowel wetenschappelijk als maatschappelijk gebruik mogelijk maakt. Belangstellende partijen (subsidiemogelijkheden) die betrokken kunnen worden bij het vervolgproject aan de landgoedkaarten kunnen zijn: Natuurmonumenten, het Gelders landschap, Alterra, enz.

8 Bijlage 1 Voorbeelden onderwijstoepassingen digitale cartografie Er zijn vele ontwikkelingen op het gebied van digitale kaarten en GIS in het onderwijs gaande. Ter inspiratie staan hier een aantal voorbeelden genoemd: Alles draait om geo Nederland is rijk aan een bijzondere grondstof: geografische informatie, ofwel geo. Deze grondstof wordt steeds breder ingezet, maar het huidige aanbod is niet altijd afgestemd op de vraag. Met een investering van 20 miljoen euro stimuleert het innovatieprogramma Ruimte voor Geo-Informatie (RGI) projecten waarin specialisten en gebruikers van geo samenwerken. Toevoegen informatie aan kaarten Vicrea onafhankelijk van Google en Microsoft, Web Map Services voor adequate keuze uit informatie Door: Remco Takken Recentelijk kwamen diverse geografisch gerelateerde webdiensten sterk op, waaronder Google Maps en Microsoft Virtual Earth. Het zijn volwaardige gebruikersinterfaces waarmee de gebruiker eenvoudig de meest voor de hand liggende kaartoperaties kan uitvoeren zoals inen uitzoomen. Daarnaast biedt het een programmeer-interface waarmee third-party developers hun eigen toepassingen kunnen ontwikkelen. Verschillende lagen kaarten Kaarten met verschillende lagen informatie van de provincie Friesland Scoringskaarten in de tijd Op de kaart kan men meldingen doen van natuurwaarnemingen. Dit principe zou ook toegepast kunnen worden op het gebied van archeologische ontdekkingen? Geoloketten Dit is een project dat een aantal bronnen met geoinformatie samenvoegt in 1 interface. Sense of the city Gelopen route weergegeven op kaart en voorzien van foto s en tekst. Digitale Wichelroede Mobiel Informatie toevoegen aan kaarten

9 Edugis Eenvoudige vorm GIS voor lager onderwijs. Verschillende lagen kaarten zijn te raadplegen. Sim landscape Zelf een virtueel landschap bouwen, bijvoorbeeld van een oud landgoed. Alfa Geo Het gebruik van geo-informatie in de alfawetenschappen kent sinds kort een opvallende bloei. De kennis over geografische toepassingen is echter slechts bij een beperkte groep onderzoekers aanwezig. Ook bestaat er nog geen overzicht van de bronnen, toepassingen en behoeften in de alfawetenschappen met betrekking tot geo-informatie, waardoor veel mogelijkheden onbenut blijven. Alfa-Geo heeft als doel de drempel tot het gebruik van geo-informatie te verlagen door onderzoekers in de alfawetenschappen op de hoogte te brengen van beschikbare geoinformatie en hen praktische handvatten te bieden voor het gebruik ervan. Wat was waar WatWasWaar geeft historische informatie over elke plek in Nederland via historische kaarten en foto s. Het geeft snel en overzichtelijk toegang tot een groot aantal Nederlandse erfgoedinstellingen.

10 Bijlage 2 Opzet werkcollege Wybren Verstegen De opzet is (zie de lezing gehouden voor het LIBER-congres) studenten aan de hand van de NSW kaarten, aangelegde data-bases, archiefmateriaal en gepubliceerde wandelgidsen een globale reconstructie te laten maken van een aantal geselecteerde landgoederen die onder de NSW vielen. De uitwerking van deze opdracht zou eventueel gebruikt kunnen worden als basis voor verder onderzoek naar het desbetreffende landgoed. Uitgangssituatie is een 10-tal landgoedkaarten, waarvan binnen twee college-uren in een computerzaal van de Letterenfaculteit een dergelijke globale reconstructie gemaakt kan worden. Hiervoor is nodig: 1) een tiental scans van minstens tien NSW landgoederen op 10 verschillende kaarten. 2) een computerzaal 3) Het programma waar Nancy Omtzigt mee werkt waarbij de omtrekken van de landgoederen getrokken kunnen worden of al getrokken zijn. De omtrek van de landgoederen moet geprojecteerd kunnen worden op andere kaarten die dus ook beschikbaar moeten zijn. E.e.a. moet dan bij de computers op de studiezalen van de Letterenfaculteit geïnstalleerd worden 4) De databases met de gegevens over de 10 geselecteerde landgoederen (accesbestanden, is beschikbaar) 5) Een nauwkeurige instructie over de te volgen stappen 6) pdf bestanden met de tekst van de aanvragen de landgoederen onder de NSW te brengen (te maken in het nationaal archief door WV))

11 Inleiding W. Verstegen over het doel van de pilot, uitleg over de NSW en eventuele nadere toelichting op de opdracht. Tijdsduur: 10 max. 15 minuten Stap 1) computer starten, programma opzoeken, databases openen etc. (dit moet natuurlijk tot in detail worden uitgewerkt). Stap 2) openen van één van de kaarten en selectie van een landgoed. Bekijken van de omvang en de vorm van het landgoed. Welke informatie levert dit op? Lege plekken? Lanen? Is het landgoed een aaneengesloten geheel? Zijn er gearceerde gedeelten? Stap 3) openen bijbehorende accesdatabase: wie was de eigenaar van het landgoed? Wanneer kwam het onder de NSW, wat was de oppervlakte, de ligging etc. Stap 4) openen pdf bestanden met nadere gegevens over de aanvrage om het landgoed NSW status te geven. Hoe wordt het landgoed omschreven en wat was de motivatie om het onder de NSW te brengen? (In hoeverre) Werd het opengesteld voor het publiek? Stap 5) raadplegen ANWB wandelgids (eventueel pagina s scannen) en karakteristieken van het landgoed noteren, vergelijken met de aanvrage en de gegevens uit de database. Stroken de gegevens met de aanvrage en de gegevens uit de database? Suggesties voor verklaringen van eventuele verschillen. Stap 6) Raadplegen bestanden van ministerie van Landbouw: valt het landgoed nog steeds onder de NSW en is het toegankelijk? Stap 7) Zoeken naar aanvullende gegevens over het landgoed via internet. Wat is er bekend over het gebouw, de ligging, de toegankelijkheid etc. Stap 8) Schrijven van een korte beschrijving van het landgoed en formuleren van vragen voor verder onderzoek (max. 2x A-4) NB: overwogen kan worden of de NSW kaarten ingezet kunnen worden bij een eventueel nog te ontwikkelen werkcollege over het Beheersinstituut dat na 1945 een aantal jaren het beheer voerde over een tiental landgoederen en kastelen die Duits eigendom waren.

