Toepassing van wet- en regelgeving voor de diepe ondergrond

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Toepassing van wet- en regelgeving voor de diepe ondergrond"

Transcriptie

1 Toepassing van wet- en regelgeving voor de diepe ondergrond Pieter Jongerius De Mijnbouwwet 2 1

2 De Mijnbouwwet Invloedssfeer Wat is de diepe ondergrond? 100 m 500 m ~ 5 km 3 De Mijnbouwwet Vergunningen 4 2

3 Mijnbouwwet 1 Vergunningen voor opsporing, winning en opslag opsporing en winning van koolwaterstoffen, zout, aardwarmte opslag van aardgas, CO2, stikstof, olie etc. Systeem van concurrerende aanvragen open gebied concurrerende aanvragen gedurende 91 dagen 5 Mijnbouwwet 2 Vergunningsduur: op basis van voorziene activiteiten minister EZ kan vergunning intrekken als geen activiteit Vergunningsgebied op basis van: blokken (opsporing offshore) grootte opsporingsgebied (winning offshore) voorkomen (onshore) minister EZ kan deel intrekken bij fallow acreage 6 3

4 Mijnbouwwet 3 Winningsplan, opslagplan planmatig beheer bodembeweging (onshore) Veiligheid, gezondheid, milieu algemene nationale wetgeving specifieke onderwerpen in Mijnbouwwet Veilgheidsdocumenten en systemen 7 Vergunningen beoordelaars Technische en Veilgheids aspecten Staatstoezicht op de Mijnen Financiële aspecten Energie beheer Nederland Geologische/technische onderbouwing TNO adviesgroep EZ Bodembeweging Tcbb Werkprogramma TNO adviesgroep EZ Algemeen advies Provincie Concluderend advies Mijnraad 8 4

5 De nieuwe werkelijkheid aardwarmte 9 Complex! km km km km Bron: NAM 5

6 Elke diepte Steenkool voorkomens m Olie & Gasvoorkomens m Zoutvoorkomens m Aquifers m Temperatuur verdeling Drukverdeling C atm 11 Het wordt dus drukker in de diepe ondergrond. 12 6

7 Gebruiksfuncties kunnen elkaar beïnvloeden 13 Beïnvloeden 14 7

8 Beïnvloeden 15 Gebruiksfuncties kunnen met elkaar concurreren 16 8

9 Concurreren Wat is de diepe ondergrond? Gas Olie CO2 Stikstof Waterstof Water Warmte Perslucht 17 Gebruiksfuncties kunnen elkaar uitsluiten 18 9

10 19 Hoe nu verder Verleden: wat het eerst komt, dat wordt indien veilig het gebruik Nu en in de toekomst: Afwegingen in kader optimaal gebruik ondergrond 20 10

11 VRODO Wat willen we waar? afweging Wat kan waar? Wat zit waar? objectief 21 Wat is waar 1) uit diepe boringen 3087 op land 1307 op NL deel van de Noordzee 2) uit seismisch onderzoek (surveys) 22 11

12 Data 23 Nog meer data 24 12

13 Digitaal beschikbaar ~35 km ~27 km 5 km 25 Wat kan waar? zoutstructuur gasveld AW-aquifer (kh > x, T > y) ZE, RB 2020 RO, DC ZE ZE ZE, RB RO CO 2 / > x Mton, kh > y (dus geschikt) < x Mton, kh > y Kh < y (dus ongeschikt) vrij ZE, RB RO Kh>x en GIIP>y en seal = ZE Onbekend Kh<x of GIIP<y, geen ZE seal RN, KN RBMVL 2 aantal putten 4 aantal cavernes RB, RN RO, RB ZE, RB RO seal reservoir KN, N KN RB, RN RBMVL 26 13

14 Wat willen we waar Afwegingskader Economische Waarde Strategische Waarde Risico s (veiligheid) Milieu impact Omkeerbaarheid Tijdsduur Ruimtebeslag aan het oppervlak Milieu impact 27 Van VRODO naar RODO Technisch/geologische inventarisatie van activiteiten: wat is waar? Vaststelling mogelijke concurrentie en interferentie: wat kan waar? TNO 2010/11 Quantificatie van karakteristieken op basis van consistente definities Prioriterings-scenarios op basis van transparant beslissingsmodel RUG 2011/12 Nationale Structuur Visie 28 14

Olie, gas en aardwarmte in Nederland Aanvragen voor vergunningen voor opsporing en winning

Olie, gas en aardwarmte in Nederland Aanvragen voor vergunningen voor opsporing en winning Olie, gas en aardwarmte in Nederland Aanvragen voor vergunningen voor opsporing en winning Voor het opsporen en winnen van delfstoffen of aardwarmte is een daartoe strekkende vergunning nodig van de Minister

Nadere informatie

Mijnbouw vergunningverlening

Mijnbouw vergunningverlening Mijnbouw vergunningverlening Informatiebijeenkomst te Bellingwedde over NAM-locatie Langebrug EZ/directie Energiemarkt Mijnbouwbeleid De ondergrond en zijn schatten zo goed mogelijk benutten. Gas, olie,

Nadere informatie

Olie, gas en aardwarmte in Nederland Aanvragen voor vergunningen voor opsporing en winning

Olie, gas en aardwarmte in Nederland Aanvragen voor vergunningen voor opsporing en winning Olie, gas en aardwarmte in Nederland Aanvragen voor vergunningen voor opsporing en winning Voor het opsporen en winnen van delfstoffen of aardwarmte is een daartoe strekkende vergunning nodig van de Minister

