Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Margriet Moret - Hartman, methodoloog
|
|
- Wouter Smets
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten Margriet Moret - Hartman, methodoloog
2 Inhoud 1. Evidence Based Richtlijnontwikkeling 2. Voorbeeld van een wetenschappelijk onderzoek 3. Kritische beoordeling van onderzoek 4. Van bewijs naar aanbevelingen
3
4 Evidence Based 1. concrete vraagstelling opstellen (PICO) 2. zoeken naar relevant onderzoek 3. kritisch beoordelen onderzoek 4. uitkomsten wegen met expertise professionals en voorkeuren patiënt
5 Inhoud 1. Evidence Based Richtlijnontwikkeling 2. Voorbeeld van een wetenschappelijk onderzoek 3. Kritische beoordeling van onderzoek 4. Van bewijs naar aanbevelingen
6 Casus Wat is het effect van pijnstillers (NSAIDs) op klachten bij mensen met lage rugpijn?
7 Effect Waargenomen effect (WE) 0% 100%
8 Effect Waargenomen effect (WE) SIE NB EF MF 0% 100% Natuurlijk beloop (NB) Externe factoren (EF) (verstorende variabelen / placebo) Meetfouten (MF) Specifiek interventie effect (SIE) controlegroep Randomisatie Blindering Bijv: alcohol, sport, roken
9 Randomised Controlled Trial (RCT) Mensen met rugklachten Voormeting (pijn, kwaliteit van leven) Experimentele Interventie (pijnstillers) Nameting (pijn, kwaliteit Van leven ) Basis populatie Onderzoekspopulatie Inclusie en exclusie < 3 maanden klachten Voormeting Controle interventie Nameting TIJD
10 Causaliteit Onderzoekdesigns 1. Experimenteel onderzoek (RCT) 2. Cohortonderzoek (retrospectief of prospectief) (bijv. volgen van groep rokers en groep niet-rokers en wachten op uitkomst longkanker j/n) 3. Patiënt-controle onderzoek (bijv. groep met en groep zonder longkanker, navragen rookgedrag) 4. Transversaal (dwarsdoorsnede/cross-sectioneel) (bijv. vragen naar zoutgebruik en gelijktijdig meten van bloeddruk)
11 Voorbeeld van resultaten Het gemiddelde verschil in lage rugpijn voor de groep behandeld met NSAIDs i.v.m. met de controlegroep is: 2,2 (95% BI 1,3 3,2), p < 0,05. Het risico op bijwerkingen voor NSAID-gebruikers t.o.v. placebo gebruikers is: RR = 2,4 (95% BI 1,7 2,9), p = 0,01.
12 Resultaten
13 Relatieve risico RR = 1 RR > 1 RR < 1 : geen verband : verhoogd risico : beschermend effect
14 NNT number needed to treat Effect behandeling met antibiotica
15 Inhoud 1. Evidence Based Richtlijnontwikkeling 2. Voorbeeld van een wetenschappelijk onderzoek 3. Kritische beoordeling van onderzoek 4. Van bewijs naar aanbevelingen
16 Kritische beoordeling Validiteit Onzekerheid Relevantie
17 Bronnen van vertekening (bias) 1. Selectie 2. Herinnering Bijv. man/vrouw; of milde ziekte 3. Verstorende variabelen Wat maakt dat resultaten niet (helemaal) kloppen? Design hangt nauw samen met de kans op vertekening!
18 Hiërarchie van het bewijs Gradering A1 A2 B C D Systematische reviews / meta-analyses Randomised controlled trials (RCT) Vergelijkend onderzoek (o.a. cohort onderzoek) Niet-vergelijkend onderzoek Mening van de werkgroep
19 Voorbeeld van resultaten Het gemiddelde verschil in lage rugpijn voor de groep behandeld met NSAIDs i.v.m. met de controlegroep is: 2,2 (95% BI 1,3 3,2), p < 0,05. Grootte van het effect Onzekerheid Het risico op bijwerkingen voor NSAID-gebruikerst.o.v. placebo gebruikers is: RR = 2,4 (95% BI 1,7 2,9), p = 0,01.
20 Onzekerheid Het risico op bijwerkingen voor NSAID-gebruikerst.o.v. placebo gebruikers is: RR = 2,4 (95% BI 1,7 2,9), p = 0,01 p = probability (kans) de kans dat het antwoord op toeval berust significant verschil = p < 0,05 (0,05 = 5%) de kans dat het antwoord op toeval berust is kleiner dan 5% 95% betrouwbaarheidsinterval 95% van de waarden valt binnen deze grens
21 Beoordelen en graderen van bewijs GRADE Grades of Recommendation Assessment, Development and Evaluation
22 Grade up Grade down RCT start high, obs. data start low P I C O Outcome Outcome Outcome Outcome Systematic review Critical Critical Important Not Summary of findings & estimate of effect for each outcome High Moderate Low Very low 1. Risk of bias 2. Inconsistency 3. Indirectness 4. Imprecision 5. Publication bias 1. Large effect 2. Dose response 3. Confounders Guideline development Formulate recommendations: For or against (direction) Strong or weak (strength) By considering: Quality of evidence Balance benefits/harms Values and preferences Revise if necessary by considering: Resource use (cost) Rate overall quality of evidence across outcomes based on lowest quality of critical outcomes We recommend using We suggest using We recommend against using We suggest against using
23 Kwaliteit van het bewijs per uitkomstmaat lichaamsgewicht Outcome #1 Outcome #2 Outcome #3 Quality: High Quality: Moderate Quality: Low bloeddruk GRADE
24 Definitie kwaliteit van het bewijs De kwaliteit van bewijs weerspiegelt de mate van zekerheid dat het geschatte effect = het werkelijke effect.
