Accountant van de toekomst

Transcriptie

1 Accountant van de toekomst De informatiebehoefte van de MKBondernemer en de rol die de accountant hierin kan spelen Ayse Selvili en Tiesan Landman In opdracht van: 1

2 Voorwoord Wij zijn twee studenten die de opleiding Accountancy volgen en aan het afstuderen zijn aan de Hanzehogeschool te Groningen. In het kader van onze opleiding hebben wij in de periode van februari tot eind juni 2012 deze afstudeeropdracht uitgevoerd in opdracht van Mark Bisschop, XBRL voor Accountants. De steeds verdergaande automatisering en de ontwikkelingen in de accountancybranche zijn de aanleiding geweest voor dit onderzoek. Wij hebben voor dit onderwerp gekozen, omdat het een bijzondere opdracht is en het ons aansprak. Ook is het een actueel onderwerp waardoor we ons kunnen voorbereiden op de accountant van de toekomst. Dit onderzoek is voortgekomen uit de interviews die zijn afgenomen met twee accountants en de enquête die is afgenomen onder de MKB-ondernemers. Wij willen alle mensen bedanken die direct of indirect behulpzaam zijn geweest bij het tot stand komen van dit onderzoek. Daarbij willen we in het bijzonder onze afstudeerbegeleider mevr. Linda Rutkens-Oudman bedanken voor haar goede begeleiding tijdens de opdracht. Tot slot wensen wij iedereen veel leesplezier. Tiesan Landman en Ayse Selvili Groningen, 9 juli

3 Samenvatting Het doel van dit onderzoek is om aan MKB-accountants duidelijk te maken dat het van belang is om mee te gaan met de huidige ontwikkelingen, zodat ze kunnen inspelen op de klantbehoefte. Om tot de benodigde informatie te kunnen komen is er gebruik gemaakt van het internet, interviews met twee visionairs (accountants) en een enquête onder de MKBondernemers. Momenteel zijn er veel ontwikkelingen in de accountancybranche die de informatievoorziening van de MKB-accountant raken. De belangrijkste hiervan zijn de economische- en technologische ontwikkelingen. De economische crisis heeft haar sporen achtergelaten in de accountancybranche. De klanten van de accountantspraktijken zijn door de crisis prijsbewuster geworden. 1 Door deze prijsdruk is het huidige verdienmodel van de accountant op zijn kop gegaan, waardoor de accountant efficiënter en effectiever moet werken. Dit is mogelijk door gebruik te maken van de nieuwe innovatietechnieken (technologische ontwikkelingen). Een van de belangrijkste technologische ontwikkelingen is Dashboarding. Door middel van Dashboarding heeft de ondernemer direct inzicht in de financiële situatie van zijn onderneming. De accountant gaat vervolgens samen met zijn klant na waar de ondernemer op moet sturen. Door deze ontwikkeling wordt de informatievoorziening van de accountant niet meer op het verleden, maar op het heden en de toekomst gericht. Naast Dashboarding is SBR een belangrijke technologische ontwikkeling. Dit is een methode om financiële rapportages op te stellen en uit te wisselen. De rapportages zullen door de introductie van SBR automatisch via specifieke software beschikbaar komen. Dit zorgt ervoor dat de administratieve dienstverlening van de accountant efficiënter wordt. Per 1 januari 2013 is SBR verplicht gesteld voor de aanlevering van aangiften inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting aan de Belastingdienst en per 1 januari 2014 is dit verplicht gesteld voor de omzetbelasting. Door deze verplichtingen moet de accountant wel mee gaan met de ontwikkeling van SBR. Door de genoemde ontwikkelingen zullen veel banen gaan verdwijnen in de administratieve dienstverlening en de samenstelpraktijk. Het handmatige boekwerk en het samenstellen van de jaarrekening wordt door de automatisering grotendeels vervangen. Aan de andere kant zal de vraag naar advies gaan stijgen. De ontwikkelingen in de accountancybranche hebben dus een grote impact op de dienstverlening van de MKB-accountant. Volgens de opdrachtgever en de twee visionairs in de accountancy gaan de accountants niet mee met de huidige ontwikkelingen en spelen hierdoor niet in op de informatiebehoefte van de klanten. De informatie die momenteel door de accountant wordt geleverd bestaat namelijk uit informatie die gebaseerd is op het verleden, zoals de jaarrekening. De verwachting op basis van de afgenomen interviews met visionairs en gesprekken met de opdrachtgever is dat de ondernemer geen waarde hecht aan de jaarrekening, omdat dit geen sturingsinformatie is. Verder wordt er op basis van de interviews verwacht dat de MKBondernemers meer behoefte hebben aan tussentijdse rapportages, kostenbesparing en aan meer advisering. 2 1 Accountancyinnovatie (2012) 2 Kuypers, J.W., interview 27 maart 2012, zie bijlage 1 en Kok, P. de, interview 19 april 2012, zie bijlage 2 3

