Klimaatplan Doetinchem, april Klimaatplan Doetinchem

Transcriptie

1 Klimaatplan Doetinchem Gemeente Doetinchem april

2 2 Klimaatplan Doetinchem, april 2009

3 Voorwoord De gemeente Doetinchem voert sinds 2004 klimaatbeleid uit op basis van haar klimaatplan Inmiddels zijn al verschillende klimaatsuccessen behaald. Maar we zijn nog niet klaar! In november 2007 hebben de minister van VROM en de VNG een Klimaatakkoord ondertekend voor een nóg schoner en duurzamer Nederland. Vanuit de gemeente Doetinchem onderschrijven wij de uitgangspunten en doelstellingen uit dit akkoord van harte. Samen met de andere Achterhoekse gemeenten hebben wij daarom nieuwe projectvoorstellen geformuleerd die verder bijdragen aan een schone en duurzame leefomgeving. De omschrijving van deze projectvoorstellen vindt u in het onderhavige Klimaatplan Met dit klimaatplan willen wij als gemeente Doetinchem een voorbeeldfunctie vervullen. Wij zullen kritisch onze eigen gebouwen, installaties en processen beoordelen en waar nodig, maatregelen nemen. Daarnaast willen wij het bedrijfsleven én onze burgers stimuleren om duurzame maatregelen voor het klimaat te nemen. Hiervoor stellen wij onze kennis beschikbaar aan anderen. In deze tijden van steeds hoger wordende energieprijzen en schaarser wordende grondstoffen vind ik ons klimaatplan een harde noodzaak. Uitvoering van dit klimaatplan levert ons veel op: wij sparen niet alleen het milieu, maar uiteindelijk besparen wij ook geld! Klimaatverandering stopt niet bij de gemeentegrens. Daarom werken wij zo veel mogelijk samen met de andere Achterhoekse gemeenten, de provincie en het Rijk bij de uitvoering van dit klimaatplan. Ik maak mij sterk voor een krachtige uitvoering van dit klimaatplan en ik nodig u van harte uit om met ons mee te doen! Mw. L.W.C.M. van der Meijs Wethouder Milieu 3

4 INHOUD Voorwoord Samenvatting Beleidskader: ambities en uitwerking Ambities Uitwerking: thema s en projecten Proces... 9 Uitvoeringsprogramma 3. Thema Eigen gebouwen, voorzieningen, wagenpark, dienstreizen, woon-werkverkeer en inkoop Bestaande bouw Project: Energiemanagement eigen gebouwen Project: Verbetering energielabels eigen gebouwen Gemeentelijk wagenpark, dienstreizen en woon-werkverkeer Project: duurzaam inkopen, duurzame mobiliteit Project: Inkoop groene energie Openbare verlichting en installaties Project: Openbare verlichting en installaties Thema Woningen Handhaving EPC Project: handhaving EPC (woningen en utiliteitsgebouwen) Nieuwbouw Project: Duurzame (woning)bouwprojecten Project: Nul-energiewoningen Project: Koelteparken Bestaande woningvoorraad Project: Duurzaamheid in de bestaande woningvoorraad Thema Utiliteitsgebouwen Bestaande of nieuw te bouwen scholen Project: Duurzame scholen Grootschalige duurzame energie-opties Project: kansen voor biomassa Organisatieversterkende randvoorwaarden Project: intergemeentelijk projectleider Uitvoeringsorganisatie Financiering Bijlage: overzicht klimaat- en energieprojecten, medio

5 1. Samenvatting Dit klimaatplan geeft de ambities van de gemeente Doetinchem weer op het gebied van klimaat, en de projecten die de gemeente in de periode wenst uit te voeren om deze ambities te realiseren. Ambities De gemeente Doetinchem neemt het klimaat serieus. Klimaatverandering moet zoveel mogelijk worden tegengegaan. De Doetinchemse ambitie is om zelf het goede voorbeeld te geven, door haar processen en producten zo duurzaam mogelijk in te richten. Daarnaast willen we een inspiratiebron en stimulans zijn voor burgers en bedrijven. We ondersteunen en faciliteren duurzame initiatieven en we nemen, waar mogelijk, zelf het initiatief. We leggen geen bovenwettelijke verplichtingen op aan burgers, bedrijven en instellingen. We willen hen met een positieve stimulans benaderen om mee te doen. We streven naar duurzaamheid bij gebouwen, in het bijzonder in de bestaande woningvoorraad. We streven naar een duurzame, groene, economie in de Achterhoek waarbij we duurzame maatregelen realiseren én de kredietcrisis te lijf gaan. Dit is het tweede klimaatplan van de gemeente Doetinchem. Er zijn dertien projecten benoemd die de gemeente de komende jaren wil uitvoeren, meestal samen met de andere Achterhoekse gemeenten. Bij alle projecten streven we naar zo veel mogelijk concreet rendement. Thema s en projecten De benoemde thema s en projecten komen enerzijds voort uit de thema s van het Rijk in de nieuwe uitkering SLOK: Stimulering van Lokale Klimaatinitiatieven, die in juli 2008 is opengesteld. Anderzijds zijn de projecten gebaseerd op het Regiocontract met de provincie. Op basis van wettelijke noodzakelijkheid, onuitstelbaarheid, verwachte concrete milieuwinst, innovatie, slagingspercentage en aansluiting op bestaande inititatieven zijn de verschillende projecten verder vormgegeven. Dit is gedaan samen met de andere Achterhoekse gemeenten. De prioriteit ligt bij de eigen gebouwen, installaties en voorzieningen; bij woningen, bij scholen en bij grootschalige duurzameenergie-opties. Voor het thema eigen gebouwen, voorzieningen en installaties willen wij werken aan: * een verdere verbetering van het energiemanagement van de eigen gebouwen; * een verdere verbetering van de energielabels van onze eigen gebouwen; * doorontwikkeling van criteria voor groene energie en de inkoop hierop afstemmen; * duurzame mobiliteitsmaatregelen (i.c. gemeentelijk wagenpark op aardgas), en * een duurzame openbare verlichting en overige installaties. Overigens zal de gemeente Doetinchem in 2009 haar wagenpark deels overschakelen op aardgas; dit kom ook de luchtwaliteit ten goede. Ook wordt een plan voor een duurzame openbare verlichting uitgevoerd en is de energielabeling van gemeentelijke gebouwen opgestart. De Doetinchemse ervaringen zullen in de bovengenoemde projecten worden ingebracht. Voor het thema woningen worden de volgende projecten voorzien: duurzaamheid in de bestaande woningvoorraad: samen met de provincie opzetten van een subsidieregeling waarbij bewoners worden gestimuleerd energiebesparende maatregelen te nemen in hun (bestaande) woningen. 5

