Hogeschool Gent Departement Aalst Arbeidstraat AALST. Analyse en Ontwerp II. Willux nv. December Hans Geeroms Jels Armand

Transcriptie

1 Hogeschool Gent Departement Aalst Arbeidstraat AALST Analyse en Ontwerp II Willux nv December 2011 Academiejaar Studenten: Hans Geeroms Jels Armand 1

2 Inhoud Willux nv... 1 Voorwoord... 3 Waarom mislukken IT Projecten... 4 Algemeen... 4 Waarom mislukken projecten in het bedrijf?... 5 Fasering... 5 Algemeen... 5 Lineaire ontwikkelingsmethode... 5 Iteratieve ontwikkelingsmethode... 5 Agile... 5 Scrum... 6 extreme Programming... 6 Welke ontwikkelingmethode bestaat er in het stagebedrijf?... 7 Vooronderzoek... 7 Huidige en gewenste situatie stagebedrijf... 7 Sterkte/zwakte analyse... 8 Missie, visie en doelen... 8 Strategie... 8 Structuur... 8 Systemen... 9 Actoren... 9 Analyse... 9 Use Case... 9 Use Cases Activiteitendiagram Testscenario s... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Kwaliteitsdefinitie Besluit

3 Voorwoord Voor de les Analyse & Ontwerp in ons laatste jaar Toegepaste Informatica hebben wij een opdracht gekregen om een paper en een presentatie te maken rond een project dat afgelopen/bezig is op onze stageplek. Het leek een zeer moeilijke opdracht aangezien Hans nog geen stage mag doen dit jaar en Jels nog op zoek was naar een stage. Nadat hij het geprobeerd heeft bij RealDolmen is hij uiteindelijk bij Willux nv belandt. Eerste opdracht van de paper was dat we zoveel mogelijk informatie kregen vanuit het bedrijf, hierdoor moesten we overleggen met Peter Steppe, de directeur, die wij ook willen bedanken om ons zo veel mogelijk te helpen bij het maken van deze paper. Ook onze docent Mvr. Van Audenrode willen wij bedanken omdat ze ons de kans geeft om een toffe paper te schrijven. Ook de hulp doormiddel van een naar de bedrijven te sturen heeft de studenten goed geholpen. De informatie verzamelen bleek wel een moeilijkere opdracht dan gedacht. Over projecten werd er amper gesproken omdat alles binnen Willux nv een geheim moet blijven, maar alles van informatie dat we hebben gekregen vind je terug in onze paper. Deze paper zal gaan over het ontwerp van een nieuwe database dat Willux nv ontwikkeld heeft. Deze applicatie werd nog niet zo lang gemaakt en zit momenteel in een testfase, deze zou begin 2012 online moeten komen. Wij hopen dat deze paper interesse wekt bij iedereen en dat we ervoor kunnen zorgen om langs deze weg iedereen iets bij te brengen over ons onderwerp. We hebben alles uitgelegd dat we konden uitleggen zodat het voor iedereen verstaanbaar blijft. Door dit te doen, zorgen we ervoor dat ook buitenstaanders iets bij kunnen leren over het bedrijf. 3