Nadere informatie

Ondergrondse Ruimte in Beeld

Ondergrondse Ruimte in Beeld Ondergrondse Ruimte in Beeld Op weg naar een onderbouwde beslissing S.F. van Gessel TNO Advisory Group Economic Affairs Bouwstenen Bouwstenen TNO TNO Structuurvisie Structuurvisie Overheid Overheid Realisatie

Nadere informatie

Hooghalen zoutpijler Hooghalen Legenda

Hooghalen zoutpijler Hooghalen Legenda Hooghalen zoutpijler Hooghalen Legenda Zoutpijlers mogelijk geschikt voor cavernes >300m hoog Mogelijk geschikt voor aanleg lage cavernes 0 15 30 60 km Voorwoord Dit informatieblad geeft een technische-geologisch

Nadere informatie

Het opsporen en winnen van aardwarmte. Krachtlijnen van een nieuw decreet

Het opsporen en winnen van aardwarmte. Krachtlijnen van een nieuw decreet Het opsporen en winnen van aardwarmte Krachtlijnen van een nieuw decreet Afdeling Land Bodembescherming Ondergrond Natuurlijke Rijkdommen Dienst Natuurlijke Rijkdommen 1. Beleid Resolutie diepe geothermie

Nadere informatie

Opsporing en winning van aardwarmte

Opsporing en winning van aardwarmte Opsporing en winning van aardwarmte Aardwarmte in Nederland Principe aardwarmte ardwarmte Soorten aardwarmte normale aardwarmtewinning: doublet T = Tp-Ti Tp=70 C Ti=30 C Soorten aardwarmte Mijnwaterproject

Nadere informatie

Bourtange zoutpijler Bourtange Legenda

Bourtange zoutpijler Bourtange Legenda Bourtange zoutpijler Bourtange Legenda Zoutpijlers mogelijk geschikt voor cavernes >300m hoog Mogelijk geschikt voor aanleg lage cavernes 0 15 30 60 km Voorwoord Dit informatieblad geeft een technische-geologisch

Nadere informatie

Hoogeveen zoutpijler. Hoogeveen

Hoogeveen zoutpijler. Hoogeveen Hoogeveen zoutpijler Hoogeveen Voorwoord Dit informatieblad geeft een technische-geologisch overzicht van individuele zoutpijlers binnen de Zechstein Groep in Noord Nederland. Per zoutpijler, waarbij de

Nadere informatie

Leeswijzer Actualisatie Winningsplan Bergen II

Leeswijzer Actualisatie Winningsplan Bergen II Leeswijzer Actualisatie Winningsplan Bergen II Oktober 2017 Inhoud 1. TAQA in de regio Alkmaar... 2 2. Winning aardgas sinds 1972: het winningsplan... 2 3. Trillingen... 3 4. Bodemdaling... 4 5. Overige

Nadere informatie

Hierbij doe ik u toekomen het Jaarverslag 2010, Delfstoffen en aardwarmte in Nederland en het Jaarverslag 2010 van Energie Beheer Nederland B.V.

Hierbij doe ik u toekomen het Jaarverslag 2010, Delfstoffen en aardwarmte in Nederland en het Jaarverslag 2010 van Energie Beheer Nederland B.V. > Retouradres Postbus 20101 2500 EC Den Haag De Voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 22 2513 AA s-gravenhage Directoraat-generaal voor Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 30 2594 AV Den

Nadere informatie

Gasselte-Drouwen zoutpijler. Gasselte-Drouwen

Gasselte-Drouwen zoutpijler. Gasselte-Drouwen Gasselte-Drouwen zoutpijler Gasselte-Drouwen Gasselte-Drouwen: Geografische ligging Gasselte-Drouwen: Vergunningen, Boringen, Cavernes De zoutpijler onder Gasselte-Drouwen is relatief klein, smal en spits

Nadere informatie

Winschoten zoutpijler. Winschoten

Winschoten zoutpijler. Winschoten Winschoten zoutpijler Winschoten Voorwoord Dit informatieblad geeft een technische-geologisch overzicht van individuele zoutpijlers binnen de Zechstein Groep in Noord Nederland. Per zoutpijler, waarbij

Nadere informatie

Vermilion Oil & Gas Netherlands BV Uitbreiding productie Langezwaag. De Knipe 27 januari 2015

Vermilion Oil & Gas Netherlands BV Uitbreiding productie Langezwaag. De Knipe 27 januari 2015 Vermilion Oil & Gas Netherlands BV Uitbreiding productie Langezwaag De Knipe 27 januari 2015 Inhoud Introductie: wie zijn we en wat doen we Markt: aardgas in Nederland Locatie Langezwaag Ligging Productie

Nadere informatie

Vermilion Oil & Gas Netherlands BV Uitbreiding productie Langezwaag. De Knipe 27 januari 2015

Vermilion Oil & Gas Netherlands BV Uitbreiding productie Langezwaag. De Knipe 27 januari 2015 Vermilion Oil & Gas Netherlands BV Uitbreiding productie Langezwaag De Knipe 27 januari 2015 Inhoud Introductie: wie zijn we en wat doen we Markt: aardgas in Nederland Locatie Langezwaag Ligging Productie

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 33 000 XIII Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (XIII) voor het jaar 2012 Nr.

Nadere informatie

De Minister van Economische Zaken is, ingevolge de artikelen 39 en 34, derde lid, Mbw bevoegd te beslissen op deze aanvraag.

