Regiovisie: TopTechniek Zuid Oost Groningen, kleinschalig en daardoor krachtig!

Transcriptie

1 Regiovisie: TopTechniek Zuid Oost Groningen, kleinschalig en daardoor krachtig! Vooraf De regio Zuid Oost Groningen omvat de gemeenten Hoogezand-Sappemeer, Menterwolde, Veendam, Oldambt, Pekela s, Stadskanaal en Vlagtwedde. De regio is relatief klein ( inwoners) en gegeven haar geografische ligging (aan de westkant afgegrensd door De Hondsrug, aan de oostkant door Duitsland en in het noorden door Het Hogeland) in de geschiedenis sterk op zichzelf aangewezen geweest. Er is sprake van een eigen economische structuur, die sterk voort bouwt op het industriële verleden van de regio (veenkoloniën, landbouw, metaalbewerking en scheepsbouw). Grote economische clusters in de sectoren agrotechniek, papier- en kartonproductie, aardappelzetmeel (Smurfit Kappa, Avebe) en fijnmechanica (Philips) zijn daarvan tot op de dag van vandaag het resultaat. De regio kent ook een eigen (bestuurlijke) cultuur, een sterke regionale visie, korte lijnen, samenwerking en doen. Deze cultuur maakt gezamenlijke resultaten mogelijk, ook op het terrein van technisch beroepsonderwijs en arbeidsmarkt: Noorderpoort beëindigt in het kader van de macrodoelmatigheid technisch beroepsonderwijs in kleine kernen in de regio (Winschoten, Veendam) en realiseert nieuwbouw voor technisch beroepsonderwijs in Stadskanaal. Dit als gevolg van een sterke, bestuurlijke regionale samenwerking in de Adviesraad Oost Groningen, TechNet-kringen en Stichting Engineering (uitvoerend niveau). In de regio hebben álle relevante partners (lokale overheden, V/MBO-scholen, MKB Noord, VNO-NCW, technische brancheorganisaties, o&o-fondsen en UWV/werkbedrijf) bestuurlijk de handen in één geslagen om voor de toekomst het technisch beroepsonderwijs in de regio te behouden en te versterken. Centraal daarin staat de nieuwbouw, die Noorderpoort realiseert in 2014 in Stadskanaal, waarin multifunctionele, moderne voorzieningen voor technisch beroepsonderwijs worden gerealiseerd en waarbij externe partners (Stichting Samenwerking Praktijkopleiding Bouw, Installatiewerk Noord, wooncoöperatie Lefier en Witec Fijnmechanische techniek) nu al eigen personeel inbrengen, productiecapaciteit organiseren en een nieuwe (workspots, bol/bbl-) arrangementen tussen leren en werken mogelijk maken. Een optimale synergie tussen onderwijs en bedrijfsleven! Instroombevordering naar techniek speelt daarin een grote rol: jaarlijkse BOTSSmanifestaties (70 basisscholen, regio Stadskanaal/Ter Apel, bedrijfsleven financiert mee) laten nu al een verhoogde instroom zien. De provincie ondersteunt de uitbreiding naar o.a. Veendam en Hoogezand. Dat de kleinschalige aanpak werkt blijkt uit de groeiende instroom in techniek bij álle participerende VMBO-scholen (instroom 3 e klas 2012/13). Uitvoering van het projectplan Toptechniek Zuid Oost Groningen past volledig in de ontwikkeling om de regionale samenwerking tussen omliggende satellieten (VMBO-scholen) en het centrale MBO (MBO Stadskanaal) te versterken. Het projectplan sluit aan bij adviezen van Deltaplan Techniek Noord om de aanvraag zelfstandig door te ontwikkelen en daarbij structurele samenwerking aan te brengen met de Eemsdeltaregio (benutting SXC). Regiovisie Techniek Zuid Oost Groningen De regio krijgt te maken met een teruglopende (beroeps)bevolking, die m.n. perifere regio s in Nederland zal gaan treffen: Voor Z.O. Groningen betekent dit dat in de periode tot 2027 de voor het onderwijs primaire doelgroep (17 jarigen) zal krimpen met 12,4% t.o.v. 2011: Ontwikkeling 17 jarigen in de regio oost t.o.v. peiljaar 2011 jaar aantal index 100, groei (%) bron: Noorderpoortcollege, 2011 Dit gegeven is een bepalende factor in deze regiovisie. Document 1: Regiovisie Toptechniek Zuid Oost Groningen Pagina 1