4 De behoefte van de MKB-ondernemer is gedeeltelijk niet overeengekomen met de visie van de opdrachtgever en de visionairs. Uit de enquête is namelijk gebleken dat de respondenten waarde hechten aan de jaarrekening en tevreden zijn over de diensten die de accountant levert Hierdoor zijn deze enquête uitkomsten terug gelegd bij de opdrachtgever en visionairs en is om een reactie gevraagd. Zowel de opdrachtgever als de visionairs geven aan dat de tegenstrijdigheid te maken kan hebben met de onwetendheid bij de MKB-ondernemers. De ondernemer is zich wellicht nog niet bewust van de veranderende wereld en de nieuwe diensten die door de accountants geleverd kunnen worden. Volgens de opdrachtgever en de visionairs zijn er te weinig accountants die innovatief zijn, waardoor de ondernemer ook niet weet wat er mogelijk is. Verder komt de behoefte van de MKB-ondernemers overeen met de visie van de opdrachtgever en de visionairs. Op basis van de huidige ontwikkelingen in de accountancybranche, gesprekken met de opdrachtgever, interviews met de visionairs en de enquête uitkomsten is het aan te raden dat de accountant zijn huidige dienstverlening aanpast op de volgende punten, om aan de klantbehoefte te voldoen: De accountant moet efficiënter en effectiever werken, omdat de MKB-ondernemer prijsbewuster is geworden vanwege de economische crisis. Om efficiënter en effectiever te gaan werken moeten de accountantspraktijken meegaan met de technologische ontwikkelingen en gebruik maken van de nieuwe innovatietechnieken. De accountant moet meer adviseren, omdat het werkterrein van de accountant steeds meer van standaardwerk naar advisering verschuift. Ook blijkt uit de enquête dat de MKB-ondernemers vooral geadviseerd willen worden over tussentijdse bijsturing, fiscaliteit en wet- en regelgeving. De accountant moet meer sturingsinformatie leveren. Uit de enquête is gebleken dat MKB-ondernemers hun organisatie het meest sturen op omzetcijfers, liquiditeit(bankstanden), orderportefeuille en tussentijdse cijfers. De accountant zou dus deze sturingsinformatie kunnen leveren. Dit kan door middel van Dashboarding gedaan worden. De accountant moet zijn dienstverlening aanpassen op basis van de jonge- en oude generatie ondernemers. Uit de enquête is naar voren gekomen dat er een verschil is tussen de jonge- en oude generatie met betrekking tot de informatiebehoefte. De oude generatie hecht meer waarde aan de jaarrekening, terwijl de jonge generatie pas bereid is om te betalen op het moment dat ze een nut zien. 3 Ten slotte is het raadzaam dat de MKB-accountant aan de volgende randvoorwaarden voldoet, zodat hij kan inspelen op de informatiebehoefte van de klanten, rekening houdend met de huidige ontwikkelingen: De accountant moet innovatiever zijn. De accountant moet communicatief vaardig zijn. De accountant moet betrokken zijn bij de onderneming. De accountant moet gebruik maken van de juiste software. De accountantspraktijken moeten hun personeel opleiden, voornamelijk op het gebied van communicatieve vaardigheden, zodat de accountant mee kan gaan met de huidige ontwikkelingen en een goede relatie met zijn klant kan behouden. 3 Enquête 23 april 2012, zie bijlage 3 4

5 Inhoudsopgave 1. INLEIDING AANLEIDING VOOR HET ONDERZOEK DOEL VAN HET ONDERZOEK CENTRALE VRAAG DEELVRAGEN AFBAKENING METHODEN VAN ONDERZOEK LEESWIJZER HUIDIGE ONTWIKKELINGEN IN DE ACCOUNTANCYBRANCHE ACCOUNTANCYBRANCHE DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELINGEN Leeftijd MKB-ondernemers Accountant ECONOMISCHE ONTWIKKELINGEN SOCIAAL-CULTURELE ONTWIKKELINGEN TECHNOLOGISCHE ONTWIKKELINGEN Bedrijfscloud Dashboarding Videotechnologie, smartphone en tablet Sociale media SBR ECOLOGISCHE ONTWIKKELINGEN POLITIEK-JURIDISCHE ONTWIKKELINGEN Publiceren/deponeren van de jaarrekening Belastingdienst Horizontaal toezicht Jaarrekeningen CONCLUSIE INFORMATIEBEHOEFTE VAN DE KLANT INFORMATIEBEHOEFTE VAN DE KLANT VANUIT VISIONAIRS IN DE ACCOUNTANCY ENQUÊTE RESULTATEN REACTIES OPDRACHTGEVER EN VISIONAIRS CONCLUSIE MOGELIJKE AANPASSINGEN IN DE DIENSTVERLENING VAN DE ACCOUNTANT HUIDIGE DIENSTVERLENING VAN DE ACCOUNTANT MOGELIJKE AANPASSINGEN IN DE DIENSTVERLENING VAN DE ACCOUNTANT CONCLUSIE RANDVOORWAARDEN WAAR DE MKB-ACCOUNTANT AAN MOET VOLDOEN RANDVOORWAARDEN MKB-ACCOUNTANT VOORSTELLEN VOOR VERVOLGONDERZOEK LITERATUURLIJST

