INHOUD 5 VOORWOORD BIJ DE VIERDE DRUK 19 MEEST GEBRUIKTE AFKORTINGEN 22 HOOFDSTUK 1. JURIDISCHE WAARBORGEN VOOR DESKUNDIGE ZORG 23

Transcriptie

1 INHOUD 5 VOORWOORD BIJ DE VIERDE DRUK 19 MEEST GEBRUIKTE AFKORTINGEN 22 HOOFDSTUK 1. JURIDISCHE WAARBORGEN VOOR DESKUNDIGE ZORG De wet op de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen De beoefenaars van de geneeskunde: artsen, tandartsen en vroedvrouwen Artsen Tandartsen Vroedvrouwen De beoefenaars van de kinesitherapie, de verpleegkunde, een pa ramedisch beroep en het beroep van vroedvrouw De kinesitherapeuten De verpleegkundigen Deparamedici De vroedvrouwen De beoefenaars van de artsenijbereidkunde (apothekers) De ondersteunende beroepen De zorgkundigen Dehulpverlener-ambulanciers Andere beroepen in de gezondheidszorg Wettelijke voorwaarden om een gezondheidszorgberoep uit te oefenen Het visum Inschrijving bij een beroepsorde De wet betreffende de niet-conventionele praktij ken Algemene voorwaarden voor de uitoefening van een niet-conventionele praktijk Een visum Een beroepsverzekering Een registratie Regels naleven inzake bekendmaking aan het publiek Vragen naar een recente diagnose De patiënt geen conventionele behandeling ontzeggen Het beroepsgeheim respecteren Verboden handelingen voor niet-artsen Bijzondere voorwaarden voor de uitoefening van de homeopathie Registratie als homeopaat Homeopathie als bijberoep Enkel evidencebasedmedicine Het Vlaams decreet betreffende de zorg- en bij stands verlener s De wet op de ziekenhuizen Het Vlaams decreet betreffende de kwaliteit van de gezondheids- en welzijnsvoorzieningen 36 HOOFDSTUK 2. HET BEGIN VAN HET LEVEN De medisch begeleide voortplanting Medisch begeleide voortplanting door middel van een embryotransfer Maximumleeftijd van de wensmoedèr Bevruchting in een erkendfertiliteitscentrum Geen ondoordachte medisch begeleide voortplanting 41

2 Schriftelijke overeenkomst Duidelijke afspraken over de overtollige embryo s Vermijden dat embryo s overblijven Medisch begeleide voortplanting na embryodonatie De embryodonatie Deembryodonor(en) De ontvanger(s) van embryo s Kunstmatige inseminatie Maximumleeftijd van de wensmoeder (Beperkte) tussenkomst van een erkend fertiliteitscentrum Transparante besluitvorming en beroep op de gewetensclausule Schriftelijke overeenkomst Duidelijke afspraken over de ingevroren zaadcellen Kunstmatige inseminatie na overlijden van de mannelijke partner Kunstmatige inseminatie na donatie van zaadcellen Zwangerschapsafbreking Zwangerschapsafbreking voor het einde van de twaalfde week na de bevruchting Noodsituatie Schriftelijk verzoek Uitvoering door een arts In medisch verantwoorde omstandigheden Wachttijd van zes dagen respecteren Zwangerschapsafbreking na het einde van de twaalfde week na de bevruchting De gezondheid van de vrouw loopt ernstig gevaar of de foetus lijdt aan een uiterst zware en ongeneeslijke aandoening Advies van een andere arts Geen uiterste termijn Aangifte van een zwangerschapsafbreking 50 HOOFDSTUK 3. DE RECHTSPOSITIE VAN DE PATIËNT IN DE WET PATIËNTENRECHTEN Enkele definities Iedereen patiënt! Gezondheidszorg Beroepsbeoefenaar Het recht op kwaliteitsvolle dienstverlening De menselijke waardigheid De zelfbeschikking Zonder enig onderscheid De kwaliteitsvolle dienstverstrekking Beantwoordend aan de behoeften De vrije keuze van zorgverlener met kennis van zaken De vrije keuze De vrije keuze met kennis van zaken De informatie over de gezondheidstoestand Het recht op informatie over de gezondheidstoestand Het recht op bijstand door een vertrouwenspersoon Het recht om niet te weten Niet informeren om de patiënt te ontzien: therapeutische exceptie Het recht om toe te stemmen met kennis van zaken 66