6 nul-energiewoningen: ontwikkelaars en bouwondernemingen stimuleren om zogenaamde nul-energiewoningen te bouwen; hierbij optrekken met het project Woonpark Gelderland van de provincie; duurzame woningbouwprojecten: ontwikkelaars en bouwondernemingen stimuleren woningen te bouwen die verder gaan dan de huidige wettelijke eisen; Koelteparken: definitie, ruimtelijke verkenning en daadwerkelijke aanleg van een koeltepark in Doetinchem; handhaving van de EPC (energieprestatiecoëfficiënt) voor woningen en utiliteitsgebouwen. Dit is overigens een wettelijke taak. In het thema utiliteitsgebouwen willen we focussen op schoolgebouwen. We streven naar duurzamer schoolgebouwen. Daarbij kiezen we uit alle plannen voor nieuwbouw of verbouw van schoolgebouwen in Doetinchem één project waarbij we een forse energiebesparing en een gezonder binnenmilieu willen realiseren. De resultaten en ervaringen willen we uitbreiden naar de andere plannen. In het thema grootschalige duurzame-energieopties, dat geheel voortkomt uit het regiocontract met de provincie, ligt de nadruk op kansen voor biomassa. Hierbij gaan we na of er beleidsregels nodig zijn voor de afweging van locaties voor kleinschalige covergisting. Verder wordt een haalbaarheidsstudie uitgevoerd naar het opzetten van een bio-warmtekrachtkoppelingsinstallatie in de Achterhoek, wordt een regionale inzamelstructuur voor knip- en snoeihout opgezet en worden initiatieven voor stoken op streekhout begeleid. Enkele andere Achterhoekse gemeenten verkennen daarnaast de mogelijkheden voor windenergie. We streven naar een duurzame, groene, economie in de Achterhoek waarbij we duurzame maatregelen realiseren én de kredietcrisis te lijf gaan. Omdat deze ontwikkelingen zeer recent zijn, zijn zij nog niet in concrete acties en financiering omgezet. Zij zijn daarom nog niet in het uitvoeringsprogramma opgenomen. Uitvoering Veel afdelingen van de gemeente Doetinchem werken mee aan de uitvoering van dit klimaatplan; zij zullen hiervoor uren in hun jaarplannen reserveren. De coördinatie van de uitvoering ligt bij de afdeling Fysieke Ontwikkeling. Daarnaast wordt in de uitvoering samengewerkt met de andere Achterhoekse gemeenten. De projecten worden grotendeels samen opgepakt. Door de krachten regionaal te bundelen, wordt efficiënter gewerkt en kan voordeliger (externe) deskundigheid worden ingeschakeld. Financiering De interne kosten voor de uitvoering van dit klimaatplan worden geschat op voor de komende vier jaar. De externe kosten voor de regionale projecten worden geschat op voor alle Achterhoekse gemeenten samen. De insteek is dat de Achterhoekse gemeenten samen de externe kosten betalen voor de gemeenschappelijke projecten. Daarvoor willen zij een deel van hun rijkssubsidie bundelen. Voor Doetinchem is het aandeel begroot op Daarnaast zijn de externe kosten voor het lokale Doetinchemse project geraamd op , waarmee de totale externe kosten voor Doetinchem uitkomen op Op basis van dit plan ontvangt de gemeente Doetinchemnaar verwachting een subsidie van SenterNovem van Uitgangspunt is een cofinanciering van 50% door de gemeente. Daarnaast geeft de provincie voor enkele projecten subsidie in het kader van het regiocontract en het programma Vitaal Gelderland. Vanuit SenterNovem geldt voor de genoemde projecten en activiteiten een inspanningsverplichting. 6