De Minister van Economische Zaken is, ingevolge de artikelen 39 en 34, derde lid, Mbw bevoegd te beslissen op deze aanvraag. Ministerie van Economische Zaken > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag Datum Betreft 0 4 DEC 2012 Instemming gewijzigd opslagplan Zuidwending Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres

Nadere informatie

Vermilion Informatieavond aardgasproductie Langezwaag

Vermilion Informatieavond aardgasproductie Langezwaag Vermilion Informatieavond aardgasproductie Langezwaag Datum: 27 Januari 2015 Plaats: Café De Knyp, De Knipe Inleiding De informatieavond vond plaats in het café De Knyp te De Knipe. De avond werd geopend

Nadere informatie

GASWINNING IN STEENWIJKERLAND

GASWINNING IN STEENWIJKERLAND GASWINNING IN STEENWIJKERLAND Geothermie in Luttelgeest 12 juni 2018 ONDERDELEN Introductie Omgevingsdienst Aanleiding presentatie Gaswinning en procedures Gaswinning Wanneperveen Gaswinning Eesveen Geothermie

Nadere informatie

Schaliegas in Nederland. Karin Weisenborn STV Mahieu Advocaten

Schaliegas in Nederland. Karin Weisenborn STV Mahieu Advocaten Schaliegas in Nederland Karin Weisenborn STV Mahieu Advocaten wat is schaliegas? aardgas opgesloten in kleisteenlagen in de ondergrond kleisteen: compact winning mogelijk door: horizontaal boren fraccen

Nadere informatie

Zuidwending zoutpijler. Zuidwending

Zuidwending zoutpijler. Zuidwending Zuidwending zoutpijler Zuidwending Voorwoord Dit informatieblad geeft een technische-geologisch overzicht van individuele zoutpijlers binnen de Zechstein Groep in Noord Nederland. Per zoutpijler, waarbij

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 24945 10 augustus 2015 Instemming gewijzigd opslagplan Norg Datum: 7 augustus 2015 Kenmerk: DGETM-EM / 15103827 1. Onderwerp

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 33 400 XIII Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (XIII) voor het jaar 2013 Nr.

Nadere informatie

Vermilion Oil & Gas Netherlands BV Aardgas productie Oppenhuizen. MFC t Harspit Oppenhuizen 26 mei 2015

Vermilion Oil & Gas Netherlands BV Aardgas productie Oppenhuizen. MFC t Harspit Oppenhuizen 26 mei 2015 Vermilion Oil & Gas Netherlands BV Aardgas productie Oppenhuizen MFC t Harspit Oppenhuizen 26 mei 2015 PROGRAMMA 20.00 uur Opening 20.10 uur Presentatie 21.15 uur Vragen 22.00 uur Afsluiting 2 Inhoud Introductie:

Nadere informatie

Sessie Geothermie; Onze nieuwe bron van energie!

Sessie Geothermie; Onze nieuwe bron van energie! Kennisconferentie Duurzame Ontwikkeling van de Ondergrond Sessie ; Onze nieuwe bron van energie! 1 L. Kramers (TNO) Roelof Migchelsen (Provincie Overijssel) Agenda Wat houdt geothermie in? Even voorstellen:

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 34 000 XIII Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Economische Zaken (XIII) en het Diergezondheidsfonds (F) voor het jaar

Nadere informatie

11/3/13. Ruimtelijke Ordening van de Ondergrond. Voor een meer Verantwoorde Exploitatie CO 2 storage gas storage

11/3/13. Ruimtelijke Ordening van de Ondergrond. Voor een meer Verantwoorde Exploitatie CO 2 storage gas storage Ondergrondse Activiteiten in NL 17 miljoen mensen: > 500 inwoners/km 2 Onshore Gasvelden Olievelden Producerend: 113 4 Abandoned: 35 8 Niet ontwikkeld: 46 9 14 zoutwinnings vergunningen sand & pipelines

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA 's-gravenhage

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA 's-gravenhage > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA 's-gravenhage Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag

Nadere informatie

Wijziging van de Mijnbouwwet (aanpassing van het vergunningsstelsel voor opsporen en winnen van aardwarmte)

Wijziging van de Mijnbouwwet (aanpassing van het vergunningsstelsel voor opsporen en winnen van aardwarmte) Wijziging van de Mijnbouwwet (aanpassing van het vergunningsstelsel voor opsporen en winnen van aardwarmte) VOORSTEL VAN WET 8-6-2010 Wij Beatrix, bij de gratie Gods, Koningin der Nederlanden, Prinses

Nadere informatie

1- ZOUTKOEPELS ALS ONDERZOEKSOBJECT

1- ZOUTKOEPELS ALS ONDERZOEKSOBJECT 1- ZOUTKOEPELS ALS ONDERZOEKSOBJECT In Nederland komen volgens verschillende onderzoeken nu nog zeven zoutkoepels in aanmerking voor de berging van radioactief afval: Ternaard in Friesland, Pieterburen

Nadere informatie

Wijziging van de Mijnbouwwet (vergunningsstelsel voor opsporen en winnen van aardwarmte)

Wijziging van de Mijnbouwwet (vergunningsstelsel voor opsporen en winnen van aardwarmte) Wijziging van de Mijnbouwwet (vergunningsstelsel voor opsporen en winnen van aardwarmte) MEMORIE VAN TOELICHTING (8-6-2010) I. ALGEMEEN 1. Doel en aanleiding Dit voorstel tot wijziging van de Mijnbouwwet

Nadere informatie

Betreft: vragen ex artikel 41 RvO over wijziging gasopslagplan Norg

Betreft: vragen ex artikel 41 RvO over wijziging gasopslagplan Norg Aan de voorzitter van Provinciale Staten van Drenthe De heer J. Tichelaar Postbus 122 9400 AC Assen Assen, 11-08-2015 Betreft: vragen ex artikel 41 RvO over wijziging gasopslagplan Norg Geachte heer Tichelaar,

