Van Gedragsproblemen naar gewenst gedrag

Transcriptie

1 Van Gedragsproblemen naar gewenst gedrag Anton Horeweg Leerkracht, gedragsspecialist (M SEN) Auteur Gedragsproblemen in de klas in het basisonderwijs Gedragsproblemen in de klas in het voortgezet onderwijs Mail:

2 Waarom deze lezing? Sept. 2015: M-Decreet

3 Wat gaan we bekijken? Probleemgedrag Plannen voor: - alle kinderen: groepsvorming, leerkrachtgedrag - sommige kinderen: observatie, korte interventie, leerkracht gedrag - enkele kinderen: observatie, permanente ondersteuning, leerkracht gedrag

4 Probleemgedrag, wat is dat eigenlijk? Ontelbare definities Dat gedrag dat jij als leerkracht op dit moment niet wil zien

5 Probleemgedrag komt door: Karakter van de leerling Opvoeding (die niet deugt) Laag IQ Verkeerde coping strategieën Klasgenoten Maatschappij / regering Collega s, schoolleiding,

6 Stoornis of probleem? Stoornis: in aanleg aanwezig, permanent, niet gebonden aan situatie Probleemgedrag: niet bij geboorte, interactieprobleem, oplosbaar

7 Wat vind jij probleemgedrag? Externaliserend gedrag Uitdagend, explosief, druk, brutaal, agressief Internaliserend gedrag Stil, teruggetrokken, angstig, passief, gesloten

8 1 e niveau: kinderen zonder problemen <5% 15% 80% 3 de niveau: kinderen met ernstige problemen 2 de niveau: kinderen met matige, veelal kortdurende problemen

9 Een plan voor alle leerlingen..

10 Schoolregels* Wij pesten niet Wij gebruiken geen geweld Ik neem geen mes of ander wapen mee Ik speel geen spelletjes om geld Ik neem geen drugs mee. En in je taalgebruik? *Ontleend aan reglement De Sprong Praktijkschool Deurne

11 Voorbeeld gedrags afspraken We werken ongestoord en optimaal We gedragen ons Veilig vriendelijk en Verantwoordelijk Bron: Peter Teitler (2012) lessen in orde.

12 Organisatie van professionals? Of professionele organisatie? De fijne echtgenoot. Het verhaal van mama, de moeilijk opvoedbare zoon en papa die nergens last van had Op school gebeurt vaak precies hetzelfde De perverse triade

13 Eensgezind optreden is een must! Het voorkomt gedragsproblemen Het werkt de-escalerend als zich problemen voordoen* Dus afspreken en weten van elkaar hoe of wat *(Compernolle, 2002)

14 Benut het begin van het schooljaar (Een stukje groepsdynamica) Groepsvorming bestaat uit een aantal fases: Forming Storming Norming Performing Termination

15 Forming Wie zijn die anderen? Wat wordt van mij verwacht? Wat wordt van ons verwacht? Veiligheid bieden Informatie geven Jezelf voorstellen Kennis laten maken

16 Het goede pedagogische klimaat Stel je zelf echt voor Bespreek de regels en leg vast Herhaal regels regelmatig Ik verwacht dat..

17 Storming Opkomen voor jezelf Laten zien wie je bent Je plekje in de groep innemen Hoe lossen we conflicten op?

18 Norming Hoe gaan we met elkaar om Regels Wat kan (niet) Grenzen aangeven Hoe nemen we besluiten

19 Performing Lekker aan het werk Je plekje in de groep houden Samenwerking De groep werkt, maar pas op

20 Termination We kijken terug Regels? Niet nodig t Was toch niet zo leuk Regels handhaven Beroep doen op de groep

21 Beïnvloeden groepsproces forming forming norming storming norming storming Performing en termination

22 Je eigen klassenklimaat Geef een hand bij binnenkomst Geef persoonlijke aandacht Gebruik veel samenwerkingsvormen Breng structuur aan (regels en routines)