7 2. Beleidskader: ambities en uitwerking 2.1 Ambities De gemeente Doetinchem neemt het klimaat serieus. Al in 2004 heeft zij een eerste klimaatuitvoeringsplan vastgesteld, waarin een groot aantal maatregelen op het gebied van klimaat en energiebesparing zijn aangekondigd. Verschillende successen zijn daarbij behaald. Bijlage I geeft een overzicht van maatregelen die inmiddels zijn, of binnenkort worden, uitgevoerd. De Doetinchemse gemeenteraad heeft in januari 2008 de doelen onderschreven van het Klimaatakkoord tussen de Minister van VROM en de VNG voor een nóg schoner en duurzamer Nederland. De raad heeft aangegeven te willen onderzoeken op welke onderdelen uit het akkoord de gemeente Doetinchem de komende jaren wil inzetten. Dit klimaatplan is hier een nadere uitwerking van. Tegelijkertijd heeft de gemeenteraad begin 2008 de ambitie uitgesproken om een millenniumgemeente te willen worden. Dit houdt in dat de gemeente wil vechten tegen armoede en honger, tegen ongelijkheid tussen man en vrouw, tegen milieuverontreiniging, HIV/AIDS en zich wil inzetten op de verbetering van de toegang tot onderwijs, gezondheidszorg en schoon water. Een milleniumgemeente draagt actief bij aan één of meer van deze doelen. Thema 7 behelst het milleniumdoel er leven meer mensen in een duurzaam leefmilieu. De gemeente Doetinchem formuleert de volgende ambities voor haar klimaatbeleid: Duurzame overheid De gemeente Doetinchem geeft zelf het goede voorbeeld aan burgers en bedrijven door te werken aan een klimaatneutrale huisvesting en organisatie, en aan duurzaam inkopen. Doetinchem streeft naar 75% duurzaam inkopen in 2010 en 100% in Door eisen te stellen aan de duurzaamheid van producten, stimuleren we het bedrijfsleven tot het maken van duurzame producten. Duurzame energieproductie De gemeente Doetinchem streeft naar vergroting van het aandeel duurzame energieproductie naar 20% in Dit betekent bijvoorbeeld dat zij andere vormen van duurzame energie stimuleert, zoals energie uit biomassa. Energiezuinige gebouwde omgeving Bij nieuwbouw en renovatie van woningen is een forse energiebesparing mogelijk. Doetinchem legt prioriteit bij de bestaande woningvoorraad, door burgers te stimuleren duurzame maatregelen te nemen middels een subsidieregeling. De gemeente Doetinchem gaat verder innovatieve initiatieven in de gebouwde omgeving actief stimuleren. Duurzame bedrijven & scholen De gemeente Doetinchem zorgt voor een voortvarende vergunningverlening voor duurzame en innovatieve energiesystemen. De gemeente Doetinchem gaat initiatiefnemers en projectontwikkelaars ertoe aanzetten met innovatieve 7

8 samenwerkingsverbanden en concepten te werken. Ook zal de gemeente stimuleren dat er energiezuinige en duurzame scholen worden verbouwd, danwel gebouwd. Klimaatbestendige leefomgeving (adaptatie) Extreme weersomstandigheden (hitte, droogte, wateroverlast) zullen vaker voorkomen. Naast de adaptatiestrategie die vanuit het Rijk en de VNG wordt opgesteld, wil de gemeente Doetinchem binnen haar gemeentegrens nu al bewust inspelen op klimaatverandering. Dit wil zij doen door een koeltepark aan te leggen en door 3000 bomen aan te planten. De klimaatambities worden zoveel mogelijk doorvertaald naar andere beleidsterreinen, waarbij ook de (rijks)regelgeving en de financiële gevolgen worden betrokken. Duurzame economie Zeer recentelijk zijn ontwikkelingen gestart voor een duurzame, groene, economie in de Achterhoek. Deze ontwikkelingen zijn mede ingegeven door de kredietcrisis. Deze recente ontwikkelingen zijn nog niet in concrete acties en financiering omgezet, en zijn daarom niet in het uitvoeringsprogramma opgenomen. De Doetinchemse ambities vinden zijn weerslag in een dertiental projecten (zie de volgende paragrafen). 2.2 Uitwerking: thema s en projecten Op basis van de ambities uit de vorige paragraaf is een verkenning uitgevoerd naar mogelijke uitvoeringsprojecten. Hierbij zijn de thema s en projecten enerzijds gebaseerd op de thema s vanuit het Rijk in de nieuwe uitkering SLOK: Stimulering van Lokale Klimaatinitiatieven. Anderzijds zijn zij gebaseerd op de onderwerpen uit het Regiocontract met de provincie in het programma Klimaat en leefomgeving. Op basis van wettelijke noodzakelijkheid, onuitstelbaarheid, verwachte milieuwinst, innovatie, slagingspercentage en aansluiting op bestaande initiatieven zijn de verschillende projecten vervolgens vormgegeven. Hierbij hebben de Achterhoekse gemeenten samen opgetrokken. De volgende thema s zijn gekozen: Eigen gebouwen, voorzieningen, wagenpark, dienstreizen, woon-werkverkeer en inkoop De eigen gebouwen en voorzieningen is een belangrijk thema. De gemeente geeft zelf het goede voorbeeld aan haar burgers en bedrijven. Daarbij is de gemeente zelf eigenaar en is dus niet afhankelijk van anderen bij het doorvoeren van maatregelen. Op het gebied van verkeer en vervoer wordt duurzame mobiliteit steeds belangrijker. Een deel van de gemeentelijke voertuigen zal overschakelen op duurzamer brandstoffen. Met de Doetinchemse kennis gaat de gemeente ook andere gemeenten, bedrijven en instellingen stimuleren. Woningen Het thema woningen blijft aandacht vragen, zowel in de nieuwbouw maar ook zeker in de bestaande bouw. In de bestaande bouw is immers nog heel veel energiewinst te halen. Dit is lastig te realiseren, omdat de gemeente weinig invloed heeft op woningeigenaren. Een subsidieregeling met provinciale financiering moet huiseigenaren over de streep trekken. Utiliteitsgebouwen: duurzame scholen Binnen de gemeente worden de komende jaren verschillende scholen gebouwd danwel verbouwd. Dit biedt kansen voor het milieu, zowel binnen als buiten de muren van de 8