12 Bijlage 3 Tekst Liber lezing Dear collegues, What you see here on this slide is a scan of an unique map. It is a printed map dating from the nineteen-thirties but what makes it unique are those carefully coloured blots, inked by hand, with some additional information: names and numbers. They were made around They indicate the surface of landed estates, protected by tha Natinal Scenery Act of 1928, a law that roughly can be compared to the English National Trust Law of the early 20th century. The Act eased the taxation pressures on estates, and many endangered estates were saved. The law obliged owners to keep their estates intact and open them up to the public if they wanted to reap the full benefits of the law. Until the early 1950s, at a time when the green movement was still in its infancy, some larger and smaller landed estates and privately owned forests became strong pillars of nature conservation in the Netherlands. This map is part of a collection 300 of such maps owned by the library of the Free University. They are a gift of a former civil servant who found them a few decades ago in a trashcontainer outside the department of agriculture and kept them under his bed until one year ago. The Nature Scenery Act has never been the subject on any geographical or historical research, so we virtually don t know anything about the history of theses protected estates, many of whom still exist today. The maps are an excellent point of departure for heritage studies or the study of nature conservation. Before we study this in more depth, I ll show you a few more examples of these maps. They show big estates... [slide ] And small ones [slide ] As you might have noticed, in some cases the estates or parts of the estates are shaded. This probably means they were not open to the public. Sometimes we notice strange coloured lines. These signifie rows of trees that were protected under the law. We also see open spaces, these are probably meadows or cornfields that were of no interest from the point of view of nature conservation. You see that the maps themselves offer al kinds of detailed and useful information, even though we still don t know anything else. Our aim is to make a reconstruction of these estates. What did they look like, how big were they, who owned them, what could you expect to see here? What do they look like today? By linking the data on the maps to sources in the National Archive, to other maps and to contemporary touristguides, also available in het VU Library, students can, to a certain extent, reconstruct these estates. To show you how the VU can link such data, we take one of the maps as an example. [slide ]

13 Its number is 336. We see 5 five estates here. You can easily find the buildings on the internet: [slides] Other pictures estates, not on this map, can be found at the National Archive, this is an example [slide]. In the National Archive we can find two sets of data. The first give you the information About names and numbers, so to speak, the other more qualitaitve data. This is the formalised information. It contains the name of the estate, the owner, were you find the estate and the area in hectares. This is the qualitative information. Every estate has a dossier in the national archives. The forest council made a recommendation in 1929 in which it gives a couple of arguments WHY the estate should be protected. This information can be very extensive, in case of a difference in opinion between the financial department and the forest council (after all, we are talking about taxes!) or very scanty when everybody agreed about the future status of the estate. This is the main information about the estate Zwaluwenburg. The text comes down to the observation that the estate is 423 ha., that most of it, but not all, is worth protecting, will be opened up for the public, consists mainly of forests and counts a few beautiful lanes with rows of trees. Here we see the information in the contemporary tourist guide (the text is from 1946) of the same estate Zwaluwenburg. It refers to the same map (nr. 336). It tells you were the estate is, who ownes it, how big it is, whether the estate is open to the public and on what conditions, where you can buy a ticket, and what the estate looks like. Mainly hardwood, but some pines as well as forest. The acreage here is 250 ha. not 423 as the owners had decided to withdraw a large part of the estate from the Nature Scenery Act in Finally, what does the estate look like today? Is it still protected? Yes it is. A list of all the estates under the law is published every year and can be find on the internet [internetlink naar site]: LIJST+1+DECEMBER+2006-DEFINITIEF.pdf We now project the lines of the estate as it is shown on the historical map on a recent one. The map is geo-referential (??). We see it is still there and consists mainly of forests. The same could be done with historical maps if you want. Anyway: our heritage student has know some basic knowledge about the estate. It is called Zwaluwenburg. Is is much smaller then was intended in the first place. The estate consisited and consists mainly of forests. The builiding is still there, it is still under the protection of the Nature Scenery Act and open to the public. So, we can make a tour if you want to and see for yourself. Thank you for your attention.

SAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead

SAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead 7.1 Exploring Combinations of Ten Look at these cubes. 2. Color some of the cubes to make three parts. Then write a matching sentence. 10 What addition sentence matches the picture? How else could you

Nadere informatie

MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate

MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate Van Non-Corporate naar Corporate In MyDHL+ is het mogelijk om meerdere gebruikers aan uw set-up toe te voegen. Wanneer er bijvoorbeeld meerdere collega s van dezelfde

Nadere informatie

ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM

ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM Read Online and Download Ebook ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM DOWNLOAD EBOOK : ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK STAFLEU

Nadere informatie

Group work to study a new subject.

Group work to study a new subject. CONTEXT SUBJECT AGE LEVEL AND COUNTRY FEATURE OF GROUP STUDENTS NUMBER MATERIALS AND TOOLS KIND OF GAME DURATION Order of operations 12 13 years 1 ste year of secundary school (technical class) Belgium

Nadere informatie

Het beheren van mijn Tungsten Network Portal account NL 1 Manage my Tungsten Network Portal account EN 14

Het beheren van mijn Tungsten Network Portal account NL 1 Manage my Tungsten Network Portal account EN 14 QUICK GUIDE C Het beheren van mijn Tungsten Network Portal account NL 1 Manage my Tungsten Network Portal account EN 14 Version 0.9 (June 2014) Per May 2014 OB10 has changed its name to Tungsten Network

Nadere informatie

Luister alsjeblieft naar een opname als je de vragen beantwoordt of speel de stukken zelf!

