Het gewijzigd opslagplan betreft het voorkomen Bergermeer (Rotliegend), gelegen in de gemeente Bergen.

Transcriptie

1 Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie > Retouradres Postbus EC Den Haag Directoraat~generaal voor Bezuldenhoutseweg 30 Postbus EC Den Haag T (algemeen) ETM/EM / Datum 27 APR 2011 Uw kenmerk 2008scr033 Betreft Instemming gewijzigd opslagplan Bergermeer Besluit: Besluit van de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie 1. Onderwerp aanvraag Op 18 december 2008 is een verzoek, gedateerd 15 december 2008, ontvangen van TAQA Onshore B.V. (hierna: TAQA), te Den Haag tot instemming met het gewijzigd opslagplan Bergermeer, ingevolge de artikelen 39, onder b, en 34, derde lid, van de Mijnbouwwet (hierna: Mbw). Het gewijzigd opslagplan betreft het voorkomen Bergermeer (Rotliegend), gelegen in de gemeente Bergen. In eerdere stukken in verband met dit project is aangegeven dat het inpassingsplan wordt vastgesteld door de Ministers van Economische Zaken (hierna: EZ) en van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (hierna: VROM), en dat de vergunningenprocedure wordt gecoördineerd door de Minister van EZ. Bij het aantreden van het nieuwe kabinet per 14 oktober 2010 zijn de ministeries van Economische Zaken en van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit opgeheven en is het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie ingesteld. Met ingang van 14 oktober 2010 is de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie belast met de behartiging van alie aangelegenheden die voor die datum waren opgedragen aan de Minister van Economische Zaken en de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Het onderhavige besluit wordt derhalve genomen door de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Tevens wordt hierna steeds gesproken over de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I). Indien er wordt terugverwezen naar besluiten van vóór 14 oktober 2010, dan blijft Minister(ie) van Economische Zaken (EZ). De Minister van EL&I is, Ingevolge de artikelen 39, onder b, en 34, derde lid Mbw bevoegd te beslissen op deze aanvraag. Pagina 1 van 13

2 2. Samenhang met andere procedures... Het onderhavige besluit heeft betrekking op het project 'Gasopslag Bergermeer'. Op grond van artikel 39b, eerste lid, van de Gaswet en artikel 141a, eerste lid, Mbw, is op de voorbereiding van het project 'Gasopslag Bergermeer' artikel 3.35, eerste lid, aanhef en onder c, van de Wet ruimtelijke ordening (hierna: Wro) van toepassing. Als Minister van EL&I ben ik de aangewezen Minister, in de zin van artikel 3.35 Wro, die de coördinatie van de besluitvorming op zich neemt. Op grond van artikel 4, onder j, van het Uitvoeringsbesluit rijkscoördinatieregeling energie-infrastructuurprojecten is een besluit als het onderhavige een besluit als bedoeld in artikel 3.35, eerste lid, aanhef en onder a, Wro. Uit het voorgaande volgt dat op dit besluit de rijkscoördinatieregeling van toepassing is. Op grond van artikel 3.31, derde lid, in samenhang met artikel 3.35, vierde lid, van de Wro is dit besluit daarom voorbereid met toepassing van de uniforme openbare voorbereidingsprocedure als bedoeld in afdeling 3.4 van de Algemene wet bestuursrecht (hierna: Awb) en de bijzondere regels in artikel 3.31, derde lid, in samenhang met artikel 3.35, vierde lid, Wro. Bij besluit van 17 juli 2007, kenmerk ETjEMj , is ingestemd met een opslagplan voor het voorkomen Bergermeer (Rotliegend) voor de opslag van aardgas met een gemiddelde reservoirdruk tot maximaal 35 bar. Bij besluit van 9 juli 2010, kenmerk ETMjEMj , is ingestemd met een gewijzigd opslagplan voor het voorkomen Bergermeer (Rotliegend) voor de opslag van aardgas met een gemiddelde reservoirdruk tot maximaal 80 bar. Het onderhavige gewijzigde opslagplan voor het voorkomen Bergermeer (Rotliegend) voor de opslag van aardgas met een gemiddelde reservoirdruk tot maximaal 205 bar, wordt aangemerkt als een verzoek tot wijziging van mijn instemmingsbesluit van 17 juli 2007, kenmerk ETjEMf , zoals gewijzigd bij mijn besluit van 9 juli 2010, kenmerk ETMjEMj Adviezen naar aanleiding van de aanvraag Over het gewijzigde opslagplan, gedateerd 15 december 2008, hebben Staatstoezicht op de mijnen (hierna: Sodm) en TNO Bouwen Ondergrond (hierna: TNO) op 19 maart 2009 (kenmerk: ) en 3 maart 2010 (kenmerk: ) gezamenlijk advies uitgebracht ten aanzien van de aan het besluit te verbinden voorschriften. Sodm en TNO concluderen dat het opslagplan voldoet aan de vereiste volledigheid, en concluderen op basis van de thans beschikbare gegevens en onder de nader omschreven voorwaarden, dat het opslagplan in lijn is met de principes van planmatig beheer van de ondergrond. TNO en Sodm onderschrijven -met inachtneming van de nader omschreven voorwaarden- de Pagina 2 van 13

3 ETM/EM I door TAQA gepresenteerde prognoses omtrent het risico van schade ten gevolge van beweging van de aardbodem. De Technische commissie bodembeweging (hierna: Tcbb) heeft overeenkomstig artikel 35, tweede lid, Mbw, op 12 januari 2010 (kenmerk: TCBB/ ) advies uitgebracht. De Tcbb onderscheidt in haar advies twee componenten die zich bij bodem beweging voordoen: bodemdaling en bodemtrilling. Met betrekking tot bodemdaling geeft de Tcbb aan dat zij kennis heeft genomen van het advies van Sodm en TNO en de door TAQA verstrekte gegevens van het opslagplan Bergermeer. De Tcbb heeft geen aanmerkingen geuit naar aanleiding van de te verwachten bodemdaling of -stijging. De kans op bodemtrillingen wordt door Sodm en TNO niet groter geschat dan bepaald in de huidige seismisch risicoanalyse voor de winningsfase van het Bergermeer voorkomen. TAQA geeft aan dat de kans op bodemtrillingen in principe afneemt doordat de druk in het reservoir weer wordt opgevoerd richting de oorspronkelijke druk. De Tcbb onderschrijft deze conclusie. De Tcbb heeft geadviseerd dat instemming aan het gewijzigd opslagplan Bergermeer kan worden verleend tot maximaal 150 bar onder nader omschreven voorwaarden. 4. Voorbereidingsprocedure besluit De Minister van EL&I heeft als aangewezen Minister een gecoördineerde voorbereiding van de besluiten voor het project 'Gasopslag Bergermeer' bevorderd. Onderhavig besluit is samen met het inpassingsplan en de andere besluiten op aanvraag als volgt voorbereid: op 20 mei 2009 is een kennisgeving van het voorbereidingsbesluit van 14 mei 2009 met kenmerk ET/EM/ gepubliceerd in de Staatscourant en in enkele huis-aan-huisbladen en regionale dagbladen; het voornoemde voorbereidingsbesluit van 14 mei 2009 heeft van 21 mei 2009 tot en met 1 juli 2009 ter inzage gelegen bij het ministerie van EZ en de gemeenten Alkmaar, Bergen, Heiloo en Schermer; op 3 juni 2010 is een kennisgeving van het voorbereidingsbesluit van 27 mei 2010 met kenmerk ETM/EM/l gepubliceerd in de Staatscourant; Kennisgeving heeft ook plaatsgevonden in de volgende huis-aanhuisbladen en regionale dagbladen: Alkmaars Nieuwsblad (9 juni 2010); Uitkijkpost, ed. Heiloo (8 juni 2010); Polderexpress (9 juni 2010); Bergens Nieuwsblad (9 juni 2010); Contact met de Egmonden (9 juni 2010); De Duinstreek (B) (9 juni 2010); het voornoemde voorbereidingsbesluit van 27 mei 2010 heeft van 10 juni 2010 tot en met 21 juli 2010 ter inzage gelegen bij het ministerie van EZ en de gemeenten Alkmaar, Bergen, Heiloo en Schermer; Pagina 3 van 13