4 Waarom mislukken IT Projecten Algemeen Een eerste reden waarom ICT-projecten mislukken is omdat bedrijven geen business case maken. Hierdoor weten de bedrijven niet op welke tijd hun investeringen renderen. Door het maken van een business case kan voorkomen worden dat er een te late oplevering of geen oplevering is van het project. Met andere woorden, een business case zorgt ervoor dat je als bedrijf niet te veel geld uitgeeft en dat het project niet uitloopt. Bij ICT-projecten wordt er dus normaal altijd een business case gemaakt. Echter zijn deze niet altijd uitgerust met een ROI(Return On Investment), wat wil zeggen dat de business case niet volledig is. En een onvolledige business case is geen echte business case. Projecten lopen ook verkeerd omdat gebruikers tijdens het maken meer toe voegen dan er in werkelijkheid is gevraagd. Eigenlijk zouden ze zich telkens opnieuw moeten afvragen welk nut elke functie heeft die ze toevoegen. Hebben deze geen of weinig nut, dan moeten ze deze niet toevoegen. Het is enkel een tijdverlies en het kost de onderneming meer geld dat er later niet kan worden uitgehaald. Het uitlopen van een project is een logisch gevold van het feit dat er van bedrijven te veel verwacht wordt op een veel te korte tijd. Alles zou al perfect moeten lopen als een project op tijd moet worden afgeleverd. Elke kleine tegenvaller zal er voor zorgen dat er telkens een kleine vertraging bijkomt. Vervolgens komt er ook nog bij dat er begonnen wordt zonder dat de verwachtingen van het project grondig worden overlopen. Hierdoor heeft iedereen andere verwachtingen en zal er veel onduidelijkheid bestaan over het project. Uiteraard mogen deze verwachtingen niet te hoog zijn, anders kan er nooit aan worden voldaan. Het is ook heel belangrijk dat na het bespreken van de verwachtingen iedereen op de hoogte wordt gesteld van wat zijn persoonlijke taken zijn. Zo wordt het project beheersbaar en verkleint de kans op een mislukking. Een volgende reden is dat er regelmatig te weinig ervaring aanwezig is in het project. Omdat elk project wel uniek lijkt, nieuwe context, nieuwe mensen, nieuwe technieken,... is het echt wel nodig om de nodige ervaring en routine te hebben. Indien dit niet het geval is, zal dit weer zorgen voor een vertraging tot het niet opleveren van het project. Er moet dus zeker gezorgd worden voor een goede samenstelling die professioneel genoeg is. Het moeten mensen zijn die verstand hebben van het vak, en de teamleden mogen onderling geen problemen hebben. Wanneer er een gebrek is aan steun vanuit het management zal het ook moeilijk worden, omdat het management beslist welke middelen ter beschikking zijn voor het project. Ook zal het management er voor moeten zorgen dat er een correcte techniek wordt gebruikt voor het project. Een slechte communicatie kan er voor zorgen dat de doelen van het project niet duidelijk zijn. Dit wil zeggen dat een slechte communicatie tussen medewerkers ervoor kan zorgen dat niet alles duidelijk is. Eerst en vooral moeten deze doelen dan ook al realistisch zijn, indien deze onrealistisch zijn, zal het project zeer weinig kan hebben op slagen. Als er iets wordt gewijzigd aan doelen of aan technieken moet dit zeer snel en zeer duidelijk worden meegedeeld aan alle teamleden. Om kort samen te vatten zijn dit de redenen waarom ICT-projecten mislukken: - Er is geen grondige voorbereiding van het project - Er wordt geen duidelijke planning gemaakt - De verwachtingen liggen te hoog en zijn niet duidelijk - Het team waarmee gewerkt wordt, is niet geschikt of heeft te weinig ervaring - Te weinig steun vanuit het management - Door slechte communicatie weet niet iedereen wat er wordt verwacht 4

5 Waarom mislukken projecten in het bedrijf? Willux nv is een bedrijf dat zich bezig houdt met het verkopen van hard- & software. Ze houden zich ook bezig met netwerken en proberen problemen op te lossen die hun klanten hebben. Om dit overzichtelijker te maken hebben ze een databank nodig waarin alle gegevens bijgehouden worden van elke klant of en van elk bedrijf. Hun databank was te oud en er ze hebben dan hun databank vernieuwd en uitgebreid. De klanten werden soms minder snel geholpen worden doordat vele technische aspecten van hun computers/netwerk niet bijgehouden werd en hierdoor liep de oplossing vertraging op. Door de databank te verbeteren en de informatie beter in te delen zal de eventuele wachttijd aanzienlijk verminderen. Fasering Algemeen Lineaire ontwikkelingsmethode Er zijn verschillende bruikbare ontwikkelingsmethodes. De eerste is de lineaire ontwikkelingsmethode. Deze methode lijkt een beetje op een watervalmethode. Bij het begin wordt er een prototype gebouwd die een veel simpelere versie is van het uiteindelijke eindproduct. Vanaf het moment dat alle vereisten duidelijk zijn, zal het prototype in verschillende stappen verbeterd worden. Een voordeel hiervan is dat het risico op fouten geminimaliseerd zal worden. Een absoluut nadeel is dat er enorm veel overbodig werk aan te pas komt omdat het prototype wordt weggegooid nadat de vereisten bekend zijn. Iteratieve ontwikkelingsmethode Ten tweede hebben we de iteratieve ontwikkelingsmethode. Deze bestaat uit drie fasen, definitiestudie, pilot-ontwikkeling en invoering. Elke cyclus levert een pilot op. Dat een pilot een klein gedeelte is, betekent dat het maar een aantal van de totale (en ook mogelijk dan nog onbekende) systeemeisen dekt. Pas in de laatste pilot wordt aan alle systeemeisen voldaan. Het voordeel hierbij is dat er een grotere betrokkenheid is tussen gebruikers en opdrachtgever. Omdat er snel resultaten zichtbaar zijn, krijgen de gebruikers en opdrachtgever een goed oog in een goede afloop. Risico s zijn miniem omdat er in kleine stukken ontwikkeld wordt. Het nadeel is dat Het snelle ontwikkelen heeft de potentie een wissel te trekken op de organisatie en de hulpmiddelen, vanwege de grote dynamiek. Ook onervarenheid met de manier van werken kan leiden tot teleurstellingen en misverstanden. Agile Agile, een benaming voor een groep adaptieve ontwikkelmethodes. De term agile werd in 2001 geïntroduceerd nadat het Angile Manifesto gevormd werd: een groep prominente softwareontwikkelaars met pionierservaring binnen adaptieve methodes. Adaptieve methodes zoals Scrum en Extreme Programming waren er reeds langer, maar de term Agile maakte de adaptieve methoden pas echt mainstream. Agile heeft elf principes: 1) Klanttevredenheid door snelle levering 2) Regelmatig aanbod van nieuwe werkende software 5