25 Kwaliteit van het bewijs Quality Symbool Interpretatie Hoog Matig Laag Zeer laag Er is veel vertrouwen dat het werkelijke effect dicht in de buurt ligt van de schatting van het effect. Er is matig vertrouwen in de schatting van het effect: het werkelijke effect ligt waarschijnlijk dicht bij de schatting van het effect, maar er is een mogelijkheid dat het hier substantieel van afwijkt Er is beperkt vertrouwen in de schatting van het effect: het werkelijke effect kan substantieel verschillend zijn van de schatting van het effect. Er is weinig vertrouwen in de schatting van het effect: het werkelijke effect wijkt waarschijnlijk substantieel af van de schatting van het effect
26 Kwaliteitscriteria Studieontwerp Uitgangskwaliteit van de body of evidence Lager als Hoger als Kwaliteit van de body of evidence RCT Hoog Studiebeperkingen Groot effect Hoog Observationeel onderzoek Laag Inconsistentie Indirectheid Imprecisie Dosis-respons relatie Overige vertekening Matig Laag Publicatie bias Zeer laag Meer hierover in vervolgcursus
27 Voorbeeld: richtlijn aspecifieke lage rugklachten Uitgangsvraag Wat zijn de gewenste (pijn, beperkingen, terugkeer naar werk) en ongewenste effecten (bijwerkingen) (O) van NSAIDs (I) op de korte termijn (< 3 maanden) bij patiënten met chronische aspecifieke lage rugklachten (P)?
28 Conclusie Conclusie Algehele kwaliteit van het bewijs Laag Het netto gunstig effect van NSAIDs is onzeker, met name vanwege methodologische beperkingen van individuele studies en vanwege indirect bewijs. Berry 1982, Birbara 2003, Coats 2004, Katz 2003
29 Inhoud 1. Evidence Based Richtlijnontwikkeling 2. Voorbeeld van een wetenschappelijk onderzoek 3. Kritische beoordeling van onderzoek 4. Van bewijs naar aanbevelingen
30 Van conclusie naar aanbeveling Conclusie Factoren Factoren Aanbeveling
31 Algehele kwaliteit van bewijs laag Factoren Aanvinken 1. Hoge of matige kwaliteit van het bewijs 2. Zekerheid dat de balans van gewenste en ongewenste effecten wijst op een duidelijk netto-gunstig of netto-ongunstig effect 3. Verschillen in waarden en voorkeuren van patiënten afwezig 4. Zeker van relatief lage kosten? 5. Voor alle stakeholders aanvaardbaar? 6. Meeste voorwaarden voor implementatie aanwezig? * Indien één of meerdere antwoorden aangevinkt zijn, neemt de waarschijnlijkheid toe van een sterke aanbeveling voor of tegen de aan te bieden interventie toe. Sterkte van de aanbeveling
32 GRADE Aanbevelingen (2 categorieën) sterk zwak / conditioneel (opties aangegeven)
33 Aanbeveling NSAID s kunnen worden overwogen voor pijnverlichting op de korte termijn, maar vanwege de potentiele bijwerkingen dienen alternatieve opties (zoals afwachten) ook besproken te worden met de patiënt. Toelichting op de afweging van de verschillende factoren bij het formuleren van de aanbeveling Door de lage kwaliteit van het bewijs en de onzekerheid over de balans tussen de gewenste en ongewenste effecten is de werkgroep terughoudend met het aanbevelen van NSAIDs bij patiënten met chronische aspecifieke lage rugklachten. Door de mogelijke bijwerkingen die op kunnen treden ten gevolge van het gebruik van NSAIDs is het van belang dat de (huis)arts de verschillende behandelopties in samenspraak met de patiënt afweegt.
34 Formuleren aanbeveling relevant, praktisch en houvast in dagelijkse praktijk helder en eenduidig prescriptief, niet descriptief bij gebrek aan consensus: geen aanbeveling maar expliciteer de overwegingen (of de onzekerheid)