4 Op 29 september 2010 en op 13 oktober 2010 is een kennisgeving met betrekking tot het ontwerp van het inpassingsplan en het ontwerp van het besluit gepubliceerd in de Staatscourant; kennisgeving heeft ook plaatsgevonden in enkele huis-aan-huisbladen en regionale dagbladen; het ontwerp van het besluit heeft van 30 september 2010 tot en met 10 november 2010 en van 14 oktober 2010 tot en met 24 november 2010 ter inzage gelegen bij het ministerie van EL&I en de gemeenten Alkmaar, Bergen, Heiloo en Schermer; er zijn 2 informatieavonden georganiseerd, op 6 oktober 2010 en 13 oktober 2010, waarbij de mogelijkheid werd geboden mondeling zienswijzen naar voren te brengen. Op grond van artikel 3.32 in samenhang met artikel 3.35 Wro worden dit besluit en de andere besluiten die vereist zijn voor het project 'Gasopslag Bergermeer' gelijktijdig door de Minister van EL&! bekendgemaakt. Tevens doet de Minister van EL&I daarvan mededeling in de Staatscourant, enkele huis-aan-huisbladen en regionale dagbladen en langs elektronische weg. Naar aanleiding van de publicaties van de kennisgevingen en de terinzage leggingen van alle ontwerp-besluiten in het kader van de rijkscoördinatieregeling voor het project 'Gasopslag Bergermeer' zijn in totaal 2767 zienswijzen -waarvan 242 unieke zienswijzen over de ontwerp-besluiten- naar voren gebracht. In de gelijktijdig met dit besluit gepubliceerde nota van antwoord is een overzicht gegeven van de behandeling van de zienswijzen. Hierin zijn ook de reacties te vinden op de inhoudelijke punten uit de zienswijzen die niet specifiek op een besluit betrekking hebben, C.q. over meerdere ontwerp-besluiten gaan. 5. Overwegingen ten aanzien van de ingediende zienswijzen In de zienswijzen met de nummers 1, 3, 6, 7, 9, 10, 12, 14, 15, 16, 18, 20, 21, 22, 23, 24, 28 tjm 35, 38 tjm 83, 85 tjm 89, 95, 97, 98, 100 tjm 121, 124, 125, 127 t/m 157, 159 tjm 161, 163 tjm 165, 167 tjm 175, 177, 178, 181, 182, 183, 185, 188, 192, 193, 194, 195, 198, 199, 200, 201, 203, 205, 207, 209, 210, 211, 214, 216, 218 tjm 239, 241,242 wordt aangegeven dat deze (mede) gericht zijn op het onderhavige besluit. In veel van de naar voren gebrachte zienswijzen worden de onderwerpen opslag plan, aardbevingen, besluitvorming en schade genoemd. In de nota van antwoord wordt per themahoofdstuk uitgebreid ingegaan op deze onderwerpen. Bovengenoemde zienswijzen, met uitzondering van de zienswijzen met de nummers 5, 10, 127, 192 en 231, bevatten echter geen specifieke gronden. Deze zienswijzen worden dan ook niet betrokken bij de vaststelling van het onderhavige besluit. Op de zienswijzen met de nummers 5, 10, 127, 192 en 231 die specifieke gronden bevatten die betrekking hebben op het onderhavige besluit wordt hieronder nader ingegaan. Pagina 4 van 13

5 Op de zienswijze met nummer 192 -onderwerp reservoirdruk- wordt hieronder nader ingegaan: Zienswijze nummer 192: hierin wordt de aandacht gevestigd op het feit dat - onder meer in het MER en het ontwerp(rijks)inpassingsplan- wordt uitgegaan van een gasopslag met een reservoirdruk tot 133 bar, terwijl de aanvraag van TAQA voor instemming met een wijziging van het opslagplan gericht was op een (gemiddelde) maximumdruk van 150 bar. In dezelfde zienswijze wordt geconstateerd, dat uiteindelijk een (gemiddelde) maximumdruk van 205 bar is beoogd. Met betrekking tot deze zienswijze wordt het volgende overwogen: De maximum reservoirdruk is een parameter in het onderhavige besluit. De oorspronkelijke gasdruk in het gasvoorkomen Bergermeer was 228 bar. In het gezamenlijke advies van Sodm en TNO van 3 maart 2010 en het advies van de Tcbb is aangegeven dat een (gemiddelde) maximum reservoirdruk van 150 bar toelaatbaar wordt geacht. Dit overwegende is besloten om het uitgangspunt - de (gemiddelde) maximumdruk van 133 bar- van de MER en van het (ontwerprijks)inpassingsplan en van het onderhavige besluit met elkaar in overeenstemming te brengen door artikel 2 van het onderhavige besluit overeenkomstig te wijzigen. In verschillende zienswijzen met de nummers 5, 10, 127, 192 en 231 wordt (mede) ingegaan op de schadeprocedure en dat er een regeling zou opgezet moeten worden voor een nulmeting. Met betrekking tot het onderwerp nulmeting wordt het volgende overwogen: Tijdens het Algemeen Overleg Energie met de Tweede Kamer op 30 maart 2011 is toegezegd dat hieraan tegemoet zal worden gekomen. Er zal een nulmeting in de voorschriften van het onderhavige besluit worden opgenomen. 