6 3) Voortgang wordt gemeten aan de hand van werkende software 4) Wijzigingen van doelstellingen zijn welkom 5) Nauwe samenwerking tussen ontwikkelaars en hun belanghebbenden 6) Persoonlijk contact is de beste vorm van communicatie 7) Projecten worden opgezet rondom gemotiveerde individuen 8) Voortdurende aandacht aan technische hoogstandjes en goed ontwerp 9) Eenvoud 10) Zelforganiserende teams 11) Voortdurende aanpassing aan veranderde omstandigheden Er zijn Agile-Teams die lineair werken binnen een timebox maar er zijn er ook die ieder lineair kenmerk loslaten, zoals bij extreme Programming. De kracht van Agile zit in de onderlinge communicatie tussen projectleden. Deze communicatie wordt moeilijker wanneer een team uit meer dan 40 personen bestaat. Daarom is de geschiktheid van Agile beter bij kleine of middelgrote ontwikkelteams. Scrum Dan heb je ook nog Scrum, dit is een dynamische ontwikkelmethode voor complexe projecten die valt onder de Agile paraplu. De term Scrum stamt af van Rugby, waarbij teamleden als een geheel in een scrum proberen een afstand af te leggen, waarbij de bal naar voren en achteren wordt gespeeld. Scrum draait om het principe dat een opdrachtgever een veranderde visie heeft op het eindproduct kan hebben, en dat de wensen vanuit de markt veranderen of beter inzichtelijk worden. Voortschrijdend inzicht wordt verwelkomd in plaats van verafschuwd. Scrum is zeer gemakkelijk te leren, er zijn geen hoge drempels om er mee te starten. Scrum werkt met sprints. Een sprint heeft normaal gesproken een tijdsbestek van twee tot vier weken, afhankelijk van de tijdsinvestering van het team. Het Scrum Team bepaald de lengte van een sprint. Tijdens één sprint wordt gewerkt naar een bruikbare en geteste tussenoplevering. Nadat een sprint voltooid is, wordt er onmiddellijk een nieuwe meeting gehouden om te beslissen wat er in de volgende sprint gedaan wordt. extreme Programming extreme Programming is de meest adaptieve, aanpassingsinspirerende ontwikkelmethode. De methode concentreert zich op het realiseren van iteraties. Bij extreme Programming wordt niet gebonden aan een ontwerp dat in het begin van het traject is opgesteld waarvan niet meer mag worden afgeweken, zoals bij lineaire methodes. Hierdoor is men in staat om fouten te herstellen om beter aan de wensen van de opdrachtgever te kunnen voldoen. 6