Nadere informatie

Datum 15 mei 2017 Betreft Beantwoording vragen over de informatievoorziening over de gasboring in Heerenveen

Datum 15 mei 2017 Betreft Beantwoording vragen over de informatievoorziening over de gasboring in Heerenveen > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres

Nadere informatie

Regelgeving ten aanzien van de verstrekking en het beheer van geofysische gegevens verkregen in het kader van mijnbouwkundige activiteiten

Regelgeving ten aanzien van de verstrekking en het beheer van geofysische gegevens verkregen in het kader van mijnbouwkundige activiteiten Regelgeving ten aanzien van de verstrekking en het beheer van geofysische gegevens verkregen in het kader van mijnbouwkundige activiteiten Overzicht geldende wet- en regelgeving Ten aanzien van geofysische

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401

Nadere informatie

STAATSCOURANT. Nr

STAATSCOURANT. Nr STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 14855 27 september 2010 Convenant ter bevordering van de opsporing en ontwikkeling van de olie- en gasreserves en de opslag

Nadere informatie

Informatiebladen aardwarmtewinning

Informatiebladen aardwarmtewinning Informatiebladen aardwarmtewinning Voorwoord, disclaimer 1. Beschrijving a. Algemeen b. Winning met aardwarmtedoubletten c. Warmtekrachtcentrales (EGS) 2. Potentieel in Nederland a. Vergunningen b. Geotechnische

Nadere informatie

Het gewijzigd opslagplan betreft het voorkomen Bergermeer (Rotliegend), gelegen in de gemeente Bergen.

Het gewijzigd opslagplan betreft het voorkomen Bergermeer (Rotliegend), gelegen in de gemeente Bergen. Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie > Retouradres Postbus 20101 2500 EC Den Haag Directoraat~generaal voor Bezuldenhoutseweg 30 Postbus 20101 2500 EC Den Haag T 0703798911 (algemeen)

Nadere informatie

De Nederlandse mijnwetgeving in historisch perspectief

De Nederlandse mijnwetgeving in historisch perspectief De Nederlandse mijnwetgeving in historisch perspectief Tekst, toelichting en historische ontwikkeling vanaf 1813 PROF. MR. IR. B.G. TAVERNE IN SAMENWERKING MET MR. J.L. DEN DULK 2006 Kluwer - Deventer

Nadere informatie

Notitie bijvangst koolwaterstoffen bij aardwarmte

Notitie bijvangst koolwaterstoffen bij aardwarmte Notitie bijvangst koolwaterstoffen bij aardwarmte Aanleiding In bijna alle van de tot op heden in Nederland geboorde aardwarmteputten is naast warm water ook opgelost gas en in een enkel geval olie aangetroffen.

Nadere informatie

Grondwater en ondergrond: een afweging waard!

Grondwater en ondergrond: een afweging waard! Grondwater en ondergrond: een afweging waard! Douwe Jonkers plv programmamanager Bodem en Ondergrond Symposium De waarde van grondwater, 23 september 2015 Maatschappelijk belang Meer maatschappelijke aandacht

Nadere informatie

Eigendom bijvangst koolwaterstoffen bij aardwarmte

Eigendom bijvangst koolwaterstoffen bij aardwarmte (Deze notitie is de integrale versie van de Notitie bijvangst Ministerie EZ van april 2014 en ook onder andere op de site van Platform Geothermie te vinden.) Aanleiding In bijna alle van de tot op heden

Nadere informatie

Van Schoonebeek tot schaliegas. Jan Dirk Jansen Leidse Winterlezing Naturalis, 13 december 2015

Van Schoonebeek tot schaliegas. Jan Dirk Jansen Leidse Winterlezing Naturalis, 13 december 2015 Van Schoonebeek tot schaliegas Jan Dirk Jansen Leidse Winterlezing Naturalis, 13 december 2015 Aardbevingen in Groningen Van Schoonebeek tot schaliegas Jan Dirk Jansen Leidse Winterlezing Naturalis, 13

Nadere informatie

Aanleiding en planning

Aanleiding en planning Aanleiding en planning AkzoNobel wint sinds 1933 zout in het huidige gebied Winbare reserves in het huidige gebied beginnen na 80 jaar zoutwinning uitgeput te raken Nieuw boorterrein in Haaksbergen om

Nadere informatie

De potentie van diepe geothermie voor de transitie naar duurzame energie. Technologische kansen voor de Nederlandse industrie

De potentie van diepe geothermie voor de transitie naar duurzame energie. Technologische kansen voor de Nederlandse industrie De potentie van diepe geothermie voor de transitie naar duurzame energie Technologische kansen voor de Nederlandse industrie Diepe geothermie heeft vele voordelen Characteristics Geothermal Geothermal

Nadere informatie

Evaluatie van de Mijnbouwwet

Evaluatie van de Mijnbouwwet Policy Research Corporation Evaluatie van de Mijnbouwwet Eindrapport November 2007 In opdracht van Het Ministerie van Economische Zaken Policy Research Corporation Copyright 2007 Kantoor België: Kantoor

Nadere informatie

Milieutoets ten behoeve van de Structuurvisie ondergrond 2.0 provincie Drenthe

Milieutoets ten behoeve van de Structuurvisie ondergrond 2.0 provincie Drenthe Milieutoets ten behoeve van de Structuurvisie ondergrond 2.0 provincie Drenthe Provincie Drenthe 18 december 2012 Definitief rapport 9X1641 Milieutoets structuurvisie ondergrond 2.0 - i - 9X1641/R00002/IHA/Gron