35 Richtlijntekst Uitgangsvraag (PICO) Samenvatting literatuur Conclusies Overige overwegingen Aanbevelingen
36 Dank voor uw aandacht & succes!
Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Ton Kuijpers, Epidemioloog
Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten Ton Kuijpers, Epidemioloog Guru based medicine Inhoud Voorbeeld van een wetenschappelijk onderzoeksdesign (RCT) Mate van bewijs Conclusies
Nadere informatieClient & zorgverlener: Samen beter beslissen? Dilemma s tussen verantwoordelijkheid en risico
Client & zorgverlener: Samen beter beslissen? Dilemma s tussen verantwoordelijkheid en risico Prof. Trudy van der Weijden Implementatie van richtlijnen Huisartsgeneeskunde School CAPHRI Maastricht University
Nadere informatieOnderzoeksdesigns. Ellen Tromp, epidemioloog St Antonius ziekenhuis
Onderzoeksdesigns Ellen Tromp, epidemioloog St Antonius ziekenhuis Inhoud Inleiding Wetenschappelijk bewijs Opdracht Verschillende onderzoekdesigns De drie componenten van evidence-based practice Wetenschappelijk
Nadere informatieConsensus based methodiek
Bijlage 9 Methode ontwikkeling Bij elke module staat aangegeven volgens welke methodiek deze is uitgewerkt: Consensus based methodiek Evidence based methodiek (EBRO) Evidence based methodiek (GRADE) Consensus
Nadere informatieFORMULIER IV voor het beoordelen van een PATIËNT-CONTROLEONDERZOEK Versie oktober 2002, geldig t/m december 2005 Evidence-Based RichtlijnOntwikkeling Formulier IV: beoordeling patiënt-controleonderzoek
Nadere informatieEffectiveness of Manual Therapy, what do we know? door Gerard Koel, FT, MSc, SNN
Effectiveness of Manual Therapy, what do we know? door Gerard Koel, FT, MSc, SNN Content 1. What is Manual Therapy? 2. How can we determine the effectiveness of a treatment? 3. What is the over-all conclusion
Nadere informatieInleiding Methodologie Master MBRT Hogeschool INHOLLAND 27 november Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp
Inleiding Methodologie Master Hogeschool INHOLLAND 27 november 2003 Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp WAT GAAN WE DOEN? Inleiding op Evidence-based Practice (EBP) Diagnostisch onderzoek onderzoek Interventieonderzoek
Nadere informatieVerschillendedesigns beantwoorden verschillende vragen
Verschillendedesigns beantwoorden verschillende vragen Zelf echo s uitvoeren bij IVF Hoe betrouwbaar zijn de beelden? Hoe vaak worden vrouwen zwanger? Hoe voelende koppelszicherbij? Watkosthet? 1 Hoe betrouwbaar
Nadere informatieLiteratuuronderzoek. Systematische Review Meta-Analyse. KEMTA Andrea Peeters
Literatuuronderzoek Systematische Review Meta-Analyse KEMTA Andrea Peeters Waarom doen? Presentatie 1. Begrippen systematische review en meta-analyse 2. Hoe te werk gaan bij het opzetten van een review
Nadere informatieKritisch lezen Hoe lees ik een artikel?
Kritisch lezen Hoe lees ik een artikel? Prof. Dr. Lieve Peremans 2/5/15 Herhaling titel van presentatie 1 Evalueer kritisch de kwaliteit Heb ik nu een goed artikel? 1.Soorten onderzoeksdesigns 2.Regels
Nadere informatieRichtlijnen in de fysiotherapie: een internationaal perspectief
Richtlijnen in de fysiotherapie: een internationaal perspectief Philip van der Wees Nijkerk, 9 april 2015 Wat is een richtlijn? Een richtlijn is een document met aanbevelingen, gericht op het verbeteren
Nadere informatieSYSTEMATISCHE REVIEW VAN OBSERVATIONEEL ONDERZOEK
FORMULIER Vc voor het beoordelen van een SYSTEMATISCHE REVIEW VAN OBSERVATIONEEL ONDERZOEK Evidence-Based RichtlijnOntwikkeling Formulier Vc: beoordeling systematische review van observationeel onderzoek
Nadere informatieFormulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een artikel over een interventieonderzoek (bij voorkeur een RCT)
Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een artikel over een interventieonderzoek (bij voorkeur een RCT) Behorend bij: Evidence-based logopedie, hoofdstuk 4 1 Toelichting bij de criteria voor
Nadere informatieWERKT DE WEBCARE INTERVENTIE?
WERKT DE WEBCARE INTERVENTIE? Onderwerp: Hoe lees ik een wetenschappelijk artikel? Marjolein Snaterse, docent/onderzoeker Faculteit Gezondheid, Hogeschool van Amsterdam TOCH MAAR WEER: EVIDENCE BASED PRACTICE
Nadere informatieEvidence piramide. Gecontroleerde studies. Welk studie type? 19/02/2013. 3 me ta.eu. Niet dezelfde piramide voor elke vraag. me ta.eu. me ta.
Niet dezelfde piramide voor elke vraag Evidence piramide Gecontroleerde studies Welk studie type? 3 1 Effect van roken op longkaner Richard Doll 1951: prospectieve studie 2/3 mannelijke Britse artsen Goede
Nadere informatieFYSIOTHERAPIE en het behandelen van patiënten met SCHOUDERPIJN. Blok 11, door:gerard Koel, najaar 2017.
FYSIOTHERAPIE en het behandelen van patiënten met SCHOUDERPIJN Blok 11, door:gerard Koel, najaar 2017. Inhoud blok extra : 1. Over de waarde van fysiotherapie bij de behandeling van patienten met SP: SR
Nadere informatieFORMULIER III. voor het beoordelen van een COHORTONDERZOEK. Evidence-Based RichtlijnOntwikkeling
FORMULIER III voor het beoordelen van een COHORTONDERZOEK Evidence-Based RichtlijnOntwikkeling Formulier III: beoordeling cohortonderzoek Dit formulier is bestemd voor het beoordelen van cohortonderzoek.