2 Uitgangspunten De regiovisie is gebaseerd op een kleinschalige aanpak in de eigen regio. De samenwerking is daarmee krachtig en (dus) duurzaam en sluit bovendien aan bij het patroon van leerlingstromen in het gebied: leerlingen VMBO kiezen overwegend voor vervolgonderwijs in de eigen regio. De regiovisie zet sterk in op het behoud en duurzaam borgen van technisch beroepsonderwijs in de regio, tegen de achtergrond van de demografische ontwikkelingen in het gebied. Dit vanuit de wetenschap dat een volwaardig stelsel van technisch beroepsonderwijs bijdraagt aan de kwaliteit van de regionale samenleving. Alle partners zijn hier sterk van doordrongen en zetten daarom in op een gezamenlijke verantwoordelijkheid en de concrete vormgeving van een ketenaanpak gericht op de ontwikkeling van vakmanschaps- en technologieroutes en ondersteunende activiteiten die daarvoor nodig zijn. De regiovisie vertrekt vanuit de vraagkant van de arbeidsmarkt, dat wil zeggen de kwantitatieve en kwalitatieve personeelsbehoefte van het regionale bedrijfsleven, waarbij dit bedrijfsleven ook wordt gezien als schakel in de keten van toeleveranciers aan topsectoren. De vertaling daarvan vindt plaats in de verankering van het projectplan in regionale netwerken met bedrijfsleven (TechNet, St. Engineering). De regiovisie is een nadere uitwerking van de Regiovisie Technisch Beroepsonderwijs Noord Nederland die door Deltaplan Techniek Noord 1 is opgesteld. Deltaplan Techniek streeft naar noordelijke samenhang en het versterken van de kwaliteit van activiteiten gericht op oriëntatie en techniek. De regio Z.O. Groningen wil daar vanuit haar eigenheid en ambities optimaal op aansluiten. De regio ziet een nadere afstemming op dit grotere geheel als een versterking en meerwaarde van de eigen inzet: leerlingen kiezen weliswaar beperkt, maar toch óók voor loopbanen buiten de regio Zuid Oost Groningen. De noordelijke arbeidsmarkt Het belang van de sectoren bouw, metaalindustrie, metaalbewerking en technische installatiebranche in het Noorden is relatief groot (± , medewerkers, 70% van het aantal in de sector techniek, 13% van het totaal aantal bedrijfs) 2. Het economische belang van deze sectoren voor het Noorden is nog groter i.v.m. toelevering naar sectoren als agro-food, chemie, energie en scheepsbouw. De arbeidsmarkt voor deze sectoren laat voor de korte termijn een goot accent op de vervangingsvraag zien (15% van het werknemersbestand is 55+: werknemers). Daarnaast is een (sterk) krimpende beroepsbevolking voor deze sectoren een gegeven, in het Noorden extra versterkt door demografische ontwikkelingen in combinatie met de trek vanuit perifere regio s naar centrumgebieden. Dit betekent dat extra inspanning vereist is om de instroom op peil te houden. Verwezen wordt naar de hoofdlijnen regiovisie Noord Nederland. 1 In Deltaplan Techniek Noord werken brancheorganisaties in de techniek (FME-CWM, Koninklijke Metaalunie, Bouwend Nederland, Uneto- VNI, AWVN), de koepelorganisaties (VNO-NCW en MKB Noord) en de noordelijke ROC s samen aan de verbetering van het technisch beroepsonderwijs in Noord Nederland. 2 Noordelijke arbeidsmarktverkenningen (CAB), regionale arbeidsmarktschetsen (Werkbedrijf), Monitor arbeidsmarkt bouwbedrijfsleven Noord (EIB, Fundeon), regiorapportages Noord metaalbewerking, metaalindustrie, technische installatiebranche (OOM, A+O Metalektro, OTIB). Document 1: Regiovisie Toptechniek Zuid Oost Groningen Pagina 2