Luister alsjeblieft naar een opname als je de vragen beantwoordt of speel de stukken zelf! Martijn Hooning COLLEGE ANALYSE OPDRACHT 1 9 september 2009 Hierbij een paar vragen over twee stukken die we deze week en vorige week hebben besproken: Mondnacht van Schumann, en het eerste deel van het

Nadere informatie

Projecten Educatieve Middelen Pool 2007-2008 Project Ontwikkeling Digitale Dienstverlening UB VU

Projecten Educatieve Middelen Pool 2007-2008 Project Ontwikkeling Digitale Dienstverlening UB VU Projecten Educatieve Middelen Pool 2007-2008 Project Ontwikkeling Digitale Dienstverlening UB VU Opdrachtgever: Mw. Drs. José Frijns Directeur UBVU Projectleider: Mw. Drs. A.A. de Maesschalck Informatiespecialist

Nadere informatie

RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM

RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM Read Online and Download Ebook RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM DOWNLOAD EBOOK : RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN STAFLEU

Nadere informatie

Understanding and being understood begins with speaking Dutch

Understanding and being understood begins with speaking Dutch Understanding and being understood begins with speaking Dutch Begrijpen en begrepen worden begint met het spreken van de Nederlandse taal The Dutch language links us all Wat leest u in deze folder? 1.

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme 2015-2016 Amsterdam Masterclass 16 June 2016

Ius Commune Training Programme 2015-2016 Amsterdam Masterclass 16 June 2016 www.iuscommune.eu Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to attend the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers, which will take place on Thursday 16 June 2016. During this

Nadere informatie

Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education

Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education Inger Anneberg, anthropologist, post doc, Aarhus University, Department of Animal Science Jesper Lassen, sociologist, professor, University

Nadere informatie

Archief Voor Kerkelijke Geschiedenis, Inzonderheid Van Nederland, Volume 8... (Romanian Edition)

Archief Voor Kerkelijke Geschiedenis, Inzonderheid Van Nederland, Volume 8... (Romanian Edition) Archief Voor Kerkelijke Geschiedenis, Inzonderheid Van Nederland, Volume 8... (Romanian Edition) Click here if your download doesn"t start automatically Archief Voor Kerkelijke Geschiedenis, Inzonderheid

Nadere informatie

BISL EEN FRAMEWORK VOOR BUSINESS INFORMATIEMANAGEMENT (DUTCH LANGUAGE) (GERMAN EDITION) (DUTCH EDITION) BY REMKO VAN DER POLS, RALPH DONA

BISL EEN FRAMEWORK VOOR BUSINESS INFORMATIEMANAGEMENT (DUTCH LANGUAGE) (GERMAN EDITION) (DUTCH EDITION) BY REMKO VAN DER POLS, RALPH DONA Read Online and Download Ebook BISL EEN FRAMEWORK VOOR BUSINESS INFORMATIEMANAGEMENT (DUTCH LANGUAGE) (GERMAN EDITION) (DUTCH EDITION) BY REMKO VAN DER POLS, RALPH DONA DOWNLOAD EBOOK : BISL EEN FRAMEWORK

Nadere informatie

voltooid tegenwoordige tijd

voltooid tegenwoordige tijd SirPalsrok @meestergijs It has taken me a while to make this grammar explanation. My life has been quite busy and for that reason I had little time. My week was full of highs and lows. This past weekend

Nadere informatie

The first line of the input contains an integer $t \in \mathbb{n}$. This is followed by $t$ lines of text. This text consists of:

The first line of the input contains an integer $t \in \mathbb{n}$. This is followed by $t$ lines of text. This text consists of: Document properties Most word processors show some properties of the text in a document, such as the number of words or the number of letters in that document. Write a program that can determine some of

Nadere informatie

LONDEN MET 21 GEVARIEERDE STADSWANDELINGEN 480 PAGINAS WAARDEVOLE INFORMATIE RUIM 300 FOTOS KAARTEN EN PLATTEGRONDEN

LONDEN MET 21 GEVARIEERDE STADSWANDELINGEN 480 PAGINAS WAARDEVOLE INFORMATIE RUIM 300 FOTOS KAARTEN EN PLATTEGRONDEN LONDEN MET 21 GEVARIEERDE STADSWANDELINGEN 480 PAGINAS WAARDEVOLE INFORMATIE RUIM 300 FOTOS KAARTEN EN PLATTEGRONDEN LM2GS4PWIR3FKEP-58-WWET11-PDF File Size 6,444 KB 117 Pages 27 Aug, 2016 TABLE OF CONTENT

Nadere informatie

Online Resource 1. Title: Implementing the flipped classroom: An exploration of study behaviour and student performance

Online Resource 1. Title: Implementing the flipped classroom: An exploration of study behaviour and student performance Online Resource 1 Title: Implementing the flipped classroom: An exploration of study behaviour and student performance Journal: Higher Education Authors: Anja J. Boevé, Rob R. Meijer, Roel J. Bosker, Jorien

Nadere informatie

MyDHL+ ProView activeren in MyDHL+

MyDHL+ ProView activeren in MyDHL+ MyDHL+ ProView activeren in MyDHL+ ProView activeren in MyDHL+ In MyDHL+ is het mogelijk om van uw zendingen, die op uw accountnummer zijn aangemaakt, de status te zien. Daarnaast is het ook mogelijk om

Nadere informatie

Uw mening telt! Onderwerp: aankondiging vragenlijst wel of niet afsluiten groene hoven. Beste bewoner(s),