6 BIJLAGE 1 INTERVIEW JAN WILLEM KUYPERS BIJLAGE 2 INTERVIEW PIETER DE KOK BIJLAGE 3 ENQUÊTE UITKOMSTEN

7 1. Inleiding 1.1 Aanleiding voor het onderzoek De organisatie waar onze opdracht wordt uitgevoerd is XBRL voor Accountants. De oprichter van deze organisatie is onze opdrachtgever: Mark Bisschop. XBRL voor Accountants is opgericht in 2010, omdat er weinig kennis op dat moment was met betrekking tot XBRL/SBR. XBRL voor Accountants is een onafhankelijke adviesorganisatie die zich bezighoudt met het begeleiden en ondersteunen van accountants- en administratiekantoren en fiscaal intermediairs bij de inrichting en het gebruik van SBR (Standard Business Reporting). SBR zorgt ervoor dat ondernemers en intermediairs efficiënter hun financiële gegevens aan overheden en banken kunnen aanleveren. Daarnaast houdt de organisatie XBRL voor Accountants zich bezig met het geven van ondersteuning aan andere marktpartijen binnen de financiële rapportageketen, zoals overheden, banken en softwareleveranciers. Het verdienmodel van XBRL voor Accountants is dus opgebouwd uit advisering over XBRL/SBR op basis van uurtarief, verkoop van XBRL handboeken en van SBR Scans. De dienstverlening van XBRL voor Accountants is gericht op accountants die mee gaan met de veranderingen in de accountancybranche. Hoe meer accountants gaan veranderen hoe meer inkomsten de opdrachtgever zal hebben. De opdrachtgever heeft dus baat bij de ontwikkelingen waar accountants rekening mee moeten houden. Momenteel gaan de meeste accountants niet mee met de veranderingen in de accountancybranche, hierdoor verdient de opdrachtgever nog beperkt aan accountants. De organisatie XBRL voor Accountants heeft geen vast kantoor. Het concept van het 'nieuwe werken' wordt toegepast. Verder heeft de organisatie geen personeel in dienst. XBRL voor Accountants is samen met TBM Groep initiatiefnemer van SBRscan.nl. De aanleiding voor dit onderzoek zijn de ontwikkelingen in de accountancybranche die volgens de opdrachtgever een impact hebben op de dienstverlening van de MKB-accountant. Er zijn namelijk accountantspraktijken die meegaan met deze ontwikkelingen. Deze accountantspraktijken richten werkprocessen efficiënter in en ontwikkelen nieuwe vormen van dienstverlening door gebruik te maken van de technologische mogelijkheden. Volgens de opdrachtgever hebben deze kantoren een grote aantrekkingskracht op klanten en onderscheiden zich hiermee in de markt. De opdrachtgever vindt dat alle accountantspraktijken op deze wijze dienen te werken. In zijn visie gaan de meeste accountants namelijk niet mee met de huidige ontwikkelingen en spelen hierdoor niet in op de klantbehoefte. Deze visie van de opdrachtgever is gebaseerd op gesprekken met accountants en MKB-ondernemers en de publicaties over de veranderingen die de accountancybranche doormaakt. 7

8 1.2 Doel van het onderzoek Het doel van dit onderzoek is om aan MKB-accountants duidelijk te maken dat het van belang is om mee te gaan met de huidige ontwikkelingen, zodat ze kunnen inspelen op de klantbehoefte. Om dit doel te bewerkstelligen zullen de ontwikkelingen in de accountancybranche en de informatiebehoefte van de klanten onderzocht worden. Aan de hand hiervan zal blijken wat de accountant in zijn huidige dienstverlening moet aanpassen en aan welke randvoorwaarden hij moet voldoen om klaar te zijn voor de toekomst. Door middel van dit onderzoek wil de opdrachtgever zijn visie bevestigd zien. 1.3 Centrale vraag Afgeleid uit de doelstelling luidt de centrale vraag in dit onderzoek als volgt: Aan welke randvoorwaarden dient de MKB-accountant te voldoen om in te kunnen spelen op de informatiebehoefte van de klanten, rekening houdend met de huidige ontwikkelingen? 1.4 Deelvragen Door middel van de volgende drie deelvragen wordt er antwoord gegeven op de centrale vraag in dit onderzoek: 1. Wat zijn de huidige ontwikkelingen in de accountancybranche die van invloed kunnen zijn op de informatievoorziening van de MKB-accountant aan de klant? 2. Welke informatiebehoefte heeft de klant? 3. Welke mogelijke aanpassingen moet de accountant doen in zijn huidige dienstverlening om aan de klantbehoefte te voldoen, rekening houdend met de huidige ontwikkelingen? 1.5 Afbakening Dit onderzoek richt zich op de accountantspraktijken en op de MKB-accountant die de jaarrekening samenstelt. Verder wordt in dit onderzoek zowel over de intermediair als de accountant gesproken. Onder de intermediair wordt de accountant, administratiekantoor of fiscaal adviseur verstaan. De reden waarom beide begrippen gebruikt worden zal in hoofdstuk 3 worden uitgelegd. Daarnaast wordt met de huidige dienstverlening van de MKB-accountant de traditionele diensten van de accountants bedoeld. De huidig/traditionele dienstverlening van de MKBaccountant zal nader in hoofdstuk 4 behandeld worden. Er zijn momenteel ook accountants die nieuwe diensten leveren naast de traditionele diensten, maar deze accountants zullen niet geconfronteerd worden met de uitkomsten van dit onderzoek, omdat ze al meegaan met de ontwikkelingen. Vervolgens wordt met de informatievoorziening van de MKB-accountant de geleverde informatie van de MKB-accountant aan de klant bedoeld. Hieronder wordt advisering en de financiële rapportages, zoals de jaarrekening, tussentijdse rapportages, aangiftes en de deponering bij de Kamer van Koophandel verstaan. Dit zijn de rapportages die zowel als verantwoording- als stuurinformatie worden geleverd aan interne- en externe partijen. Externe partijen zijn de Kamer van Koophandel, de Belastingdienst, het maatschappelijk verkeer en de banken. Interne partijen zijn de ondernemers zelf. 8