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 26009 19 september 2013 Opsporingsvergunning aardwarmte Utrecht Noord-Brabant, Ministerie van Economische Zaken Procesverloop:

Nadere informatie

: Nota van Beantwoording inspraak- en overlegreacties voorontwerp bestemmingsplan Leidingtracés NAM, gemeente De Wolden

: Nota van Beantwoording inspraak- en overlegreacties voorontwerp bestemmingsplan Leidingtracés NAM, gemeente De Wolden Memo Aan : Gemeente De Wolden, dhr. B. Bonkestoter Van : D. Mereboer, F. Baarslag Datum : 4 januari 2011 Kopie : Nederlandse Aardolie Maatschappij, mevr. J. Hadderingh Onze referentie : 9V9529/M002/DMB/Ensc

Nadere informatie

MEMO van college aan de raad

MEMO van college aan de raad MEMO van college aan de raad datum : 24 augustus 2010 aan : Gemeenteraad van : College onderwerp : Gemotiveerd bezwaarschrift wijziging opslagplan Bergermeer gasopslag Portefeuillehouder : A. Hietbrink

Nadere informatie

Diepe geothermie Nationaal Onderzoek Programma Geothermie (NOPG) Waarom geothermie en waarom het NOPG?

Diepe geothermie Nationaal Onderzoek Programma Geothermie (NOPG) Waarom geothermie en waarom het NOPG? Diepe geothermie Nationaal Onderzoek Programma Geothermie (NOPG) Breed inzetbare goedkope duurzame energie Waarom geothermie en waarom het NOPG? In geothermie worden meerdere toepassingen onderscheiden

Nadere informatie

Aardwarmte in Nederland. Eveline Rosendaal / Geothermie symposium Twente 19 september 2018

Aardwarmte in Nederland. Eveline Rosendaal / Geothermie symposium Twente 19 september 2018 Aardwarmte in Nederland Eveline Rosendaal / Geothermie symposium Twente 19 september 2018 Energieverbruik Nederland 2015 3144 PJ 38% gas www.ebn.nl 2 CO 2 emissie Nederland 1990 100% 222,2 Mton CO 2 -eq

Nadere informatie

Mijnraat! Uw kenmerk Ons kenmerk Bijlage(n) ETM-EO/ MDR/

Mijnraat! Uw kenmerk Ons kenmerk Bijlage(n) ETM-EO/ MDR/ t"* ;i.0 Mijnraat! D Aan De Minister van Economische Zaken t.a.v. de Directeur Energie en Omgeving Postbus 20401 2500 EK Den Haag Datum 0 8 SEP 2017 Uw kenmerk Ons kenmerk Bijlage(n) ETM-EO/17123042 MDR/17142350

Nadere informatie

k DEC 2018 Ontwerp-instemmingsbesluit 1. Aanvraag 2. Beleid gaswinning in Nederland Ministerie van Economische Zaken en Klimaat

k DEC 2018 Ontwerp-instemmingsbesluit 1. Aanvraag 2. Beleid gaswinning in Nederland Ministerie van Economische Zaken en Klimaat Ministerie van Economische Zaken en Klimaat > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag Tulip Oil Netherlands Offshore B.V. Alexanderstraat 18 2514 JM Den Haag Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC

Nadere informatie

Na artikel I, onderdeel H, worden in het voorstel van wet de volgende onderdelen ingevoegd: Ha

Na artikel I, onderdeel H, worden in het voorstel van wet de volgende onderdelen ingevoegd: Ha Wijziging van de Mijnbouwwet (versterking veiligheidsbelang mijnbouw en regie opsporings-, winnings- en opslagvergunningen) NOTA VAN WIJZIGING A Het voorstel van wet wordt als volgt gewijzigd: Na artikel

Nadere informatie

7 BEHEER BODEMSCHATTEN. 7.0 Grafieken

7 BEHEER BODEMSCHATTEN. 7.0 Grafieken 7 BEHEER BODEMSCHATTEN Onderdelen toelichting 7.0 Grafieken 7.1 Algemene doelstelling 7.2 Operationele doelstelling 7.2.1 Beheer bodemschatten 7.3 Budgettaire gevolgen van beleid 7.4 Budgetflexibiliteit

Nadere informatie

Verkenning NAM gasboring Maasland

Verkenning NAM gasboring Maasland Verkenning NAM gasboring Maasland Datum: 15 februari 2016 Aanleiding en doel van de verkenning: De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) is voornemens om een proefboring naar aardgas in Maasland (gemeente

Nadere informatie

Ons kenmerk: Z / mevrouw M.A. de Jong, de heer H. de Rijk

Ons kenmerk: Z / mevrouw M.A. de Jong, de heer H. de Rijk Notitie Ons kenmerk: Z-2015-15661 / 15945 Behandeld door: mevrouw M.A. de Jong, de heer H. de Rijk Onderwerp: Aantal pag. 5 Bijlagen: Concept notitie reikwijdte en detailniveau planmer Structuurvisie Ondergrond

Nadere informatie

KENNISGEVING MIJNBOUWWET ingevolge artikel 3: 12 van de Algemene wet bestuursrecht. Winningsplan Hardenberg-Oost

KENNISGEVING MIJNBOUWWET ingevolge artikel 3: 12 van de Algemene wet bestuursrecht. Winningsplan Hardenberg-Oost KENNISGEVING MIJNBOUWWET ingevolge artikel 3: 12 van de Algemene wet bestuursrecht Winningsplan Hardenberg-Oost De Minister van Economische Zaken maakt bekend: Op 19 december 2007 heeft de Minister van