7 Het Proces van extreme Programming: Met behulp van user stories worden requirements vastgesteld, zoals weergegeven in het proces. Deze user stories zijn dus beschrijvingen waarmee de eisen van de klant worden vastgesteld. De user stories maken het mogelijk om een release planning op te stellen. Dit is een planning die het traject verder definieert. Om de releaseplanning aan te vullen kan men spikes gebruiken. Dit zijn korte experimentele programma s om zo de potentiële oplossingen te achterhalen. De meeste van deze spikes worden veelal niet meer gebruikt in de iteratie zelf, omdat het slechts kleine programma s zijn om te zien of onderdelen van de iteraties realiseerbaar zijn. Het draait erom om eerst te testen of het werkt voordat het daadwerkelijk wordt geprogrammeerd in de iteratie. Binnen de iteratiefase gaan programmeurs aan de slag met het ontwikkelen van de software. Deze iteraties worden getoetst op werking en functionaliteit in een acceptatietest. extreme Programming biedt de gelegenheid om na het uitvoeren van de acceptatietest de bugs binnen de iteratie weg te werken. Deze iteraties worden uitgebracht als small releases nadat de acceptatietesten zijn goedgekeurd door de opdrachtgever. Een small release is het product van het traject. Welke ontwikkelingmethode bestaat er in het stagebedrijf? Bij Willux nv zal er de evolutionaire ontwikkelmethode gebruikt worden. Om de database aan te maken vertrekken ze van een basis van hun oude database. De bedoeling is om deze database uit te breiden met het PHP en PHPMysql programma. Uiteindelijk is de bedoeling dat elke informatie die nodig is online staat van iedere klant die er is. Vooronderzoek Huidige en gewenste situatie stagebedrijf Willux NV is niet zo een heel groot bedrijf, maar de drie personen die er werken, zijn elk gespecialiseerd zijn in hun vakgebied. Het bedrijf werkt vooral als ondersteuning voor andere ondernemingen die geen eigen, of een niet-volledige, IT-dienst hebben. De service aan de klanten staat centraal in het bedrijf. Ze zijn er zeker van dat een goede kennis van de klant zijn wil en een gepast advies kan leiden tot een geslaagde verkoop en een tevreden klant. Ze hopen dan ook op deze manier geen one-shot deals te realiseren, maar wel om een relatie op lange termijn uit te bouwen. Willux NV is op dit moment nog op zoek naar enkele mensen. Daaruit kan je dus afleiden dat ze zeker nog niet op het einde van hun kunnen zitten. Ze willen het bedrijf zeker en vast nog laten groeien. 7

8 Sterkte/zwakte analyse Sterkte: - Persoonlijk contact met iedere klant(je bent geen nummer!) - Ambitieus - Ze weten duidelijk wat ze willen - Goed bereikbaar voor het publiek. - Goed in hun vak Zwakte: - Te weinig mensen die er werken - Slechte databank waardoor de service niet optimaal blijkt te zijn. Missie, visie en doelen Momenteel werken er bij Willux nv dus nog maar drie personen maar ze zijn ambitieus. Ze willen meer personen aanwerven en hopen hun bedrijf uit te breiden naar meerdere klanten en vooral bedrijven. Ze willen hun netwerking groter op de markt brengen. Bij Willux staat service centraal in het bedrijf. Je zal dus geen verkopers tegen komen maar adviseurs. Het is hun overtuiging dat enkel een goede kennis van u noden, gekoppeld aan advies op maat, kan leiden tot een geslaagde verkoop en een tevreden klant. Ze willen vooral samenwerken op lange termijn en een relatie opbouwen met de klant. Zodat ze niet enkel een leverancier zijn maar eerder een ICT Partner. Door hun databank uit te breiden verzekeren ze snellere service (terwijl hij nu al snel is) en willen ze iedere klant tevreden houden. Strategie De strategie achter het uitbreiden van de databank is vooral omdat de klant telkens onmiddellijk wil geholpen worden. Om niet achterop te hinken op andere bedrijven waar ze wel al onmiddellijk geholpen worden gaan ze hun database nu uitbreiden of verbeteren. Ze werken (tot nu toe) met drie personen en dan hoeft telkens niet één van deze personen zich bezig te houden met een vragenlijst over de klant en zijn eisen. Het is vooral gemakkelijk als bijvoorbeeld een bedrijf een netwerk wil aanleggen dat Willux nv weet met wat voor computers er wordt gewerkt in het bedrijf en hoeveel computers aan dat netwerk moeten verbonden zijn. Deze databank kan ook bijhouden wie welke software/hardware aangekocht heeft. Als er dan een nieuwe versie of een beter programma uitkomt kunnen ze zo gemakkelijker reclame maken naar de personen die zo een bepaalde soft- /hardware gebruiken. Zo hoeven ze niet elke klant lastig te vallen met spam over nieuwe producten/diensten. Structuur Aangezien Willux nv met slechts drie personen werkt in het kantoor in Erembodegem, is er één baas met 2 werknemers onder zich. De baas is de heer Peter Steppe. Peter Steppe is gedelegeerd bestuurder, hij coördineert en deelt opdrachten uit aan de andere werknemers. De onderlinge relaties van de werknemers gaan verder dan enkel collega s zijn. 8