3 De regionale arbeidsmarkt Zuid Oost Groningen De ontwikkelingen in de regionale arbeidsmarkt sluiten aan bij deze meer noordelijke trends. Deze kerncijfers, demografische ontwikkelingen en arbeidsmarktgegevens onderbouwen de regiovisie Zuid Oost Groningen. Kerncijfers Zuid Oost Groningen: bevolking, beroepsbevolking Bevolking HS M''wolde Oldambt Pekela S'kanaal Veendam Vlagtwedde * Beroepsbevolking * * * * * * * * * * * * bron: CBS, LISA 2011/12), UWV Kerncijfers arbeidsmarkt Regio sector aantal aantal aantal Hoogezand-Sappemeer Industrie Bouw Menterwolde Industrie Bouw Oldambt Industrie Bouw Pekela Industrie Bouw Stadskanaal Industrie Bouw Veendam Industrie Bouw Vlagtwedde Industrie Bouw ZO Groningen Totaal Industrie Bouw Prov. Groningen Totaal bron: CBS, LISA 2011/12), UWV Voor de regio Zuid Oost Groningen maakt het technisch bedrijfsleven een nog groter deel uit van de regionale economie, vergeleken met het Noorden als geheel: Industrie en bouwnijverheid maken 24,1% uit van de werkgelegenheid in de regio (bron: CAB, 2011) en is één van de sterkere economische peilers van de regio. Het gaat m.n. om midden- en kleinbedrijven, met een sterk accent op kleinere bedrijven. Het gaat om bedrijfs (bouw, techniek) en Voor de provincie Groningen gaat het om bedrijfs en Kwantitatieve vraag De cijfers laten verder zien dat het aantal in de bouw en in de industrie sinds 2009 nauwelijks gekrompen is en dat het aantal bedrijfs zelfs is toegenomen. De Document 1: Regiovisie Toptechniek Zuid Oost Groningen Pagina 3

4 werkgelegenheid staat onder druk, maar zit ongeveer op het landelijke gemiddelde (arbeidsmarktmonitor UWV 2012).Aannemelijk is dat de kwantitatieve personeelsvraag bij een aantrekkende economie op peil zal blijven, mits in de regio het beroepsonderwijs op het huidige peil zal kunnen worden voortgezet. Immers, beroepsonderwijs is een belangrijke component van het vestigingsklimaat. Kwalitatieve vraag Ook in Zuid Oost Groningen is in de technische sectoren sprake van een sterk accent op (kwalitatieve) upgrading van het niveau van de arbeid, samenhangend met de internationalisering van afzetgebieden. Ook het regionale bedrijfsleven internationaliseert in hoge mate. Het innovatieve vermogen is relatief groot vanwege de regionaal aanwezige trekkracht (Philips, Avebe, NAM) en bedrijven in de aangrenzende Eemsdelta. De steeds intensievere inzet van technologie maakt dat de uitstroom vanuit het MBO een zo hoog mogelijke kwaliteit moet hebben. Daarbij is aansluiting op het topsectorenbeleid van belang. Voor de provincie Groningen gaat het daarbij vooral om de chemie en energie, beide vooral geconcentreerd in de Eemsdeltaregio. Van belang daarbij is te constateren dat de topsectoren niet op zichzelf staan: de noordelijke arbeidsmarkt en dat geldt zeker ook voor de regio Zuid Oost Groningen wordt sterk gedomineerd door bedrijven in het midden- en kleinbedrijf. Dit geldt ook voor het technisch bedrijfsleven (bouw, metaalindustrie, metaalbewerking en technische installatiebranche). Deze bedrijven fungeren voor een belangrijk deel als toeleverancier van bovengenoemde topsectoren, toelevering van halffabricaten, maar ook op het terrein van onderhoud en services. Conclusie Als gevolg van demografische ontwikkelingen zal op langere termijn de beroepsbevolking verder dalen. In Groningen gaat het om in de periode Ook de leerlingaantallen krimpen op termijn (fors), zoals we zagen. Daardoor zal bij gelijkblijvende vraag, krapte op de arbeidsmarkt gaan ontstaan, ook al neemt de participatiegraad toe. Cijfers van het regionale UWV laten zien dat ook op kortere termijn sprake is van spanning in verband onvervulbare vacatures in de techniek (kwalitatieve mismatch) 3. Koppeling van deze constateringen aan het vraagstuk van de vergrijzing maakt de conclusie gerechtvaardigd dat het regionale beroepsonderwijs zich in gezamenlijkheid en ambitieus in moet blijven zetten om de regionale arbeidsmarkt te bedienen, zowel in kwantitatief als in kwalitatief opzicht. Ambitie De centrale ambitie van de betrokken partners is om gezamenlijk vorm te geven aan een goed geoutilleerd, samenhangend regionaal V/MBO-beroepsonderwijs, dat optimaal opleid voor de arbeidsmarkt