3 De wij ze (n) van toestemmen Informatie die aan de toestemming voorafgaat Wij ze van informatieverstrekking Weigeren en intrekken van een toestemming De weigering met onmiddellijk gevolg (actuele weigering) De weigering met uitgesteld gevolg (voorafgaande weigering) De veronderstelde toestemming bij spoedhulp Rechten van de patiënt en het patiëntendossier Het recht op een patiëntendossier Toevoeging van documenten Inzage in het patiëntendossier Geen inzage in persoonlijke notities en gegevens over derden Inzage door bijstand van en via een vertrouwenspersoon Inzage en therapeutische exceptie Recht op afschrift van het patiëntendossier Het afschrift is strikt persoonlijk en vertrouwelijk De weigering van een afschrift De prijs van een afschrift Inzage door nabestaanden in het patiëntendossier Recht op bescherming van privéleven en van intimiteit Het klachtrecht ^ Het recht op behandeling van pijn De rechten van minderjarige patiënten De rechten van meerderjarige wilsonbekwame patiënten De patiënt is een meerderjarige beschermde persgon Het statuut van meerderjarige beschermde persoon in grote lijnen De rechten van de patiënt van een meerderjarige beschermde persoon De patiënt is geen meerderjarige beschermde persoon Belangenbehartiging door de zorgverlener, Het betrekken van de wilsonbekwame patiënt Afwijken van de beslissing van de vertegenwoordiger De medewerkingsplichten van de patiënt 105 HOOFDSTUK 4. DE RECHTSPOSITIE VAN DE PATIËNT IN SPECIFIEKE WETGEVING De wet op de bescherming van de psychiatrische patiënt De gedwongen opname voor observatie Algemene voorwaarden voor een gedwongen opname De gedwongen opname is niet dringend De gedwongen opname is dringend De duur en het einde van de gedwongen opname voor observa tie Het verder verblijf na de observatie De rechten van de psychiatrische patiënt die onder dwang is opgenomen Recht op behandeling Respect voor de vrijheid van mening, godsdienstige en filosofi sche overtuiging Klachtrecht Recht op contact met een advocaat en een arts Recht op informatie en inzage in het medisch dossier De wet betreffende de controlegeneeskunde De uitoefening van de controlegeneeskunde 122

4 De rechten van de gecontroleerde persoon De rechten van de patiënt Andere rechten De wet betreffende het medisch onderzoek van werknemers of kandidaat-werknemers Voorspellend genetisch onderzoek en de aidstest zijn verboden Toegelaten vormen van medisch onderzoek De rechten van de onderzochte persoon De rechten van de patiënt Andere rechten De wet op de esthetische genees- en heelkunde De uitoefening van de niet-heelkundige esthetische geneeskun de en de esthetische heelkunde De rechten van de patiënt bij niet-heelkundige esthetische ge neeskunde en de esthetische heelkunde Het Vlaams decreet betreffende de centra voor leerlingenbegeleiding De verplichting tot medewerking aan prêventieve gezondheids zorg De rechten van de leerlingen en hun ouders De rechten van de patiënt Andere rechten Het Vlaams decreet betreffende het preventieve gezondheidsbeleid Individuele verantwoordelijkheid voor de eigen gezondheid en die van de medemens Recht op een aanbod van preventieve gezondheidszorg Het Vlaams decreet betreffende de geestelijke gezondheidszorg De rechten van de patiënt Het recht op kwaliteitsvolle zorg Het recht op toestemming met kennis van zaken Het recht op een patiëntendossier Klachtrecht Andere rechten De rechten van het kind De rechten van de mens Het recht op bescherming door het beroepsgeheim Het Vlaams decreet betreffende de eerstelijnsgezondheidszorg en de samenwerking tussen de zorgaanbieders De rechten van de gebruiker van eerstelijnsgezondheidszorg Het recht op kwaliteitsvolle zorg Het recht op vrije keuze De medeverantwoordelijkheid van de patiënt Het Vlaams decreet betreffende de organisatie van het netwerk voor de gegevensdeling tussen de actoren in de zorg Recht op een individueel dossier Recht om deel te nemen aan het netwerk voor gegevensdeling Recht op een elektronisch deelbaar dossier Recht om gegevens in te voeren in het elektronisch deelbaar dossier Recht om toestemming te geven voor de toegang tot het elektro nisch deelbaar dossier Rechten op informatie Andere plichten en verantwoordelijkheden van de patiënt 139