Nadere informatieSystematic Reviews Dr. Hester Vermeulen
Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen Amsterdam School of Health Professionals / HvA Amsterdam Kwaliteit en Proces Innovatie / AMC Amsterdam Goede zorg Effectief Doelmatig Veilig Tijdig Toegankelijk
Nadere informatieHandleiding Critically Appraised Topic (CAT) OLVG
Handleiding Critically Appraised Topic (CAT) OLVG Wat is een Critically Appraised Topic Een Critically Appraised Topic (CAT) is een korte systematische samenvatting en kritische beoordeling van de resultaten
Nadere informatiePeer review EBM. Ontwikkeld door WVVK in opdracht van Pro-Q-Kine
Peer review EBM Inleiding Doelstellingen? Attitude: bereid zijn om evidence based te handelen, om expertise te delen, om evidentie te bespreken Kennis: wat is EBM, wat is evidentie, wat is een richtlijn,
Nadere informatieOntwikkelen van een Cochrane Systematic Review over interventies
Ontwikkelen van een Cochrane Systematic Review over interventies 22 en 23 Maart 2016 Bestemd voor personen die in het kader van de Cochrane Collaboration een systematische review over interventies gaan
Nadere informatieZoeken naar evidence
Zoeken naar evidence Faridi van Etten-Jamaludin Clinical librarian Medische Bibliotheek AMC 2 december 2008 Evidence Based Practice? Bij EBP worden klinische beslissingen genomen op basis van het best
Nadere informatieSystematic Reviews Dr. Hester Vermeulen
Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen Amsterdam School of Health Professionals / HvA Amsterdam Kwaliteit en Proces Innovatie / AMC Amsterdam Systematisch literatuur onderzoek RCT s worden gemaakt om
Nadere informatieBij gebrek aan bewijs
Bij gebrek aan bewijs kennis is macht! internet in de spreekkamer P.A. Flach Bedrijfsarts Arbo- en milieudienst RuG 09-10-2006 1 3 onderdelen 1. Wat is EBM 2. Zoeken in PubMed 3. Beoordelen van de resultaten
Nadere informatieVAN KLINISCHE ONZEKERHEID NAAR EEN ZOEKSTRATEGIE
VAN KLINISCHE ONZEKERHEID NAAR EEN ZOEKSTRATEGIE Drs. Willemke Stilma Docent verpleegkunde HvA Mede met dank aan dr. Anne Eskes 1 INHOUD 5 stappen EBP Formuleren van een klinische vraagstelling PICO Zoekstrategie
Nadere informatieSystematische reviews op het gebied van complementaire en alternatieve geneeskunde: belang, methoden en voorbeelden uit de acupunctuur
Samenvatting Systematische reviews op het gebied van complementaire en alternatieve geneeskunde: belang, methoden en voorbeelden uit de acupunctuur Dit proefschrift heeft ten doel bij te dragen aan het
Nadere informatieRob Heerdink Universitair Hoofddocent Klinische Farmacoepidemiologie Universiteit Utrecht
Hoe vertaal ik resultaten uit de medische literatuur en richtlijnen naar de dagelijkse praktijk? Interpretatie van resultaten van geneesmiddelenonderzoek Rob Heerdink Universitair Hoofddocent Klinische
Nadere informatieToepassen GRADE in Nederland
Toepassen GRADE in Nederland Auteurs namens de werkgroep GRADE_NL: J.J.A. de Beer T. Kuijpers Utrecht, mei 2012 Project uitgevoerd in opdracht van de Regieraad Kwaliteit van zorg Opdrachtnummer 89-89100-98-309
Nadere informatiei ltj i i ;t!t i t' Jiil!!1 l1 I!--
l ti aaaa I l 1 ~ ~~{~:~~ i' lji~~!"il~ il'l ~~~ i ltj i i ;t!t i t' Jiil!!1 l1 I!-- -I.. I 8 I i IJ I ~ i c ~ J'l f ~ ~!1.. 'I IJ 1 t I I h hl I I I " I t! fl 1 1 lc:c: IJ 11.:... I ~ i c I i tt( t I
Nadere informatieWereldstemdag, Uden Evidence-based handelen: richtlijnen of niet? 16 april 2015. (c) Hanneke Kalf 1. Evidence-based handelen: richtlijnen of niet?
Evidence-based handelen: richtlijnen of niet? Handout: downloadbaar via http://www.hannekekalf.nl/ebp @hannekekalf dr. Hanneke Kalf hanneke.kalf@radboudumc.nl www.hannekekalf.nl @hannekekalf Afdeling Revalidatie:
Nadere informatieWereldstemdag, Uden Evidence-based handelen: richtlijnen of niet? 16 april 2015. (c) Hanneke Kalf 1. Evidence-based handelen: richtlijnen of niet?
Evidence-based handelen: richtlijnen of niet? Handout: downloadbaar via http://www.hannekekalf.nl/ebp @hannekekalf dr. Hanneke Kalf hanneke.kalf@radboudumc.nl www.hannekekalf.nl @hannekekalf Afdeling Revalidatie:
Nadere informatie2016_1. Studie design - Patiënt-controle of cohort: wanneer doe ik wat, hoe kies ik en waar moet ik aan denken
Tele-ARENA (Telefonisch Aangenaam Refereren En Netwerken AMPHI) 2016_1. Studie design - Patiënt-controle of cohort: wanneer doe ik wat, hoe kies ik en waar moet ik aan denken Host: Ellen van Jaarsveld
Nadere informatieNieuwe Richtlijnen Goede Voeding
Nieuwe Richtlijnen Goede Voeding Wat zijn de nieuwe voedingsaanbevelingen vanuit de wetenschap? Prof. Edith Feskens, edith.feskens@wur.nl Inhoud Voedingsonderzoek is moeilijk! Hoe komen Richtlijnen tot
Nadere informatieParamedisch OnderzoekCentrum
Manueeltherapeutische classificaties voor lage-rugpijn: uitdaging voor de toekomst. Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Prof.dr. Janusz Bromboszcz Opbouw Relevantie van classificaties voor MT Profielen KNGF-richtlijn
Nadere informatieAlgemene methodologie (onderdeel van CAT)
Oefentoets Algemene methodologie (onderdeel van CAT) Cursus Wetenschappelijk Focus Onderwijs: Algemene methodologie Cursuscoördinator dr. A.L. de Vries 30 oefenvragen ZONDER antwoorden 1 In een onderzoeksprotocol
Nadere informatieComparison: Kinderen zonder deze risicofactor.