23 Groepsverantwoordelijkheid aanleren Betrek de leerlingen Zoek samen naar mogelijke oplossingen

24 Wij! groepsidentiteit

25 Programma s voor Sociaal Emotioneel Leren (SEL) Kanjertraining voor het vo** Vreedzame school in het vo* PAD** SWPBS voor het vo* * Theoretisch goed onderbouwd ** Effectief volgens goede aanwijzingen Zie

26 SEL: Sociaal Emotioneel Leren Besef hebben van jezelf Zelfmanagement Besef van de ander Relaties kunnen hanteren Verantwoordelijke keuzes maken The Missing Piece: A National Teacher Survey on How Social and Emotional Learning Can Empower Children and Transform Schools Bridgeland, J., Bruce, M., & Hariharan, (2013). The Missing Piece: A National Teacher Survey on How Social and Emotional Learning Can Empower Children and Transform Schools. Collaborative for Academic, Social, and Emotional Learning

27 De positieve groep zorgt ervoor dat: Kinderen met plezier naar school gaan Er minder orde problemen zijn Er betere leerresultaten behaald worden Kinderen elkaar corrigeren/helpen Er effectiever onderwijs mogelijk is

28 De leerkracht is een onderschatte factor Je kunt veel doen om probleemgedrag te bestrijden en te voorkomen 4:1 ratio Waarom moet JIJ voorkomen dat kinderen zich misdragen?

29 Ecologische benadering Leerling Situatie Docent

30 Wat deze kinderen moeten maar (vaak) niet kunnen: Opletten, stilzitten, concentreren, precies werken, vriendelijk zijn, niet voor je beurt praten, stil zijn, netjes werken, je niet laten afleiden, goed plannen, alles bij je hebben, op tijd komen, snel switchen van taak, emoties onder controle hebben,.

31 Wat de leerling laat zien in de klas Onverschilligheid Opstandigheid Boosheid Kind dat controle wil Doen waar hij zin in heeft.. Wantrouwen Pijn Angst Paniek Verdriet Controleverlies Schaamte Wat er onder het gedrag zit Minderwaardigheid gevoel

32 Plannen voor sommigen

33 De turflijst Een heel simpel handig hulpmiddel Roepen door de klas

34 De tijdsteekproef Tijdsteekproef-formulier Observator: Categorie Aantal Procenten Naam leerling: Groep: Datum observatie: Ta Kij Sto Lo An Totaal 100% Min Na 20 sec. Na 40 sec. Na 60 sec. Opmerkingen 1 Ta Kij Sto Lo An Ta Kij Sto Lo An Ta Kij Sto Lo An 2 Ta Kij Sto Lo An Ta Kij Sto Lo An Ta Kij Sto Lo An 3 Ta Kij Sto Lo An Ta Kij Sto Lo An Ta Kij Sto Lo An 4 Ta Kij Sto Lo An Ta Kij Sto Lo An Ta Kij Sto Lo An 5 Ta Kij Sto Lo An Ta Kij Sto Lo An Ta Kij Sto Lo An 6 Ta Kij Sto Lo An Ta Kij Sto Lo An Ta Kij Sto Lo An 7 Ta Kij Sto Lo An Ta Kij Sto Lo An Ta Kij Sto Lo An

35 Uitvoeren ABC-analyse Antecedents Behaviour Consequences Buurman Jeroen fluistert naar hem Jeroen praat terug (luid) Terechtwijzing. Bas snapt wiskunde niet. Gooit gum naar buurman Tafelgroepje lacht en stopt met werken Wanneer komt het gedrag NIET voor?

36 Die ene leerling Een individueel plan

37 GFA (Gedrags Functie Analyse) Alleen allerergste probleemgevallen Gegevens via: Leerlingdossier Vraaggesprek docent (of jezelf) Herhaalde observatie (gedragsspecialist/leerlingbegeleider/zorgcoördinator)

38 Gedragsfunctieanalyse maken: Welk concreet gedrag zie je? Wanneer zie je dat? Zijn er situaties waarin het gedrag niet voorkomt?

