Voorwoord. Gert Vanherk Beleidsmedewerker gevangenis Hasselt

Transcriptie

1 JAARVERSLAG Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Gevangenis Hasselt 2011

2 Voorwoord 2011 hebben we achter ons gelaten. De evaluatie is gemaakt en de resultaten staan genoteerd. Dit verslag geeft een overzicht van de initiatieven die in 2011 werden genomen binnen de. De grote groei van het aanbod die we de eerste jaren hebben gekend is wat afgenomen. Het basisaanbod dat geprogrammeerd staat, vraagt het grootste deel van de werktijd die we kunnen inzetten. De ruimte voor uitbreiding is dus beperkter geworden. Toch zal dit jaarverslag duidelijk maken dat er heel wat verbeterprocessen en experimenten zijn opgenomen in 2011 en dat de plannen voor de komende jaren klaarliggen om op hetzelfde elan verder te werken. De overtuiging die hiervoor nodig is bij een hele reeks partners en het engagement dat dit vraagt van alle medewerkers zijn niet te onderschatten. Het netwerk dat vorm geeft aan de hulpen dienstverlening aan gedetineerden in Hasselt gelooft in de meerwaarde van een aanbod dat de detentie zinvol invult en de re-integratie na de detentie voorbereidt. Ieder neemt een deel op in dit aanbod vanuit zijn eigen expertise. Door het koppelen van deze expertise over de domeinen heen willen we sterke trajecten ontwikkelen. We hopen hiermee gedetineerden een reële kans te geven om opnieuw aansluiting met de samenleving te vinden. Ik wil uitdrukkelijk alle betrokkenen danken en ik hoop dat we in de komende jaren op hetzelfde sterke engagement mogen rekenen. Gert Vanherk Beleidsmedewerker gevangenis Hasselt

3 3 Inhoudstafel Voorwoord... 2 Inhoudstafel... 3 Lijst met afkortingen... 5 Inleiding... 6 Hoofdstuk 1: Situering van de gevangenis... 7 Hoofdstuk 2: Samenwerkingsmodellen en organisatievormen voor de uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 3) PMD-werking Samenwerkingsstructuur Beleidsproces Coördinatie Beleidsmedewerker Organisatieondersteuner Trajectbegeleiding Onderwijscoördinator Sportfunctionaris Sociaal-cultureel werker Specifieke vormen van samenwerking Gevangenisdirectie beleidsmedewerker Justitieel Welzijnswerk beleidsmedewerker Psychosociale dienst trajectbegeleiding Praktijkoverleg Samenwerkingspartners...20 Hoofdstuk 3: uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 1) Welzijn Activiteiten i.k.v. psychische of persoonlijke levenssfeer Familiale relaties Relatie dader slachtoffer Gezondheid Geestelijke gezondheidszorg Alcohol en Drugs Onderwijs Basiseducatie Centra voor Volwassenenonderwijs Kansen en knelpunten voor het groepsaanbod Afstandsonderwijs Huis van het Nederlands...42

4 4 4. Tewerkstelling Basisdienstverlening Cursusaanbod VOKANS Project De Werkpuzzel Beroepsopleiding Sport Groepssporten Fitness Cultuur Vorming en ontspanning Projecten Bibliotheek Algemene tendensen...56 Hoofdstuk 4: profilering van het hulpen dienstverleningsaanbod (strategie 2)...58 Teletekst en folders...58 Medewerkers...58 Hoofdstuk 5: verkrijgen vergroten van het draagvlak (strategie 4)...60 Draagvlak in de gevangenis...60 Draagvlak bij de partners...61 Draagvlak in de samenleving...62 Hoofdstuk 6: een HRM- en Organisatieontwikkelingsbeleid (strategie 5)...63 Introductie...63 Prioriteiten...63 Afstemming en vorming...64 Hoofdstuk 7: algemene conclusie...65 Bijlage...67

5 5 Lijst met afkortingen AA BIS BM CAD CAP CAW CDRGA CKG CMGJ DG EPI DRA EHBS GGZ GPA HACCP HC HDV HOW IBO JWWL KO LAGT LITP LIZOM MC OLC OO OP OPZ PA PBA(P) PC PMD POP PSD SAW SCW SIB SPIL TB VAD VDAB VLV VI VOCVO VVBV Anonieme Alcoholisten Begeleid Individueel Studeren Beleidsmedewerker Centrum voor Alcohol- en andere Drugsproblemen Centraal Aanmeldingspunt (drugs) Centrum Algemeen Welzijnswerk Centrale Dienst voor de Regie van de Gevangenisarbeid Centrum voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning Centrum voor Maatschappelijke Gelijkheid en Jeugdwelzijn Directoraat-Generaal Penitentiaire Inrichtingen De Rode Antraciet Eerste Hulp Bij Schulden Geestelijke Gezondheidszorg Gezamenlijk Plan van Aanpak Hazard Analysis Critical Control Points Herstelconsulent Hulp- en Dienstverlening Hasselts welzijnsoverleg Individuele Beroepsopleiding Justitieel Welzijnswerk Limburg KwartierOverste Limburgs Aanmeldingspunt Gedetineerde Thuislozen samenwerkingsverband in de ambulante geestelijk gezondheidszorg en psychosociale revalidatie Limburgs Zorgcircuit Middelen Medisch Centrum Open Leercentrum Organisatieondersteuner Operationeel Plan Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum Penitentiair Assistent Penitentiair Bewakend Assistent (Ploegchef) Psychiatrisch Centrum Planningsteam Maatschappelijke Dienstverlening Persoonlijk Ontwikkelingsplan Psychosociale dienst Steunpunt Algemeen Welzijnswerk Sociaal-Cultureel Werk Slachtoffer In Beeld Samenwerking Psychiatrische Initiatieven Limburg Trajectbegeleider Vereniging voor alcohol- en andere drugproblemen Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling Voorlopige Invrijheidstelling Voorwaardelijke Invrijheidstelling Vlaams OndersteuningsCentrum voor VolwassenenOnderwijs Vlaamse Vereniging van Behandelingscentra Verslaafdenzorg

6 6 Inleiding In 2002 ging in vijf gevangenissen in Vlaanderen de implementatie van het Vlaams strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden van start. Sinds 2008 is dit plan in werking in alle gevangenissen in Vlaanderen en Brussel. De missie van de Vlaamse gemeenschap staat centraal bij de uitvoering van dit plan: De Vlaamse gemeenschap waarborgt het recht van alle gedetineerden en hun directe sociale omgeving op een integrale en kwaliteitsvolle hulpen dienstverlening zodat ook zij zich harmonisch en volwaardig kunnen ontplooien in de samenleving. Deze missie vertaalt zich in 5 strategische doelstellingen: - Uitbouwen van een kwalitatief aanbod - Profileren van het hulpen dienstverleningsaanbod - Ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen - Verkrijgen en vergroten van het draagvlak bij de actoren van de Vlaamse gemeenschap, bij de stakeholder Justitie en bij de samenleving - Ontwikkelen en implementeren van een HRM- en Organisatieontwikkelingsbeleid De uitbouw van een kwaliteitsvolle hulpen dienstverlening voor gedetineerden stoelt op een optimale samenwerking. Zowel op bovenlokaal niveau als in de lokale gevangenis zijn structuren uitgebouwd ter bevordering van de samenwerking tussen de verschillende Vlaamse partners en van de samenwerking met Justitie. Dit jaarverslag richt zich op de lokale ontwikkelingen op vlak van hulpen dienstverlening aan gedetineerden. Het rapport kwam tot stand i.s.m. de Vlaamse partners aanwezig in de gevangenis en werd gecoördineerd door de beleidsmedewerker. Ieder hoofdstuk stemt overeen met één van de 5 strategieën van het Vlaams strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden. Naast een omschrijving van de gerealiseerde initiatieven, worden ook de samenwerking, wisselwerking en inspanningen van alle Vlaamse actoren om tot een kwaliteitsvolle hulpen dienstverlening aan gedetineerden te komen uitgebreid toegelicht. Op basis van deze actuele situatie en de gemaakte reflecties worden tevens aandachtspunten geformuleerd naar de toekomst toe.