Zoekstrategieën JGZ-richtlijn Taalontwikkeling oekstrategie Om de uitgangsvragen op een gestructureerde manier uit te werken tot beantwoordbare vragen zijn deze eerst omgewerkt tot PICO uitgangsvragen.
Nadere informatieEvidence Based Practice
Hoe lees je als verpleegkundige een artikel? Anne-Margreet van Dishoeck en Marjolein Snaterse Namens de Werkgroep Wetenschappelijk onderzoek; Mattie Lenzen Ingrid Schiks Henri van de Wetering Ellen van
Nadere informatiePosition Paper #Not4Sissies
huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde Position Paper #Not4Sissies Lizette Wattel Coördinator UNO-VUmc Coördinator Onderzoekslijn Geriatrische Revalidatie Ewout Smit AIOTO Ouderengeneeskunde Programma
Nadere informatieObservationeel onderzoek Patiënt-controleonderzoek Cohortonderzoek Cross-sectioneel Systematisch review
Zoekstrategie JGZ-richtlijn Taalontwikkeling Om de uitgangsvragen op een gestructureerde manier uit te werken zijn deze eerst omgevormd tot PICO uitgangsvragen. Hierbij wordt achtereenvolgens het volgende
Nadere informatieFysiotherapie en Benigne Pijn: Welke vraag?
Fysiotherapie en Benigne Pijn: Welke vraag? Prof. dr. Rob A.B. Oostendorp Nederlands Paramedisch Instituut Amersfoort UMC St Radboud, Nijmegen Werkgroep Onderzoek Kwaliteit AANDACHTSPUNTEN doel conventionele
Nadere informatieArbokennis ontsloten
Arbokennis ontsloten Kennis voor en door(?) arboprofessionals NVvA symposium maart 2012 Door: Huib Arts Kennisbronnen (1) Tekst communicatie: De wetenschappelijke wereld / Kennisinstituten Handboeken en
Nadere informatieVoorwoord 1 0. Inleiding 1 1
Inhoud Voorwoord 1 0 Inleiding 1 1 1 Evidence-based diëtetiek: principes en werkwijze 1 3 Inleiding 1 3 1.1 Evidence-based diëtetiek 1 3 1.2 Het ontstaan van evidence-based handelen 1 5 1.3 Evidence-based
Nadere informatieEvidence Based Nursing
Evidence Based Nursing - filosofie - Bart Geurden, RN, MScN Van verpleegkundige Diagnostiek naar evidence-based handelen Medische Diagnostiek >1900 Multi- Disciplinaire Problemen 1980- Verpleegkundige
Nadere informatie17/04/2013. 1. Epidemiologische studies. Children should not be treated as miniature men and women Abraham Jacobi
Aanpak en interpretatie van een epidemiologische studie Aanpak en interpretatie van een epidemiologische studie Katia Verhamme, MD, PhD Epidemioloog OLV Ziekenhuis-Aalst Erasmus MC Rotterdam 20 april 2013
Nadere informatieSamenvatting
- 12 - Samenvatting - 13 - Gebrek aan dagelijkse lichaamsbeweging is een groot probleem voor de volksgezondheid door de bijdrage aan de ziektelast wereldwijd en het risico op sterfte. Hardlopen is een
Nadere informatieLogopedische Richtlijn Diagnostiek en behandeling van afasie
Logopedische Richtlijn Diagnostiek en behandeling van afasie Conferentie AfasieNet 10 oktober 2015 Philine Berns & Sofie van Wessel Meertaligheid en afasie Werkgroep P.E.G. Berns, NVAT, voorzitter N. Jünger,
Nadere informatieSYSTEMATISCHE REVIEW VAN RANDOMISED CONTROLLED TRIALS
FORMULIER Va voor het beoordelen van een SYSTEMATISCHE REVIEW VAN RANDOMISED CONTROLLED TRIALS Evidence-Based RichtlijnOntwikkeling Formulier Va: beoordeling systematische review van RCT s Dit formulier
Nadere informatieDe behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie
Samenvatting 163 De behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie Lage rugpijn is een veelvuldig voorkomend probleem in geïndustrialiseerde landen. De kans dat iemand gedurende zijn leven een
Nadere informatieEen systeem om niveau van bewijskracht en graad van aanbeveling aan te geven P. VAN ROYEN
H U I S A R T S & N A V O R M I N G G R A D E Een systeem om niveau van bewijskracht en graad van aanbeveling aan te geven P. VAN ROYEN In de aanbeveling Gebruik van medicatie bij urgenties (zie blz. 472)
Nadere informatieRANDOMISED CONTROLLED TRIAL (RCT)
FORMULIER II voor het beoordelen van een RANDOMISED CONTROLLED TRIAL (RCT) Evidence-Based RichtlijnOntwikkeling Formulier II: beoordeling randomised controlled trial (RCT) Dit formulier is bestemd voor
Nadere informatieCOMPRESSIE- of TRACTIETHERAPIE bij ASPECIFIEKE NEKPIJN: WAT HELPT?
Paramedisch OnderzoekCentrum POC COMPRESSIE- of TRACTIETHERAPIE bij ASPECIFIEKE NEKPIJN: WAT HELPT? Prof.dr. Rob Oostendorp Ann Pattyn MSc Dr. Wendy Scholten-Peeters Prof.dr. William Duquet Fysiotherapie
Nadere informatieTOETS OMB1 ONDERZOEKSMETHODOLOGIE I. december 2010
TOETS OMB1 ONDERZOEKSMETHODOLOGIE I december 2010 Deze toets bestaat uit 23 vragen, waarvan 15 meerkeuzevragen (maximaal 15 punten) en 8 open vragen (maximaal 28 punten); In totaal zijn er dus 43 punten
Nadere informatieEBM. Domein arts. Overwegingen bij domein arts
EBM Wetenschappelijke uitkomsten uit klinisch relevant prognostisch, diagnostisch en therapeutisch onderzoek. Kennis, ervaring, persoonlijke waarden en verwachtingen van de dokter zelf. De individuele
Nadere informatieWelke antwoorden geeft de voedingswetenschap?