6. Wijzigingen ten opzichte van het ontwerpbesluit Bij besluit van 9 juli 2010, kenmerk ETM/EM/ , is ingestemd met een gewijzigd opslagplan voor het voorkomen Bergermeer (Rotliegend) voor de opslag van aardgas met een gemiddelde reservoirdruk tot maximaal 80 bar. Tegen dit besluit zijn bezwaren geuit. Bij de beslissing op bezwaar van 22 november 2010 met kenmerk WJZ/ , zijn na een bestuurlijke heroverweging drie voorschriften aan het besluit van 9 juli 2010 met kenmerk ETM/EM/ , toegevoegd. Deze voorschriften houden het volgende in: TAQA overlegt voor 1 april 2011 door tussenkomst en ten genoegen van de Inspecteur-generaal der Mijnen een plan aan de Minister waarin is vastgelegd welke maatregelen TAQA neemt om bodem beweging te voorkomen of te beperken op basis van de metingen die met het (micro)seismisch monitoringssysteem zijn verkregen; Pagina 5 van 13

6 voor de injectie van gas mogen alleen die putten worden gebruikt, waarvan het doorsnijdingspunt in de reservoirlaag op een afstand van tenminste 200 meter ligt van de centrale breukstructuur en de randbreuken van het Bergermeer gasveld; voor waterinjectie mogen alleen die putten worden gebruikt, waarvan het doorsnijdingspunt in de reservoirlaag op een afstand van 200 meter ligt van de centrale breukstructuur en de randbreuken van het Bergermeer gasveld. De waterinjectie mag per put maximaal 50 m 3 per dag bedragen. Voor een waterinjectie boven de 50 m 3 per put per dag dient voordat de injectie die hoeveelheid overschrijdt een aanvullende studie uitgevoerd te worden en door tussenkomst en ten genoegen van de Inspecteur-generaal der Mijnen aan de Minister te worden overgelegd. Bovengenoemde maatregelen zijn-voor zover van toepassing- als aanvullende voorschriften ook in het onderhavige besluit opgenomen. Bij brief van 31 maart 2011, ingekomen op dezelfde datum, met kenmerk: TEBV-L-JWvHjDN-msn, heeft TAQA reeds een plan ingediend waarin is vastgelegd welke maatregelen TAQA zal nemen om bodembeweging te voorkomen of te beperken op basis van de metingen die verkregen zijn met het (micro)seismisch monitoringssysteem. Aan onderhavig besluit is een voorschrift verbonden dat overeenkomstig is aangepast. De voorschriften die aan het onderhavig besluit zijn toegevoegd houden -zakelijk weergegeven- in dat: TAQA beschikt over een plan, dat is opgesteld ten genoegen van de Inspecteur- generaal der Mijnen en is overgelegd aan de Minister van EL&I, waarin is vastgelegd welke maatregelen TAQA neemt om bodembeweging te voorkomen of te beperken op basis van de metingen die verkregen zijn met het (micro)seismisch monitoringssysteem; een (veilige) afstand van tenminste 200 meter moet worden aangehouden tussen de putten die worden gebruikt voor de injectie van gas en water tot de centrale breukstructuur en de randbreuken van het veld; een maximum hoeveelheid water per put per dag mag worden geïnjecteerd. Voor een waterinjectie boven de 50 m 3 per put per dag dient voordat de injectie die hoeveelheid overschrijdt een aanvullende studie uitgevoerd te worden en door tussenkomst en ten genoegen van de Inspecteur-generaal der Mijnen aan de Minister te worden overgelegd. Tijdens de behandeling van de zienswijze met nummer 192 is geconstateerd dat onder meer in het MER en het ontwerp(rijks)inpassingsplan wordt uitgegaan van een gasopslag met een reservoirdruk tot 133 bar, terwijl de aanvraag van TAQA voor instemming met een wijziging van het opslagplan gericht was op een (gemiddelde) maximumdruk van 150 bar, welke druk in artikel 2 van het ontwerpbesluit omtrent instemming met het gewijzigd opslagplan Bergermeer was voorgeschreven. Dit overwegende is besloten om in te stemmen met het gewijzigd opslagplan onder voorschrift dat de gemiddelde reservoirdruk op een referentiediepte van 2100 meter benden NAP maximaal 133 bar absoluut Pagina 6 van 13

