Voedselallergie en voedselintolerantie

Transcriptie

1 Klinisch Laboratorium Termote Declerck Motestraat 35 B 8850 Ardooie tel. 051/ fax 051/ Datum : Auteur : Els Deylgat Rubriek : Chemie Pagina s : 5 Voedselallergie en voedselintolerantie Voedselallergie en voedselintolerantie zijn 2 verschillende vormen van voedselovergevoeligheid. Voedselallergie is IgE-gemedieerd en kan in het laboratorium opgespoord worden door bepaling van specifieke IgE-antilichamen. Bij voedselallergie wordt een onderscheid gemaakt in primaire allergie en secundaire of kruisallergie. Voor een betrouwbare diagnose van een voedselintolerantie is het eliminatiedieet de traditionele methode. Definitie en classificatie Voedselallergie of voedselintolerantie? Volgens de World Allergy Organisation kan men van een voedselallergie spreken als er een immunologische reactie optreedt. Voedselallergie wordt verder onderscheiden in IgE-gemedieerd en niet IgEgemedieerd. Wanneer er geen immunologische reactie optreedt spreekt men van een voedselintolerantie of pseudo-allergie. Epidemiologie Voedselovergevoeligheid komt voor bij 2.5% van de bevolking. Bij kinderen onder de drie jaar bedraagt de prevalentie 8% en bij kinderen met eczeem stijgt dit tot 30%. Bij pasgeborenen krijgt 2.5% tijdens het eerste levensjaar te maken met overgevoeligheid aan koemelk. In 80% van de gevallen verdwijnt deze overgevoeligheid vóór de leeftijd van 5 jaar. 60% van de melkallergieen is IgEgemedieerd en bij 35% treedt later een andere voedselallergie op. Allergie voor eieren en pindanoten komt voor bij respectievelijk 1.5% en 0.5% van de kinderen. IgE-gemedieerde voedselallergie IgE-gemedieerde voedselallergie kan weer worden onderverdeeld in primaire en secundaire- of kruisallergie. Bij een primaire allergie is er een allergische reactie op slechts één enkele soort allergeen. Wel is het mogelijk om meerdere primaire allergieën tegelijkertijd te hebben. Bij een secundaire allergie of kruisreactie is er eerst een sensibilisatie voor het allergeen dat specifiek is voor het betreffende voedingsmiddel. In de tweede fase wordt echter niet alleen gereageerd op herhaald contact met hetzelfde allergeen, maar ook op allergenen van andere voedingsstoffen of niet-voedingsstoffen die ongeveer dezelfde vorm hebben Anafylaxie is meestal IgE-gemedieerd. Frequentst voorkomende allergenen De 8 meest voorkomende voedselallergenen zijn noten, pinda, koemelk, eiwit, vis, schaal- en schelpdieren, tarwe en soya. Ze zijn verantwoordelijk voor 90% van alle voedselallergieën. Minder frequent maar toch ver van zeldzaam is allergie voor mosterd, aardappel en kiwi. 1

2 Voedsel Jonge kinderen Oudere kinderen en volwassenen Anafylaxis Melk (koe/geit) Kippenei Soja * Pinda * Noten (walnoot, hazelnoot, cashew, pistache, paranoot, pijnboompit, amandel) Tarwe * Vis * Schaal-schelpdieren (garnaal, krab, kreeft, oester, st jacobsvrucht) Fruit Groenten Zaden (katoen, sesam, psyllium(zaad van weegbree), mosterd) Kruiden * Kruisreactie Een kind met een allergie voor berkenpollen kan later een allergie krijgen voor bijvoorbeeld appel, steenvruchten of hazelnoot, omdat er tussen het eerste en het tweede allergeen een kruisallergie bestaat. Deze reacties worden veroorzaakt door profilines, homologe proteïnes die zowel in het pollen als de plant of het fruit gevonden worden. De kruisallergie kan ook beginnen met een reactie op een niet-voedingsmiddel, bijvoorbeeld eerst latex en daarna bananen. Opvallend is, dat dit niet naar allebei de kanten even sterk uitwerkt. Iemand met een latex-allergie heeft ongeveer 30 % kans op een kruisallergie met voedsel, terwijl iemand met een voedselallergie 15 % kans heeft op een latex-allergie. Kruisallergie kan ook optreden tussen pinda en noten. Hierbij moet duidelijk gesteld worden dat een pindanoot eigenlijk een peulvrucht is waardoor kruisreactie met andere peulvruchten zoals sojabonen, bonen of erwten ook mogelijk zijn. Personen die allergisch zijn aan huismijt kunnen allergisch reageren op crustaceae. 2