Welke antwoorden geeft de voedingswetenschap? De Hollandse pot, hoe Nederland over (verantwoord) eten en voedselhypes denkt - 18 mei 2015 Edith Feskens, edith.feskens@wur.nl Superfoods, detoxen of Paleo?
Nadere informatieDe 7 stappen van een CAT
De 7 stappen van een CAT Patiënt (praktijk) Vertaalslag (expert) Wetenschap (literatuur) 1 klinisch scenario trefwoorden 2 klinische vraag 3 literatuur search 4 kritisch beoordelen artikel 7 bottom line
Nadere informatieTotstandkoming en methoden. NHG-Behandelrichtlijn Reisziekte
Totstandkoming en methoden NHG-Behandelrichtlijn Reisziekte april 2017 Totstandkoming en methoden NHG-Behandelrichtlijn Reisziekte Utrecht, 26 april 2017 Inhoudsopgave 1 Samenstelling werkgroep 3 2 Inleiding
Nadere informatieOefentherapie bij patiënten met SAPS / RCR-SP (Rotator Cuff Related-Shoulder Pain) door Gerard Koel, FT, MSc, docent
Oefentherapie bij patiënten met SAPS / RCR-SP (Rotator Cuff Related-Shoulder Pain) door Gerard Koel, FT, MSc, docent Inhoud 1. Introductie, afbakening (RCR-SP), korte inventarisatie met Menti.com 2. Effectiviteit
Nadere informatieRichtlijn Mammacarcinoom
Richtlijn Mammacarcinoom Truus Smit-Hoeksma Waterlandziekenhuis, Purmerend Fase in de richtlijnontwikkeling - uitwerken conclusie literatuursearch - schrijven aanbevelingen Aanleiding voor aanvullingen
Nadere informatie17-5-2014 GEFELICITEERD! Evidence-based logopedie. Evidence-based logopedie: 10 jaar! Taakverdeling. Wat ben jij? @hannekekalf
Evidence-based logopedie - wat is er in 10 jaar veranderd? GEFELICITEERD! Dr. Hanneke Kalf hanneke.kalf@radboudumc.nl www.hannekekalf.nl @hannekekalf 15 mei 2014 @hannekekalf Evidence-based logopedie:
Nadere informatieDe wetenschap achter de richtlijn voor vet
De wetenschap achter de richtlijn voor vet Marianne Geleijnse Hoogleraar Voeding en Hart- en Vaatziekten Afdeling Humane Voeding, Wageningen Universiteit MVO Netwerkevent 31 maart 2016 Subsidies van voedingsindustrie
Nadere informatieFormulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een systematische review. Behorend bij: Evidence-based logopedie, hoofdstuk 2
Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een systematische review Behorend bij: Evidence-based logopedie, hoofdstuk 2 Toelichting bij de criteria voor het beoordelen van de kwaliteit van een
Nadere informatieVan Richtlijn naar Individu. Wim Veling, UMCG
Van Richtlijn naar Individu Wim Veling, UMCG Disclosure Potentiële belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven: Geen. Overig: voorzitter Werkgroep Zorgstandaard Psychose
Nadere informatieEvidence Based Practice in de alledaagse praktijk. Definitie EBP 16-4-2015
Evidence Based Practice in de alledaagse praktijk Lies Braam, verpleegkundig specialist neurologie 26 maart 2015 V &VN neurocongres Definitie EBP Bij EBP gaat het om klinische beslissingen op basis van
Nadere informatieAcetylcysteine bij ouderen met COPD. Reduceert acetylsteine exacerbaties?
Home no. 3 Juni 2018 Eerdere edities Verenso.nl Acetylcysteine bij ouderen met COPD. Reduceert acetylsteine exacerbaties? Critical Appraisal of Topics Mariëlle Winters mariellewinters@gmail.com Aanleiding
Nadere informatieHoe meet je kwaliteitsverbetering? En hoe kan je dat in je eigen regio doen?
Hoe meet je kwaliteitsverbetering? En hoe kan je dat in je eigen regio doen? VRAAGSTELLING: HOE KUNNEN WE FUNCTIEVERLIES TIJDENS & NA ACUTE ZIEKENHUISOPNAME VERMINDEREN? HOE MEET JE EFFECT? Complexe interventies
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.
Nadere informatieInhoud. Hoofdstuk 4 Screening en diagnostiek bij volwassenen 71 1 Inleiding 71 2 Screening bij volwassenen 72 3 Diagnostiek bij volwassenen 74
Inhoud Hoofdstuk 1 Algemene inleiding 11 1 Kenmerken en classificatiecriteria van bipolaire stoornissen 11 2 Epidemiologie 12 3 Differentiële diagnostiek 13 4 Comorbiditeit 13 5 Beloop 16 6 Diagnostiek
Nadere informatieEvidence-Based Nursing. Bart Geurden, RN, MScN
Evidence-Based Nursing Bart Geurden, RN, MScN Trends in Verpleegkunde Jaren 1980: Systematisch werken Focus op proces Jaren 1990: Verpleegkundige diagnostiek Focus op taal Aandacht verschuift van proces
Nadere informatieZorgpaden: Evidence Based or Wishful thinking?