7 7 Hoofdstuk 1: Situering van de gevangenis De gevangenis van Hasselt is geopend in maart 2005 en blijft tot nu toe de nieuwste van het land. Het is een grote, moderne en streng beveiligde gevangenis. De gevangenis bevindt zich op een domein van meer dan 9 hectare en heeft een muur rondom zich van 1 kilometer lang. Meer dan 400 personeelsleden zijn er tewerkgesteld. Er is een capaciteit voor 450 gedetineerden, waaronder 12 secties voor de mannen en een aparte vrouwenafdeling met 28 cellen. Op de vrouwenafdeling zijn twee cellen voorzien voor moeder met kind. De populatie bestaat ongeveer voor 1/3 uit beklaagden en 2/3 uit veroordeelden, maar deze verhouding fluctueert. Bij de veroordeelden zijn er zowel kortgestraften als langer gestraften tot en met levenslang veroordeelden. De gevangenis heeft al sinds kort na haar opening af te rekenen met een variërende overbevolking. Op 16 november 2006, meer dan anderhalf jaar na de opening van de gevangenis, werd het Vlaams strategisch plan Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden geïmplementeerd. De voorbereidingen voor het strategisch plan in Hasselt dateren echter al van voor de opening en dus is de gevangenis wel opgestart in de geest van het plan. Er was bij de officiële start eveneens al een draagvlak voor hulpen dienstverlening aan gedetineerden aanwezig bij het leidinggevende kader van de gevangenis. Dit jaarrapport geeft de ontwikkelingen van 2011 weer op vlak van hulpen dienstverlening, met ander woorden het vijfde jaar dat het strategisch plan operationeel was in Hasselt. Ondertussen is in de gevangenis een degelijk basisaanbod hulpen dienstverlening uitgebouwd. Er zijn constructieve samenwerkingsrelaties met de verschillende partners en elk domein streeft verdere uitbreiding en/of verbetering na op basis van gezamenlijk goedgekeurde acties. Ook de koppeling met Justitie is op de verschillende werkingsniveaus structureel voorzien wat tot een vlotte dagelijkse werking leidt.

8 8 Hoofdstuk 2: Samenwerkingsmodellen en organisatievormen voor de uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 3) Om een kwalitatief hulpen dienstverleningsaanbod te realiseren in de gevangenissen vanuit de Vlaamse gemeenschap is er nood aan het ontwikkelen en implementeren van gepaste samenwerkingsmodellen en organisatievormen. Verschillende diensten met uiteenlopende invalshoeken zijn immers betrokken. Bijgevolg zijn gezamenlijke visie en duidelijke afstemming vereist om te kunnen komen tot een efficiënte en integrale hulpen dienstverlening. In dit hoofdstuk bespreken we het samenwerkingsmodel van de hulpen dienstverlening en het beleidsproces dat hierbinnen werkzaam is. Vervolgens worden de coördinatiefuncties beschreven en enkele specifieke vormen van samenwerking. Tot slot wordt een overzicht gegeven van de hulpen dienstverleners in de gevangenis van Hasselt. 1. PMD-werking Het strategisch plan veronderstelt een samenwerking tussen verschillende organisaties en diensten, ieder met een eigen missie en cultuur. Het samenspel staat of valt bijgevolg met een duidelijke en gedragen overleg- en beslissingsstructuur Samenwerkingsstructuur De overlegstructuur onder leiding van het PMD heeft als doel om met de verschillende partners samen te werken aan de verdere uitbouw van de hulpen dienstverlening in de gevangenis. De hele structuur staat in het teken van een gedeelde verantwoordelijkheid tussen Justitie en Vlaamse Gemeenschap. Deze structuur werd in 2007 uitgetekend en op 5 december dat jaar gevalideerd op het eerste algemeen PMD. Figuur 1: Organigram samenwerkingsstructuur

9 9 Het beleidsniveau bestaat in de eerste plaats uit het algemeen PMD, hét beslissingsorgaan op vlak van hulpen dienstverlening. Het algemeen PMD brengt de vertegenwoordigers van de justitiële en hulpen dienstverlenende partners samen en vertrekt inhoudelijk vanuit de voorgeschreven taken van het PMD 1. Uit deze voorgeschreven taken wordt vooral aandacht besteed aan de uitbouw van een kwalitatief aanbod, het zorgen voor afstemming, coördinatie en info-uitwisseling, het evalueren van het aanbod en het opvolgen van de ontwikkelingen. We kunnen het algemeen PMD beschouwen als de algemene vergadering van de hulpen dienstverlening in de gevangenis. In 2010 werd er op het PMD een beleidscyclus (zie verder) aangenomen die vooropstelt dat het algemeen PMD jaarlijks zowel in februari samenkomt voor een evaluatie en planning als in juni voor een meer themagerichte samenkomst. De PMD-kerngroep is een kleiner en meer werkbaar orgaan dat de beleidsmatige taken doorheen het jaar waarneemt, het overzicht behoudt en een nauwe opvolging van de praktijk voorziet. We kunnen dit beschouwen als het dagelijks bestuur van de hulpen dienstverlening, in opdracht van het algemeen PMD. Deze PMD-kerngroep kende 8 bijeenkomsten in 2011 en neemt ieder jaar meer en meer zijn centrale rol op. Niet alleen is Justitie vertegenwoordigd in elk orgaan van de PMD-structuur, er is tegelijk een sterke koppeling met de organen van justitie. Zo neemt de beleidsmedewerker deel aan de wekelijkse directievergadering waar hij de voltallige directie kan informeren over de hulpen dienstverlening en waar het inpassen van het aanbod in de gevangenis kan besproken worden. Hier wordt ook de beleidsmedewerker betrokken bij het justitiële beleid en vertegenwoordigt hij de Vlaamse partners. Verder sluit de beleidsmedewerker éénmaal per week aan bij het voorrapport, waar praktische afspraken of knelpunten met de directie en de Penitentiair Assistenten ( adjudanten ) kunnen besproken worden. Op intermediair niveau zijn er zeven werkgroepen die onder de eindverantwoordelijkheid van de Vlaamse Overheid vallen: Onderwijs, Tewerkstelling, Sociaal-cultureel werk, Sport, Kinderbeleid, Rechtshulp, Welzijn & Geestelijke Gezondheidszorg. Daarnaast vinden we de lokale stuurgroep drugs en de werkgroep herstel, waar de eindverantwoordelijkheid bij Justitie ligt. De eindverantwoordelijkheid heeft vooral een weerslag op het voorzitterschap, maar verder gaat de volledige overlegstructuur uit van een gezamenlijke verantwoordelijkheid. In elke vergadering zit dan ook minstens een vertegenwoordiging vanuit Justitie en de Vlaamse Overheid. De hulpen dienstverlenende partners zetelen uiteraard in de werkgroep die op hun terrein actief is. De werkgroepen bevinden zich op een intermediair niveau. Enerzijds leveren zij het beleidsvoorbereidende werk ten aanzien van het algemeen PMD voor hun deelterrein en anderzijds staan ze in voor de uitvoering van de vooropgestelde acties. Ook de evaluatie en planning van het aanbod en de organisatorische aspecten komen op de agenda van de werkgroep. De werkgroepen zijn de ruggengraat van de hulpen dienstverlening in de gevangenis. Om de verschillende doelen te bereiken zijn medewerkers van verschillende diensten en niveaus betrokken in de werkgroepen. Meestal gaat het om de gevangenisdirectie, JWWL, de PSD, een vertegenwoordiging van het penitentiair kader, de deskundige partners en de 1 Samenwerkingsconcept Vlaamse gemeenschap Justitie inzake hulpen dienstverlening aan gedetineerden: Basisprincipes en organisatie,