5 Het betalen van het honorarium Respect voor het beroepsgeheim en het privéleven van de zorg verleners en andere patiënten Niet belemmeren van de normale beroepsuitoefening 143 HOOFDSTUK 5. HET EINDE VAN HET LEVEN Palliatieve zorg bij het levenseinde Definitie en doel van palliatieve zorg Palliatieve zorg is een recht Recht op informatie en toestemming Euthanasie Euthanasie: wat is het (niet)? Hulp bij zelfdoding en euthanasie Euthanasie: een monopolie voor artsen Geen recht op euthanasie en geen plicht euthanasie toe te passen of eraan mee te werken Eerste scenario. Euthanasie toegepast op een ongeneeslijk zieke meerderjarige of ontvoogde minderjarige patiënt die ondraaglijk fysiek of psychisch lijdt en die binnen afzienbare tijd zal overlijden Meerderjarig of ontvoogd minderjarig Handelingsbekwaam en bewust Vrijwillig, overwogen en herhaald verzoek zonder externe druk (artikel 3 ƒ 1, tweede streepje) Schriftelijk verzoek Medisch uitzichtloze toestand Overleg met de patiënt Overleg met de verpleegkundigen en de naasten van de patiënt Extra voorwaarden Aangifte aan de controlecommissie Tweede scenario. Euthanasie toegepast op een ongeneeslijk zie ke oordeelsbekwame minderjarige patiënt die ondraaglijk fysiek lijdt en die binnen afzienbare tijd zal overlijden Medisch uitzichtloze toestand van aanhoudend en ondraag lijk jysiek lijden Een kinder- of jeugdpsychiater of een psycholoog raadplegen Schriftelijke instemmingvan de ouders Derde scenario. Euthanasie toegepast op een ongeneeslijk zieke meerderjarige of ontvoogde minderjarige patiënt die ondraaglijk fysiek of psychisch lijdt en die niet binnen afzienbare tijd zal overlijden Een tweede arts raadplegen Minstens één maand laten verlopen Vierde scenario. Euthanasie toegepast op een ongeneeslijk zieke meerderjarige of ontvoogde minderjarige patiënt die onomkeer baar buiten bewustzijn is Een wilsverklaring Het opstellen vaneen wilsverklaring Aanwijzen van een vertrouwenspersoon De registratie van de wilsverklaring De geldigheidsduur van de wilsverklaring De gezondheidstoestand van de patiënt Overleg voeren met de direct betrokkenen Extra voorwaarden 162