9 gebouwen. Grootschalige Duurzame Energie (DE)-opties Het thema grootschalige DE-opties is vooral gericht op het in kaart brengen en stimuleren van biomassa-installaties in de regio. Kan het snoeihout bijvoorbeeld nog nuttig gebruikt worden? Het thema Bedrijven uit de subsidieregeling Lokaal Klimaatbeleid is afgevallen, omdat veel bedrijven door de milieuwetgeving al op de goede weg zijn. In reguliere contacten bij vergunningverlening en handhaving komt overigens energiebesparing al aan de orde. Tevens is in het vorige klimaatbeleid hiervoor al een project uitgevoerd. Hieronder wordt aangegeven welke projecten vanuit welk kader zijn opgevoerd. Daarnaast wordt aangegeven welk ambitieniveau wordt nagestreefd voor dit project. In de navolgende paragrafen worden de projecten verder uitgewerkt volgens de systematiek van de SLOK-regeling. Tabel: opgevoerde projecten in het Klimaatplan binnen de thema s van de SLOK-regeling: Stimulering van Lokale Klimaatinitiatieven. Thema Project SLOK Regiocontract Ambitieniveau Eigen gebouwen, voorzieningen en installaties Energiemanagement eigen X Actief gebouwen Verbetering energielabels eigen X Actief gebouwen Inkoop groene energie X Innovatief Duurzaam inkopen, duurzame X X Actief mobiliteit Openbare verlichting en installaties X Innovatief Woningen Handhaving EPC X actief Duurzame woningbouwprojecten X X actief Nul-energiewoningen X Innovatief Koelteparken X Actief Duurzaamheid bestaande X Actief woningvoorraad Utiliteitsgebouwen Duurzame scholen X X? (pilot) actief Grootschalige Duurzame Energie-opties Kansen voor biomassa X X Actief Windenergie* X Actief Organisatie Intergemeentelijk projectleider X * niet aan de orde voor de gemeente Doetinchem 2.3 Proces De uitwerking van de thema s en projecten heeft plaatsgevonden binnen het Achterhoekse vakberaad Klimaat. De klimaatcoördinatoren van de Achterhoekse gemeenten hebben eerst een regionaal basis klimaatprogramma opgesteld. Tijdens de uitvoering van het vorige klimaatbeleid is namelijk gebleken dat de meeste Achterhoekse gemeenten met dezelfde thema s aan de slag gingen; bij deze uitvoering is toen op veel punten samengewerkt. Deze samenwerking is goed bevallen en daarom is er gezamenlijk nagedacht over het vervolg. Een basisprogramma klimaat voor alle acht gemeenten was hiervan het resultaat. Door een gezamenlijk plan kunnen tijd en 9

10 middelen efficiënt worden ingezet. Ook is de communicatie naar externe partijen, zoals aannemers en corporaties, eenduidig. Zij werken vaak in meerdere gemeenten en overal wordt dan gewerkt met dezelfde uitgangspunten. Daarnaast heeft iedere gemeente zijn lokale ambities aan het plan kunnen toevoegen. De gemeente Doetinchem heeft het project Duurzame Scholen toegevoegd. Met dit totaalpakket komt Doetinchem aan de vereisten voor het Plus-pakket van de landelijke subsidieregeling. In een expertbijeenkomst in mei 2008 zijn de voorgestelde projecten inhoudelijk getoetst door Senter Novem, de uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van Economische Zaken. Daarbij is nauwlettend bekeken in hoeverre de voorstellen voldoen aan de nieuwe SLOK-regeling. Op basis van deze uitkomsten is het basis klimaatprogramma verder aangescherpt en uitgewerkt. De toenmalige Commissie Milieu en Afval heeft in juni 2008 op hoofdlijnen ingestemd met de thema s en de projecten. Op onderdelen heeft zij wijzigingen in twee projecten aangebracht. Deze wijzigingen zijn in het onderhavige plan verwerkt. Iedere gemeente heeft zijn eigen klimaatplan verder afgerond ten behoeve van lokale besluitvorming en de subsidieaanvraag. Inmiddels hebben de Colleges van alle Achterhoekse gemeenten ingestemd met het regionale basis klimaatprogramma. De gemeente Doetinchem heeft inmiddels een positief advies ontvangen over de SLOKaanvraag, net als alle andere Achterhoekse gemeenten. De definitieve beschikking voor Doetinchem heeft plaatsgevonden in de Gemeentefondscirculaire van maart Gezien het belang dat de Doetinchemse raad hecht aan het onderwerp klimaat, wordt het beleidskader aan de Doetinchemse raad voorgelegd ter besluitvorming, het uitvoeringsprogramma ter informatie. Het vakberaad Klimaat coördineert de verdere uitvoering van de klimaatprogramma s. Dit is in hoofdstuk 8 nader uitgewerkt. 10