39 Vervolg gedragsfunctieanalyse Hoe lang en hoe vaak is het gedrag aanwezig? Gevolgen voor klasgenoten, docent, leerling Versterkende en/of uitlokkende factoren Wat heeft de leerling er aan?.

40 Wat heeft die leerling eraan? Vermijden Controle Aandacht Zintuiglijke input

41 Aanpak n.a.v. de analyses De Eerste Wet van de juf* (en ook de meester trouwens) De strafschoptraining** * Uit: In het hoofd van de meester (2007). K. van der Wolff **Uit: Echt wel!(2010) M. Noordzij

42 Liever niet.. Leerling heeft al veel problemen Praat, laat uitleggen Bespreek alternatieven voor het gedrag Oefen!! Steun *Green, R. (2015).De weg kwijt op school Waarom kinderen met gedragsproblemen moeilijk meekomen en hoe we ze kunnen helpen. Amsterdam: Nieuwezijds

43 Bepaal functioneringsniveau* Hoog: met leerling zijn afspraken te maken Midden: Leerling komt afspraken niet na. Gedrag doet zich steeds weer voor Laag: Leerling wil niet praten, heeft geen probleem. Het komt door anderen * Noordzij, M. (2011). Echt wel. De aanpak van gedragsproblemen.

44 Als je toch straft Zorg dat straf voorspelbaar is. Straf meteen /Straf consequent. Lange straf werkt niet beter dan korte. Relatie tot de overtreding. Ervaart jongere de straf als straf?

45 Tot slot: ontplofbare agressieve leerling

46 Daarom! Beperkte(re) zelfspraak Zeer lage frustratiedrempel Niet om kunnen gaan met uitstel Problemen met reguleren emoties Een over actief stress systeem

47 Agressiecurve Bron: Colvin, G. (2004). Managing the Cycle of Acting-Out Behavior in the Classroom.

48 Let op triggers Onduidelijke gedragsverwachtingen Een correctie Lesovergangen en afwijken routines Provocatie klasgenoot Opmerking leerkracht

49 Let op je eigen reactie Sarcastisch reageren/kind voor gek zetten Zelf gaan schreeuwen Kind vastpakken In discussie gaan Op je strepen staan

50 Don ts Lang oogcontact De handen in de heupen plaatsen Je handen of armen opheffen Aanraken Vluchtweg blokkeren Schelle stem

51 Do s Praat kalm en zo zacht mogelijk Beweeg zo weinig mogelijk Laat de uitgang vrij Maak een hoek van 45 graden t.o.v. het kind dus niet face to face Wees begrijpend

52 In het algemeen Heldere gedragsverwachtingen Groepsvorming zeer belangrijk Groepsverantwoordelijkheid Routines aanhouden Veel complimenteren (4:1) Zo min mogelijk aandacht verkeerd gedrag Consequenties verbinden aan verkeerd gedrag

53 VRAGEN?

54 Een lezing voor uw eigen team? Ik kom graag bij u langs voor lezingen over: Moeilijk gedrag ADHD/ODD Autisme Hechtingsproblemen Leerlingen met trauma Executieve functies en gedrag in de klas meesgroep8@hotmail.com

55 Literatuur Essen, I. van (2014). Effectief en affectief lesgeven aan pubers. Houten: Lannoocampus. Horeweg, A.(2014). Gedragsproblemen in de klas in het basisonderwijs. Houten: Lannoocampus. Horeweg, A.(2015). Gedragsproblemen in. Houten: Lannoocampus. Horeweg, A. (2016) Gedragsproblemen in de klas in het vo WERKBOEK. Houten: Lannoocampus. Matthijs, W. (2011) Gedragsstoornissen bij kinderen. Diagnostiek en behandeling voor de professional. Amsterdam: Hogrefe. Mol, P. (2016) Passend onderwijzen in het voortgezet onderwijs. Houten: Lannoocampus. Overveld, K.van. (2016) Groepsplan gedrag in het voortgezet onderwijs. Huizen: Pica. Terpstra, K-J.; Bos-de Vos, M. & Soons, M. De zorgcoördniator van nu. De zoco als spil in de leerlingenzorg.