de vele samenlevingsvormen van

Transcriptie

1 Interview Bart Chiau over de nieuwe gezinssituaties De verschillende samenlevingsvormen zijn commercieel interessant voor makelaars die hun adviesmeerwaarde weten te bewijzen. Het gesprek dat we met hem hadden over hoe makelaars gevat kunnen inspelen op de dikwijls onvermoede verzekeringsbehoeften van feitelijk en wettelijk samenwonenden, nieuw samengestelde gezinnen én gehuwden, mondde uit in een boeiende aaneenschakeling van interessante weetjes en belangrijke aandachtspunten. We beperken ons hier tot de meest frappante. Voor welk cliënteel is de problematiek het meest acuut? Bart Chiau: De fi nanciële impact van het overlijden van een der partners is onvoldoende gekend. Men weet er wel iets van af, maar niemand ziet het volledige plaatje. Vooral wettelijk en feitelijk samenwonenden zijn dikwijls niet naar behoren tegen dat risico gedekt. de vele samenlevingsvormen van vandaag maken het de makelaar niet makkelijk om te voldoen aan de informatie- en zorgplicht die AssurMifId oplegt. Maar er is ook een positieve kant aan de zaak, zegt Bart Chiau: Al die nieuwe gezinssituaties houden mooie opportuniteiten in voor makelaars die hun klanten van nabij opvolgen. Bart Chiau een bezige bij noemen, is een understatement. De professor in de masteropleiding Handelswetenschappen van de faculteit Economie en Bedrijfskunde aan UGent geeft ook vormingscursussen voor Ergo Insurance. Daarnaast verzorgt hij trainingen in opdracht van Assuralia, febelfi n, Van Belleghem - Kluwer Opleidingen en de beroepsfederaties van makelaars, is hij auteur van de Gids Samenlevingsvormen, en publiceert hij artikels over verzekeringen en fi scaliteit voor gedrukte en onlinemedia. Bart Chiau De verzekeringsbehoeften verschillen naargelang de klanten gehuwd zijn dan wel wettelijk of feitelijk samenwonen Waarom pleit je voor meer aandacht voor de nieuwe samenlevingsvormen? Bart Chiau: De verzekeringsbehoeften van klanten verschillen per defi nitie naargelang ze gehuwd zijn dan wel wettelijk of feitelijk samenwonen. Ook zijn er steeds meer nieuw samengestelde gezinnen, al dan niet met kinderen, singles, en alleenstaande ouders. Bovendien kan elke wijziging in iemands gezinssituatie verstrekkende fi nanciële gevolgen hebben. Daar komt bij dat de juridische, de sociale en de fi scale wetgeving in ons land elk in een eigen tempo aan die nieuwe samenlevingsvormen aangepast worden en op bepaalde punten ook nog s van gewest tot gewest verschillen. Wat is het verschil tussen beide? Bart Chiau: Om als wettelijk samenwonenden beschouwd te worden, moet je een door beiden ondertekende verklaring indienen bij het gemeentebestuur. Je hoeft daarvoor niet per se een partnerrelatie te hebben. Vanaf dan moet je bijdragen tot de gemeenschappelijke kosten in functie van je inkomen, zoals 46augustus 2016

2 bij gehuwden, en ben je hoofdelijk aansprakelijk voor gemeenschappelijke schulden. Bijvoorbeeld: als de eigenaar van een woning de premie van zijn brandverzekering niet betaalt, kan de persoon die wettelijk met hem samenwoont, daarvoor aangesproken worden. Anderzijds mag diezelfde eigenaar de woning niet verkopen, verhuren, in pand geven of met een hypotheek belasten, zonder het akkoord van de ander. Los daarvan kunnen zowel feitelijk als wettelijk samenwonenden een samenlevingscontract opstellen waarin ze de spelregels van hun samenwonen vastleggen. Met dien verstande dat het geen erfenisbeschikkingen mag bevatten. Maar wettelijk samenwonen creeert wel degelijk én automatisch een erfrecht. Dat