Nadere informatie

Vragen voor 22 april informatie avond Gas en Olie winning: Vervolg op de informatieavond:

Vragen voor 22 april informatie avond Gas en Olie winning: Vervolg op de informatieavond: Vragen voor 22 april informatie avond Gas en Olie winning: Vervolg op de informatieavond: De vergunning voor Vermilion Engergy Inc. Harlingen(een Canadeesbedrijf ) om gas- en olie te winnen in de gemeente

Nadere informatie

Ministerie van Economische Zaken Directie Energiemarkt T.a.v. de heer P. Jongerius Postbus EC DEN HAAG 2500EC. Geachte heer Jongerius,

Ministerie van Economische Zaken Directie Energiemarkt T.a.v. de heer P. Jongerius Postbus EC DEN HAAG 2500EC. Geachte heer Jongerius, Retouradres: Postbus 80015, 3508 TA Utrecht Ministerie van Economische Zaken Directie Energiemarkt T.a.v. de heer P. Jongerius Postbus 20101 2500 EC DEN HAAG 2500EC Princetonlaan 6 3584 CB Utrecht Postbus

Nadere informatie

Datum 18 juni 2018 Betreft Beantwoording vragen naar aanleiding van ontwerpinstemmingsbesluit winningsplan Pieterzijl Oost

Datum 18 juni 2018 Betreft Beantwoording vragen naar aanleiding van ontwerpinstemmingsbesluit winningsplan Pieterzijl Oost > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401

Nadere informatie

Raadsmemo. Datum: 29 oktober 2013. Gemeenteraad van Hof van Twente. Kopie aan: mr. ing. B.J. Sijbom. Steenkoolgas en schaliegas

Raadsmemo. Datum: 29 oktober 2013. Gemeenteraad van Hof van Twente. Kopie aan: mr. ing. B.J. Sijbom. Steenkoolgas en schaliegas Raadsmemo Datum: 29 oktober 2013 Aan: Gemeenteraad van Hof van Twente Kopie aan: Van: Voor informatie: Onderwerp: mr. ing. B.J. Sijbom R. Hazenkamp Steenkoolgas en schaliegas 1. Aanleiding In het vragen

Nadere informatie

Factsheet Diepe Geothermie

Factsheet Diepe Geothermie Energiesymposium, 16 oktober 2009, Den Haag s.hagedoorn@ecofys.com Factsheet Diepe Geothermie Algemene kenmerken diepe geothermie Geothermie (of aardwarmte) maakt gebruik van de temperatuurtoename met

Nadere informatie

Technische haalbaarheid Geologische aspecten en risico s

Technische haalbaarheid Geologische aspecten en risico s Technische haalbaarheid Geologische aspecten en risico s Jan Tel 23 September 2013 Aardwarmte (Diepe Geothermie) Extractie van warmte / grondwater uit de diepe ondergrond Warmteproductie en/of electriciteitsproduktie

Nadere informatie

Besluit. taatstoezicht op cle Mijnen 4iniserie van Economische Zaken

Besluit. taatstoezicht op cle Mijnen 4iniserie van Economische Zaken - 2492 taatstoezicht op cle Mijnen 4iniserie van Economische Zaken > Retouradres Postbus 24037 2490 AA Den Haag Bezoekadres Henri Faasctreef 312 JP Den Haag Postadres Postbus 24037 2490 AA Den Haag T F

Nadere informatie

Posters informatiebijeenkomst Gaswinning Oppenhuizen 18 april 2016

Posters informatiebijeenkomst Gaswinning Oppenhuizen 18 april 2016 Posters informatiebijeenkomst Gaswinning Oppenhuizen 18 april 2016 Tijdens deze informatiebijeenkomst zijn onderstaande posters gebruikt om de bezoekers te informeren over het voornemen om uit het gasveld

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 46174 1 september 2016 Regeling van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van 29 augustus 2016, nr. 2016-0000182346,

Nadere informatie

Informatiebladen olie- en gaswinning

Informatiebladen olie- en gaswinning Informatiebladen olie- en gaswinning Voorwoord, disclaimer 1. Beschrijving a. Ontstaansgeschiedenis b. Conventionele winning c. Niet-conventionele winning (schaliegas en steenkoolgas) 2. Potentieel in

Nadere informatie

STRONG Samen met decentrale

STRONG Samen met decentrale STRONG Samen met decentrale overheden en maatschappelijke organisaties werkt het Rijk aan ambitieus beleid voor de ondergrond Ruud Cino Programmamanager Bodem en Ondergrond Maatschappelijk belang Meer

Nadere informatie

Programma. Governance dilemma s van de diepe ondergrond. Parallelsessie Kennisconferentie Duurzame Ontwikkeling Ondergrond.