9 Systemen Er wordt momenteel gewerkt met een gewone database waarin de gegevens staan van de klanten. Dit wordt gewoon aangepast in een accesbestand waardoor er toch veel werk is. Iedere klant heeft wel een klantnummer maar hierin staan enkel de informatie van de klant zelf, niet wat hun verleden is in het bedrijf. Met de databank die ze nu willen bouwen zou er gewerkt worden via PHPMyadmin en MySql. Hierdoor zouden de klanten zichzelf online kunnen registreren waardoor ze automatisch worden toegevoegd aan het bestand. Dit moet werken voor de mensen die enkel hardware/software willen aankopen. Wil je een netwerk opstarten met behulp van Willux zal je nog steeds een afspraak moeten hebben met de bedrijfsleiders zodat deze alles kunnen bekijken hoe het erom draait in je bedrijf. Dit hoeft wel maar één keer te gebeuren, wil je nadien veranderingen kan je dit doen via e- mail. Daarin vermeld je gewoon je klantnummer en hoe en wat er juist moet veranderen. Door deze nieuwe database weten ze onmiddellijk wie je bent en wat voor relatie je al hebt met Willux nv. Actoren Bij de databank zijn er eigenlijk vooral drie belangrijke actoren. Eerst en vooral de klanten zelf, voor hen is het belangrijk dat het registratiesysteem duidelijk is en gemakkelijk om in te vullen. Een tweede belangrijke actor zijn de bedrijfsleiders zelf. Voor hen is het belangrijk dat de databank volledig juist is en als er ooit fouten optreden dat deze gemakkelijk op te lossen zijn. Ze moeten de werking van het systeem ook volledig begrijpen zodat er zeker geen fouten worden gemaakt bij bestellingen of accounts die aangemaakt worden door nieuwe klanten. Analyse Use Case Bedrijf Houdt Houdt gegevens gegevens bij bij Databank Helpt klant 9

10 Helpt klant <<includes>> <<extends>> Leest Leest gegevens gegevens in in databank <<extends>> Plaatst Plaats bestelling Klant Registreert Registreert zich zich <<extends>> Geeft gegevens in Voeg klant toe <<extends>> Verwijder klant Bedrijf en klant zijn primaire actoren. Databank(systeem) is secundaire actor omdat klant en bedrijf systeem gebruiken. Systeem doet niets op zichzelf. Databank houdt gegevens bij die zijn ingegeven door bedrijf wanneer het een klant toevoegt of door de klant zelf die zich registreert en op die manier zichzelf toevoegt. Het bedrijf kan ook een klant verwijderen. Wanneer een klant een bestelling plaatst, zal het bedrijf dit te zien krijgen, de klant zijn gegevens bekijken in de databank en nadien ook effectief de klant helpen. Use Cases Naam: Voeg klant toe Actor: Bedrijf(primaire actor) Systeem(secundaire actor) Precondities: Systeem bestaat Postcondities: Klant en systeem bestaan Includes: / Extends: / Successcenario:- Maakt nieuwe klant - voert gegevens in Exceptions: - Systeem crasht -> heropstarten systeem -> laatste back-up plaatsen - Klant bestaat al -> klant moet niet opnieuw worden toegevoegd -> annuleer nieuwe klant 10