10 10 beleidsmedewerker, maar dit kan verschillen afhankelijk van het thema en de concrete agenda. De werkgroepen beschikken elk over een afsprakenkader dat de werking van de werkgroep verduidelijkt. In deze afsprakenkaders staat onder meer wat de opdracht van de werkgroep is, wat de taken zijn, de samenstelling en eventuele bijkomende afspraken Beleidsproces Het PMD behoudt het overzicht, versterkt de linken tussen de deelterreinen en staat in voor het algemene beleid met betrekking tot de hulpen dienstverlening, maar elke werkgroep is belast met het uittekenen van een beleid voor zijn specifiek deelterrein. Het PMD reikt wel het proces en de bijpassende instrumenten aan. In de eerste jaren werden zo alvast een aantal belangrijke opdrachten neergeschreven voor alle werkgroepen, namelijk het uittekenen van een gewenste situatie, een evaluatie van het bestaande aanbod en uiteindelijk stappen zetten naar die gewenste situatie. Daarnaast diende er aandacht te zijn voor resultaten, netwerking, opvolgen van ontwikkelingen buiten de gevangenis en het signaleren van kansen en tekortkomingen. Deze taken zijn opgenomen in de afsprakenkaders van de werkgroepen. Vervolgens werd er overgeschakeld naar een gezamenlijke actieplanning. In 2011 werd voor het tweede jaar op rij door de werkgroepen aan jaaracties gewerkt die door de werkgroepen zelf waren geformuleerd en door het algemeen PMD waren gevalideerd. De prioriteiten en de engagementen van alle betrokkenen werden in deze acties geconcretiseerd. De acties en de resultaten zijn doorheen hoofdstuk 3 terug te vinden. Het beleid met betrekking tot de hulpen dienstverlening is uiteraard maar een aspect van het volledige beleid van de gevangenis. Het beleid rond de hulpen dienstverlening en het beleid van Justitie moeten complementair zijn en elkaar versterken. Justitie wordt bijgevolg betrokken in de werkgroepen, de PMD-kerngroep en het algemeen PMD. Dit maakt dat zowel gevangenisdirectie, PSD als het penitentiair kader inspraak hebben in het bepalen van de PMD-actiepunten. Via het directieoverleg en het voorrapport tracht de beleidsmedewerker om het beleid van Justitie op te volgen. Na twee jaar met een jaarlijkse actieplanning te werken, is duidelijk dat een jaar te kort is voor een werkgroep om meerdere verbeterprocessen af te werken. Vandaar werd binnen het algemeen PMD gekozen voor een beleidscyclus met als basis een operationeel plan hulpen dienstverlening dat twee kalenderjaren beslaat. Het eerste operationeel plan is reeds in uitvoering gegaan.

11 11 opmaak operationeel plan hulpen dienstverlening voor 2 jaar beleidsvoorbereiding uitvoering acties evaluatie na 2 jaar tussentijdse evaluatie na 1 jaar Figuur 2: beleidscyclus Tegelijk werd door het PMD de inhoudelijke discussie aangewakkerd. Zo werden er in 2010 een aantal vragen voorgelegd aan alle werkgroepen rond thema s als noden en behoeften van gedetineerden, langetermijnplanning, koppeling met het postpenitentiair aanbod en herstelgericht werken. De resultaten werden in 2011 besproken op het coördinatieoverleg en op het algemeen PMD wat leidde tot een paar visienota s. Het coördinatieoverleg is een ad hoc-overlegorgaan samengesteld uit de coördinatoren van de verschillende domeinen en behandelt domeinoverschrijdende thema s. In 2011 kwam het coördinatieoverleg tweemaal samen in functie van het project beleidsplanning. Eind 2010 stapte Hasselt samen met Hoogstraten en Dendermonde in een beleidsplanningsproject. Vanuit de Vlaamse overheid wordt er sindsdien een academische ondersteuning voorzien om te komen tot een gezamenlijke beleidsplanning in deze gevangenissen. In 2011 werden in dit kader enkele oefeningen gedaan tijdens het coördinatieoverleg en het algemeen PMD. Zo werden de visienota s besproken zoals hierboven aangegeven, maar werden ook de kenmerken van de huidige hulpen dienstverlening in kaart gebracht. Het inventariseren van deze kenmerken zet ons op weg om met alle partners op een gelijkaardige manier naar de hulpen dienstverlening te kijken. De kenmerken werden gebundeld in een eerste referentiekader. In 2012 zal er verder aan het referentiekader gesleuteld worden en wordt er van start gegaan met een omgevingsanalyse. Al dit materiaal moet leiden tot een beleidsplan met strategische keuzes op langere termijn die gedragen worden door alle partners. Verdere actieplannen zullen vanaf dan steeds trachten een stapje dichter bij de vooropgestelde en gewenste situatie te geraken. Tot slot willen we ook verwijzen naar het decreet betreffende de organisatie van de hulpen dienstverlening in de penitentiaire inrichtingen dat in de maak is. De inhoud van dit decreet kan in de toekomst uiteraard effect hebben op de lokale beleidsvorming.