9 Verder richt dit onderzoek zich op de MKB-ondernemer. Hiermee worden de Besloten Vennootschappen in het MKB bedoeld die wel deponering plichtig zijn, maar geen controleplicht hebben. MKB staat voor Midden- en Kleinbedrijf. Echter wordt in dit onderzoek met het MKB de kleine ondernemingen bedoeld, omdat deze geen controleplicht hebben. Daarnaast is er gekozen voor de Besloten Vennootschappen, omdat de eenmanszaken, VOF s, CV s en maatschappen vrijgesteld zijn van de deponeringsplicht. Om een onderneming in de klasse klein onder te brengen, is er gekozen voor de groottecriteria van de KvK. De jaarrekening dient 2 boekjaren achter elkaar te voldoen aan minimaal 2 van de 3 onderstaande eisen: Tabel 1: Groottecriteria voor ondernemingen 4 Eisen / Grootte* Klein Middelgroot Groot Activa < 4,4 mln. 4,4-17,5 > 17,5 mln. mln. Netto-omzet < 8,8 mln. 8,8-35 mln. > 35 mln. Gemiddeld aantal werknemers < > 250 *Deze cijfers gelden voor boekjaren die op of na 1 januari 2007 beginnen. Bij de enquête die behandeld wordt in hoofdstuk 3 is gemakshalve er van uitgegaan dat ondernemingen met meer dan 50 medewerkers onder de controleplicht vallen. Ten slotte willen we de lezers attenderen op het volgende: In de hoofdvraag en derde deelvraag is genoemd dat de accountant bepaalde aanpassingen moet verrichten in zijn huidige dienstverlening of aan bepaalde randvoorwaarden moet voldoen. Hierbij wordt met 'dienen' en 'moeten' niet het werkelijk 'moeten' bedoeld, maar dat het verstandig en raadzaam is om aan deze aanpassingen en randvoorwaarden te voldoen. Het vormt dus geen verplichting. 4 Kamer van Koophandel (2012). Geraadpleegd op 30 mei 2012 via 9

10 1.6 Methoden van onderzoek Om tot de benodigde informatie te kunnen komen is er veel gebruik gemaakt van het internet. Door middel hiervan is het mogelijk om de ontwikkelingen te volgen, want op het internet verschijnen de columns van accountants en de ontwikkelingen veel eerder dan bijvoorbeeld in de boeken. Er zijn namelijk geen boeken die in aanmerking komen voor dit onderzoek. Naast het internet is er gebruik gemaakt van interviews met accountants en een enquête onder de MKB-ondernemers. Allereerst zullen de interviews toegelicht worden. Vervolgens zal ingegaan worden op de methode van onderzoek van de afgenomen enquête. Interviews Om tot de benodigde informatie te kunnen komen is er gekozen om interviews af te nemen met twee accountants, namelijk Jan Willem Kuypers en Pieter de Kok. Deze geïnterviewden zullen in dit rapport als visionairs aangeduid worden, omdat ze een visie hebben over de toekomst van de accountants. De interviews zijn gebruikt om deelvraag 1 en deelvraag 2 te beantwoorden. Deze interviews zijn in de bijlage van dit onderzoek opgenomen. De opdrachtgever heeft beide accountants aan ons aanbevolen om te gaan interviewen, omdat ze beide actief bezig zijn met de veranderingen in de accountancybranche. De keuze om deze twee accountants te interviewen heeft voornamelijk te maken met hun visie op de veranderingen in de accountancybranche. Beide accountants kunnen hierdoor een relevante bijdrage leveren aan dit onderzoek. Hierbij is verder niet onderzocht of er andere accountants zijn die dezelfde visie hebben als deze twee kandidaten. Hieronder zullen de twee geïnterviewde accountants verder behandeld worden. Jan Willem Kuypers Jan Willem Kuypers is werkzaam bij KPMG Accountants N.V. als Senior manager (fiscalist/adviseur). Daarnaast is hij bezig met de inrichting van de 'vernieuwde' MKB praktijk van KPMG. Er zijn geen publicaties van Dhr. Kuypers gebruikt voor dit onderzoek. Wel staat Dhr. Kuypers volgens de opdrachtgever bekend om zijn uitgesproken mening. Dit zijn redenen waardoor de opdrachtgever heeft besloten om dhr. Kuypers aan ons aan te bevelen voor een interview. Pieter de Kok Pieter de Kok is werkzaam als registeraccountant en is partner bij Coney. Coney is een advies- en accountantsorganisatie die in 2005 is opgericht. Coney levert diensten op het gebied van accountancy, belastingadvies, beheersing en IT. Het is een innovatief kantoor dat meegaat met de huidige ontwikkelingen en nieuwe diensten levert. De klanten van Coney bestaan zowel uit grote ondernemingen als ondernemingen in het MKB. Daarnaast is dhr. De Kok aanvoerder van de beweging Tuacc. Tuacc is een 100% vrije tijd project waaraan tientallen accountants samenwerken. Tuacc wil verbinden, discussiëren, aanjagen en samen vooruit kijken met ondernemers, studenten en andere belangstellenden. Verder is dhr. De Kok actief in het publiceren van zijn columns. Zijn columns over de toekomst van het accountancyvak verschijnen voornamelijk op de website van accountancynieuws en Coney. 10