11 Uitvoeringsprogramma 3. Thema Eigen gebouwen, voorzieningen, wagenpark, dienstreizen, woon-werkverkeer en inkoop Hiernavolgend worden de projecten toegelicht die de komende jaren worden uitgevoerd en die zijn opgevoerd voor de SLOK-regeling. Hiervoor is het format gevolgd van de subsidieregeling. Per thema is op grond van de projecten een ambitieniveau gekozen. Voor de kwantitieve taakstellingen van dit ambitieniveau zijn de richtlijnen uit de subsidieregeling SLOK en de bijbehorende toelichtingen gevolgd. Binnen het bovengenoemde thema heeft de gemeente voor dienstreizen en woonwerkverkeer al activiteiten lopen (dienstfietsen; fiets-privé-plan). In het kader van de Millenniumdoelstelling thema 7 er leven meer mensen in een duurzaam leemilieu doet de gemeente Doetinchem mee aan de actie Fiets naar je werk. Elke gefietste kilometer wordt gesponsored door de gemeente ten behoeve van zonnepanelen in La Libertat (Nicaragua), één van de twee stedenpartners van Doetinchem. Omdat deze activiteiten al lopen, zijn deze onderwerpen niet opnieuw opgevoerd voor de subisidieregeling SLOK. 11

12 Thema Eigen gebouwen, voorzieningen, wagenpark, Datum dienstreizen, woon-werkverkeer en inkoop Subthema(s) Bestaande bouw Auteur Klimaatplan Doetinchem, april 2009 Ambitie Actief Voorlopend Innovatief Taakstelling Energiebesparing van 2% per jaar 3.1 Bestaande bouw Project: Energiemanagement eigen gebouwen Afdeling Contactpersoon 1. Fysieke Ontwikkeling 2. Services 3. Buha 1. Dr. W. Lubbers 2. Dr. H. Legebeke 3. Dr. W. de Korte Telefoonnummer Doelstelling Opzetten van energiemanagement in de gemeentelijk gebouwen. Resultaat Inzicht in het energieverbruik van gebouwen, bewaking en controle energieverbruik en mogelijke storingen; Eenvoudige maatregelen voor verlaging van het energieverbruik doorvoeren; Optimaal functionerende installaties door juiste inregeling; Meer inzicht en sturing op storingen/werking installaties en energiekosten; Monitoring resultaten en directe terugkoppeling mogelijk; Benchmarking (dezelfde gebouwen in de regio vergelijken op energieverbruik); Voldoen aan wettelijke eisen t.a.v. inspectie en keuring van installaties in het kader van de Europese Richtlijn Performance of Buildings (EPBD). Doelgroep(en) Project-aanpak Mogelijke neveneffecten: Comfortverhoging; Preventie van klachten; Energiebesparing en dus een besparing in de kosten. Voor de gemeentelijke gebouwen is de doelgroep de gemeentelijke organisatie zelf. Andere doelgroepen zijn de gebouwenbeheerders, eventueel de energiebeheerder, de inkopers en klimaatmedewerker. Regionaal Regionaal wordt energie ingekocht. Besloten is om regionaal ook een vervolgstap te kunnen zetten door een energiemanagementsysteem voor alle aansluitingen op te zetten; Aanschaffen van nieuwe elektriciteitsmeters (die digitaal kunnen inlezen) en gebruik maken van internet gerelateerde software; In samenwerking met andere gemeenten wordt een energiemanager aangesteld. Werkzaamheden van deze persoon zijn o.a.: Analyseren van gegevens (op het internet); Benchmarking (vergelijking van dezelfde type gebouwen in de verschillende gemeenten); Uitschieters in verbruik eruit halen, contact opnemen met de beheerders 12

13 Project organisatie Communicatie van de gemeentelijke gebouwen; Verbeteringen voorstellen; Contractbeheer; Netwerkbeheer; Rapportage per jaar. Lokaal De gebouwenbeheerder onderneemt actie bij afwijkende waarden. Maatregelen om energieverbruik te verminderen a.h.v. benchmarking. Monitoring energiegegevens per jaar per gemeente. Groep inkopers in de regio zullen het energiemanagement als groep opzetten. Vanuit het vakberaad Klimaat zal een trekker (de klimaatcoördinator) het proces in de gaten houden; de achterhoekse gemeenten stellen een energiezorg-coördinator aan. Per gemeente is de inkoper, de klimaatcoördinator en de gebouwenbeheerder betrokken. Klimaatcoördinator per gemeente bewaakt energieverbruik van de gemeente en de doelstelling van 2% energiebesparing per jaar. Indien nodig extra inspanningen verrichten. Resultaten (analyse per jaar) naar college communiceren. Resultaten via reguliere kanalen naar buiten brengen. Planning pilotjaar; testen software van PME (gemeente Doetinchem en Montferland doen mee aan de pilot) 2009 software beschikbaar (aanschaf software en keuze leverancier) 2009 slimme meters beschikbaar en installeren 2009 aanstellen energiemanager voor Achterhoekse gemeenten energiemanagement is effectief Inspanning Projectkosten Interne uren: Per gemeente klimaatcoördinator: 40 uur per 4 jaar; Trekker uit regio klimaatgroep: 200 uur per 4 jaar; Gemeentelijke inkoper; 200 uur per 4 jaar; Gebouwenbeheerders 160 uur per 4 jaar; Externe uren (door gemeenten gezamenlijk te financieren): Aanstelling regionale energiemanager (externe inbreng). Eén dag in de week maal 3 jaar maal 35 weken per jaar ( ) Intergemeentelijk projectleider: 80 uur per 4 jaar; Interne kosten (per gemeente): Uren intern; gemeentelijk trekker 200 uur : ( ) Overige gemeenten 40 uur in de vier jaar = Uren intern 360 uur; Schatting gebruikskosten van het internetprogramma: ongeveer 1,2% van het electriciteitsverbruik ( per jaar in het geval van Oude IJsselstreek), wordt betaald uit structurele middelen (elektriciteitsposten)l Eenmalige investering; ongeveer 16.- per aansluiting voor de meter en de aansluiting van de meter (Oude IJsselstreek kent 766 aansluitingen, wat neerkomt op ). de eenmalige kosten worden betaald uit structurele middelen (electriciteitsposten). Externe kosten (door gemeenten gezamenlijk te financieren): Inhuur intergemeentelijk projectleider; schatting 80 uur/ per 4 jaar