7 bedraagt. In artikel 2 van het onderhavige besluit wordt de (gemiddelde) maximumdruk overeenkomstig gewijzigd. Ten aanzien van de ingediende zienswijzen met de nummers 5, 10, 127, 192 en 231 wordt opgemerkt dat in de voorschriften van dit besluit wordt opgenomen dat een plan voor een representatieve nulmeting dient te worden opgesteld en uitgevoerd. 7. Beoordeling van de aanvraag Het gewijzigd opslagplan Bergermeer heeft betrekking op het voorkomen Bergermeer (Rotliegend) gelegen in de gemeente Bergen. De wijziging van het opslagplan betreft de verdere ontwikkeling van de gasopslag Bergermeer. Deze ontwikkeling van de gasopslag biedt de mogelijkheid gas te injecteren in het voorkomen en dit gas terug te produceren afhankelijk van de vraag van de markt. De ontwikkeling van de gasopslag zal in fasen worden uitgevoerd. Na instemming met de onderhavige aanvraag zal de reservoirdruk onder de nader omschreven voorschriften tot maximaal 133 bar kunnen worden verhoogd. Tussen 4 miljard m 3 en 6 miljard m 3 aardgas zal worden gebruikt als werkvolume. Dit werkvolume zal tijdens het opereren van de gasopslag worden geprod uceerd en geïnjecteerd. TAQA heeft in het opslagplan van 15 december 2008 gevraagd om een verhoging van de druk naar 205 bar in relatie tot een verdere verhoging van het werkvolume. In het opslagplan ontbreken voor een verdere verhoging van het werkvolume en druk naar 205 bar gegevens, zoals bedoeld in paragraaf 3.2, van het Mijnbouwbesluit (hierna: Mbb). Het ingediende opslag plan van 15 december 2008 bevat -voor de fase waarin de reservoirdruk van het Bergermeer Rotliegend voorkomen tot maximaal 133 bar wordt verhoogd- de voorgeschreven informatie van artikel 35, eerste lid, in samenhang met artikel 39, onder b, Mbw en artikel 26 Mbb. Op pagina 14 van het opslagplan wordt aangegeven dat de maximaal gemeten bodemdaling door gasonttrekking aan het einde van de winning 10,5 centimeter is. Modellen voorspellen dat gedurende de injectie van het kussen- en werkgas, enige stijging van de bodem zal optreden. De berekening is toegelicht in Referentie 7 bij het opslagplan. TNO en Sodm geven in hun advies aan dat zij instemmen met de door TAQA gepresenteerde prognose betreffende de geringe bodemstijging ten gevolge van het gebruik van de Bergermeer opslag. Sodm en TNO hebben op 19 maart 2009 advies gegeven over de wijziging van het opslagplan Bergermeer van 15 december Met betrekking tot de risicoanalyse van bodemtrillingen onderschrijven TNO en Sodm het in het opslagplan beschreven scenario. Dit scenario houdt in dat de kans op Pagina 7 van 13

8 bodemtrillingen niet groter zal zijn dan nu bepaald is in de huidige Seismisch Risico Analyse voor de winningsfase van het Bergermeerveld. Ook de Tcbb onderschrijft dit scenario. Tevens is in het advies van Sodm en TNO aangegeven dat het TNO rapport Bergermeer Seismicity Study (TNO-report 2008-U-R1071/B van 6 november 2008) eerdere studies hebben bevestigd dat bij de verhoging van de druk in een reservoir de kans op potentieel krachtige bodemtrillingen in principe afneemt. Op 6 november 2009 hebben prof. Hager en prof. Toksöz van het Massachusetts Institute of Technology (hierna: MIT) een second opinion uitgebracht op het TNO rapport Bergermeer Seismicity Study, genaamd Technical Review of Bergermeer Seismicity Study, TNO report 2008-U R1071/B. Uit dit rapport van MIT blijkt dat voor de gasopslag Bergermeer geen consensus is over de kans op bodemtrillingen als functie van de snelheid van de spanningsverandering, de omkering van de