3 Wanneer een allergie wordt vastgesteld aan één van deze allergenen is het aangeraden steeds eventuele kruisreactiviteit op te sporen. Te meer daar bij een volledig schrappen van alle voedingsmiddelen waarmee mogelijks kruisreactiviteit kan bestaan het risico optreedt dat bestaande tolerantie verdwijnt. Allergeen Berkenpollen Bijvoetpollen Alsemambrosiapollen Latex Huismijten, Chironomidae (dansmuggen) Kruisreactie met Appel, rauwe aardappel, wortel, selder, hazelnoot, peer, perzik, pruim, kers Selder, appel, pindanoot, kiwi, wortel, peterselie, kruiden (venkelzaad, koriander, anijszaad, komijn) Meloen, banaan Avocado, kiwi, kastanje, papaya, banaan Schaaldieren Inductie van tolerantie Allergie voor noten en pinda is doorgaans persisterend. Andere allergieën gaan in de meeste gevallen voorbij. Een allergie voor eieren transformeert vaak naar een allergie voor aërosolen. De voeding van de moeder tijdens de zwangerschap of borstvoeding speelt geen rol in het ontstaan van voedingsallergie bij het kind. Maar nieuw is het besef dat het kind tijdens de leeftijd van vier à zes maanden zoveel mogelijk moet worden gediversifieerd. Het advies om tot zes maanden alleen borstvoeding te geven is daarom niet meer aan de orde. Het inzicht dat borstvoeding beschermt tegen allergie blijft wel overeind. Symptomen Huid Acuut urticaria en angio-oedeem zijn frequent en treden onmiddellijk na inname van het voedsel op. Meestal betreft het een allergische reactie op rauw vlees, vis, groenten of fruit. Eczema: een derde van de kinderen met atopisch eczeem heeft een IgEgemedieerde voedselallergie. Hier betreft het vaak een allergie voor eieren of melk. In het bloed wordt dikwijls een eosinofilie waargenomen. Een aangepast dieet leidt bij deze kinderen vaak tot een significante verbetering van het eczeem. Gastro-intestinaal Symptomen treden onmiddellijk tot 2 uur na inname van het voedsel op. Symptomen zijn lip, tong en palatale pruritis en zwelling, laryngeaal oedeem, nausea, krampen, overgeven en diarrhee. Ernstige reacties resulteren in de meeste tot alle symptomen van angio-eodeem. Allergie voor pollen en appels uit zich vaak in een oraal allergie syndroom: jeuken en prikken van de zone rond de lippen, de tong, de binnenzijde van de wangen en de keel. Meestal veroorzaakt allergie voor appels geen ernstige symptomen en zeker geen anafylaxie. Infantiele colitis treedt op in de eerste 2-4 levensweken. Symptomen zijn wenen, reflux, abdominale distentie (kind in foetale positie). Deze kunnen aanhouden tot de vierde levensmaand. Kolieken bij kinderen worden in 10 tot 15% van de gevallen veroorzaakt door IgE-gemedieerde voedselallergie. Ook in de pathogenese van allergische eosinofiele oesophagitis, gastritis of gastro-enteritis is er vaak een associatie met voedsel geïnduceerde IgE-gemedieerde allergie. 3