12 12 2. Coördinatie Hulp- en dienstverlening inpassen in een strafinrichting is geen evidente materie. De infrastructuur is er niet altijd op voorzien, de cultuur staat er niet altijd voor open, het regime laat niet alles toe, enzovoort. Het binnenbrengen van hulpen dienstverlening brengt ook heel wat gevolgen met zich mee: meer externen in de gevangenis, meer bewegingen van gedetineerden, meer risico s, meer veiligheidsafspraken en procedures. De combinatie van deze twee maakt dat er nood is aan een aantal specifieke functies die ervoor zorgen dat het hulpen dienstverleningsaanbod toch in de organisatie kan gepast worden op een manier waarmee alle betrokkenen akkoord kunnen gaan. Deze functies zijn in de eerste plaats de algemene coördinatiefuncties beleidsmedewerker en organisatieondersteuner. De trajectbegeleider is vervolgens degene die de coördinatie opneemt op cliëntniveau, werkt vanuit zijn noden en behoeften en hem verwijst naar het nodige hulpen dienstverleningsaanbod. Ten slotte worden drie coördinatiefuncties besproken die zich specifiek op één werkterrein bewegen, namelijk de onderwijscoördinator, de sportfunctionaris en de sociaal-cultureel werker. Functie VTE Organisatie Standplaats Beleidsmedewerker 1 Vlaamse overheid dep. WVG Gevangenis Organisatieondersteuner 1 Justitieel Welzijnswerk Limburg Gevangenis Trajectbegeleider 6,2 Justitieel Welzijnswerk Limburg Gevangenis Onderwijscoördinator 1 Consortium Volwassenenond. Limburg-Zuid Gevangenis Sportfunctionaris 0,4 De Rode Antraciet Gevangenis Sociaal-cultureel werker 0,5 De Rode Antraciet Gevangenis Figuur 3: overzicht coördinatiefuncties Net zoals vorig jaar willen we bij de situering van deze functies eerst een belangrijk signaal meegeven. De inzet van coördinatiefuncties is een noodzaak in de gevangenis om het aanbod in een dergelijke context te kunnen inpassen. Deze context verwacht niet alleen maatwerk, ze vraagt ook veel extra praktische en administratieve lasten zoals het voorzien van toelatingen, gedetailleerde inventarissen, dagelijks aangepaste kandidaten- en deelnemerslijsten, enzovoort. Het is jammer dat het groeitempo van het aanbod moet worden ingeperkt door deze administratieve eisen. Een vorm van secretariaat om deze aspecten te kunnen opvangen zou de coördinatiefuncties veel beter tot hun recht kunnen laten komen.

13 Beleidsmedewerker De beleidsmedewerker is een personeelslid van de Vlaamse overheid en is tewerkgesteld binnen de afdeling Welzijn en Samenleving van het departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. De beleidsmedewerker leidt samen met de gevangenisdirectie en de verantwoordelijken van de verschillende hulpen dienstverleningsorganisaties het geheel aan hulpen dienstverlening in goede banen. Hij coördineert de hulpen dienstverleningsinitiatieven in de gevangenis en zorgt ervoor dat de verschillende actoren samenwerken en hun werking plannen, bijsturen en op elkaar af te stemmen. De beleidsmedewerker vertegenwoordigt de Vlaamse overheid en de hulpen dienstverleners bij de gevangenisdirectie en tracht in overleg het aanbod af te stemmen op de penitentiaire context en de noden van de doelgroep. Door de koppeling tussen de hulpen dienstverlening en Justitie is het mogelijk om vanuit verschillende invalshoeken dezelfde doelen na te streven, zoals het beperken van de detentieschade, het nastreven van een nuttige dagbesteding en de voorbereiding van de re-integratie in de maatschappij Organisatieondersteuner Waar de beleidsmedewerker coördineert op beleidsniveau, coördineren de organisatieondersteuners (OO) op praktijkniveau. Zij zijn medewerkers van de dienst JWWL binnen het Centrum voor Algemeen Welzijnswerk (CAW) Sonar. In samenwerking met de beleidsmedewerker zorgen zij ervoor dat de hulpen dienstverleners hun werk goed kunnen uitvoeren. De OO staan in voor de praktische organisatie van de hulpen dienstverlening in de gevangenis zoals het bekendmaken van activiteiten, het peilen naar verwachtingen van gedetineerden, een aanspreekfiguur zijn ingeval van problemen De functie is een verzameling van veel verschillende taken, verspreid van zeer praktische taken tot beleidsvoorbereidend werk en aanwezigheid op verschillende overlegniveaus. De OO speelt uiteraard een belangrijke rol in het gebruik van het gedetineerdenopvolgsysteem. Het feit dat er maar één VTE organisatieondersteuning is (verdeeld over twee halftijdse personen), maakt uiteraard dat er keuzes moeten gemaakt worden, ook al worden sommige taken door andere leden van JWWL opgenomen (vb. de coördinatie van het Limburgs aanmeldingspunt gedetineerde thuislozen wordt door een trajectbegeleider opgenomen). Met de komst van de domeinspecifieke coördinatoren (zie verder) leek er meer ruimte te komen maar anderzijds zorgden deze functies ook voor een stijging van het aanbod waarin de organisatieondersteuner een rol blijft spelen. Sinds enkele jaren neemt het bestaande aanbod bijna alle werktijd in beslag, waardoor verdere groei gelimiteerd is. Iedere verandering in het aanbod wordt getoetst aan de haalbaarheid. Net zoals de voorbije jaren werd ook in 2011 gewerkt aan de invulling van de functie OO. Dit gebeurt in kader van het gezamenlijk plan van aanpak tussen JWWL en de beleidsmedewerker. In 2011 werd vooral getracht om de uitgewerkte instrumenten van de voorbije jaren te verfijnen. We willen een overzicht van de concrete taken opmaken met daaraan gekoppeld een tijdsinvestering. Op deze manier hopen we de centrale rol van deze