bewegingsrichting en het niveau van de gasdruk. Sodm en TNO merken -in het gezamenlijk advies van 3 maart op dat de invloed van de snelheid van spanningsveranderingen op bodemtrillingen een onderwerp is waar relatief weinig van bekend is. Sodm en TNO adviseren aan de Minister om TAQA een (micro)seismisch monitoringssysteem te laten inrichten en onderzoek te laten doen naar de invloed van de snelheid van spanningsveranderingen op de seismische respons van het reservoir. Mocht uit deze monitoring blijken dat het seismisch risico groter is dan verwacht dan kan de Minister van EL&I in gevallen waarin ernstige aantasting van het belang van het beperken van schade ten gevolge van bodembeweging van de aardbodem ontstaat of dreigt te ontstaan op grond van artikel 50, in samenhang met artikel 49, tweede lid, onder d, Mbw, maatregelen voorschrijven ten aanzien van de gasopslag. De Inspecteur-generaal der Mijnen zal deze bevoegdheid in mandaat uitoefenen, overeenkomstig het Besluit van de Minister van Economische Zaken van 8 december 2009, nr. WJZ TNO en Sodm merken in het aanvullend advies van 3 maart 2010 op dat er geen reden is om instemming met het opslagplan te weigeren op grond van het risico van schade ten gevolge van bodembeweging. Immers, het seismisch risico in de opslagfase is vergelijkbaar met het seismisch risico in de winningsfase. Daarover bestaat consensus tussen KNMI, TNO, Sodm en MIT. Pagina 8 van 13

9 De Tcbb adviseert de geïnduceerde drukverdeling tussen de onderscheidenlijke reservoircompartimenten zo klein mogelijk te houden tijdens de productie en injectie fasen. Om meer zekerheid te krijgen over deze drukvariatie wordt geadviseerd om seismische en microseismische monitoringstechnieken toe te passen. Bij besluit van 9 juli 2010, kenmerk ETM/EM/ , is instemming verleend met het gewijzigd opslagplan voor het voorkomen Bergermeer (Rotliegend) voor de opslag van aardgas met een gemiddelde reservoirdruk tot maximaal 80 bar. Aan het besluit van 9 juli 2010 is een voorschrift verbonden om TAQA een seismisch en microseismisch monitoringssysteem te laten inrichten. Dit voorschrift wordt opnieuw verbonden aan het onderhavige besluit om de continuïteit van de monitoring te waarborgen. Sodm, TNO en de Tcbb adviseren de Minister van EL&I om in te stemmen met het gewijzigde opslagplan, gedateerd 15 december 2008 met de volgende -zakelijk weergegeven- voorschriften en beperki ngen: de gemiddelde reservoirdruk op een referentiediepte van 2100 meter beneden NAP bedraagt maximaal 133 bar absoluut; TAQA dient jaarlijks vóór 1 oktober van het betreffende kalenderjaar de resultaten van de metingen over het afgelopen jaar te laten rapporteren, die worden uitgevoerd in het kader van het monitoringssysteem zoals beschreven in het document van TAQA van 30 september 2008, kenmerk Legal!secr/2008scr027doc en gebaseerd op norm NEN-EN , paragraaf 3.4,4.5 en 7.2, dan wel een vergelijkbare norm; TAQA rapporteert jaarlijks vóór 1 oktober van het betreffende kalenderjaar, aan de Minister van EL&I, over de gestabiliseerde ingesloten putmonddrukken, de resultaten van down hole druktesten en een massabalans zoals beschreven in norm NEN-EN : 1998, paragraaf 7.2., dan wel een vergelijkbare norm. Voorschriften die inhielden dat bepaalde plannen moesten worden opgesteld respectievelijk dat een bepaald systeem moest worden geïnstalleerd en waar inmiddels aan is voldaan, worden omgezet in verplichtingen die plannen en systemen permanent ter beschikking te hebben. Naar aanleiding hiervan zijn de volgende voorschriften aangepast: TAQA moet beschikken over een plan dat aan de Minister van EL&I is overgelegd, waarin is vastgelegd op welke wijze het seismisch en microseismisch monitoringssysteem is ingericht om de seismische respons van het reservoir te bepalen als functie van het niveau van de gasdruk en de snelheid van de spanningsveranderingen; TAQA moet beschikken over een seismisch en microseismisch monitoringssysteem dat ten genoegen van de Inspecteur-generaal der Mijnen is ingericht; TAQA beschikt over een plan, dat Is opgesteld ten genoegen van de Inspecteur- generaal der Mijnen en is overgelegd aan de Minister van EL&I, waarin is vastgelegd welke maatregelen TAQA neemt om bodemweging te Pagina 9 van 13