4 Respiratoir Allergische rhinoconjunctivitis en asthma kunnen optreden, maar meestal in combinatie met huid of gastro-intestinale symptomen. Anaphylaxis Voedselallergie is, naast insectenbeten, latex en medicatie, één van de meest voorkomende oorzaken van anafylactische reacties. De voedingsmiddelen waarbij anafylaxie het meest voorkomt zijn pinda s, noten, zaden, vis, schaal- en schelpdieren, eieren en bepaalde exotische vruchten zoals kiwi. Bij jonge kinderen kan op koemelk een anafylactische reactie voorkomen. Mensen met een latexallergie kunnen door kruisreactie na het eten van bijvoorbeeld kiwi of banaan een anafylactische reactie krijgen. Diagnostiek De specifieke IgE bepalingen die in het laboratorium gebruikt wordt voor de diagnose van allergieën sporen IgE-antilichamen op van verdachte allergenen en kunnen dus enkel gebruikt worden voor IgE-gemedieerde allergieën. Bij een vermoeden van voedingsallergie is het belangrijk het allergeen met zekerheid te identificeren, zodat men ondoeltreffende vermijdingsdiëten en onevenwichtige voedingspatronen kan verhinderen. Ook huidtesten zijn mogelijk. Niet-IgE-gemedieerde voedselallergie Niet-IgE-afhankelijke voedselallergieën ontstaan door immuunreacties waarbij IgG, IgM en IgA betrokken kunnen zijn, veroorzaakt door immuuncomplexen die bestaan uit voedingsbestanddelen en antilichamen, en door cel-afhankelijke immuniteit. Veel van deze allergieën zijn minder goed gekend en worden verondersteld T-cel gemedieerd te zijn. Ze treden typisch 4 tot 28 uur na de voedselinname op (delayed onset). Tot deze groep behoren onder andere: Gastro-intestinaal: coeliakie en bepaalde vormen van enterocolitis, proctitis en enteropathie die door voedselproteïnes worden veroorzaakt Patiënten met coeliakie reageren overgevoelig op gliadine, het alcoholoplosbare gedeelte van gluten. De diagnose gebeurt via het aantonen van IgA weefsel transglutaminase antisoffen (t-tg IgA) in combinatie met IgA. Cutaan: Dermatitis herpetiformis Ook hier betreft het een overgevoeligheid aan gluten. Respiratoir: Voedsel geïnduceerde haemosiderose (Heiner s syndroom) Voedselintolerantie of pseudo-allergie De uitlokkende factoren van de pseudo-allergische reacties zijn meestal kleurstoffen (vooral azo-kleurstoffen zoals tartrazine en amarant), bewaarmiddelen (vooral benzoëzuur en zijn derivaten) en sulfieten of additieven en smaakversterkers zoals glutamaten. Ook natuurlijke stoffen zoals vasoactieve aminen en in het bijzonder tyramine (in oude kaas), theobromine (in chocolade) en histamine kunnen pseudo-allergische reacties veroorzaken. Door rijping (groenten en fruit), bederf (vlees en vis) en industriële processen als fermentatie en gisting (kaas, zuurkool, worst, wijn) kan de concentratie toenemen. Een combinatie van stoffen, zoals alcohol in combinatie met voeding waaraan bewaarmiddelen of kleurstoffen zijn toegevoegd, kan eveneens als trigger een pseudo-allergie bevorderen. In tegenstelling tot een allergische reactie moet men een bepaalde hoeveelheid binnenkrijgen om een reactie uit te lokken. 4

5 Bronnen Er zijn technische onderzoeken op de markt (IgG4 bepalingen) om deze overgevoeligheden te bevestigen doch deze analyses zijn controversieel. Een eliminatiedieet blijft de aangewezen methode voor diagnose. Een andere vorm van voedselintolerantie kan ontstaan door het ontbreken van enzymes die nodig zijn om bepaalde voedingsbetanddelen af te breken. Een voorbeeld hiervan is de lactose-intolerantie. Een lactose-intolerantie kan in het ziekenhuis aangetoond worden via de waterstofademtest. Hierbij laat men de patiënt een oplossing van 50 gr lactose drinken en vervolgens wordt gedurende 2 à 3 uur de hoeveelheid uitgeademde waterstof gemeten. Als de hoeveelheid waterstof stijgt verteert de lactose niet goed