14 14 functie te kunnen uitklaren en verduidelijken. Dit is echter geen eenvoudige oefening en ze is nog niet afgerond. In 2012 zullen we het proces bijgevolg verder zetten Trajectbegeleiding Ook de trajectbegeleiders zijn medewerkers van de dienst JWWL binnen het CAW. Ze wijzen de gedetineerden de weg doorheen de waaier aan hulpen dienstverlening tijdens en na de detentie en motiveren de gedetineerden om aan hun persoonlijke situatie te werken. Ze gaan na welke vragen, noden en behoeften de gedetineerden hebben. Ze informeren hen over het bestaande aanbod binnen de gevangenis, oriënteren hen en leiden hen naar het aanbod toe. Hierbij wordt een integrale begeleiding nagestreefd waarin de verschillende levensdomeinen aan bod komen. Ze volgen het verloop van het hulpen dienstverleningstraject en evalueren het. Bovendien kan de trajectbegeleider gedetineerden ondersteunen bij het uitbouwen van hun reclassering. Bij dat alles werkt de trajectbegeleider samen met de psychosociale dienst en met andere relevante diensten van de gevangenis. Stappen zetten op vlak van schulden, werken aan probleeminzicht, administratieve problemen in orde brengen, zoeken naar een geschikte woonst, werken aan de familiale relaties, zijn aspecten die deel uitmaken van een integrale aanpak die vaak nodig is willen sommige gedetineerden een realistische kans krijgen op succesvolle re-integratie. De trajectbegeleiders hebben tegelijk een herstelgerichte opdracht. In de begeleiding wordt aandacht besteed aan burgerlijke partijen, wordt toegeleid naar herstelgerichte vormingen en wordt de link gelegd naar herstelbemiddeling en het herstelfonds (zie hoofdstuk 3). Iedere trajectbegeleider beschikt over het werkboek Herstel vanuit de cel en kan gekopieerde hoofdstukken meegeven met de gedetineerde om op zichzelf herstelgericht te werken. Dit kan een invalshoek zijn voor trajectbegeleiders om met de gedetineerden herstelgericht aan de slag te gaan. De voorbije jaren waren er prioritaire doelgroepen vooropgesteld voor trajectbegeleiders, met name: gedetineerden die op twee jaar van hun voorwaardelijke invrijheidstelling staan, zeden- en levensdelinquenten en gedetineerden waarmee er reeds een begin van hulpen dienstverlening is opgestart al dan niet gedurende hun detentie. In 2011 werd de specifieke aandacht voor zeden- en levensdelinquenten verlaten. Alle gedetineerden in de gevangenis kunnen terecht bij trajectbegeleiding, maar er is geen proactief onthaal en de mensen met zicht op VI krijgen voorrang. Een proactief onthaal voor iedereen is niet haalbaar met deze 6,2 VTE, te meer omdat er ook nog structurele taken worden opgenomen zoals de coördinatie van het Limburgs Aanmeldingspunt voor Gedetineerden Thuislozen. In 2011 werd al het hele jaar met een wachtlijst gewerkt. De grootte van de wachtlijst fluctueert afhankelijk van periodes en personeelswissels. We kiezen dus voor een beperkte profilering, maar wel voor een kwaliteitsvolle trajectbegeleiding (kwaliteit boven kwantiteit). Toch werd er in 2011 een aanpassing van de werking doorgevoerd om de wachtlijst efficiënter te beheren. De functie onthaal-trajectbegeleiding werd ingevoerd. Op deze manier kunnen kleine vragen toch snel worden ondervangen en weten we ook beter wie nog op de wachtlijst staat. De gedetineerde

15 15 weet ook snel of hij in trajectbegeleiding zal stappen en hoe lang hij of zij nog hierop zal moeten wachten. Deze wijziging bleek een succesvolle zet naar efficiëntie en duidelijkheid en wordt ook geapprecieerd door de medewerkers van de PSD. Voor de vrouwelijke gedetineerden is er geen onthaal-trajectbegeleiding. Zij worden dankzij de kleine populatie rechtstreeks door de trajectbegeleider verantwoordelijk voor de vrouwenafdeling uitgenodigd voor een gesprek. Wat de registratiecijfers over trajectbegeleiding betreffen is er net zoals vorig jaar nog geen zuivere koppeling tussen het oude en het nieuwe registratiesysteem. Enkel het volgende kunnen we meegeven: In totaal kregen 788 gedetineerden een onthaal door trajectbegeleiding (2009: 539, 2010: 585). Er is een dus een sterke stijging ten aanzien van de vorige jaren. Dit kan te maken hebben met de invoering van de functie onthaaltrajectbegeleiding. Van deze groep zijn er 441 gedetineerden in een begeleiding gestapt Onderwijscoördinator Vanuit het consortium volwassenenonderwijs Limburg-Zuid is er sinds september 2008 een voltijdse onderwijscoördinator tewerkgesteld in de gevangenis. Zij onderzoekt en verzamelt de opleidingsbehoeften van de gedetineerden, zit de werkgroep onderwijs voor, geeft informatie over het aanbod en onderhandelt met de centra over de uitbouw van een aanbod. Ook de ondersteuning van de leerkrachten en het beantwoorden van vragen van gedetineerden omtrent onderwijs behoort tot het takenpakket van de onderwijscoördinator. In Hasselt neemt de onderwijscoördinator eveneens de administratieve lasten van het onderwijsaanbod op zich. De meerwaarde van de functie werd onmiddellijk duidelijk toen kort na de opstart van de onderwijscoördinator, maar liefst vijf verschillende onderwijsinstellingen een aanbod in de gevangenis hadden. Tussen 2009 en 2010 werd er een functieomschrijving uitgewerkt, gevolgd door een afstemming met de organisatieondersteuner en de beleidsmedewerker. Vervolgens werd de samenwerking tussen het consortium, de gevangenis en de beleidsmedewerker vastgelegd in een overeenkomst die officieel ondertekend werd op 16 februari 2010 in aanwezigheid van de gouverneur. Voornamelijk de inzet van de onderwijscoördinator en de planning van het aanbod komen aan bod in deze overeenkomst. In 2011 werd de onderwijscoördinator tijdelijk vervangen wegens bevallingsverlof. Dit maakte dat de verbeterprocessen op de lange baan werden geschoven. Begin 2012 zal de vervanging ten einde zijn en kan het normale tempo weer opgenomen worden Sportfunctionaris Sinds september 2008 is er een sportfunctionaris van De Rode Antraciet werkzaam in Hasselt. Zij verdeelt haar tijd over de gevangenissen Leuven Centraal (20%), Leuven Hulp (30%) en Hasselt (40%). Sindsdien zorgde een versterkte aandacht voor het domein voor

16 16 een verdere uitbouw van het aanbod, verbeterde afspraken, nieuwe initiaties en nam zij de trekkende rol in de werkgroep sport. Zij werkt hiervoor steeds samen met de twee PBA s verantwoordelijk voor sport. Deze PBA s nemen niet alleen de bewegingen naar de sportactiviteiten en de bewaking op zich, zij nemen ook een arbitrerende rol tijdens de sportactiviteiten op, begeleiden externe ploegen en lesgevers en staan in voor de volledige administratie die de sport met zich meebrengt. Zij zijn eveneens betrokken in de werkgroep sport en werken dus mee aan de verdere uitbouw van de sport. In 2011 was de sportfunctionaris echter nauwelijks aanwezig wegens bevallingsverlof en ziekte. Halverwege het jaar werd een vervanger ingezet. Na een korte inwerkperiode kon de organisatie terug degelijk worden opgevolgd. De periode zonder sportfunctionaris heeft niet tot een daling van het aanbod geleid, maar gaf wel moeilijkheden in verband met de opvolging, communicatie en coördinatie van het domein sport. In de loop van het najaar heeft de werkgroep dankzij de vervangende sportfunctionaris terug optimaal zijn rol kunnen opnemen. We hopen dat in 2012 een vloeiende overgang kan plaatsvinden tussen de vervangende en de terugkerende sportfunctionaris zodat de praktijk niet moet inboeten. De vervangende sportfunctionaris zorgde in 2011 voor een verdere samenwerking met de sportdienst van de stad Hasselt. Zo werd er een gezamenlijk contract uitgewerkt voor de aanwerving van een sportleerkracht. Deze is gestart in januari Sociaal-cultureel werker Reeds jaren investeert De Rode Antraciet in een deeltijdse sociaal-cultureel werkster voor de gevangenis van Hasselt. Zij neemt de coördinatie op van het deelterrein sociaal-cultureel werk (SCW) met onder meer de planning en organisatie van activiteiten en vormingen, het uitwerken van projecten en de opstart van nieuwe samenwerkingsverbanden. Dit domein is zeer breed en de grenzen kunnen nog beter afgelijnd worden. Ook in 2011 zorgde vooral de projecten binnen het culturele domein voor grote uitdagingen in de gevangenis. Zo werd het concept van het PLAY-festival in 2011 opnieuw uitgebreid naar de vrouwenafdeling met een optreden op de wandeling. Het inpassen van dergelijke projecten in de veiligheidsprocedures is helemaal niet vanzelfsprekend en vraagt zeer veel communicatie, overleg en voorbereidingswerk. In de loop van 2011 kwam een boodschap van De Rode Antraciet over een nieuwe invulling van de functie van sociaal-cultureel werker. Deze functie nam tot nu toe coördinatorschap op, maar mag vanaf 2012 zich enkel nog inzetten voor sociaal-culturele projecten. Dit heeft ernstige gevolgen voor de organisatie van het sociaal-culturele domein in de gevangenis. Er ontstaat nu een leemte op vlak van de coördinatie, de organisatie van het structureel aanbod en het ondersteunen van de vrijwilligerswerking die we voor ogen hadden. Het is niet evident om deze leemtes zomaar te laten opvangen door de beleidsmedewerker en de organisatieondersteuners.