10 ETM/EM I voorkomen of te beperken op basis van de metingen die verkregen zijn met het (micro)seismisch monitoringssysteem. De gevraagde instemming wordt voorts gegeven onder het stellen van de volgende -zakelijk weergegeven- voorschriften: TAQA overlegt vóór 1 oktober 2011 aan de Minister een studie naar de invloed van de snelheid van spanningsveranderingen op seismische respons van het reservoir. TAQA stelt binnen 6 maanden na de bekendmaking van dit besluit aan de Minister van EL&I een plan ter beschikking voor de uitvoering van een representatieve nulmeting van kwetsbare objecten in de omgeving van de gasopslag Bergermeer; TAQA voert het plan van de nulmeting uit binnen 6 maanden na de ter beschikking stelling. De volgende beperkingen zijn -zakelijk weergegeven- aan onderhavig besluit verbonden: een (veilige) afstand van tenminste 200 meter moet worden aangehouden tussen de putten die worden gebruikt voor de injectie van gas en water tot de centrale breukstructuur en de randbreuken van het veld; een maximum hoeveelheid water per put per dag mag worden geïnjecteerd. Voor een waterinjectie boven de 50 m 3 per put per dag dient voordat de injectie die hoeveelheid overschrijdt een aanvullende studie uitgevoerd te worden en door tussenkomst en ten genoegen van de Inspecteur-generaal der Mijnen aan de Minister te worden overgelegd. 8. Conclusie Gelet op de inhoud van het door TAQA ingediende opslagplan en de hierover ingewonnen adviezen en de beoordeling van de zienswijzen, kan de gevraagde instemming worden gegeven onder het stellen van hierna genoemde beperkingen en voorwaarden. 9. Besluit Gelet op de artikelen 39, onder b en 34, derde lid, van de Mijnbouwwet en artikel 26, van het Mijnbouwbesluit. Besluit: De voorschriften en beperkingen verbonden aan het besluit van 17 juli 2007, kenmerk ET/EM/ , zoals gewijzigd bij besluit van 9 juli 2010, kenmerk Pagina 10 van 13

11 ETM/EM/ worden vervangen door de volgende voorschriften en beperkingen:voorschriften en artikelen: Artikel 1 Het opslag plan, zoals gewijzigd bij brief van 15 december 2008, voor het voorkomen Bergermeer (Rotliegend) verkrijgt de instemming als bedoeld in artikel 34, derde lid, en artikel 39, onder b, van de Mijnbouwwet. Artikel 2 De gemiddelde reservoirdruk op een referentiediepte van 2100 meter beneden NAP bedraagt maximaal 133 bar absoluut. Artikel 3 TAQA Onshore B.V. rapporteert jaarlijks vóór 1 oktober van het betreffende kalenderjaar aan de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie over de resultaten van de metingen over het afgelopen jaar, die worden uitgevoerd in het kader van het monitoringssysteem, zoals beschreven in het document van TAQA Onshore B.V. van 30 september 2008, kenmerk legal/secr/2008scr027.doc). Deze rapportage bevat de resultaten van metingen, zoals beschreven in norm: NEN-EN , paragraaf 3.4,4.5 en 7.2, dan wel een vergelijkbare norm. Artikel 4 De rapportage bedoeld in artikel 3 bevat tevens informatie over de gestabiliseerde ingesloten putmonddrukken, de resultaten van down hole druktesten en een massabalans, zoals beschreven in norm: NEN-EN : 1998, paragraaf 7.2, dan wel een vergelijkbare norm. Artikel 5 TAQA Onshore B.V. beschikt over een plan -dat is opgesteld ten genoegen van de Inspecteur-generaal der Mijnen en is overgelegd aan de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie- waarin is vastgelegd op welke wijze het (micro)seismisch monitoringssysteem wordt ingericht om de karakteristieke seismische respons van het reservoir te bepalen als functie van het niveau van de gasdruk en ook als de snelheid van de spanningsveranderingen (injectiesnelheid en productiesnelheid). Artikel 6 TAQA Onshore B.V. beschikt over een seismisch en microseismisch monitoringssyteem, dat ten genoegen van de Inspecteur-generaal der Mijnen is ingericht. Pagina 11 van 13