11 De visie van dhr. De Kok komt overeen met de visie van de opdrachtgever. De visie van dhr. De Kok is gebaseerd op gesprekken met accountants, financieel directeurs, softwareleveranciers en ondernemers. In zijn optiek eisen de klanten dat de accountant zich mee ontwikkelt met de technologie en snelheid van informatie uitwisseling, dus dat de accountant toegevoegde waarde levert aan zijn klanten. Alle bovengenoemde punten zijn redenen waarom de opdrachtgever dhr. De Kok heeft aanbevolen voor een interview. Dit onderzoek richt zich op de toekomstige accountant. Hierdoor hebben we de visionairs in de accountancybranche geïnterviewd, omdat deze meegaan met de ontwikkelingen. De interviews hebben namelijk een toegevoegde waarde voor het beantwoorden van de deelvragen, met betrekking tot de huidige ontwikkelingen en de informatiebehoefte van de MKB-ondernemer. In dit onderzoek zijn er geen interviews afgenomen met accountants die nog de traditionele diensten leveren, omdat deze groep niet meegaat met de huidige ontwikkelingen. Hierdoor zouden deze interviews geen toegevoegde waarde hebben voor het beantwoorden van de deelvragen. Deze groep zal alleen geconfronteerd worden met de uitkomsten van dit onderzoek. Enquête Voor het beantwoorden van deelvraag 2: Welke informatiebehoefte heeft de klant? is er een enquête afgenomen onder de MKB-ondernemers. Er is gekozen voor deze methode, omdat er op deze manier zoveel mogelijk MKB-ondernemers verspreid over Nederland benaderd kunnen worden. Hierdoor lijkt het afnemen van een enquête het meest doeltreffend. De enquête is steekproefsgewijs verzonden aan Besloten Vennootschappen verdeeld over de 12 provincies in Nederland. Deze Besloten Vennootschappen hebben geen controleplicht en vallen onder het MKB. De afgenomen enquête is als volgt verzonden aan de MKB-ondernemers. De opdrachtgever heeft vanuit het handelsregister van de KvK een selectie gemaakt. Hierbij is geselecteerd op Besloten Vennootschappen met <50 medewerkers en met adres, omdat de ondernemers per worden aangeschreven. Hier is een bestand van Besloten Vennootschappen uitgekomen. Op basis van het aantal resultaten per provincie is gekeken hoeveel ondernemers per provincie aangeschreven moeten worden om op een totaal van ondernemers uit te komen. De uitkomsten van de afgenomen enquête zijn vervolgens terug gelegd bij de opdrachtgever en de visionairs en is om een reactie gevraagd. 11

12 1.7 Leeswijzer In hoofdstuk 2 worden de huidige ontwikkelingen in de accountancybranche die van invloed zijn op de informatievoorziening van de MKB-accountant aan de klant in kaart gebracht. Vervolgens wordt in hoofdstuk 3 de tweede deelvraag uitgewerkt; Welke informatiebehoefte heeft de klant? In hoofdstuk 4 wordt beschreven welke mogelijke aanpassingen de accountant in zijn huidige dienstverlening moet verrichten om aan de klantbehoefte te voldoen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de huidige ontwikkelingen, interviews met visionairs en de klantwensen die geanalyseerd zijn in hoofdstuk 3 op basis van de enquête. Ten slotte wordt in hoofdstuk 5 antwoord gegeven op de centrale vraag in dit onderzoek: Aan welke randvoorwaarden dient de MKB-accountant te voldoen om in te kunnen spelen op de informatiebehoefte van de klanten, rekening houdend met de huidige ontwikkelingen? 12

13 2. Huidige ontwikkelingen in de accountancybranche In dit hoofdstuk worden de huidige ontwikkelingen in de accountancybranche beschreven die van invloed kunnen zijn op de informatievoorziening van de MKBaccountant aan de klant. Allereerst zal de accountancybranche beschreven worden. Vervolgens wordt ingegaan op de huidige ontwikkelingen in de accountancybranche. Hierbij wordt er gebruik gemaakt van de DESTEP-analyse. DESTEP staat voor demografische, economische, sociaal-culturele, technologische, ecologische en politiek-juridische factoren. Door middel van de DESTEP-analyse wordt een beeld verkregen van de externe omgeving van de accountancybranche. Bij deze analyse kunnen per factor de huidige ontwikkelingen in kaart gebracht worden. We willen de lezers attenderen op het feit dat niet alle ontwikkelingen zijn behandeld, maar alleen de belangrijke ontwikkelingen. Dit hoofdstuk is dienovereenkomstig onderverdeeld, in zeven paragrafen, te noemen: 2.1 Accountancybranche 2.2 Demografische ontwikkelingen 2.3 Economische ontwikkelingen 2.4 Sociaal-culturele ontwikkelingen 2.5 Technologische ontwikkelingen 2.6 Ecologische ontwikkelingen 2.7 Politiek-juridische ontwikkelingen 13