17 17 3. Specifieke vormen van samenwerking 3.1. Gevangenisdirectie beleidsmedewerker Het belang van de samenwerking tussen de beleidsmedewerker en de gevangenisdirectie is groot. Er moet een sterke koppeling zijn tussen justitie en de Vlaamse hulpen dienstverlening binnen één inrichting. Het uiteindelijke doel is om een afgestemd beleid te krijgen op niveau van de gevangenis waarbij zowel de justitiële als de Vlaamse doelstellingen elkaar versterken. De directie zetelt enerzijds op het beleidsmatige niveau van de PMD-structuur, maar is anderzijds ook vaak terug te vinden in de werkgroepen. Omgekeerd neemt de beleidsmedewerker deel aan het overleg van de gevangenisdirectie en eenmaal per week aan het voorrapport met directie en PA. Daarnaast is het bureau van de beleidsmedewerker vlakbij de directie gelegen wat informele contacten gemakkelijk mogelijk maakt. In 2011 was er weinig wijziging in de wijze van samenwerking tussen de gevangenisdirectie en de beleidsmedewerker Justitieel Welzijnswerk beleidsmedewerker Naast Justitie is Justitieel Welzijnswerk Limburg (JWWL) een voorname partner van de beleidsmedewerker aangezien de kernfuncties organisatieondersteuning en trajectbegeleiding en de familiale detentiebegeleiders (sociale omgeving) hier zijn ondergebracht. Dit team wordt aangestuurd door een teamverantwoordelijke met inhoudelijke ondersteuning op vlak van trajectbegeleiding van een methodiekontwikkelaar 2. Sinds op 1 januari 2011 is er een derde gezamenlijk plan van aanpak (GPA) tussen JWWL en de beleidsmedewerker actief dat loopt tot eind Eerder werd al aangegeven dat dit nieuwe GPA opnieuw vooropstelt te sleutelen aan de centrale rol van de organisatieondersteuning en de afstemming met de domeincoördinatoren met een concrete bepaling van de inzet per domein. Hiertoe werd in 2011 getracht om de concrete taken en tijdsinvestering van de OO in kaart te brengen. Verder werd in kader van het GPA een nieuwe communicatiemethodiek uitgeprobeerd ter ondersteuning van het draagvlak bij het penitentiair personeel. Er werd in het voorjaar een reeks kleine infomomenten over de diensten PSD en JWWL georganiseerd voor penitentiaire ploegchefs. Verdere communicatie-initiatieven zullen in de toekomst nodig blijven, maar deze methodiek heeft gewerkt en is voor herhaling vatbaar. Andere acties focussen zich op verbeterprocessen binnen de PMD-structuur en op de functie trajectbegeleiding. Een resultaat van dit laatste was bijvoorbeeld het ontstaan van de functie onthaaltrajectbegeleiding. In 2012 willen we onder meer verder inzetten op de verbindingen tussen trajectbegeleiding en het andere aanbod in de gevangenis. Om deze acties te realiseren en om de nodige afstemming te behouden, trachten de teamverantwoordelijke van JWWL en de beleidsmedewerker maandelijks te overleggen. Het blijft belangrijk dat er een 2 De methodiekontwikkelaar is een trajectbegeleider die voor 20% is vrijgesteld voor de ondersteuning van de trajectbegeleiders en het verfijnen van de methodieken die worden toegepast binnen de trajectbegeleiding.

18 18 continue info-uitwisseling plaatsheeft zodat de kernfuncties van het strategisch plan samen sterk kunnen staan Psychosociale dienst trajectbegeleiding Een cruciaal onderdeel van de samenwerking tussen de Vlaamse Overheid en Justitie bevindt zich in de samenwerking tussen de psychosociale dienst (PSD) en de trajectbegeleiding (TB). Beide diensten hebben namelijk een andere invalshoek, een verschillende visie en andere prioriteiten, maar ze werken wel vaak aan dezelfde vragen van de gedetineerden. Terwijl bij de PSD de nadruk ligt op de adviesverstrekking, werkt de TB vanuit de noden en behoeften van de gedetineerden. De PSD werkt in Hasselt in twee afzonderlijke teams, één voor de langgestraften en één voor de kortgestraften, beklaagden en de vrouwen. Er zit een belangrijke deontologische moeilijkheid in deze samenwerking. Het is nodig dat een PSD-medewerker en een TB van elkaar weten waar ze aan werken binnen één dossier, zeker wanneer het gaat om de voorbereiding van de reclassering, maar het beroepsgeheim moet wel gerespecteerd worden. Het werk van een TB komt namelijk in gevaar als er geen vertrouwen is van de gedetineerde in zijn TB. De samenwerking tussen de twee diensten wordt van nabij opgevolgd door de werkgroep Welzijn. In tegenstelling tot de andere werkgroepen waar meestal ook de gevangenisdirectie, een penitentiaire vertegenwoordiging, externe partners en de beleidsmedewerker in zetelen, bestaat deze werkgroep enkel uit de coördinatoren van de diensten (twee vertegenwoordigers van elke dienst). Het uitgangspunt is dat beide diensten zelf verantwoordelijk zijn voor een goede onderlinge samenwerking. Door de kleinschaligheid kan de werkgroep ook vaak samenkomen en kort op de bal spelen. Er is een nauwe opvolging vanuit de PMD-kerngroep waar trouwens beide diensten in zetelen. In deze kerngroep zien de gevangenisdirectie en de beleidsmedewerker toe op de samenwerking en worden de beslissingen genomen. Op cliëntniveau werden de medewerkers van de twee diensten vrijgelaten om goed en correct met elkaar te communiceren. In 2010 ondervonden we dat deze manier van samenwerken niet overal de gewenste resultaten had. Een opvolgtabel gaf aan dat er te weinig overleg was tussen beide diensten. De oorzaak lag onder meer bij een verschil in visie bij een aantal medewerkers. Om het probleem aan te pakken werd in 2010 een bevraging georganiseerd bij alle medewerkers van PSD en JWWL. De resultaten werden begin 2011 verwerkt en leverde het nodige materiaal voor de werkgroep welzijn om nieuwe communicatieafspraken uit te werken. De afspraken werden uiteindelijk goedgekeurd door de PMD-kerngroep en gecommuniceerd naar de medewerkers bij de start van het najaar Deze afspraken geven enkel aan op welke momenten we een minimaal contact verwachten tussen de twee diensten, zoals bij de opstart van een traject. De nodige vrijheid om de samenwerking op de werkvloer in te vullen, blijft behouden. In 2012 zal deze aangepaste manier van werken worden geëvalueerd. Ook het werken met elektronische brugdossiers zal in de nabije toekomst nog moeten bijgeschaafd worden.