Uw mening telt! Onderwerp: aankondiging vragenlijst wel of niet afsluiten groene hoven. Beste bewoner(s), Uw mening telt! Is het afsluiten van de groene hoven een goed idee? Wij horen het graag van u. Vanaf maandag 11 juni komen enquêteurs bij u langs om u daarover een aantal vragen te stellen. Onderwerp:

Nadere informatie

Borstkanker: Stichting tegen Kanker (Dutch Edition)

Borstkanker: Stichting tegen Kanker (Dutch Edition) Borstkanker: Stichting tegen Kanker (Dutch Edition) Stichting tegen Kanker Click here if your download doesn"t start automatically Borstkanker: Stichting tegen Kanker (Dutch Edition) Stichting tegen Kanker

Nadere informatie

een kopie van je paspoort, een kopie van je diploma voortgezet onderwijs (hoogst genoten opleiding), twee pasfoto s, naam op de achterkant

een kopie van je paspoort, een kopie van je diploma voortgezet onderwijs (hoogst genoten opleiding), twee pasfoto s, naam op de achterkant Vragenlijst in te vullen en op te sturen voor de meeloopochtend, KABK afdeling fotografie Questionnaire to be filled in and send in before the introduction morning, KABK department of Photography Stuur

Nadere informatie

Puzzle. Fais ft. Afrojack Niveau 3a Song 6 Lesson A Worksheet. a Lees de omschrijvingen. Zet de Engelse woorden in de puzzel.

Puzzle. Fais ft. Afrojack Niveau 3a Song 6 Lesson A Worksheet. a Lees de omschrijvingen. Zet de Engelse woorden in de puzzel. Puzzle a Lees de omschrijvingen. Zet de Engelse woorden in de puzzel. een beloning voor de winnaar iemand die piano speelt een uitvoering 4 wat je wil gaan doen; voornemens 5 niet dezelfde 6 deze heb je

Nadere informatie

Travel Survey Questionnaires

Travel Survey Questionnaires Travel Survey Questionnaires Prot of Rotterdam and TU Delft, 16 June, 2009 Introduction To improve the accessibility to the Rotterdam Port and the efficiency of the public transport systems at the Rotterdam

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 15 June 2018

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 15 June 2018 www.iuscommune.eu Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to participate in the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers, which will take place on Friday, 15 June 2018. This

Nadere informatie

Davide's Crown Caps Forum

Davide's Crown Caps Forum pagina 1 van 6 Davide's Crown Caps Forum A Forum for Crown Cap Collectors Zoeken Uitgebreid zoeken Zoeken Forumindex Crown Caps Unknown Caps Lettergrootte veranderen vriend Afdrukweergave Gebruikerspaneel

Nadere informatie

Buy Me FILE 5 BUY ME BK 2

Buy Me FILE 5 BUY ME BK 2 Buy Me FILE BUY ME BK Can you resist all those incredible products that all seem to be screaming: Buy Me! Every day we see them on TV during the commercial break: the best products in the world. How would

Nadere informatie

FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE. Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010

FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE. Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010 FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010 Voeg aan het antwoord van een opgave altijd het bewijs, de berekening of de argumentatie toe. Als je een onderdeel

Nadere informatie

Media en creativiteit. Winter jaar vier Werkcollege 7

Media en creativiteit. Winter jaar vier Werkcollege 7 Media en creativiteit Winter jaar vier Werkcollege 7 Kwartaaloverzicht winter Les 1 Les 2 Les 3 Les 4 Les 5 Les 6 Les 7 Les 8 Opbouw scriptie Keuze onderwerp Onderzoeksvraag en deelvragen Bespreken onderzoeksvragen

Nadere informatie

Geslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive. Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive

Geslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive. Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive 1 Geslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive Femke Boom Open Universiteit Naam student: Femke Boom Studentnummer: 850762029 Cursusnaam: Empirisch afstudeeronderzoek:

Nadere informatie

/ /

/   / Cookie statement / www.temagroningen.nl / board@temagroningen.nl / www.temagroningen.nl / board@temagroningen.nl Dutch hospitality is a cookie with your coffee or tea. Digital hospitality is a cookie for

Nadere informatie

THE LANGUAGE SURVIVAL GUIDE

THE LANGUAGE SURVIVAL GUIDE DUTCH THE LANGUAGE SURVIVAL GUIDE 4 0 0 W O R D S T O G E T S T A R T E D I N A N Y L A N G U A G E BY THE FOREIGN LANGUAGE COLLECTIVE Verbs Werkwoorden To be zijn I ik ben You jij bent He/She/It hij/zij/het

Nadere informatie

Firewall van de Speedtouch 789wl volledig uitschakelen?

Firewall van de Speedtouch 789wl volledig uitschakelen? Firewall van de Speedtouch 789wl volledig uitschakelen? De firewall van de Speedtouch 789 (wl) kan niet volledig uitgeschakeld worden via de Web interface: De firewall blijft namelijk op stateful staan

Nadere informatie

(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren

(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (3) Ons gezelschap helpt gemeenschappen te vormen en te binden (4) De producties

Nadere informatie

B1 Woordkennis: Spelling

B1 Woordkennis: Spelling B1 Woordkennis: Spelling Bestuderen Inleiding Op B1 niveau gaan we wat meer aandacht schenken aan spelling. Je mag niet meer zoveel fouten maken als op A1 en A2 niveau. We bespreken een aantal belangrijke

Nadere informatie

Main language Dit is de basiswoordenschat. Deze woorden moeten de leerlingen zowel passief als actief kennen.