is bij feitelijk samenwonen niet het geval. Wat stipuleert het erfrecht concreet? Bart Chiau: Wie gehuwd is, erft bij overlijden van zijn of haar partner sowieso het vruchtgebruik over alle roerende en onroerende goederen. In welke mate hij of zij er ook eigenaar van wordt, hangt af van het huwelijksvermogensstelsel, van een eventueel huwelijkscontract of testament, en van het feit of er nog andere reservataire erfgenamen zijn die recht hebben op een deel van de erfenis. Het is belangrijk dat de makelaar dit laatste recht duidelijk toelicht aan zijn klanten. Wettelijk samenwonenden hebben een beperkt erfrecht: alleen het vruchtgebruik van de woning en van de aanwezige huisraad. feitelijk samenwonenden krijgen niet eens het vruchtgebruik van de woning, zelfs als ze er mede-eigenaar van zijn. Waarom is het belangrijk klanten erop te wijzen dat kinderen en een huwelijkspartner altijd recht hebben op hun reservatair deel van de erfenis? Bart Chiau: Dat reservataire deel wordt berekend op de zogeheten fictieve massa, zijnde de nalatenschap plus alle schenkingen die ooit gedaan zijn. Als makelaar heb je doorgaans geen exact zicht op de grootte ervan, zelfs al ben je een intimus van de klant. Stel dat deze laatste een aanzienlijk bedrag wil besteden aan een levensverzekering en niet zijn echtgenote of zijn kinderen maar een derde als begunstigde aanduidt. In dat geval kunnen de echtgenote en de kinderen gedurende 30 jaar na zijn overlijden een recht op inkorting uitoefenen voor de mate waarin hun wettelijke reserve aangetast is. Zij hebben dit recht als na het overlijden van de klant blijkt dat het bewuste bedrag hoger is dan het deel van zijn vermogen waarover de klant naar eigen goeddunken mocht beschikken. De makelaar kan die polis weliswaar afsluiten, maar doet er in het kader van AssurMifID goed aan de klant te informeren over de modaliteiten van de wettelijke reserve van zijn echtgenote en kinderen. Hoe kan aan de erfrechtsituatie van samenwonenden verholpen worden? Bart Chiau: Ze kunnen elkaar financieel beschermen met een schenking, met een testament, of met een levensverzekering met een overlijdenswaarborg. Het valt me altijd opnieuw op dat weinig voor die laatste oplossing gekozen wordt, ondanks de vele voordelen. Wettelijk en feitelijk samenwonenden houden voor de makelaars dan ook een groot potentieel aan nieuwe zaken in. Bovendien liggen voorstellen op tafel om de tarieven van de erfbelasting te verlagen en het wettelijk erfrecht te moderniseren. Voor de kinderen, ongeacht augustus

3 hun aantal, wil men de wettelijke reserve op de helft begrenzen. Die van de ouders van de overledene wil men afschaffen. Als de voorstellen goedgekeurd worden, vergroot het gedeelte van je vermogen dat je zelf kunt toewijzen via een schenking of een testament of weerom interessant voor de makelaar via een levensverzekering. Wat zijn de voordelen van dergelijke levensverzekering met een overlijdenswaarborg? Bart Chiau: Het verzekerde kapitaal wordt in tegenstelling tot een bankproduct buiten de nalatenschap gehouden, wat betekent dat eventuele schuldeisers er geen beslag kunnen op leggen. Een tweede voordeel is dat het kapitaal van de levensverzekering onmiddellijk uitgekeerd wordt aan de begunstigde, terwijl de eigen en de gemeenschappelijke rekeningen van de overledene in eerste instantie geblokkeerd worden na diens overlijden. Een derde voordeel is dat de overlevende partner als hij of zij de begunstigde is met dit kapitaal de successierechten, sinds 2015 in Vlaanderen herdoopt tot