techniek in Z.O. Groningen, als belangrijke toeleverende regio naar topsectoren, m.n. Energie in de Eemsdeltaregio (economische ambitie) en het behouden en versterken van het niveau van voorzieningen in de regio (maatschappelijke ambitie). Het gaat daarbij om de inzet om meer jonge mensen te interesseren voor technisch beroepsonderwijs om de eigen regio, de instroom naar pret- opleidingen tegen te gaan, deze jongeren tijdens de beroepsopleiding vervolgens ook vast te houden voor techniek (doorstroom) en tenslotte de uitstroom naar het technisch bedrijfsleven te realiseren. het ontwikkelen van nieuwe arrangementen, bv. 3 Regionale factsheets UWV/Werkbedrijf Document 1: Regiovisie Toptechniek Zuid Oost Groningen Pagina 4

5 o o o in samenwerking met Het Consortium ontwikkelen van één onderwijsconcept (gebaseerd op Het Scharnierpunt en Vakcollege) voor V/MBO in de domeinen Bouw/Infra, Voertuigentechniek, MEI/Mechatronica (vakmanschapsroutes). Het doorontwikkelen van MAVO 5.1 (VMBO GL) in samenwerking met MBO Engineering-4 en Bouw-4 (technologieroutes). de ontwikkeling van minors in MBO-4 (o.a. op het terrein van meet- en regeltechniek i.s.m. Philips, Variass en Avebe en op het terrein van installatietechniek met diverse toeleveranciers op dit terrein). De ambitie vertaalt zich naar concrete doel- en m.n. ook taakstellingen. Doelstellingen Deze ambities vertalen zich in de volgende vier doelstellingen, waaraan vervolgens scherp geformuleerde acties zullen worden gekoppeld (zie projectplan). 1. De ontwikkeling van één regionale, doorlopende vakmanschapsroute 2. De opzet van twee experimenten doorlopende technologieroute 3. De ontwikkeling van een samenhangend LOB-programma Techniek (LOBT) 4. De verdere versterking van de samenwerking met het regionale bedrijfsleven Voor de verdere uitwerking wordt verwezen naar het projectplan (document 2). Beoogde resultaten Als regionale taakstelling zetten scholen en bedrijfsleven gezamenlijk in op handhaving van ten minste het huidige niveau (resp. 15% leerlingen VMBO TL en 36% leerlingen vmbo BB/KB dat kiest voor techniek, zie voor de onderliggende cijfers pagina 1 van het projectplan). Als taakstelling per school dat de school met een lage relatieve score op een keuzemoment zich, door middel van onderlinge samenwerking en uitwisseling, optrekt aan de school met een hogere relatieve score op dat keuzemoment. Het aandeel leerlingen dat gaat kiezen voor techniek gaat daarbij gemiddeld omhoog. De focus ligt daarbij op de overgang VMBO/MBO: vakmanschapsroutes en technologieroutes moeten gaan voorzien in een forse terugdringing van de uitval in die overgang. Als kwalitatieve resultaat zetten scholen, overheden en bedrijfsleven in op de ontwikkeling van een duurzaam regionaal stelsel technische opleidingen vmbo/mbo, met heldere, samenhangende leerroutes, één onderwijsconcept op basis van Het Scharnierpunt en Vakcollege, vormgegeven in een gezamenlijk gedragen ketenaanpak, aantrekkelijk en herkenbaar voor leerlingen, ouders en het bedrijfsleven. De uitkomst van het programma TopTechniek moet zijn dat de scholen deze ontwikkelingen hebben doorgetrokken naar meer interne, maar vooral ook meer externe, onderling samenhang: voor leerlingen ontstaan daardoor optimale mogelijkheden voor doorstroom naar MBO, maar ook voor doorstroom naar een leerroute binnen één van de VMBO s. Ondersteuning en comitment In document 3 samenwerkende partners wordt expliciet instemming op deze regiovisie en projectplan gegeven door vertegenwoordigers van het participerende bedrijfsleven. De inzet op een eigen, kleinschalige, regionale aanpak wordt gesteund. Kennisuitwisseling met Toptechniek Groningen wordt nagestreefd (zie ook de paragraaf evaluatie en monitoring in document 2 het projectplan). Document 1: Regiovisie Toptechniek Zuid Oost Groningen Pagina 5