14 Energiemanager Financiering Financieringsbron: gemeente en ; Financiering gemeente; Gebruikskosten programma, eenmalige investeringen voor de aansluiting van slimme meters en uren van de inkopers en gebouwenbeheerders. Financiering ; Kosten energiemanager, intergemeentelijk projectleider, uren klimaatcoördinator Effectmeting Het energiemanagement wordt uitgevoerd door één persoon die de gegevens beheert. Per gemeente per jaar gegevens analyseren/ besparingen in beeld brengen. Meerjarig verloop ook bijhouden. Gerelateerd beleid, mogelijke bijkomstige effecten Mogelijke valkuilen Inkoopbeleid (neveneffect van gezamelijke inkoop van energie en uitwerking kan gezien worden als duurzaam inkopen). Juiste Software is nog niet op tijd beschikbaar; Problemen met de slimme meters en de installatie hiervan; Niet alle gemeenten doen mee met het softwaresysteem, waardoor het aanstellen van een energiemanager duurder wordt; Problemen (kinderziektes) in de werking van software en digitale meters. Slagingspercentage; 3 hoge slagingskans. Achtergrondinformatie (voorbeeld software) 14

15 Thema Eigen gebouwen, voorzieningen, wagenpark, Datum dienstreizen, woon-werkverkeer en inkoop Subthema(s) Bestaande bouw Auteur Klimaatplan Doetinchem, april 2009 Ambitie Actief Voorlopend Innovatief Taakstelling Energiebesparing van 2% - - per jaar In 2008 start de gemeente Doetinchem met de labeling van gemeentelijke gebouwen en het doorvoeren van maatregelen voor de verplichte gebouwen. In onderstaand project breiden we dit uit naar andere en niet-verplichte gebouwen. Project: Verbetering energielabels eigen gebouwen Afdeling 1. Fysieke Ontwikkeling 2. Buha Contactpersoon 1. Dr. W. Lubbers 2. Dr. W. de Korte Telefoonnummer w.lubbers@doetinchem.nl 2. w.dekorte@doetinchem.nl Doelstelling Energiebesparing 2 % per jaar door verbetering van het energielabel van de gemeentelijke gebouwen. Resultaat 80% van de gemeentelijke gebouwen is voorzien van een energielabel. Iedere gemeente stelt het eigen ambitieniveau voor de energielabels vast. Voor een aantal gemeentelijke gebouwen wordt in 2008/2009 een energieonderzoek uitgevoerd. Voor deze gebouwen wordt een verbeterplan opgesteld. Deze verbeterplannen zijn uitgevoerd. Doelgroep(en) De gemeentelijke organisatie; de gebouwen beheerders, en de klimaatmedewerker. Project-aanpak Regionaal In 2008/2009 hebben de meeste gemeentelijke gebouwen een energielabel gekregen. Bij gebouwen waar veel winst te verwachten is, wordt vaak een uitgebreider energieonderzoek uitgevoerd. Een verbeterplan opstellen a.h.v. deze energieonderzoeken en een duidelijk doel/ambitieniveau vastleggen, uitgedrukt in het energielabel. Bijvoorbeeld alle gemeentelijke gebouwen binnen 5 jaar naar een energielabelniveau van B of hoger (extern/ regionaal) Projectorganisatie Communicatie Planning Lokaal Besluitvorming over het ambitieniveau van de energielabels van de gebouwen; Uitvoeren van het verbeterplan voor de energieprestatie van de gemeentelijke gebouwen; Als de energielabels veranderen, deze aanpassen. De lijst van energielabels actueel houden. Klimaatcoördinator Gebouwenbeheerders Externe adviseur: schrijven verbeterplan (per gemeente met dezelfde regionale uitgangspunten) Intergemeentelijk projectleider Actuele lijst met stand van zaken van energielabels naar College communiceren (elke 2 jaar). Resultaten via reguliere communicatiekanalen naar buiten brengen en 2009 afronden energielabeling en onderzoeken 15