14 2.1 Accountancybranche In deze paragraaf wordt de accountancybranche in kaart gebracht. Hierbij zullen het aantal accountants en accountantspraktijken beschreven worden. In dit onderzoek wordt met de accountancybranche de accountantspraktijken en de accountant die de jaarrekening samenstelt bedoeld. In tabel 2: Aantal accountantspraktijken, is af te lezen dat er accountantspraktijken zijn in Nederland. De accountantspraktijken zijn de accountantskantoren en accountantsorganisaties samen. Onder de accountantskantoren worden de MKB-kantoren zonder Wta-vergunning verstaan. Tabel 2: Aantal accountantspraktijken 5 Verder zijn er in Nederland ongeveer accountants die jaarrekeningen samenstellen. 6 5 Accountant (2009). Geraadpleegd op 27 juni 2012 via: 6 Cijferenstatistieken (2011). Geraadpleegd op 21 juni 2012 via 14

15 2.2 Demografische ontwikkelingen Deze paragraaf richt zich op de demografische ontwikkelingen met betrekking tot de MKBondernemers en de accountants. In deze paragraaf wordt de leeftijd van de MKB-ondernemers en de accountants behandeld Leeftijd MKB-ondernemers De demografische vooruitzichten van Nederland zijn niet rooskleurig, zoals blijkt uit tabel 3: Percentage ondernemers naar leeftijd. Indien er gekeken wordt naar de leeftijdsopbouw van de MKB-ondernemers is af te lezen dat de jonge generatie meer afneemt dan de oude generatie en dat er weinig nieuwkomers zijn. 7 Verder is uit de tabel af te lezen dat er veel ondernemers zijn die als oude generatie worden aangemerkt. Uit de interviews met de visionairs die in de bijlage zijn opgenomen, is naar voren gekomen dat de informatiebehoefte van de MKB-ondernemer verschillend is bij de jonge- en oude generatie. In hun visie heeft de jonge generatie in tegenstelling tot de oude generatie meer behoefte aan sturingsinformatie in plaats van de jaarrekening. Dit komt doordat de jonge generatie van de MKB-ondernemers volgens de visionairs snel meegaat met de huidige ontwikkelingen. Voor het bepalen of een MKB-ondernemer onder de jonge- of oude generatie valt, is er geen standaard criteria bekend. Hierdoor is er in dit onderzoek van uitgegaan dat de jonge generatie onder de 35 jaar is, de oude generatie boven de 50 jaar is en tussenin een groep bestaat van 35 tot 50 jaar. Tabel 3: Percentage ondernemers naar leeftijd 8 Leeftijd tot 25 jaar 3,6 3,2 25 tot 35 jaar 21,8 14,3 35 tot 45 jaar 29, tot 55 jaar 29,7 30,3 55 tot 65 jaar 15,2 20, Accountant In de accountancybranche zijn er veel ontwikkelingen die in de volgende paragrafen beschreven zullen worden. De visionairs verwachten dat er in de toekomst een verschil zal zijn tussen de jonge- en de oude generatie accountants. De criteria voor de jonge- en oude generatie accountants is gelijk aan de criteria die hierboven bij de ondernemers is beschreven. Volgens de visionairs zien de jonge generaties van de accountants het wel zitten om mee te gaan met de huidige ontwikkelingen, maar houdt de oude generatie zich vooral rustig. Dit komt doordat de jonge generatie al gewend is aan bijvoorbeeld smartphones en tablets. Hierdoor wordt er op basis van de interviews verwacht dat er een verschil in informatievoorziening zal zijn tussen de jonge- en oude generatie accountants. 9 7 Accountancynieuws (2011). Geraadpleegd op 26 april 2012 via 8 Accountancynieuws (2011). Geraadpleegd op 26 april 2012 via 9 Kuypers, J.W., interview 27 maart 2012, zie bijlage 1 en Kok, P. de, interview 19 april 2012, zie bijlage 2 15