12 Artikel 7 TAQA Onshore B.V. overlegt vóór 1 oktober 2011 aan de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie een studie naar de invloed van de snelheid van spanningsveranderingen op seismische respons van het reservoir. Artikel 8 TAQA Onshore B.V. stelt binnen 6 maanden na de bekendmaking van dit besluit aan de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie een plan ter beschikking voor de uitvoering van een representatieve nulmeting van kwetsbare objecten in de omgeving van de gasopslag Bergermeer. Dit plan laat zien hoe een representatieve dwarsdoorsnede zal worden gemaakt van de bouwkundige staat van de bebouwing binnen het relevante gebied in Bergen en Alkmaar. Het plan bevat een overzicht van het aantal referentiewoningen per wijk en een overzicht van de kwetsbare objecten, waarvan de bouwkundige staat mogelijk aanleiding geeft tot grotere schade in het geval van een beving. Artikel 9 TAQA Onshore B.V. voert het plan, bedoeld in artikel 8, uit binnen 6 maanden na het ter beschikking stellen van het plan aan de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Een rapportage van de bevindingen wordt zo spoedig mogelijk, maar uiterlijk 1 maand nadat het plan is uitgevoerd, ter beschikking gesteld aan de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Artikel 10 TAQA Onshore B.V. beschikt over een plan -dat is opgesteld ten genoegen van de Inspecteur-generaal der Mijnen en is overgelegd aan de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie- waarin is vastgelegd welke maatregelen TAQA neemt om bodembeweging te voorkomen of te beperken op basis van de metingen die met het (micro)seismisch monitoringssysteem zijn verkregen. Artikel 11 Voor de injectie van gas mogen alleen die putten worden gebruikt, waarvan het doorsnijdingspunt in de reservoirlaag op een afstand van tenminste 200 meter ligt van de centrale breukstructuur en de randbreuken van het Bergermeer gasveld. Artikel 12 Voor waterinjectie mogen alleen die putten worden gebruikt, waarvan het doorsnijdingspunt in de reservoirlaag op een afstand van tenminste 200 meter Pagina 12 van 13

13 ETMjEM j ligt van de centrale breukstructuur en de randbreuken van het Bergermeer gasveld. De waterinjectie mag per put maximaal 50 m 3 per dag bedragen. Voor een waterinjectie boven de 50 m 3 per put per dag dient voordat de injectie die hoeveelheid overschrijdt een aanvullende studie uitgevoerd te worden en door tussenkomst en ten genoegen van de Inspecteur-generaal der Mijnen aan de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie te worden overgelegd. Belanghebbenden kunnen tegen dit besluit beroep instellen bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, Postbus 20019, 2500 EA, Den Haag. De termijn voor het indienen van een beroepschrift bedraagt zes weken en vangt aan met ingang van de dag na die waarop het besluit ter inzage is gelegd. Geen beroep kan worden ingesteld door een belanghebbende aan wie redelijkerwijs kan worden verweten dat hij geen zienswijze over het ontwerp van dit besluit naar voren heeft gebracht. Op dit besluit is de Crisis- en herstelwet van toepassing. Dit betekent dat de belanghebbende in het beroepschrift moet aangeven welke beroepsgronden hij aanvoert tegen het besluit. Na afloop van de termijn van zes weken kunnen geen nieuwe beroepsgronden meer worden aangevoerd. Vermeld in het beroepschrift dat de Crisis- en herstelwet van toepassing is. Pagina 13 van 13