erfbelasting, kan betalen. Dat bedrag kan sterk oplopen, mede doordat de drie gewesten elk hun eigen heffingspercentages en -normen hanteren. Ten vierde is er het rendementsaspect, dat uiteraard afhangt naargelang men kiest voor een tak 21- of een tak 23-product. Ten vijfde: je kunt de verzekering op 2 namen nemen, waardoor het een probaat middel is voor feitelijk en wettelijk samenwonenden maar ook voor koppels die met scheiding van goederen gehuwd zijn, om een gemeenschappelijk vermogen te creëren. Een zesde maar zeker niet het laatste voordeel waar ik spontaan aan denk, is de flexibiliteit van een levensverzekering. Je kunt als verzekeringsnemer niet alleen het kapitaal verhogen of het opvragen, maar ook op eender welk moment de begunstigde wijzigen. Gratis, terwijl je bij een door de notaris opgemaakt testament dat meer rechtszekerheid biedt dan een zelf opgesteld document voor elke wijziging moet betalen. De Het kapitaal van de levensverzekering wordt onmiddellijk uitgekeerd aan de begunstigde begunstigde wijzigen gebeurt trouwens veel te weinig: de meeste verzekeringsnemers zien dat over het hoofd als hun gezinssituatie verandert. Ook hier kan de makelaar dus zijn adviesmeerwaarde bewijzen. Je zei dat de erfbelasting verschilt van gewest tot gewest. Speelt de samenlevingsvorm daarin een rol? Bart Chiau: In Vlaanderen gelden voor gehuwden, wettelijk samenwonenden en al wie langer dan 1 jaar feitelijk samenwoont, dezelfde progressieve erfbelastingtarieven. Bovendien wordt hun deel van de erfenis en dat van de erfgenamen in rechte lijn niet in zijn geheel belast, maar wordt een opsplitsing gemaakt tussen de roerende en de onroerende goederen. Daardoor genieten ze tweemaal het laagst mogelijke tarief. In Wallonië en in het Brusselse Gewest lopen de tarieven sneller op, wordt geen opsplitsing gemaakt tussen roerende en onroerende goederen, en worden feitelijk samenwonenden niet gelijkgeschakeld met gehuwden en wettelijk samenwonenden. Het is wel zo dat overal het samenwonen primeert op de bloedband, waardoor bijvoorbeeld een samenwonende broer en zus ontsnappen aan het hogere tarief dat normaal voor hen geldt. Daarnaast is de langstlevende huwelijks- of wettelijk samenwonende partner in Vlaanderen en in het Brusselse Gewest vrijgesteld van erfbelasting op de gezinswoning; in Wallonië is de vrijstelling beperkt tot euro. Alleen in Vlaanderen genieten feitelijk samenwonenden dat voordeel eveneens, op voorwaarde dat ze op het ogenblik van het overlijden ten minste drie jaar onder hetzelfde dak woonden. Nog even terug naar je opmerking over de wijziging van begunstigde. Waarom leg je daar zoveel nadruk op? Bart Chiau: Producten van de derde pijler bevatten een wettelijke begunstigingsclausule waarvan je niet kunt afwijken: de huwelijkspartner, de wettelijk 48 augustus 2016

4 komens samen, draagt de fiscus automatisch een deel van de inkomsten van de meest verdienende partner over aan de ander. Dat verlaagt de belastingdruk immens. feitelijk samenwonenden genieten dat voordeel niet. Bij feitelijk samenwonenden kan het gezinshoofd die de kinderen ten laste neemt, genieten van de bijkomende belastingvrije som voor alleenstaanden met kinderen. Doordat ze een afzonderlijke aangifte invullen, stijgt ook de kans dat ze de bijzondere bijdrage voor de sociale zekerheid ten laste van werknemers en ambtenaren niet verschuldigd zijn. Dit zijn maar enkele voorbeelden van het verschil in fiscale behandeling tussen feitelijk samenwonenden enerzijds, en gehuwden en wettelijk samenwonenden anderzijds. Tijdens