Zorgpaden: Evidence Based or Wishful thinking? Jeroen van Oostrum Hoofd Business Intelligence Center 24 november 2009 Stellingen Stelling 1: Patiëntuitkomstmaten, zoals heropnames, complicaties en patiënttevredenheid,
Nadere informatieCSRQ Center Rapport over onderwijsondersteunende organisaties: Samenvatting voor onderwijsgevenden
CSRQ Center Rapport over onderwijsondersteunende organisaties: Samenvatting voor onderwijsgevenden Laatst bijgewerkt op 25 november 2008 Nederlandse samenvatting door TIER op 5 juli 2011 Onderwijsondersteunende
Nadere informatiemlw stroom 2.2: Biostatistiek en Epidemiologie
mlw stroom 2.2: Biostatistiek en Epidemiologie Hoorcollege 1: Onderzoeksopzet en risikomaten Rosner 13.1-13.4 Capaciteitsgroep Methodologie en Statistiek tul / UM 10 januari 2006 Methodologie en Statistiek
Nadere informatieKritische reflectie over alternatieve geneeswijzen voor rugpijn
Kritische reflectie over alternatieve geneeswijzen voor rugpijn N. Fraeyman Maart 2012 1 Scope van de presentatie 1. Afbakening van het onderwerp 2. Alternatieve therapieën en rugpijn 3. Bestuderen van
Nadere informatieDe beantwoordbare vraag (PICO)
4. Interpretatie effect (relevantie) 5. Toepassen in de praktijk De beantwoordbare vraag (PICO) Welke patiënten? P Welke interventie? Welk alternatief (comparison)? Welke uitkomst (outcome)? I C O P I
Nadere informatieEvidence based nursing: wat is dat?
Evidence based nursing: wat is dat? Sandra Beurskens Lector kenniskring autonomie en participatie van mensen met een chronische ziekte Kenniskring autonomie en participatie EBN in de praktijk: veel vragen
Nadere informatieVerdiepingsmodule. Medische besliskunde 5: De patiënt met perifeer arterieel vaatlijden
1. Toelichting Aan de hand van een casus van een patiënt met perifeer arterieel vaatlijden maken de deelnemers rekensommen met fictieve gegevens om perifeer arterieel vaatlijden bij rokers te voorspellen.
Nadere informatieCritical Appraisal of a Topic De 7 stappen van de CAT Bachelor geneeskunde 3de jaar AWV
Critical Appraisal of a Topic De 7 stappen van de CAT Bachelor geneeskunde 3de jaar AWV Arno Roest en Saskia Le Cessie CAT-project@lumc.nl Evidence based medicine (EBM) (Patho)fysiologie: Klachten, ziekte,
Nadere informatieTotstandkoming en methoden. NHG-Behandelrichtlijn Bursitis olecrani
Totstandkoming en methoden NHG-Behandelrichtlijn Bursitis olecrani Utrecht, december 2018 Inhoud 1 Samenstelling werkgroep 3 2 Inleiding 4 2.1 Doel van de NHG-Behandelrichtlijn 4 2.2 Afbakening van het
Nadere informatieTool GRADE voor interventies
Ton Kuijpers Hans de Beer, namens de werkgroep GRADE_NL 1 mei 2014 Inhoudsopgave Inleiding 2 Doel van deze tool 2 Inhoud van de tool 3 Toelichting ontwikkeling en evaluatie 11 Voorbeeld van de uitwerking
Nadere informatieEffectieve zorg bestaat uit effectieve methodieken, maar hoe effectief is effectief? Jan Willem Veerman Ede, 28 september 2005
Effectieve zorg bestaat uit effectieve methodieken, maar hoe effectief is effectief? Jan Willem Veerman Ede, 28 september 2005 Het ideaal Er zijn problemen en/of risicofactoren Waarvoor een behandeling
Nadere informatieVoorspellende factoren voor terugkeer naar werk en arbeidsongeschiktheid na behandeling voor colorectaal carcinoom
Voorspellende factoren voor terugkeer naar werk en arbeidsongeschiktheid na behandeling voor colorectaal carcinoom KRING BIJEENKOMST 2 OKTOBER 2017 Chantal den Bakker Onderzoeksvraag Welke factoren zijn
Nadere informatieBeweegrichtlijnen 2017
Beweegrichtlijnen 2017 Vereniging voor Bewegingswetenschappen De Gezondheidsraad 2 Gezondheidsraad 21 november 2016 De Gezondheidsraad Onafhankelijk advies over gezondheid aan regering en parlement Advies
Nadere informatieOnderzoeksontwerpen en de ladder van evidence
I.H.A. Aartman, C. van Loveren Onderzoeksontwerpen en de ladder van evidence In het proces van evidence-based tandheelkunde moet van elk gevonden artikel dat is geselecteerd op basis van een zoekactie
Nadere informatieVoeding is een complex geheel. Wat is gezond? Inhoud. Feiten en Fabels in de Media! Edith Feskens, edith.feskens@wur.nl
Voeding is een complex geheel Wat is gezond? Edith Feskens, edith.feskens@wur.nl Inhoud Feiten en Fabels in de Media! Over feiten en fabels.. Voedingsonderzoek is moeilijk Hoe komen NL aanbevelingen tot
Nadere informatieEvidence zoeken @ WWW
Evidence zoeken @ WWW Dirk Ubbink Evidence Based Surgery 2011 Informatie Jaarlijks: >20.000 tijdschriften en boeken MEDLINE: >6.700 tijdschriften Jaarlijks 2 miljoen artikelen gepubliceerd 5500 publicaties