19 19 Om de twee maanden is er een gezamenlijk overleg tussen de twee diensten. In dit overleg wordt de samenwerking besproken, wordt het aanbod toegelicht, komt een personeelslid een deelwerking van de gevangenis toelichten enzovoort Praktijkoverleg In 2011 werd het wekelijks praktijkoverleg tussen de organisatieondersteuner, de vormingsagent en de beleidsmedewerker verdergezet. Het overleg is van korte duur en heeft een vaste agenda. De voorbije week wordt geëvalueerd en de planning van de komende week wordt bekeken. Hier worden zeer praktische afspraken gemaakt om de dagelijkse werking van de hulpen dienstverlening vlot te laten verlopen. Het is eveneens mogelijk dat afspraken die in de werkgroepen zijn gemaakt, hier worden opgevolgd. Omgekeerd kunnen vanuit dit praktijkoverleg signalen of ideeën naar de werkgroepen gaan. Hier wordt eveneens gewaakt over de communicatie naar gedetineerden en personeel. Indien nodig kunnen ook de sportfunctionaris, sociaal-cultureel werker of onderwijscoördinator aansluiten als er nood is aan opvolging van de praktijk op deze deelterreinen. De afstemming met de vormingsagent in dit praktijkoverleg is zeer belangrijk omdat hij is aangesteld vanuit Justitie om de vorming en ontspanning mee te ondersteunen, met onder meer het voorzien van de bewegingen in kader van groepsactiviteiten en het beheer van de les- en sportlokalen, de materialen en de bibliotheek. Hij stuurt de PBA s aan die verantwoordelijk zijn voor sport en bibliotheek. De vormingsagent treedt ook op als adviseur met betrekking tot veiligheid in verschillende werkgroepen en hij is een aanspreekfiguur voor het volledige penitentiaire kader in de gevangenis. In de praktijk vraagt dit een nauwe samenwerking met de organisatieondersteuner om het aanbod hulpen dienstverlening vlot te kunnen organiseren. Beide functies zitten samen in één lokaal wat veel interactie mogelijk maakt.

20 20 4. Samenwerkingspartners CAW Sonar Partner Medewerkers Inzet Welzijn - 9 TB - 2 OO - 2 FDB - 1 rechtshulpverlener - 1 schuldhulpverlener 6,2 VTE 1,3 VTE 1,3 VTE 0,2 VTE 0,5 VTE Suggnomè herstelbemiddelaar 1 dagdeel/week Sjabloon 3 vrijwilligers kinderatelier 1 dagdeel/week Opvoedingswinkel 1 medewerker 1 dagdeel/maand VIBEG 2 vormingswerkers 1 vorming/jaar Commissie juridische Advocaten 2-3 infosessies/jaar bijstand Gezondheid VGGZ 3 psychologen 3 dagen/week VVBV 1 medewerker CAP 1 dagdeel/week CAD en Katarsis 2 vormingswerkers 8 dagen/jaar AA 2 gespreksbegeleiders 1 dagdeel/week Onderwijs Consortium 1 onderwijscoördinator 1 VTE Volwassenenonderwijs Basiseducatie 2 leerkrachten 3 dagdelen/week CVO Step 1 leerkracht 1 dagdeel/week CVO VSPW 2 leerkrachten 6 dagdelen/week CVO Handel 1 leerkracht 4 dagdelen/week PCVO Moderne talen 2 leerkrachten 3 dagdeel/week Handel & Moderne talen 1 leerkracht (voor het OLC) 1 dagdeel/week Huis van het Nederlands Loketfunctie 1 dagdeel/week Tewerkstelling VDAB 1 detentieconsulent 1 VTE Vokans 1 vormingsmedewerker 3 vormingen/jaar Wonen & Werken 1 medewerker 0,5 VTE Cultuur en sport De Rode Antraciet - 1 sociaal cultureel werker - 1 sportfunctionaris - vormingswerkers 0,5 VTE 0,4 VTE 3-4 vormingen/jaar Gevangenis 1 sportleerkracht 9 uur/week (0,24 VTE) Stedelijke bibliotheek 1 medewerker 0,5 VTE Muziekodroom 1 vrijwilliger PLAY-festival Villa Basta 2 medewerkers Theaterproject gitaarleerkracht gitaarleerkracht 2 vormingen/jaar Figuur 4: overzicht hulpen dienstverleners

21 21 Voorgaande tabel geeft een overzicht van de samenwerkingspartners en hun inzet bij de start van Zowel de samenwerkingsverbanden als de inzet verschillen waardoor onderlinge vergelijking moeilijk is. Ook zijn er vaak wijzigingen doorheen het jaar wat vergelijken over jaren heen evenmin evident maakt. Het betreft hier dus niet meer dan een momentopname van partners die in de gevangenis een aanbod aan gedetineerden brengen of een coördinatieopdracht uitvoeren. Partners die een bijdrage leveren die in de gevangenis niet zichtbaar is voor gedetineerden zijn niet opgenomen (vb. leerwerkbedrijven, provincie Limburg, onthaalcentra ). Ook organisaties waarmee een samenwerking in uitbouw is, zijn hier niet opgenomen (vb. VormingPlus, CMGJ, Seniornet).

22 22 Hoofdstuk 3: uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 1) Sinds de opening van de gevangenis in maart 2005 heeft het aanbod in de gevangenis al een hele evolutie gekend. Bepaalde aanbodverstrekkers werden overgenomen vanuit de oude gevangenissen van Hasselt en Tongeren. Uiteraard is de nieuwe Hasseltse gevangenis een totaal andere inrichting, zowel op vlak van populatie, aantal gedetineerden, infrastructuur, cultuur enzovoort. Het doel is dan ook om in samenwerking met alle partners tot een aanbod op maat van Hasselt te komen. Er is de voorbije jaren dan ook heel wat nieuw aanbod uitgeprobeerd. Dit hoofdstuk geeft het aanbod per deelterrein weer: welzijn, gezondheid, onderwijs, tewerkstelling, sociaal-cultureel werk en sport. We beschrijven het aanbod dat werd gerealiseerd in De belangrijkste cijfers worden meegegeven en voor meer info verwijzen we naar de bijlagen waar de fiches van de groepsactiviteiten zijn opgenomen (in een apart document). We benoemen de nieuwe ontwikkelingen, de knelpunten die we ondervinden en de acties voor de nabije toekomst. Op het einde van het hoofdstuk worden nog een paar algemene ontwikkelingen meegegeven. De realisatie van het beschreven aanbod in slechts enkele jaren getuigt van een sterke inzet van de betrokken medewerkers van zowel de gevangenis als de samenwerkingspartners. Cultuur Sport Onderwijs Gezondheid Werk Welzijn Bibliotheek PLAY-festval Buiten Beeld theater project gezelschap spelen zaal-sporten Fitness Start to run vorming fitness en voeding wedstrijden tegen externen Nederlands Frans en Engels Computer lessen schoonheids verzorging open Leercentrum individuele behandel. psychische problemen cursus agressie vorming drugs CAP drugs AA Aan de bak programma attitude en sollicitatie training POP opleiding keukenhulp vormingsaanbod afstandsonderwijs diversiteitsproject trajectbegeleiding schuldhulpverlening CAP thuislozen Kinderbezoek rechtshulpverlening herstelbemiddeling, herstelfonds Figuur 5: een eerste blik op het aanbod