16 2.3 Economische ontwikkelingen In deze paragraaf zal de crisis besproken worden die een impact heeft op de accountancybranche. Verder zal ingegaan worden op het verdienmodel van de accountant. De recessie heeft duidelijk haar sporen achtergelaten in de accountancybranche. Uit cijfers van het CBS blijkt dat de omzetten van accountantskantoren zes opeenvolgende kwartalen zijn gedaald, van begin 2009 tot eind In 2012 zal de economische crisis zich doorzetten. Historisch gezien is gebleken dat een crisis veelal een positieve impuls geeft aan innovatie. Door de crisis zijn de ondernemers prijsbewuster geworden en hierdoor is de tijd dat een ondernemer bereid is om te betalen voor inefficiëncy echt voorbij. 11 Dit heeft gevolgen voor het huidige verdienmodel van de accountant. Door de nieuwe innovatietechnieken kan de dienstverlening van de accountant sneller en goedkoper. Hierdoor gaat het verdienmodel van de accountant op zijn kop. Er zijn nog steeds accountantspraktijken die een jaarrekening in Word opstellen voor 3.000, - terwijl het met de nieuwe technieken voor 150, - kan. De ondernemer wordt pas geprikkeld op het moment dat er een ander accountantskantoor in beeld komt met een goedkopere prijs, omdat deze werkt met nieuwe technieken. Indien de economische tijd blijft doorzetten, zal dit een omslag zijn in de accountancybranche en op het moment dat de economische tijd aantrekt, zal de omslag minder snel gaan. 10 Rabobank (2011). Geraadpleegd op 26 april 2012 via 11 Accountancyinnovatie (2012). Geraadpleegd op 25 april 2012 via 16

17 2.4 Sociaal-culturele ontwikkelingen In deze paragraaf wordt ingegaan op de opleiding Accountancy. Daarnaast zal de dienstverlening van de accountant die uit de afgenomen interviews is gebleken ter sprake komen. Volgens beide visionairs is de opleiding Accountancy momenteel niet aangepast aan de huidige ontwikkelingen. Hierdoor ligt er een gat tussen mensen die nu afstuderen en waar de markt behoefte aan heeft. Door de ontwikkelingen in de accountancybranche verschuift het werk van de accountant steeds meer van standaardwerk naar advisering. 12 Een adviseur stelt goede vragen aan de klant, zodat de klant zijn probleem/vraag goed kan beargumenteren. Een accountant is meer een technicus. In de optiek van dhr. De Kok zijn de meeste studenten en accountants niet geschikt voor advisering, doordat ze te weinig daarin opgeleid worden. Doordat de toekomstige accountant niet voldoende wordt opgeleid rondom advisering raakt dit de informatievoorziening. 13 Uit paragraaf 2.5 blijkt dat de informatievoorziening van de MKB-accountant door de technologische ontwikkelingen zal veranderen. Hierdoor dienen de opleidingen aangepast te worden aan deze huidige ontwikkelingen om de nieuwe informatievoorziening te kunnen leveren aan de MKB-ondernemers. Ook denkt dhr. De Kok dat de accountant nieuwe diensten moet leveren, gericht op IT, waar momenteel in de opleiding Accountancy weinig mee wordt gedaan. Hij vindt dat de accountant zich moet richten op klanten bedienen via een dashboard en klanten bewaken via een portal. De opleidingen moeten volgens hem op deze punten aangepast worden. 14 In paragraaf 2.5 Technologische ontwikkelingen zullen de genoemde technieken nader worden behandeld. 12 Kuypers, J.W., interview 27 maart 2012, zie bijlage 1 en Kok, P. de, interview 19 april 2012, zie bijlage 2 13 Kok, P. de, interview 19 april 2012, zie bijlage 2 14 Kok, P. de, interview 19 april 2012, zie bijlage 2 17

18 2.5 Technologische ontwikkelingen De grootste ontwikkelingen in de accountancybranche bevinden zich op het gebied van automatisering en digitalisering. Dit zal vorm geven aan het bedrijfsleven en zal de toekomst van het werk bepalen voor de ondernemer en de accountant. In deze paragraaf zullen de belangrijkste technologische ontwikkelingen beschreven worden die betrekking hebben op de ondernemer en de accountant: Bedrijfscloud Dashboarding Videotechnologie, smartphone en tablet Sociale media SBR Bedrijfscloud De bedrijfscloud is een van de belangrijkste technologische ontwikkelingen. De bedrijfscloud houdt in dat je via internet gebruik kan maken van ICT toepassingen. Zo draait software niet meer lokaal op een pc, maar in grote datacenters. In de bedrijfscloud wordt de administratie van de klant onderhouden. Hierdoor is het voor de accountant mogelijk om zijn klanten te ondersteunen bij de administratie. Doordat internetverbindingen in de laatste jaren steeds sneller zijn geworden, is de bedrijfscloud steeds verder ontwikkeld. Dit heeft belangrijke effecten op zowel de ondernemer als de accountant. De accountant kan namelijk met zijn eigen laptop thuis of bij de klant gaan werken. Via een internetverbinding kan de accountant alle bedrijfsinformatie en systemen benaderen. Hierdoor wordt de productiviteit vergroot. Dit geldt ook voor de ondernemer. De bedrijfscloud zal in de toekomst gaan groeien en veel voordelen verschaffen. Een van de voordelen van de bedrijfscloud is dat de kapitaaluitgaven worden gereduceerd; bedrijfsefficiëntie en een betere rendabiliteit worden gecreëerd. Ten slotte is het updaten van software niet meer nodig. Doordat de software via de hosting provider is geïnstalleerd in de datacenter worden updates centraal doorgevoerd. Zo werken ondernemers met de meest actuele software. 15 Naast de voordelen heeft de bedrijfscloud ook nadelen. Er bestaat een risico dat er bij de beveiliging van de datacenters iets mis kan gaan. Het ergste geval is dat bedrijfsgegevens openbaar komen te liggen. Ook wordt het bedrijf erg afhankelijk van de internetverbinding. Als er storingen optreden betekent dit dat er geen toegang is tot belangrijke systemen XR Magazine (2011). Geraadpleegd op 14 maart via 16 Ondernemingsplannen (2011). Geraadpleegd op 26 maart 2012 via: 18