Main language Dit is de basiswoordenschat. Deze woorden moeten de leerlingen zowel passief als actief kennen. Lesbrief Les 2.1: My family Main language Dit is de basiswoordenschat. Deze woorden moeten de leerlingen zowel passief als actief kennen. Nouns: brother, sister, cousin, mother, father, aunt, uncle, grandmother,

Nadere informatie

Academisch schrijven Inleiding

Academisch schrijven Inleiding - In this essay/paper/thesis I shall examine/investigate/evaluate/analyze Algemene inleiding van het werkstuk In this essay/paper/thesis I shall examine/investigate/evaluate/analyze To answer this question,

Nadere informatie

Ontpopping. ORGACOM Thuis in het Museum

Ontpopping. ORGACOM Thuis in het Museum Ontpopping Veel deelnemende bezoekers zijn dit jaar nog maar één keer in het Van Abbemuseum geweest. De vragenlijst van deze mensen hangt Orgacom in een honingraatpatroon. Bezoekers die vaker komen worden

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 22 June 2017

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 22 June 2017 www.iuscommune.eu INVITATION Ius Commune Masterclass 22 June 2017 Amsterdam Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to participate in the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers,

Nadere informatie

NMOZTMKUDLVDKECVLKBVESBKHWIDKPDF-WWUS Page File Size 9,952 KB 29 May, 2016

NMOZTMKUDLVDKECVLKBVESBKHWIDKPDF-WWUS Page File Size 9,952 KB 29 May, 2016 NAVIJVEN MINILAMPJES OM ZELF TE MAKEN KERSTFIGUREN UIT DE LAPPENMAND VOOR DE KINDERSSALOON EN COWBOYS VAN LOLLYSTOKJES KAMERBREED BOEKENREK VOOR EEN SMAL BUDGETGEBAKKEN KOEKFIGUURTJES HANGEN WE IN DE KERSTBOOM

Nadere informatie

Active or passive. Patricia Termeer. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/66055

Active or passive. Patricia Termeer. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/66055 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Patricia Termeer 16 september 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/66055 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.

Nadere informatie

Grammatica uitleg voor de toets van Hoofdstuk 1

Grammatica uitleg voor de toets van Hoofdstuk 1 Grammatica uitleg voor de toets van Hoofdstuk 1 Vraagzinnen: Je kunt in het Engels vraagzinnen maken door vaak het werkwoord vooraan de zin te zetten. Bijv. She is nice. Bijv. I am late. Bijv. They are

Nadere informatie

Add the standing fingers to get the tens and multiply the closed fingers to get the units.

Add the standing fingers to get the tens and multiply the closed fingers to get the units. Digit work Here's a useful system of finger reckoning from the Middle Ages. To multiply $6 \times 9$, hold up one finger to represent the difference between the five fingers on that hand and the first

Nadere informatie

20 twenty. test. This is a list of things that you can find in a house. Circle the things that you can find in the tree house in the text.

20 twenty. test. This is a list of things that you can find in a house. Circle the things that you can find in the tree house in the text. 9006625806_boek.indd 1 31/08/16 15:26 1 6 test This is a list of things that you can find in a house. Circle the things that you can find in the tree house in the text. living room kitchen bedroom toilet

Nadere informatie

Global TV Canada s Pulse 2011

Global TV Canada s Pulse 2011 Global TV Canada s Pulse 2011 Winnipeg Nobody s Unpredictable Methodology These are the findings of an Ipsos Reid poll conducted between August 26 to September 1, 2011 on behalf of Global Television. For

Nadere informatie

Karen J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon

Karen J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon Zelfwaardering en Angst bij Kinderen: Zijn Globale en Contingente Zelfwaardering Aanvullende Voorspellers van Angst bovenop Extraversie, Neuroticisme en Gedragsinhibitie? Self-Esteem and Fear or Anxiety

Nadere informatie

University of Groningen. Stormy clouds in seventh heaven Meijer, Judith Linda

University of Groningen. Stormy clouds in seventh heaven Meijer, Judith Linda University of Groningen Stormy clouds in seventh heaven Meijer, Judith Linda IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check

Nadere informatie

Read this story in English. My personal story

Read this story in English. My personal story My personal story Netherlands 32 Female Primary Topic: SOCIETAL CONTEXT Topics: CHILDHOOD / FAMILY LIFE / RELATIONSHIPS IDENTITY Year: 1990 2010 marriage/co-habitation name/naming court/justice/legal rights

Nadere informatie

Comics FILE 4 COMICS BK 2

Comics FILE 4 COMICS BK 2 Comics FILE 4 COMICS BK 2 The funny characters in comic books or animation films can put smiles on people s faces all over the world. Wouldn t it be great to create your own funny character that will give

Nadere informatie

Settings for the C100BRS4 MAC Address Spoofing with cable Internet.

Settings for the C100BRS4 MAC Address Spoofing with cable Internet. Settings for the C100BRS4 MAC Address Spoofing with cable Internet. General: Please use the latest firmware for the router. The firmware is available on http://www.conceptronic.net! Use Firmware version

Nadere informatie

2010 Integrated reporting

2010 Integrated reporting 2010 Integrated reporting Source: Discussion Paper, IIRC, September 2011 1 20/80 2 Source: The International framework, IIRC, December 2013 3 Integrated reporting in eight questions Organizational

Nadere informatie

Impact en disseminatie. Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven

Impact en disseminatie. Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven Impact en disseminatie Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven Wie is wie? Voorstel rondje Wat hoop je te leren? Heb je iets te delen? Wat zegt de Programma Gids? WHAT DO IMPACT AND SUSTAINABILITY MEAN? Impact

Nadere informatie

Vergaderen in het Engels

Vergaderen in het Engels Vergaderen in het Engels In dit artikel beschrijven we verschillende situaties die zich kunnen voordoen tijdens een business meeting. Na het doorlopen van deze zinnen zal je genoeg kennis hebben om je

Nadere informatie

1. In welk deel van de wereld ligt Nederland? 2. Wat betekent Nederland?

1. In welk deel van de wereld ligt Nederland? 2. Wat betekent Nederland? First part of the Inburgering examination - the KNS-test Of course, the questions in this exam you will hear in Dutch and you have to answer in Dutch. Solutions and English version on last page 1. In welk

Nadere informatie

WEGWIJZER VOOR METHODEN BIJ PROJECTMANAGEMENT (PROJECT MANAGEMENT) (DUTCH EDITION) BY EDWIN BAARDMAN, GERARD BAKKER, JAN VAN BEIJNHEM, FR