Programma. Governance dilemma s van de diepe ondergrond. Parallelsessie Kennisconferentie Duurzame Ontwikkeling Ondergrond. Governance dilemma s van de diepe ondergrond Parallelsessie Kennisconferentie Duurzame Ontwikkeling Ondergrond, Assen Hanneke Puts (TNO) Frency Huisman (UP Bodemconvenant) Programma 15.15 16:10 uur Parallelsessies

Nadere informatie

Toelichting winningsplan Pieterzijl Oost

Toelichting winningsplan Pieterzijl Oost Juni 2017 Toelichting winningsplan Pieterzijl Oost Waarom deze toelichting? Het winningsplan Pieterzijl Oost is door NAM ingediend en volgt momenteel de instemmingsprocedure. Met deze toelichting wil NAM

Nadere informatie

1 Bent u bekend met het rapport van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) De Staat van de sector Geothermie? 1

1 Bent u bekend met het rapport van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) De Staat van de sector Geothermie? 1 > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres

Nadere informatie

Datum 5 februari 2019 Betreft Vragen naar aanleiding van het bericht 'Schadelijke lekkage dreigt bij duurzame aardwarmte'

Datum 5 februari 2019 Betreft Vragen naar aanleiding van het bericht 'Schadelijke lekkage dreigt bij duurzame aardwarmte' > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401

Nadere informatie

Olie- en gasvelden volgens het Plan-MER

Olie- en gasvelden volgens het Plan-MER Pasop Roden Midlaren Een Norg Vries Noord Vries Centraal Annerveen Norg Zuid Vries Zuid Gieterveen Gasselternijveen Olie- en gasvelden volgens het Plan-MER Olievelden Appelscha Witten Eleveld Witterdiep

Nadere informatie

Informatiebladen zoutwinning

Informatiebladen zoutwinning Informatiebladen zoutwinning Voorwoord, disclaimer 1. Beschrijving a. Ontstaansgeschiedenis b. Zoutwinning door oplosmijnbouw c. Cavernes 2. Potentieel in Nederland a. Vergunningen b. Geotechnische randvoorwaarden

Nadere informatie

Geachte Bijlage(n) Wij hebben het onderhavige winningsplan beoordeeld op volledigheid, planmatig beheer, en bodembeweging.

Geachte Bijlage(n) Wij hebben het onderhavige winningsplan beoordeeld op volledigheid, planmatig beheer, en bodembeweging. Staatstoezicilt op de Mijnen Ministerie van Economische Zaken > Retouradres Postbus 24037 2490 AA Den Haag Ministerie van Economische Zaken Directie Energiemarkt T.a.v. Postbus 20101 2500 EC DEN HAAG Bezoekadres

Nadere informatie

Geothermie. Wat is Geothermie? 1. Hoe het werkt en hoe veilig het is. 2. Mogelijkheden in de regio Helmond. Flank van de Roerslenk zit onder Helmond

Geothermie. Wat is Geothermie? 1. Hoe het werkt en hoe veilig het is. 2. Mogelijkheden in de regio Helmond. Flank van de Roerslenk zit onder Helmond Geothermie Wat is Geothermie? 1. Hoe het werkt en hoe veilig het is 2. Mogelijkheden in de regio Helmond Flank van de Roerslenk zit onder Helmond Er is veel interesse voor energie met een konstante prijs:

Nadere informatie

2 4 APR Ministerie van Economische Zaken. College van Gedeputeerde Staten van de provincie Groningen Postbus AP Groningen

2 4 APR Ministerie van Economische Zaken. College van Gedeputeerde Staten van de provincie Groningen Postbus AP Groningen Ministerie van Economische Zaken > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag 2 4 APR. 2017 College van Gedeputeerde Staten van de provincie Groningen Postbus 610 9700 AP Groningen Datum 14 april 2017

Nadere informatie

Noord-Holland. A) Algemene gegevens A1.1) Naam aanvrager

Noord-Holland. A) Algemene gegevens A1.1) Naam aanvrager Fqpjiulier aanvraag instemminp meetplan ex artikel 41 lid 1 Mijnbouwwet (Mw) iuncto artikel 30 Miinbouwbesluit (Mb) Dit formulier dient ervoor om te zorgen dat de aanvraag om instemming voldoet aan de

Nadere informatie

NAM UGS Norg. Presentatie 9 september UGS NORG BRON VAN ONZE ENERGIE

NAM UGS Norg. Presentatie 9 september UGS NORG BRON VAN ONZE ENERGIE Presentatie 9 september UGS NORG 1 Mei 2015 Agenda 1. Schade aan panden in Steenbergen e.o. 2. Opslagplan Norg - reservoirdruk 3. Vragen 2 Mei 2015 Schade aan panden in Steenbergen 1/2 NAM onderzoekt de

Nadere informatie

2. Bij herziening van bestemmingsplannen beschermde maatregelen tegen proefboringen en winning van schaliegas opnemen. F. Buijserd burgemeester

2. Bij herziening van bestemmingsplannen beschermde maatregelen tegen proefboringen en winning van schaliegas opnemen. F. Buijserd burgemeester A U, Gemeente Nieuwkoop College van Burgemeester en Wethouders BUI 1111111111 III mui G' 3.1463 nieuwkoop raadsvoorstel portefeuillehouder G.A.H. Eikhuizen opgesteld door Ruimtelijke Ontwikkeling S Grondbedrijf

Nadere informatie

15/06/2012. 15/06/2012 Geothermie in Limburg: enkele geologische aspecten Matsen Broothaers WAT IS GEOTHERMIE? 15/06/2012 2 2012, VITO NV

15/06/2012. 15/06/2012 Geothermie in Limburg: enkele geologische aspecten Matsen Broothaers WAT IS GEOTHERMIE? 15/06/2012 2 2012, VITO NV 15/06/2012 Geothermie in Limburg: enkele geologische aspecten Matsen Broothaers WAT IS GEOTHERMIE? 15/06/2012 2 1 WAT IS GEOTHERMIE?» Warmte uit de kern van de Aarde» neemt toe met de diepte» Radioactief

Nadere informatie

Technische potentieelstudie diepe ondergrond Noord-Nederland

Technische potentieelstudie diepe ondergrond Noord-Nederland Technische potentieelstudie diepe ondergrond Noord-Nederland Definitief eindrapport Opdrachtgever SNN Werkgroep Beleidsvisie diepe ondergrond p/a Provincie Drenthe Postbus 122 9400 AC ASSEN T 0592-36 55