11 Naam: Verwijder klant Actor: Bedrijf(primaire actor) Systeem(secundaire actor) Precondities: Klant en systeem bestaan Postcondities: Klant bestaat niet meer Includes: / Extends: / Successcenario: De klant staat niet meer in het systeem Exceptions: - Systeem crasht -> heropstarten systeem -> laatste back-up plaatsen - Klant bestaat niet -> klant kan niet worden verwijderd -> annuleer verwijderen klant Naam: Registratie klant Actor: Klant(primaire actor) Systeem(secundaire actor) Precondities: Systeem bestaat Postcondities: Systeem en klant bestaan Includes: Voeg klant toe Extends: / Successcenario: De klant kan zichzelf foutloos registeren en toevoegen Exceptions:-Systeem crasht -> heropstarten systeem -> laatste back-up plaatsen - Registratieformulier werkt niet -> Registratieformulier herwerken en fouten uithalen - Klant is reeds geregistreerd -> klant kan niet opnieuw registreren -> annuleer registratie Naam: Bestelling plaatsen Actor: Klant(primaire actor) Systeem(secundaire actor) Precondities: klant en systeem bestaan Postcondities: klant en systeem bestaan, er is een bestelling geplaatst Includes: / Extends: / Successcenario: Klant kan een bestelling plaatsen en wordt geholpen Exceptions: :-Systeem crasht -> heropstarten systeem -> laatste back-up plaatsen Activiteitendiagram Bedrijf Systeem Klant 11

12 Voegt klant toe Registreert zich Leest gegevens in databank Plaatst bestelling Houdt gegevens bij Kan klant geholpen worden? Nee Ja Helpt klant De klant registreert zich en bedrijf voegt de klant toe aan zijn systeem. Het systeem houdt op zijn beurt alle gegevens van de net toegevoegde klant bij. Wanneer de klant in het systeem zit, kan hij een bestelling plaatsen. Als deze een bestelling plaatst, zal het bedrijf de gegevens lezen in het systeem. Nadien zal het bedrijf kijken of het de klant kan helpen(een keuze maken). Als dit niet het geval is, zal het bedrijf opnieuw de gegevens lezen totdat het de klant kan helpen. Kan het de klant meteen helpen, dan zal dit ook gebeuren. Als de klant geholpen is zijn alle activiteiten voltooid. Kwaliteitsdefinitie Na de volledige herwerking van de databank, is de effectiviteit van de databank veel hoger dan ervoor. De databank is zeker en vast efficiënter omdat alles voorhanden is, alle zaken die moeten bijgehouden worden van de klanten, hebben nu ook een plek in de databank. De betrouwbaarheid is hetzelfde gebleven, omdat we natuurlijk nooit op voorhand kunnen bepalen of een systeem al dan niet zal crashen waardoor gegevens verloren kunnen gaan. Uiteraard is er rekening gehouden met de 12

13 gebruiksvriendelijkheid en zal er slechts een minimum aan inspanning moeten worden geleverd voor maximale prestaties. Het systeem is zeer flexibel en eventuele aanpassingen in de toekomst zullen zeer makkelijk kunnen worden uitgevoerd. Er is ook een zeer goede beveiliging omdat er persoonlijke en discrete informatie aanwezig is. De databank heeft ten opzichte van de vorige enkel voordelen. Er is dan ook geen enkele reden om de nieuwe databank niet in gebruik te nemen. 13

14 Besluit Het bedrijf Willux nv is een klein bedrijfje dat aan een opmars bezig is. Het wil uitbreiden en daarom heeft het bedrijf een goede structuur nodig. Ze zijn op dit moment maar met drie personen en het is niet de bedoeling dat telkens één van deze personen enkel bezig is met de administratie. Door middel van een nieuwe database zullen de werknemers het zichzelf veel gemakkelijker maken doordat alles nu blijft opgeslagen. Het bedrijf zal hierdoor zijn klanten nog extra tevreden kunnen houden. In het begin hadden Jels en Hans veel problemen aangezien de informatie echt moeilijk te bereiken viel. Enkel over het bedrijf zelf kregen we veel informatie. Over het project zelf, de databank, ging het iets moeizamer maar uiteindelijk hebben we dit wel tot een goed einde gebracht. Het was een zeer leerrijke ervaring en niettemin een zeer interessante. We hebben veel bijgeleerd over het analyseren van een project en dit kan zeer nuttig zijn voor de toekomst en voor ons vakgebied. Deze paper gaf ons een tof voorsmaakje van wat er later in het echte werkleven ons te wachten staat. 14