mijn vormingscursus ga ik daar veel dieper op in, omdat het belangrijk is dat de makelaar die matesamenwonende partner, of een bloedverwant tot de tweede graad. feitelijk samenwonenden worden hier dus gediscrimineerd. Makelaars die ook een bankagentschap hebben, kunnen dit oplossen door pensioensparen in een pensioenfonds aan te bieden; dat valt gewoon in de nalatenschap. Voor alle andere levensverzekeringsproducten ben je vrij in de keuze van de begunstigde. Dat kan zowel op naam als met een generieke aanduiding zoals de echtgenoot, de kinderen, de nalatenschap. In de hectiek van een stukgelopen relatie wordt dikwijls vergeten dat de begunstigingsclausule ten voordele van de partner allicht het best aangepast wordt. Vooral bij groepsverzekeringen is dat het geval. Ook nuttig om te weten: als het overlijdenskapitaal van de groepsverzekering uitgekeerd wordt aan de huwelijkspartner of de kinderen jonger dan 21 jaar, zijn geen successierechten verschuldigd. Deze vrijstelling geldt enkel voor werknemers, niet voor zelfstandigen. Als de begunstigde een feitelijk of wettelijk samenwonende partner is, zal hij of zij weliswaar het kapitaal uitgekeerd krijgen, maar daar successierechten op moeten betalen. In die optiek duiden samenwonenden met kinderen jonger dan 21 jaar misschien beter deze laatsten als begunstigde aan. Zoals net gesteld, zijn zij immers vrijgesteld van erfbelasting. Wat is volgens jou de meest aangewezen begunstigingsclausule voor nieuw samengestelde gezinnen? Bart Chiau: Daar kan en wil ik me niet over uitspreken. Bij de nalatenschap als begunstigde wordt het overlijdenskapitaal uitgekeerd volgens de regels van de erfopvolging, of desgevallend de bepalingen van het testament van de overledene. Anders gesteld, via een testament kunnen ook niet-bloedverwanten, zoals pluskinderen bijvoorbeeld, recht hebben op een deel van de uitkering. Een ander voornaam aandachtspunt bij nieuw samengestelde gezinnen is dat vele polissen de echtgeno(o)te vermelden als enige begunstigde. Maar de kinderen uit de eerste relatie van de overledene erven later niet, of niet automatisch, van zijn of haar nieuwe huwelijkspartner. Het is absoluut raadzaam dat de makelaar zijn klanten daarop wijst. Misschien ook nog dit: als de huwelijkspartner en de kinderen de begunstigden zijn, wordt tenzij anders bepaald de helft van het overlijdenskapitaal uitgekeerd aan de huwelijkspartner en de andere helft in gelijke delen aan de kinderen. Pluskinderen krijgen in beginsel dus niets, maar daaraan kan een mouw worden gepast. Bij wettelijk samenwonenden ligt de verdeling tussen de overlevende partner en de kinderen anders: zij krijgen in principe allen een gelijk deel van het overlijdenskapitaal uitgekeerd. Zijn er ook verschillen op fiscaal vlak naargelang de gezinssituatie? Bart Chiau: Wettelijk samenwonenden worden gelijkgesteld met gehuwden en dienen bijgevolg een gezamenlijke aangifte in te vullen. Het belangrijkste voordeel daarvan is dat ze hierdoor net zoals gehuwden fiscaal kunnen optimaliseren. feitelijk samenwonenden hebben die mogelijkheid niet: ze krijgen ieder een afzonderlijke aangifte, en worden bijgevolg belast als alleenstaande. Gehuwden en wettelijk samenwonenden kunnen ook de belastingvrije sommen overdragen naar de andere partner, en beroepsverliezen bij elkaar aanzuiveren. Verreweg het belangrijkste voordeel dat zij genieten, naar mijn mening althans, is de huwelijksquotiënt. Als een van de partners niet werkt of een inkomen heeft van minder dan een derde van de twee in- tijdens zijn