WEGWIJZER VOOR METHODEN BIJ PROJECTMANAGEMENT (PROJECT MANAGEMENT) (DUTCH EDITION) BY EDWIN BAARDMAN, GERARD BAKKER, JAN VAN BEIJNHEM, FR Read Online and Download Ebook WEGWIJZER VOOR METHODEN BIJ PROJECTMANAGEMENT (PROJECT MANAGEMENT) (DUTCH EDITION) BY EDWIN BAARDMAN, GERARD BAKKER, JAN VAN BEIJNHEM, FR DOWNLOAD EBOOK : WEGWIJZER VOOR

Nadere informatie

It s all about the money Group work

It s all about the money Group work It s all about the money Group work Tijdsduur: 45 minuten Kernwoorden: money (geld) coin (munt), banknote (bankbiljet), currency (munteenheid) Herhalings-/uitbreidingswoorden: debate (debat), proposal

Nadere informatie

Het Asterix project: methodologie van onderzoek bij zeldzame ziekten. Charlotte Gaasterland, Hanneke van der Lee PGO support meeting, 20 maart 2017

Het Asterix project: methodologie van onderzoek bij zeldzame ziekten. Charlotte Gaasterland, Hanneke van der Lee PGO support meeting, 20 maart 2017 Het Asterix project: methodologie van onderzoek bij zeldzame ziekten Charlotte Gaasterland, Hanneke van der Lee PGO support meeting, 20 maart 2017 Er is veel vraag naar nieuwe medicijnen voor zeldzame

Nadere informatie

COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS

COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS Gezondheidsgedrag als compensatie voor de schadelijke gevolgen van roken COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS Health behaviour as compensation for the harmful effects of smoking

Nadere informatie

General info on using shopping carts with Ingenico epayments

General info on using shopping carts with Ingenico epayments Inhoudsopgave 1. Disclaimer 2. What is a PSPID? 3. What is an API user? How is it different from other users? 4. What is an operation code? And should I choose "Authorisation" or "Sale"? 5. What is an

Nadere informatie

Workflow en screenshots Status4Sure

Workflow en screenshots Status4Sure Workflow en screenshots Status4Sure Inleiding Het Status4Sure systeem is een ICT oplossing waarmee de transportopdrachten papierloos door het gehele proces gaan. De status kan gevolgd worden door de logistieke

Nadere informatie

Teksten van de liederen die gospelkoor Inspiration tijdens deze Openluchtdienst zingt.

Teksten van de liederen die gospelkoor Inspiration tijdens deze Openluchtdienst zingt. Don t you worry There s an eternity behind us And many days are yet to come, This world will turn around without us Yes all the work will still be done. Look at ever thing God has made See the birds above

Nadere informatie

Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten.

Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten. Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten. The Effect of Difference in Peer and Parent Social Influences on Adolescent Alcohol Use. Nadine

Nadere informatie

Buy Me! FILE 5 BUY ME KGT 2

Buy Me! FILE 5 BUY ME KGT 2 Buy Me! FILE 5 BUY ME KGT 2 Every day we see them during the commercial break: the best products in the world. Whether they are a pair of sneakers, new mascara or the latest smartphone, they all seem to

Nadere informatie

Nieuwsbrief NRGD. Editie 11 Newsletter NRGD. Edition 11. pagina 1 van 5. http://nieuwsbrieven.nrgd.nl/newsletter/email/47

Nieuwsbrief NRGD. Editie 11 Newsletter NRGD. Edition 11. pagina 1 van 5. http://nieuwsbrieven.nrgd.nl/newsletter/email/47 pagina 1 van 5 Kunt u deze nieuwsbrief niet goed lezen? Bekijk dan de online versie Nieuwsbrief NRGD Editie 11 Newsletter NRGD Edition 11 17 MAART 2010 Het register is nu opengesteld! Het Nederlands Register

Nadere informatie

8+ 60 MIN Alleen te spelen in combinatie met het RIFUGIO basisspel. Only to be played in combination with the RIFUGIO basicgame.

8+ 60 MIN Alleen te spelen in combinatie met het RIFUGIO basisspel. Only to be played in combination with the RIFUGIO basicgame. 8+ 60 MIN. 2-5 Alleen te spelen in combinatie met het RIFUGIO basisspel. Only to be played in combination with the RIFUGIO basicgame. HELICOPTER SPEL VOORBEREIDING: Doe alles precies hetzelfde als bij

Nadere informatie

De grondbeginselen der Nederlandsche spelling / Regeling der spelling voor het woordenboek der Nederlandsche taal (Dutch Edition)

De grondbeginselen der Nederlandsche spelling / Regeling der spelling voor het woordenboek der Nederlandsche taal (Dutch Edition) De grondbeginselen der Nederlandsche spelling / Regeling der spelling voor het woordenboek der Nederlandsche taal (Dutch Edition) L. A. te Winkel Click here if your download doesn"t start automatically

Nadere informatie

ETS 4.1 Beveiliging & ETS app concept

ETS 4.1 Beveiliging & ETS app concept ETS 4.1 Beveiliging & ETS app concept 7 juni 2012 KNX Professionals bijeenkomst Nieuwegein Annemieke van Dorland KNX trainingscentrum ABB Ede (in collaboration with KNX Association) 12/06/12 Folie 1 ETS

Nadere informatie

PRIVACYVERKLARING KLANT- EN LEVERANCIERSADMINISTRATIE

PRIVACYVERKLARING KLANT- EN LEVERANCIERSADMINISTRATIE For the privacy statement in English, please scroll down to page 4. PRIVACYVERKLARING KLANT- EN LEVERANCIERSADMINISTRATIE Verzamelen en gebruiken van persoonsgegevens van klanten, leveranciers en andere

Nadere informatie

Bijlage 2: Informatie met betrekking tot goede praktijkvoorbeelden in Londen, het Verenigd Koninkrijk en Queensland

Bijlage 2: Informatie met betrekking tot goede praktijkvoorbeelden in Londen, het Verenigd Koninkrijk en Queensland Bijlage 2: Informatie met betrekking tot goede praktijkvoorbeelden in Londen, het Verenigd Koninkrijk en Queensland 1. Londen In Londen kunnen gebruikers van een scootmobiel contact opnemen met een dienst

Nadere informatie

Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze. in Relatie tot Depressie

Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze. in Relatie tot Depressie 1 Keuzetwijfels in de Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze in Relatie tot Depressie Open Universiteit Nederland Masterscriptie (S58337) Naam: Ilse Meijer Datum: juli 2011

Nadere informatie

Memo Academic Skills; the basis for better writers

Memo Academic Skills; the basis for better writers Memo Academic Skills; the basis for better writers With the rise of broader bachelor degrees and the University College, Dutch universities are paying more attention to essays and other written assignments.