Nadere informatieWetenschappelijke vorming in de huisartsopleiding
Versiedatum: 0-0-06 Pagina van 5 De wetenschappelijke onderbouwing van het huisartsgeneeskundig handelen vormt een belangrijke leidraad voor de huisarts. Deze moet een wetenschappelijke onderbouwing kunnen
Nadere informatieVoeding is een complex geheel. Wat is gezond? Inhoud. Edith Feskens, edith.feskens@wur.nl
Voeding is een complex geheel Edith Feskens, edith.feskens@wur.nl Wat is gezond? Inhoud Over feiten en fabels.. Voedingsonderzoek is moeilijk Hoe komen NL aanbevelingen tot stand? Vitamine D Richtlijnen
Nadere informatieSamenvatting*en*conclusies* *
Samenvatting*en*conclusies* * Kwaliteitscontrole-in-vaatchirurgie.-Samenvattinginhetnederlands. Inditproefschriftstaankwaliteitvanzorgenkwaliteitscontrolebinnende vaatchirurgie zowel vanuit het perspectief
Nadere informatieIs de behandeling van lage rugklachten door middel van tractie evidence based? Dr Peter Verspeelt Fysische geneeskunde en revalidatie 24 oktober 2015
Is de behandeling van lage rugklachten door middel van tractie evidence based? Dr Peter Verspeelt Fysische geneeskunde en revalidatie 24 oktober 2015 Wat is de invloed van tractie op een lumbale
Nadere informatieBelangenverklaring. L. Ottevanger. In overeenstemming met de regels van de Inspectie van de Gezondheidszorg (IGZ)
Belangenverklaring In overeenstemming met de regels van de Inspectie van de Gezondheidszorg (IGZ) Naam: Organisatie: L. Ottevanger Erasmus MC Ik heb geen 'potentiële' belangenverstrengeling Cryotherapie
Nadere informatieRichtlijn Vroeg en/of small voor gestational age (SGA) geboren kinderen (2013)
Richtlijn Vroeg en/of small voor gestational age (SGA) geboren kinderen (2013) Verantwoording Zoekstrategie Methode Bij het uitwerken van de inhoud van de richtlijn en het beantwoorden van de uitgangsvragen
Nadere informatieIBOM-2. Het effect van Medicatiereview en begeleiding van patiënten na verblijf in het ziekenhuis
IBOM-2 Het effect van Medicatiereview en begeleiding van patiënten na verblijf in het ziekenhuis Abeer Ahmad Ruth Mast Giel Nijpels Jacqueline Dekker Piet Kostense Jacqueline Hugtenburg Afdelingen Klinische
Nadere informatieKorte en lange termijn (bij) werkingenen van transfusie Vorderingen van de herziening richtlijn bloedtransfusie 29 november 2017
Korte en lange termijn (bij) werkingenen van transfusie Vorderingen van de herziening richtlijn bloedtransfusie 29 november 2017 Dr. Erik AM Beckers Internist-Hematoloog/Transfusiespecialist 2 Inleiding
Nadere informatiePilotstudie naar effectiviteit Physical Sense Methode bij RSI patiënten
Pilotstudie naar effectiviteit Physical Sense Methode bij RSI patiënten Genezing van RSI patiënten, een pilotstudie naar de effectiviteit van de Physical Sense-methode Dr. Hein Beijer, epidemioloog Samenvatting
Nadere informatieSYSTEMATISCHE REVIEW VAN DIAGNOSTISCH ONDERZOEK
FORMULIER Vb voor het beoordelen van een SYSTEMATISCHE REVIEW VAN DIAGNOSTISCH ONDERZOEK Evidence-Based RichtlijnOntwikkeling Formulier Vb: beoordeling systematische review van onderzoek naar de waarde
Nadere informatieevaluating the effectiveness of an e- learning based clinically integrated basic EBM course Sjors Coppus Ben Willem Mol
A cluster randomised controlled trial evaluating the effectiveness of an e- learning based clinically integrated basic EBM course Namens de EU-EBM EBM Unity Sjors Coppus Ben Willem Mol Vaardigheidstest
Nadere informatieDe zin en onzin van sample size berekeningen. Jos Twisk
De zin en onzin van sample size berekeningen Jos Twisk Sample size berekeningen Nodig voor subsidiegevers Nodig voor medisch etische commissies Nodig in verband met consort statement Sample size berekening
Nadere informatieEvidence Based Practice
Evidence Based Practice V&VN VAR Netwerkdag 25 november 2016 'Leiderschap met lef' Dr. Getty Huisman de Waal, RN Basis voor alledaagse beslissingen Traditie Ervaring Intuïtie Anekdote Eén artikel Financieel
Nadere informatieWijs bewijs. Werkcollege Evidence based toezicht. Congres Leren loont, 10 november 2011
Wijs bewijs Werkcollege Evidence based toezicht Congres Leren loont, 10 november 2011 Dr. Marielle Klerks, IvhO en MJP Effecten van toezicht Dr. Marianne van Ooyen, WODC, EUR en Tier Werkcollege 1. Theorie
Nadere informatiePreventie maagcomplicaties bij acetylsalicylzuur
Kennislacunes 1. Acetylsalicylzuur en risico op maagcomplicaties (noot 12 en 57) 2. Helicobacter-Pylori prevalentie (noot 13, noot 14, noot 23 en noot 30) 3. Beloop maagklachten in eerste lijn (noot 19)
Nadere informatie