opleidingen maakt Bart Chiau je wegwijs in de verschillen tussen de diverse samenlevingsvormen op burgerlijk, fiscaal en sociaal vlak. de volgende thema s komen aan bod: erven, huren, kopen, beleggen, lenen, belastingen, levensverzekeringen en sociale zekerheid. Data en locaties voor september en oktober: 29 september: de oude Melkerij, Stationsstraat 143b, 8830 Gits 4 oktober: Vormingscentrum Guislain, j. Guislainstraat 43, 9000 Gent 12 oktober: tpc, Groenenborgerlaan 149, 2020 Antwerpen 18 oktober: oosterhof, dr. Vanderhoeydonckstraat 56, 3560 lummen augustus

5 rie ten gronde beheerst om zijn klanten gepast advies te kunnen verlenen. Al wil ik graag nog een laatste aandachtspunt aanhalen: bij nieuw samengestelde gezinnen wordt de belastingvrije som mogelijk nadelig berekend omdat het aangifteformulier slechts één code bevat voor de toepassing van de co-ouderschapsregeling, en dus geen rekening gehouden wordt met de individuele toestand van elke ouder. Dat nadeel kan oplopen tot meerdere duizenden euro s. Wordt op het vlak van de sociale zekerheid rekening gehouden met de samenlevingsvorm? Bart Chiau: Neen. Daarvoor worden drie statuten gehanteerd: alleenstaand, persoon met gezinslast, en persoon die samenwoont met een partner maar zonder gezinslast. Die indeling is bedoeld om het sociale evenwicht te bewaren. Stel bijvoorbeeld dat een loontrekkende ernstig ziek wordt. Na een jaar valt hij terug op een invaliditeitsuitkering. Een alleenstaande krijgt in dat geval 55% van het gederfde loon, iemand met gezinslast 65%, en een samenwonende zonder persoon ten laste 40%. De grootste impact van het feit dat ons systeem van sociale zekerheid uitgaat van de drie vernoemde statuten en niet van iemands samenlevingsvorm, betreft echter het wettelijk pensioen. feitelijk en wettelijk samenwonenden hebben recht op een rustpensioen, maar niet op een gezinspensioen en evenmin op een overlevingspensioen daarvoor moet men minstens een jaar gehuwd zijn. Er wordt wel over nagedacht om ook wettelijk samenwonenden een overlevingspensioen te laten genieten. Een eerste stap in die richting is al gezet, door een beslissing van het Grondwettelijk Hof: als een koppel eerst wettelijk samenwoonde en daarop aansluitend huwt, en als de gezamenlijke duur van hun wettelijk samenwonen en hun huwelijk minstens een jaar bedroeg, krijgt de overlevende partner wel een overlevingspensioen. Je hoort geregeld van makelaars dat klanten hen vragen of ze er beter aan doen te huwen in plaats van samen te wonen. Het antwoord op die vraag is allesbehalve eenvoudig, zoveel is duidelijk. Bart Chiau: Een pasklare beste keuze bestaat niet. Iedere klant laat zich leiden door persoonlijke voorkeuren, familiale omstandigheden, tradities en andere overwegingen. Die motieven achterhalen en op de hoogte blijven van mogelijke veranderingen in de gezinssituatie, kost tijd, moeite en energie van de makelaar. Maar dat is nodig, als hij zijn adviesmeerwaarde ten volle wil bewijzen. Bovendien levert het hem zo goed als zeker mooie opportuniteiten op. Jan De Raeymaecker Fidea NV, Van Eycklei 14, 2018 Antwerpen, België, V.U. Frank Temmerman, verzekeringsonderneming toegelaten onder codenummer 0033, BTW BE , RPR Antwerpen, NBB 0033, FSMA A EEN LEKKE BAND? DAN BEL IK GEWOON FIDEA FIETSBIJSTAND! Tom Meeusen, veldrijder Telenet-Fidea Cycling Team Een gebroken ketting? Een fietsongeval? Voortaan kun je een beroep doen op Fidea s bijstandsverlening. Download de app Fidea Assistance of bel gratis 03/ Kijk voor alle voordelen op Fidea steunt Sta sterker.