Nadere informatie

Datum 26 januari 2017 Betreft Beantwoording vragen over de plannen van NAM om de put Vries-10 in Assen op te starten

Datum 26 januari 2017 Betreft Beantwoording vragen over de plannen van NAM om de put Vries-10 in Assen op te starten > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres

Nadere informatie

Wijziging van de Mijnbouwwet (versterking veiligheidsbelang mijnbouw en regie opsporings- en winningsvergunningen)

Wijziging van de Mijnbouwwet (versterking veiligheidsbelang mijnbouw en regie opsporings- en winningsvergunningen) Wijziging van de Mijnbouwwet (versterking veiligheidsbelang mijnbouw en regie opsporings- en winningsvergunningen) VOORSTEL VAN WET Wij Willem-Alexander, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins

Nadere informatie

NeVER/VMR 18 juni Klimaatakkoord en omgevingsrecht vanuit energierechtelijk perspectief

NeVER/VMR 18 juni Klimaatakkoord en omgevingsrecht vanuit energierechtelijk perspectief NeVER/VMR 18 juni 2019 Klimaatakkoord en omgevingsrecht vanuit energierechtelijk perspectief Waar energie- en omgevingsrecht elkaar ontmoeten Ollongren ziet ruimte voor gemeenten om stoppen met aardgas

Nadere informatie

Afstemming in de ondergrond

Afstemming in de ondergrond Kennisconferentie Duurzame Ontwikkeling van de Ondergrond Afwegingen voor de diepe ondergrond: wat kom je tegen? Afstemming in de ondergrond Linda Maring (Deltares) Arjan van Harten (Provincie Drenthe)

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 28 982 Liberalisering energiemarkten Nr. 132 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

Hierbij stuur ik u de antwoorden op de vragen van het lid Beckerman (SP) over de Drentse gasopslag bij Steenbergen (ingezonden 11 september 2017).

Hierbij stuur ik u de antwoorden op de vragen van het lid Beckerman (SP) over de Drentse gasopslag bij Steenbergen (ingezonden 11 september 2017). > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres

Nadere informatie

Samenvatting. Figuur 1: Onderzoeksgebied in paars

Samenvatting. Figuur 1: Onderzoeksgebied in paars Samenvatting Geothermie duurzame energiebron De lat voor verduurzaming in de woningbouw, tuinbouw en industrie ligt hoog. Het blijkt uit onderzoek en praktijk dat geothermie een zeer kosteneffectieve manier

Nadere informatie

Informatiebladen opslag

Informatiebladen opslag Informatiebladen opslag Voorwoord, disclaimer 1. Beschrijving a. Algemeen b. Opslagruimten in de diepe ondergrond c. Overzicht opslagruimte in diepe ondergrond d. Soorten opslag en buffering 2. Potentieel

Nadere informatie

Bodemdaling en gaswinning

Bodemdaling en gaswinning Bodemdaling en gaswinning J.M. Marquenie en D. Doornhof Foto: Ineke Katerberg 1 1. Bodemdaling 1.1. Korte beschrijving van de winning De gasvelden zijn gelegen op een diepte tussen de 3300 en 3600 meter

Nadere informatie

Eerste Kamer der Staten-Generaal 1

Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2008-2009 31479 Wijziging van de Mijnbouwwet in verband met het stimuleren van een actief gebruik van vergunningen voor opsporing, winning en opslag A GEWIJZIGD

Nadere informatie

Belgisch Staatsblad dd

Belgisch Staatsblad dd VLAAMSE OVERHEID [C 2016/35746] 25 MAART 2016. Decreet tot wijziging van het decreet van 8 mei 2009 betreffende de diepe ondergrond, wat betreft het invoegen van een hoofdstuk over het opsporen en het

Nadere informatie

Verbreed bodembeleid

Verbreed bodembeleid Verbreed bodembeleid Ondergrondkwaliteiten in beeld Structuurvisie Rijk Beleidsvisie Bodem provincie Atlas van de ondergrond Besluit bodemenergiesystemen Hij had tekeningen gezien van de gangen waar zulke

Nadere informatie

Het Geologisch 3D Model van Vlaanderen. Katrien De Nil

Het Geologisch 3D Model van Vlaanderen. Katrien De Nil Het Geologisch 3D Model van Vlaanderen Katrien De Nil Wat is het Geologisch 3D Model? Een geologische voorstelling van de Vlaamse ondergrond. Opeenstapeling van lagen, die we qua lithologie herkennen en

Nadere informatie

WELLERWAARD. Workshop Wellerwaard 05-12-2011. 5 markten: Woningbouw MKB/Industrie Overheid Landbouw Tuinbouw

WELLERWAARD. Workshop Wellerwaard 05-12-2011. 5 markten: Woningbouw MKB/Industrie Overheid Landbouw Tuinbouw WELLERWAARD Workshop Wellerwaard 05-12-2011 GEOTHERMIE: ADRI KUYPER ISSO, 23-09-2013 Ekwadraat in het kort 3 vestigingen: Leeuwarden Groningen Arnhem Pijlers: - 28 specialisten - Groene parels - Regisseursrol

Nadere informatie

We boren (te?) diep op zoek naar aardwarmte

We boren (te?) diep op zoek naar aardwarmte We boren (te?) diep op zoek naar aardwarmte De belangstelling voor de winning van aardwarmte groeit. Maar toezichthouder SodM ziet een jonge onervaren sector. Op sommige plekken is een verhoogd risico

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres

Nadere informatie