Nadere informatie

150 ECG-problemen (Dutch Edition)

150 ECG-problemen (Dutch Edition) 150 ECG-problemen (Dutch Edition) John R. Hampton, Piet Machielse Click here if your download doesn"t start automatically 150 ECG-problemen (Dutch Edition) John R. Hampton, Piet Machielse 150 ECG-problemen

Nadere informatie

Engels op Niveau A2 Workshops Woordkennis 1

Engels op Niveau A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Woordkennis 1 Bestuderen Hoe leer je 2000 woorden? Als je een nieuwe taal wilt spreken en schrijven, heb je vooral veel nieuwe woorden nodig. Je

Nadere informatie

Persoonlijke informatie / Personal information

Persoonlijke informatie / Personal information LOB-cv Answers Persoonlijke informatie / Personal information Naam / Name Place of residence Woonplaats Country of residence School / School Nationaliteit / Nationality Geboortedatum / Date-of-birth Place-of-birth

Nadere informatie

UvA-DARE (Digital Academic Repository) Health targets: navigating in health policy. van Herten, L.M. Link to publication

UvA-DARE (Digital Academic Repository) Health targets: navigating in health policy. van Herten, L.M. Link to publication UvA-DARE (Digital Academic Repository) Health targets: navigating in health policy van Herten, L.M. Link to publication Citation for published version (APA): van Herten, L. M. (2001). Health targets: navigating

Nadere informatie

Supplement. Treatment Letter

Supplement. Treatment Letter Supplement Appendix A: Original Experimental Materials in Dutch Van: Project De Open Gemeente *[requester name] Bijlhouwerstraat 6 3511 ZC Utrecht Onderwerp: Wob-Verzoek Utrecht, 25 september 2017 Geachte

Nadere informatie

Stars FILE 7 STARS BK 2

Stars FILE 7 STARS BK 2 Stars FILE 7 STARS BK 2 Of course you have seen X-Factor, The Voice or Got Talent on TV or via the Internet. What is your favourite act? Do you like the dancing performances or would you rather listen

Nadere informatie

2019 SUNEXCHANGE USER GUIDE LAST UPDATED

2019 SUNEXCHANGE USER GUIDE LAST UPDATED 2019 SUNEXCHANGE USER GUIDE LAST UPDATED 0 - -19 1 WELCOME TO SUNEX DISTRIBUTOR PORTAL This user manual will cover all the screens and functions of our site. MAIN SCREEN: Welcome message. 2 LOGIN SCREEN:

Nadere informatie

Business Opening. Very formal, recipient has a special title that must be used in place of their name

Business Opening. Very formal, recipient has a special title that must be used in place of their name - Opening Geachte heer President Geachte heer President Very formal, recipient has a special title that must be used in place of their name Geachte heer Formal, male recipient, name unknown Geachte mevrouw

Nadere informatie

KPMG PROVADA University 5 juni 2018

KPMG PROVADA University 5 juni 2018 IFRS 16 voor de vastgoedsector Ben u er klaar voor? KPMG PROVADA University 5 juni 2018 The concept of IFRS 16 2 IFRS 16 Impact on a lessee s financial statements Balance Sheet IAS 17 (Current Standard)

Nadere informatie

You probably know animals can have best friends too. But what do you think about these special friendships?

You probably know animals can have best friends too. But what do you think about these special friendships? 1 Animal friends read Lees de tekst. Waar gaat deze tekst over? Animal friends You probably know animals can have best friends too. But what do you think about these special friendships? Look at this mouse

Nadere informatie

Speaking and Language Learning. 3rd February 2016

Speaking and Language Learning. 3rd February 2016 Speaking and Language Learning 3rd February 2016 Speaking: Yes!! Popular Communica7on Ques7on: Why do we not train speaking more o?en? Not important? Too difficult! Let s discuss both reac7ons.. a. Importance

Nadere informatie

Example. Dutch language lesson. Dutch & German Language Education Pieter Wielick

Example. Dutch language lesson. Dutch & German Language Education Pieter Wielick Example Dutch language lesson Demonstrative Adjectives Close: dit and deze `dit' agrees with `het' and is used to indicate objects that are close, like `this' in English. `deze' agrees with `de' and is

Nadere informatie

Building the next economy met Blockchain en real estate. Lelystad Airport, 2 november 2017 BT Event

Building the next economy met Blockchain en real estate. Lelystad Airport, 2 november 2017 BT Event Building the next economy met Blockchain en real estate Lelystad Airport, 2 november 2017 Blockchain en real estate Programma Wat is blockchain en waarvoor wordt het gebruikt? BlockchaininRealEstate Blockchain

Nadere informatie

News: Tours this season!