19 2.5.2 Dashboarding Naast de bedrijfscloud is Dashboarding een belangrijke technologische ontwikkeling. Door middel van Dashboarding heeft de ondernemer direct inzicht in de financiële situatie van zijn onderneming. Dashboarding houdt in dat het resultaat en de liquiditeitsprognose in een overzichtelijk dashboard wordt weergegeven, zie afbeelding 1: Dashboarding. Het dashboard komt op de entreepagina, de pagina waar de ondernemer start na te zijn ingelogd. De accountant bepaalt bij het inrichten van de boekhouding per klant welke financiële kengetallen getoond worden. Dat is later altijd aan te passen. Belangrijke kengetallen als current ratio, quick ratio en solvabiliteit zijn direct af te lezen van de meters in het dashboard. Ook de omloopsnelheid van bijvoorbeeld het bedrijfsvermogen en debiteuren en crediteuren zijn af te lezen. Het dashboard stelt de ondernemer in staat te reageren bij bijvoorbeeld traag betalende debiteuren. Vanuit bepaalde software kunnen dan automatisch betalingsherinneringen verzonden worden. De accountant kan middels een bericht in het dashboard de ondernemer wijzen op een negatieve ontwikkeling. Met een snelle analyse van de financiële situatie kan de accountant direct advies uitbrengen over te nemen maatregelen aan de klant. Samen met de klant gaat de accountant dus na waar de ondernemer op moet sturen. Dit is monitoring en Real Time Assurance. Met behulp van Real Time Assurance wordt de geautomatiseerde financiële informatie van de ondernemer verkregen die on-line real time kan worden beoordeeld. Door deze ontwikkeling wordt de informatievoorziening van de accountant niet meer op het verleden, maar op het heden en de toekomst gericht. Uit de interviews is naar voren gekomen dat de ondernemer behoefte heeft aan Real Time Assurance, omdat de ondernemer vooruit kijkt in plaats van achteruit. Afbeelding 1: Dashboarding Account Software Groep(2012). Geraadpleegd op 10 mei 2012 via 19

20 2.5.3 Videotechnologie, smartphone en tablet Een andere technologische ontwikkeling is er op het gebied van videotechnologie, smartphones en tablets. Videotechnologie zal de komende jaren gaan groeien vanwege haar populariteit onder gebruikers en het gemak daarvan, zoals op de huidige tablets, mobiele telefoons en laptops. De videotechnologie groeit snel uit tot het communicatiemedium voor vele ondernemingen. Dit heeft impact op de manier van communiceren voor zowel de accountant als de ondernemer. De accountant is hierdoor meer bereikbaar voor zijn klant. Verder wordt op dit moment door de accountants en ondernemers veel gebruik gemaakt van tablets en de smartphones als communicatiemiddel. Er wordt gebruik gemaakt van dit communicatiemiddel vanwege het gemak om bijvoorbeeld een jaarrekening af te lezen. De ondernemer kan de informatie die geleverd is door zijn accountant sneller beschikbaar krijgen en lezen. Nu is het voornamelijk zo dat de ondernemers en accountants voor privé- zaken de app op de tablets en smartphones gebruiken. Er wordt verwacht dat er in de toekomst gebruik wordt gemaakt van zakelijke apps. Verder willen ondernemingen hun mobiele werknemers ondersteunen met cloud-gebaseerde toepassingen, die op een veilige en betrouwbare manier functioneren op draagbare toestellen, zoals op een smartphone. Door deze ontwikkeling kan er via verschillende middelen informatie uitgewisseld worden tussen de accountant en de ondernemer Sociale media Verder is sociale media een ontwikkeling op het gebied van technologie. De meeste ondernemers maken weinig gebruik van sociale media. Dit is ook uit het onderzoek van de Hogeschool Utrecht gebleken. Hieruit is gebleken dat 30% van de ondernemers belang hechten aan het uitwisselen van kennis en advies via Social Media als Twitter, LinkedIn en Facebook. 18 Volgens visionairs zal er in de toekomst veel gecommuniceerd worden via sociale media, maar face to face gesprekken zullen altijd blijven. 19 Dit heeft impact op de manier van informatie uitwisseling tussen de klant en de accountant. Volgens Jan Willem Kuypers gaat 99% van de communicatie over het vak, maar in de toekomst zal 60% over het vak gaan en 40% om contact te onderhouden met de klant. De accountant dient in de toekomst te kijken hoe ze die 40% gaan verwerken in hun verdienmodel. De vraag is of ze dit gaan doorberekenen aan de klant of juist niet Wietsma, H. (2011). Geraadpleegd op 14 maart 2012 via 19 Kuypers, J.W., interview 27 maart 2012, zie bijlage 1 en Kok, P. de, interview 19 april 2012, zie bijlage 2 20 Kuypers, J.W., interview 27 maart 2012, zie bijlage 1 20