23 23 1. Welzijn Het eerste deelterrein van de hulpen dienstverlening dat we bespreken, is welzijn. Het aanbod trajectbegeleiding werd in het voorgaande hoofdstuk reeds besproken. Naast de activiteiten die plaatsvinden in kader van de psychische of persoonlijke levenssfeer van de gedetineerde zelf vinden we hier ook de link met de sociale omgeving en met het slachtoffer en komen we dus op het terrein van het herstelgericht werken. Het merendeel van de thema s die worden benoemd in dit domein worden opgevolgd door de werkgroep Welzijn en GGZ (ook van toepassing op het volgende domein: gezondheid). Deze werkgroep kwam maar liefst 12 maal samen in Een reden hiervoor is de strikte opvolging van de samenwerking tussen PSD en JWWL die door deze werkgroep wordt opgevolgd en vormgegeven (zie eerder). Rond het kinderbeleid en rechtshulp bestaat een aparte werkgroep. Alles wat de relatie met het slachtoffer betreft, wordt opgenomen in de werkgroep Herstel. In deze inleiding willen we alvast enkele realisaties en processen vermelden. Net zoals in 2010 werd ook in 2011 een rondleiding en gesprek georganiseerd met het Hasselts Welzijnsoverleg (HOW). Dit overleg verzamelt alle organisaties in de regio die met welzijnsproblemen te maken hebben. Hierdoor kregen we vertegenwoordigers van veel verschillende diensten over de vloer die zelf met ex-gedetineerden in contact komen. Niet alleen krijgen deze diensten hierdoor een beter zicht op de context en de werking van de diensten tijdens detentie, maar worden er contactgegevens uitgewisseld met oog op de versterking van het traject naar re-integratie. In 2011 werd verder ook van start gegaan met een werkgroepje bestaande uit de diensten PSD, JWWL en VGGZ om afspraken te maken met betrekking tot crisissituaties, zoals een acute neiging tot zelfdoding. Belangrijk agendapunt is de afstemming tussen 1 e en 2 e lijn. In 2012 zal er verder gesleuteld worden aan de aanpak van crisissituaties. Verder werd in 2011 een samenwerking met Teleonthaal uitgebouwd. Er werd overlegd met deze dienst om uiteindelijk te komen tot een concrete samenwerkingsnota. Er werden praktische afspraken gerealiseerd en draagvlak gecreëerd bij de directie en de leidinggevenden van het penitentiair kader. De vrijwilligers kregen een rondleiding met nabespreking en een aparte toelichting buiten de gevangenis, vooral gericht op de mogelijkheden voor gedetineerden in een depressie en/of met suïcideneigingen. In 2012 willen we dit aanbod opstarten. Er moet een draagbaar telefoontoestel worden voorzien zodat gedetineerden vanop hun cel indien nodig een gesprek kunnen aangaan met teleonthaal. Op deze manier hopen we een aanbod te voorzien voor mensen die het moeilijk hebben en niet dadelijk bij hun aanpreekfiguren in de gevangenis terecht kunnen. Verder hebben er gesprekken plaatsgevonden met het CMGJ (Centrum voor Maatschappelijke Gelijkheid en Jeugdwelzijn) om als tweedelijns ondersteunende organisatie te zoeken naar mogelijke koppelingen tussen de gevangenis en het jeugdwelzijnswerk. Ook dit proces zal in 2012 worden verdergezet.

24 Activiteiten i.k.v. psychische of persoonlijke levenssfeer Wat wordt er concreet gedaan met bepaalde vragen van de gedetineerde omtrent zijn eigen persoon? Hier speelt uiteraard de trajectbegeleider een centrale rol. Deze functie is reeds toegelicht in het voorgaande hoofdstuk. Daarnaast is er een meer gespecialiseerd aanbod schuldhulpverlening en rechtshulpverlening ter beschikking in Hasselt. Verder bespreken we in dit stuk het Limburgs aanmeldingspunt voor gedetineerde thuislozen. Schuldhulpverlening Justitieel Welzijnswerk Limburg (JWWL) beschikt over een schuldbemiddelaar die 15 uur per week schuldhulpverlening in de gevangenis voor haar rekening neemt. Zowel de psychosociale dienst (PSD) als de trajectbegeleiders (TB) kunnen rekenen op haar expertise. Verder is zij bevoegd om indien nodig een schuldbemiddeling op te nemen. De bemiddeling gebeurt steeds in functie van een verdere doorverwijzing naar externe schuldhulpverleners. In 2011 had de schuldhulpverlener zelf 57 gedetineerden in begeleiding. In het najaar van 2011 werden de schuldhulpverleners van de Limburgse OCMW s uitgenodigd in de gevangenis voor een rondleiding en een gesprek. Net zoals bij de rondleiding voor het Hasselts Welzijnsoverleg hopen we op deze manier de diensten een idee te geven van het leven in de gevangenis en hen meer betrokken te krijgen bij het ondersteunen van (ex-)gedetineerden. Een actiepunt voor 2011 van de werkgroep welzijn was het ontwikkelen van een groepsaanbod rond financiële aspecten, complementair aan het individueel aanbod. Hiervoor werd in overleg gegaan met het centrum Basiseducatie dat buiten de gevangenis modules aanbiedt waarin financiële problemen aan bod komen. Er werden afspraken gemaakt die in 2012 tot een eerste cursus in de gevangenis moeten leiden. Rechtshulpverlening De rechtshulpverlener (CAW Sonar) heeft 4 uur per week ter beschikking om antwoorden te bieden op juridische vragen van gedetineerden. Er is een vragenlijst voor gedetineerden zodat zij met gerichte vragen naar het aanbod kunnen stappen en waardoor ook de rechtshulpverlener zich beter kan voorbereiden. Het individueel aanbod eerstelijnsbijstand aangeboden door de commissie juridische bijstand wordt niet langer georganiseerd. In de werkgroep Rechtshulp werd samen met de commissie afgesproken om over te schakelen naar infoavonden. We willen uitproberen of we via groepsmomenten meer gedetineerden bereiken. In 2011 werd een eerste infosessie georganiseerd omtrent burgerlijke partijen voor 23 gedetineerden.

Nog meer weergeven