News: Tours this season! 1 Do you remember? Lees de zinnen en vul de juiste woorden in. Kies uit: like listen presenter too loud great show number next crowd singer. Let op: je houdt twee woorden over. Welcome back to the best

Nadere informatie

ZO GAAT DAT IN RUSLAND PDF

ZO GAAT DAT IN RUSLAND PDF ZO GAAT DAT IN RUSLAND PDF ==> Download: ZO GAAT DAT IN RUSLAND PDF ZO GAAT DAT IN RUSLAND PDF - Are you searching for Zo Gaat Dat In Rusland Books? Now, you will be happy that at this time Zo Gaat Dat

Nadere informatie

Cambridge International Examinations Cambridge International General Certificate of Secondary Education

Cambridge International Examinations Cambridge International General Certificate of Secondary Education Cambridge International Examinations Cambridge International General Certificate of Secondary Education *5131550995* FIRST LANGUAGE DUTCH 0503/02 Paper 2 Writing May/June 2016 2 hours Candidates answer

Nadere informatie

Cambridge International Examinations Cambridge International General Certificate of Secondary Education

Cambridge International Examinations Cambridge International General Certificate of Secondary Education Cambridge International Examinations Cambridge International General Certificate of Secondary Education *7715461843* FIRST LANGUAGE DUTCH 0503/02 Paper 2 Writing May/June 2017 2 hours Candidates answer

Nadere informatie

De Baseline Informatiebeveiliging En Kleine Gemeenten

De Baseline Informatiebeveiliging En Kleine Gemeenten We have made it easy for you to find a PDF Ebooks without any digging. And by having access to our ebooks online or by storing it on your computer, you have convenient answers with de baseline informatiebeveiliging

Nadere informatie

My Inspiration I got my inspiration from a lamp that I already had made 2 years ago. The lamp is the you can see on the right.

My Inspiration I got my inspiration from a lamp that I already had made 2 years ago. The lamp is the you can see on the right. Mijn Inspiratie Ik kreeg het idee om een variant te maken van een lamp die ik al eerder had gemaakt. Bij de lamp die in de onderstaande foto s is afgebeeld kun je het licht dimmen door de lamellen open

Nadere informatie

Dutch survival kit. Vragen hoe het gaat en reactie Asking how it s going and reaction. Met elkaar kennismaken Getting to know each other

Dutch survival kit. Vragen hoe het gaat en reactie Asking how it s going and reaction. Met elkaar kennismaken Getting to know each other Dutch survival kit This Dutch survival kit contains phrases that can be helpful when living and working in the Netherlands. There is an overview of useful sentences and phrases in Dutch with an English

Nadere informatie

TAAL ACTIEF GROEP 8 SPELLING 2 PDF

TAAL ACTIEF GROEP 8 SPELLING 2 PDF TAAL ACTIEF GROEP 8 SPELLING 2 PDF ==> Download: TAAL ACTIEF GROEP 8 SPELLING 2 PDF TAAL ACTIEF GROEP 8 SPELLING 2 PDF - Are you searching for Taal Actief Groep 8 Spelling 2 Books? Now, you will be happy

Nadere informatie

Wij beloven je te motiveren en verbinden met andere studenten op de fiets, om zo leuk en veilig te fietsen. Benoit Dubois

Wij beloven je te motiveren en verbinden met andere studenten op de fiets, om zo leuk en veilig te fietsen. Benoit Dubois Wij beloven je te motiveren en verbinden met andere studenten op de fiets, om zo leuk en veilig te fietsen. Benoit Dubois Wat mij gelijk opviel is dat iedereen hier fietst. Ik vind het jammer dat iedereen

Nadere informatie

HANDBOEK HARTFALEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM

HANDBOEK HARTFALEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM HANDBOEK HARTFALEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM READ ONLINE AND DOWNLOAD EBOOK : HANDBOEK HARTFALEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN Click button to download this ebook READ ONLINE AND DOWNLOAD

Nadere informatie

Programmaoverzicht Bachelor Open dag

Programmaoverzicht Bachelor Open dag Programmaoverzicht Bachelor Open dag 11 2017 Ronde en tijd Openingsronde 09.00-09.30 uur Sessies en activiteiten Waarom Tilburg University? Informatiesessie met de rector magnificus en een student van

Nadere informatie

L.Net s88sd16-n aansluitingen en programmering.

L.Net s88sd16-n aansluitingen en programmering. De L.Net s88sd16-n wordt via één van de L.Net aansluitingen aangesloten op de LocoNet aansluiting van de centrale, bij een Intellibox of Twin-Center is dat de LocoNet-T aansluiting. L.Net s88sd16-n aansluitingen

Nadere informatie

MyDHL+ Uw accountnummer(s) delen

MyDHL+ Uw accountnummer(s) delen MyDHL+ Uw accountnummer(s) delen met anderen Uw accountnummer(s) delen met anderen in MyDHL+ In MyDHL+ is het mogelijk om uw accountnummer(s) te delen met anderen om op uw accountnummer een zending te

Nadere informatie

LinkedIn Profiles and personality

LinkedIn Profiles and personality LinkedInprofielen en Persoonlijkheid LinkedIn Profiles and personality Lonneke Akkerman Open Universiteit Naam student: Lonneke Akkerman Studentnummer: 850455126 Cursusnaam en code: S57337 Empirisch afstudeeronderzoek:

Nadere informatie

z x 1 x 2 x 3 x 4 s 1 s 2 s 3 rij rij rij rij

z x 1 x 2 x 3 x 4 s 1 s 2 s 3 rij rij rij rij ENGLISH VERSION SEE PAGE 3 Tentamen Lineaire Optimalisering, 0 januari 0, tijdsduur 3 uur. Het gebruik van een eenvoudige rekenmachine is toegestaan. Geef bij elk antwoord een duidelijke toelichting. Als

Nadere informatie

!!!! Wild!Peacock!Omslagdoek!! Vertaling!door!Eerlijke!Wol.!! Het!garen!voor!dit!patroon!is!te!verkrijgen!op! Benodigdheden:!!

!!!! Wild!Peacock!Omslagdoek!! Vertaling!door!Eerlijke!Wol.!! Het!garen!voor!dit!patroon!is!te!verkrijgen!op!  Benodigdheden:!! WildPeacockOmslagdoek VertalingdoorEerlijkeWol. Hetgarenvoorditpatroonisteverkrijgenopwww.eerlijkewol.nl Benodigdheden: 4strengenWildPeacockRecycledSilkYarn rondbreinaaldnr8(jekuntnatuurlijkookgewonebreinaaldengebruiken,maar

Nadere informatie