16 Inspanning Projectkosten 2009 en daarna; uitvoeren van energie-label-verbetering. Interne uren: Klimaatcoördinator; 50 uur per jaar (tijd)/ 200 uur/4 jaar Gebouwenbeheerders; 80 uur per jaar (in reguliere uren) 320 uur/4 jaar Externe uren (door gemeenten gezamenlijk te financieren): Externe adviseur; 100 uur/4 jaar Intergemeentelijke projectleider ; 80 uur/4 jaar Interne kosten: Klimaatcoördinator; 200 uur / 70 p.u. = Gebouwenbeheerders; 320 uur / 70 p.u. = Externe kosten (door gemeenten gezamenlijk te financieren): Externe adviseur; 100 uur = Intergemeentelijke projectleider; 80 uur = Financiering Effectmeting Gerelateerd beleid, mogelijke bijkomstige effecten Mogelijke valkuilen Financieringbronnen en gemeente; Financiering: Uren van klimaatcoördinator, externe adviseur, intergemeentelijk projectleider Financiering Gemeente; uren gebouwenbeheerder, uitvoeringskosten van verbeterplannen (Kosten van uitvoering zijn niet subsidiabel, dit betalen uit reguliere onderhoudsposten). Actueel houden van lijst met energielabels. Energierekening van gebouwen (energiemanager) EPBD; wettelijke verplichting om een energielabel op te hangen bij publieke gebouwen >1.000 m 2 Verplichting om bij verkoop of verhuur een transactie) een energielabel te overhandigen) Kosten energiebesparende maatregelen; dekking in reguliere onderhoudsposten is niet perse voldoende (per situatie het budget veiligstellen). Slagingspercentage; 3 hoge slagingskans. Achtergrondinformatie Website; VROM, SenterNovem ed. 16

17 Thema Subthema(s) Eigen gebouwen, voorzieningen, wagenpark, Datum dienstreizen, woon-werkverkeer en inkoop Gemeentelijk wagenpark, dienstreizen en woonwerkverkeer Auteur Klimaatplan Doetinchem, april 2009 Ambitie Actief Voorlopend Innovatief Taakstelling 5 % Besparing fossiele brandstoffen en/of inkoop duurzame brandstoffen 3.2 Gemeentelijk wagenpark, dienstreizen en woonwerkverkeer Project: duurzaam inkopen, duurzame mobiliteit In 2008 heeft de gemeente Doetinchem besloten haar wagenpark deels over te schakelen op aardgas. Ter voorbereiding van dit besluit is een analyse gemaakt van het energieverbruik van het wagenpark, gekoppeld aan de afschrijvingstermijnen en investeringskosten en andere relevante kentallen. De ervaringen van de gemeente Doetinchem zullen worden gebruikt bij onderstaand project. Afdeling Contactpersoon 1. Fysieke Ontwikkeling 2. Services 3. Buha 1. Dr. W. Lubbers 2. Dr. H. Legebeke 3. Dr. W. de Korte Telefoonnummer Doelstelling 1. w.lubbers@doetinchem.nl 2. h.legebeke@doetinchem.nl 3. w.dekorte@doetinchem.nl 1. Energieprestatie van het gemeentelijk wagenpark is inzichtelijk gemaakt en verbeterd. 2. in de Achterhoek zijn tenminste twee aardgastankstations gevestigd. Resultaat Deelproject 1: Het duurzaam inkopen (criteria vastleggen) van het gemeentelijk wagenpark en duurzaam gebruik van brandstoffen gericht op het reduceren van emissies door het gemeentelijk wagenpark. Deelproject 2: Onderzoek naar inkoop van alternatieve brandstoffen in de regio in het kader van de overheid als launching customer (een klant die een vraag creëert) (aardgas, biobrandstof); Indien kansen zich voordoen, overgaan op de inkoop van alternatieve brandstoffen; Oprichting minimaal twee aardgastankstations voor aardgas (of biogas) Gemeente Doetinchem, Berkelland, Oost Gelre (o.a. RBT Laarberg, RBT Achterhoek) Doelgroep(en) Wagenparkbeheerders van de gemeente, inkopers van de gemeente, evt. ambtenaren van verkeer en vervoer, milieuwethouders Project-aanpak Aardgas zorgt voor een verlaging van de uitstoot van CO 2, stikstof en fijnstof. Bij alternatieve brandstoffen biedt aardgas het meeste financiële voordeel; het wordt ook gezien als een toekomstige overgang/transitie naar het nog duurzamere biogas. 17

18 Deelproject 1 Regionaal Regionaal een onderzoek uitvoeren naar de energieprestatie en de mogelijkheden om over te gaan op alternatieve brandstoffen voor het gemeentelijk wagenpark. De gemeente Doetinchem heeft al een scan laten uitvoeren, van deze resultaten kan gebruik worden gemaakt; Lokaal Het regionale onderzoek vertalen naar een actieplan per gemeente. Uitvoeren van dit actieplan. Bij vervanging van voertuigen de energieklasse meenemen als inkoopcriterium. Deelproject 2 Een eerste tankstation is in maart 2009 in Doetinchem geopend. Een tweede zoeklocatie is in de Laarberg Eibergen/Groenlo. Daarnaast staat de regio open voor nog meer tankstations in de Achterhoekse gemeenten. De gemeenten vervullen een pro-actieve rol, onderhouden nauwe contacten met de provincie en pomphouders. Zij inventariseren welke pomphouders mogelijk in aanmerking komen voor aardgas en leggen zo nodig contact met deze ondernemers. Projectorganisatie Onderzoek laten uitvoeren naar het gemeentelijk wagenpark door een Een trekker uit het Vakberaad klimaat. externe partij. Per gemeente: de inkopers, de wagenparkbeheerders en de klimaatcoördinatoren. Aansluiting bij provinciale initiatieven. Pomphouders. Communicatie Resultaten via reguliere perskanalen naar buiten brengen. Planning 2009: Opening eerste aardgastankstation in Doetinchem. 2009; onderzoek naar stand van zaken en kansen gemeentelijk wagenpark uitvoeren : opening tweede tankstation in de Achterhoek : actieplannen gereed en uitvoeren. Inspanning Deelproject 1 Intern Wagenparkbeheerder; 40 uur. Per gemeente klimaatcoördinator; 40 uur in 4 jaar. Regionale trekker uit groep klimaatcoördinatoren; 80 uur in 4 jaar. Inkoper 40 uur in vier jaar. Extern (door gemeenten gezamenlijk te financieren) Extern onderzoeker (wagenparkbeheer); 300 uur. Intergemeentelijk projectleider; 80 uur. Deelproject 2 Intern klimaatcoördinator: voor gemeenten die in aanmerking komen: 50 uur over 4 jaar (Berkelland). regionale trekker: 80 uur in vier jaar, zie boven (binnen dezelfde 80 uur). Extern (door gemeenten gezamenlijk te financieren) provincie: inzet in het kader van de fuel switch campagne (eigen uren), informeren/enthousiasmeren pomphouders. 18