6 Aangifte aan de controlecommissie De federale controle- en evaluatiecommissie Autopsie bij een kind van minder dan achttien maanden 163 HOOFDSTUK 6. DE DONOR VAN LICHAAMSMATERIAAL VOOR GENEES KUNDIG GEBRUIK De donor van organen voor transplantatie De bepalingen die zowel op donatie door levende als overleden donoren van toepassing zijn Donatie voor transplantatie Wegneming door een arts Gratis donatie Verbod de koop van een orgaan te vragen of aan te bieden Anonimiteit van donor en receptor De levende orgaandonor Vergoeding voor onkosten en verlies van inkomsten De donor moet meerderjarig zijn, in staat zijn om zijn wil te uiten en schrijtelijk toestemmen De receptor is in levensgevaar Het orgaan van een overledene kan geen even goede resultaten bieden De wegneming van een orgaan bij een meerderjarige die niet zelf kan toestemmen Geen onaanvaardbaar gezondheidsrisico voor de donor Wegneming en transplantatie door een arts van een trans- plantatiecentrum Orgaandonatie door een minderjarige De overleden orgaandonor De overledene was in het Belgisch bevolkingsregister of sinds langer dan zes maanden in het vreemdelingenregister ingeschreven De overledene was niet in het Belgisch bevolkingsregister of niet of minder dan zes maanden in het vreemdelingenregister ingeschreven De donor van weefsel voor geneeskundige toepassing op de mens Algemene voorwaarden voor de donatie van weefsel Toestemming voor de donatie en het primair gebruik van weefsel Donatie door een levende donor Donatie door een overleden donor Toestemming voor het secundair gebruik van weefsel De toestemming van de donor kan nog gevraagd worden De toestemming van de donor kan niet meer gevraagd worden De bloeddonor De donor van gameten of embryo s 183 HOOFDSTUK 7. MEDISCH WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK Wetenschappelijk onderzoek met mensen Wat is een medisch experiment? * De menselijke persoon Een proef studie of onderzoek De ontwikkeling van kennis y Kennis eigen aan de WUG-gezondheidszorgberoepen De bescherming van de deelnemers (proefpersonen) van een medisch experiment De proefpersoon is meerderjarig en wilsbekwaam De proefpersoon is minderjarig De proefpersoon is een meerderjarige beschermde persoon 201

7 Medische experimenten in hoogdringende omstandigheden Wetenschappelijk onderzoek met embryo s in vitro en met gameten Onderzoek met overtallige embryo s Overtallige embryo s Algemene voorwaarden voor wetenschappelijk onderzoek met overtallige embryo s in vitro Specifieke voorwaarden voor wetenschappelijk onderzoek met overtallige embryo s in vitro Verboden onderzoek of handelingen met overtallige embryo s in vitro Inplanten bij dieren en creëren van chimaeren of hybride wezens Na onderzoek inplanten bij mensen, Onderzoek of behandelingen met een eugenetisch oogmerk Onderzoek of behandelingen gericht op geslachtsselectie Onderzoek met aangemaakte embryo s in vitro Het aanmaken van embryo s in vitro voor onderzoek Het verrichten van onderzoek met aangemaakte embryo s in vitro Onderzoek met gameten Wetenschappelijk onderzoek met menselijk lichaamsmateriaal Onderzoek met lichaamsmateriaal dat wordt afgenomen voor wetenschappelijk onderzoek Bij een levende donor Bij een overleden donor Wetenschappelijk onderzoek met residuair lichaamsmateriaal Geen verzet van de donor of zijn vertegenwoordiger Gunstig advies van een volledig erkend ethisch comité Wetenschappelijk onderzoek met gegevens van patiënten 213 HOOFDSTUK 8. BESCHERMING VAN HET BEROEPSGEHEIM EN HET PRIVÉLEVEN De bescherming van het beroepsgeheim Wie heeft een beroepsgeheim? Geneesheren, apothekers en vroedvrouwen Andere personen die door hun beroep kennis dragen van geheimen Toevertrouwde geheimen Opzettelijke bekendmaking is strafbaar Wettelijke uitzonderingen Getuigen in rechte (spreekrecht en zwijgrecht) Een wet verplicht geheimen bekend te maken Andere uitzonderingen op het beroepsgeheim Een wettelijke toelating Een noodtoestand of een conflict van plichten De toestemming ofhet verzoek van de patiënt De bescherming van het privéleven De verwerking van persoonsgegevens over de gezondheid is verboden Het verbod persoonsgegevens over de gezondheid te verwerken is niet van toepassing op de gezondheidszorg Verwerking onder het toezicht van een beroepsbeoefenaar in de gezondheidszorg Verwerking onder de verantwoordelijkheid van een beroepsbeoefenaar in de gezondheidszorg Inzameling bij de betrokkene De rechten van de betrokkene over zijn persoonsgegevens betref fende zijn gezondheid 236

8 Recht op kennisneming van verwerkte gegevens betreffende zijn gezondheid Recht op verbetering van onjuiste gegevens Recht op verwijdering van gegevens Wetenschappelijk onderzoek met gegevens betreffende de gezondheid Wetenschappelijk onderzoek met anonieme gegevens Wetenschappelijk onderzoek met gecodeerde gegevens Wetenschappelijk onderzoek met niet-gecodeerde persoonsgegevens Het ehealth-platform 240 HOOFDSTUK 9. HET KLACHTRECHT Het klachtrecht in de wet patiëntenrechten De bevoegde ombudsfunctie Klachtrecht als de patiënt zijn rechten niet kan uitoefenen De vorm van de klacht Opdrachten van de ombudspersoon De onafhankelijkheid en juridische bescherming van de ombudsfunctie Het klachtrecht bij de orde van artsen en van apothekers De tuchtrechtelijke bevoegdheid in eerste aanleg Beroepsfouten en zware fouten buiten het beroep Het klachtrecht van de patiënt bij een provinciale raad van een orde De tuchtsancties De samenstelling van de provinciale raden De tuchtrechtelijke bevoegdheid in hoger beroep Klachtrecht bij de provinciale geneeskundige commissies Arbitrage bij discussies over honoraria Bemiddeling door of via het fonds voor medische ongevallen 250 HOOFDSTUK 10. VERGOEDING VAN SCHADE GELEDEN DOOR PATIËNTEN De vergoeding van schade als gevolg van gezondheidszorg door of met behulp van het fonds voor medische ongevallen Schade als gevolg van gezondheidszorg De oorzaak van de schade De bron van de schade Uitgesloten schade Schade als gevolg van een experiment op de menselijke persoon Schade als gevolg van een esthetische ingreep Slechts één keer vergoeding van dezelfde schade Voorwaarden voor de vergoeding door het fonds Schade veroorzaakt door een medisch ongeval zonder aan sprakelijkheid Schade veroorzaakt door een feit dat aanleiding geeft tot de aansprakelijkheid van de zorgverlener De vraag om advies aan het fonds De vraag om advies over schade als gevolg van gezondheidszorg De vraag om advies over een minnelijk voorstel tot schadevergoeding Het inzamelen van de nodige documenten en informatie voor de behandeling van de aanvraag Het opvragen van documenten en informatie bij alle betrokkenen Toegang tot het patiëntendossier van de betrokken patiënt Een beroep op gespecialiseerde beroepsbeoefenaars 263

9 Het organiseren van een tegensprekelijke expertise Hei horen van de betrokken partijen Het advies van het fonds Het advies over schade als gevolg van gezondheidszorg Het advies over een minnelijk voorstel tot schadevergoeding De beslissing van het fonds en het verdere verloop van procedure Een voorstel tot schadevergoeding aan de aanvrager Een verzoek tot schadevergoeding aan de verzekeraar van de zorgverlener Vergoeding van andere schade geleden door patiënten Schade als gevolg van het niet verlenen van gezondheidszorg Schade als gevolg van het niet naleven van de wet patiëntenrechten Schade als gevolg van geneesmiddelen, gezondheidsproducten of medische hulpmiddelen (prothesen) Schade aan de persoonlijke bezittingen van de patiënt 271 VOOR WIE MEER WIL LEZEN 273