19 Projectkosten Interne kosten(1 + 2): Wagenparkbeheerder; Per gemeente klimaatcoördinator; ( ) Berkelland extra Regionale trekker uit groep klimaatcoördinatoren; Inkoper Financiering Externe kosten (door gemeenten gezamenlijk te financieren): Extern onderzoeker (wagenparkbeheer); Intergemeentelijk projectleider; Provincie: projectkosten niet in te schatten; Vanuit Regiocontract is beschikbaar gesteld per aardgastankstation (max. 2 stations). Financieringsbronnen; gemeente, Provincie, Regiocontract Financiering: Gemeenten; Uren betrokken ambtenaren Financiering ; voor onderzoek en actieplan Financiering; Regiocontract-- aardgastankstations Financiering; Provincie Gelderland --Provincie Gelderland heeft subsidie toegezegd ( ) voor de realisering van twee aardgastankstations. En acties die voortkomen uit Fuel Switch bekostigen uit eigen budget van Fuel Switch. Financiering extern; Bedrijfsleven bekostigt de ombouw van het tankstation Effectmeting Vermelding in inkoopcriteria. Monitoring brandstofgebruik van het gemeentelijke wagenpark. Aantal gerealiseerde aardgas /biogastankstations in de regio. Gerelateerd beleid, mogelijke bijkomstige effecten Mogelijke valkuilen Aansluiten bij fuel switch (provincie Gelderland). Wagenparkbeheerders worden in dit programma benaderd om te gaan rijden op aardgas of andere schonere, niet fossiele brandstoffen. Regiocontract/ programma Klimaat & Leefomgeving Coalitieakkoord provincie Gelderland; voldoen aan fijn stof en stikstofoxiden norm van EU. Duurzaam inkopen/ SenterNovem (criteria) Opening aardgastankstations stagneert. Grote afhankelijkheid van de markt. Achtergrondinformatie Slagingspercentage 2 (gemiddeld)/3 (hoog). De komst van een tweede tankstation is afhankelijk van initiatieven vanuit de markt. SenterNovem duurzaam inkopen / duurzame mobiliteit Provincie Gelderland / wagenpark- energietransitie 19

20 Thema Subthema(s) Eigen gebouwen, voorzieningen, wagenpark, Datum dienstreizen, woon-werkverkeer en inkoop Bestaande bouw Auteur Infrastructurele voorzieningen Klimaatplan Doetinchem, april 2009 Ambitie Actief Voorlopend Innovatief Taakstelling 100 % opwekking en/ of inkoop van duurzame energie (energieneutraal) Project: Inkoop groene energie Afdeling 1. Fysieke Ontwikkeling 2. Services Contactpersoon 1. Dhr. W. Lubbers 2. Dhr. H. Legebeke Telefoonnummer w.lubbers@doetinchem.nl 2. h.legebeke@doetinchem.nl Doelstelling 100 % opwekking en/of inkoop van duurzame energie (energieneutraal). Resultaat Continuering met inkoop 100% groene energie. Doelgroep(en) Project-aanpak Differentiatie groene stroom; criteria voor groene energie ontwikkelen zodat een bewuste keuze gemaakt kan worden voor het soort van groene energie (wind-, water-, bio-, zonne-energie). Aanscherping criteria voor groene energie. De gemeentelijke organisatie; de inkopers, klimaatmedewerker en gebouwenbeheerders. Regionaal De energie van de regio wordt gezamenlijk ingekocht per Het inkoopcriterium is 100% groene energie geweest, deze situatie continueren bij een nieuwe aanbestedingsronde. Onderzoeken of criteria aangescherpt kunnen worden; onderscheid maken tussen herkomst groene stroom; bio-, wind-, water-. Indien er een voorkeur vanuit klimaat is, dan criteria voor deze energievorm bij nieuwe aanbestedingen meenemen. Projectorganisatie Communicatie Lokaal Groene energie als ook aanvullende energiecriteria vastleggen in inkoopbeleid van de gemeente. De groep inkopers uit de regio verzorgen de energieinkoop en leggen de criteria vast. Vanuit het vakberaad Klimaat zal één trekker het proces volgen. Per gemeente zijn de inkoper en de klimaatcoördinator betrokken. Samenwerken met energiemanager om een bewuste keuze te maken voor het soort van groene energie (eventueel deze vraag met deze externe partij onderzoeken). Resultaten via reguliere communicatiekanalen naar buiten brengen. Planning Aansluiten bij nieuwe aanbestedingsronde elektriciteit. Inspanning Interne uren: Trekker uit vakberaad klimaat: 80 uur in 4 jaar; Overige klimaatcoördinatoren: 20 uur in 4 jaar; 20