DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL JERUZALEM BASISSCHOOL ANDREAS

Transcriptie

1 VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL JERUZALEM BASISSCHOOL ANDREAS Locatie : peuterspeelzaal Jeruzalem : basisschool Andreas Brinnr. : 07DJ Plaats : Tilburg Documentnummer : Onderzoeksnummer : Datum onderzoek : Datum vaststelling rapport : 2 maart 2011 Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 1 van 8

2 1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen: Aantal peuters in groep a: 07, waarvan 05 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep b: 09, waarvan 05 doelgroeppeuters Groepsinformatie kleutergroepen: Aantal kleuters in groep 1-2c: 14, waarvan 06 doelgroepkleuters Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 2 van 8

3 2. HET TOTAALBEELD Peuterspeelzaal Jeruzalem bevindt zich op loopafstand van basisschool Andreas. De school beschikt over twee locaties, waarbij alleen de locatie aan het Lourdesplein is meegenomen in het onderzoek. In de nabije toekomst zal de school zich als geheel gaan vestigen in een nieuw pand en zal de afstand tot de peuterspeelzaal Jeruzalem groter worden. De school en peuterspeelzaal werken al geruime tijd met VVE en zijn gezamenlijk gestart met Piramide. De school heeft sinds drie jaar de keuze gemaakt om, evenals in de andere locatie, te gaan werken met Schatkist. De belangrijkste reden voor de school zijn de verschillen in de leerlingenpopulatie en de onderwijsbehoeften tussen de twee schoollocaties. Deze verschillen maken dat het Piramide programma niet meer voldoet aan de onderwijsbehoeften op beide locaties. Door de verschillende programma s is de samenwerking op het terrein van afstemming van het aanbod en de ouders, die eerder wel aanwezig was, steeds meer losgelaten. Daarbij speelt de terugloop in van het aantal kinderen in de peuterspeelzaal ook een belangrijke rol. In de toekomst zal het aantal dagdelen en groepen mogelijk ook teruggebracht worden. Zowel in de peuterspeelzaal als in de basisschool is het bewustzijn van wat VVE beoogt en waarom met VVE-programma s wordt gewerkt, niet of nauwelijks nog aanwezig. Op dit moment is het hooguit nog in de uitvoering van het programma in de peuterspeelzaal terug te vinden. In de basisschool werkt men, overigens goed doordacht, met Schatkist als basis en met andere aanvullende methodes om te kunnen voldoen aan de belangrijkste leerdoelen van de kinderen. Over het algemeen genomen is het pedagogisch klimaat en het educatief handelen op orde in zowel de voor als vroegschool. Op veel andere terreinen is nog aandacht nodig. De huidige wijze van werken voorziet op sommige terreinen enigszins en op enkele terreinen soms helemaal niet. Zo zijn op zowel de oudercomponent en de zorg en begeleiding op zowel de voor- als vroegschool nog de nodige verbeteringen te maken. Ook de kwaliteitszorg en de doorgaande lijn verdienen nog veel aandacht. Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 3 van 8

4 3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar 2 - A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie - - getoetst A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Jeruzalem: Piramide Andreas: Schatkist A1.2 Wat is de kwaliteit van het programma? 3 2 A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) 3 - A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") 3 - A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) 2 - A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor Jeruzalem: twee jaar VVE? A5 Kwaliteit beroepskrachten A5.2 Alle beroepskrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) A5.3 Alle beroepskrachten spreken voldoende Nederlands A5.4 Alle beroepskrachten zijn toereikend geschoold (voor het vveprogramma) A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 3 2 Condities Bij de peuterspeelzaal is geen recent GGD rapport aangetroffen (mei 2008). De voorwaarden van VVE zijn in het rapport meegenomen (A0.1 en A0.2). Het programma Schatkist is vooral op taal en rekenen gericht en biedt weinig tot geen aanbod op de sociaal-emotionele en motorische ontwikkeling. Daardoor voldoet het programma niet aan de eisen die aan een VVE programma worden gesteld (A1.2). De peuters bezoeken de voorschool drie dagdelen per week. Hierdoor behalen zij het vereiste aantal uren van 10 uur per week of vier dagdelen spelen niet. Bovendien worden kinderen met enige regelmaat laat gebracht. Op het moment van het onderzoek is geconstateerd dat het dagprogramma mede hierdoor laat op gang komt. Hiermee gaat kostbare tijd verloren en worden er nog minder effectieve uren spelen behaald voor alle kinderen (A4.1). De peuterspeelzaal voorziet in een jaarlijkse opleidingscyclus. Een meer op maat gesneden aanbod per locatie op basis van evaluaties kan nog een verbetering zijn. De school beschikt niet over een opleidingsplan (A5.5). B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd 2 2 B3 Intake 3 2 B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen 2 3 B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voor/vroegschool 2 2 B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 2 3 B7 Rekening houden met de thuistaal 2 2 Ouders De ouders zijn over het geheel genomen tevreden over de peuterspeelzaal en de basisschool. Zij ervaren de voor- en vroegschool als een omgeving waar zij met vertrouwen hun kind brengen en met raad en daad worden bijgestaan indien zij vragen hebben over de opvoeding van hun kind. Dit is in de ochtend bij de peuterspeelzaal ook terug te zien. Ouders blijven langer om een praatje te maken met de leidsters. Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 4 van 8

5 Gericht ouderbeleid, waarbij de visie op ouders en de analyse op de ouderpopulatie en de wensen en verwachtingen van ouders een uitgangspunt vormt om gezamenlijk ouderactiviteiten op te organiseren, ontbreekt nog (B1). Op het terrein van VVE weten ouders zich niet of nauwelijks geïnformeerd. Zij zijn niet op de hoogte van de ambities van de peuterspeelzaal en de samenwerking tussen de voor- en vroegschool is niet zichtbaar. Ook de doelen en het werken met VVE in de school wordt nog onvoldoende toegelicht (B2). Op de intakegegevens van de kleuters wordt nog relevante informatie gemist voor VVE. Zo is nu niet helder welke taal thuis wordt gesproken (B3). De basisschool biedt wekelijks voor 1 uur een speelleerclub aan voor de kinderen van groep 1 en 2 die extra ondersteuning nodig hebben. Ouders worden de laatste 10 minuten uitgenodigd om hierbij aanwezig te zijn en met hun kind mee te spelen. Ook wordt ouders gevraagd thuis een activiteit met de kinderen te doen. Bovendien wordt de pop Ko met regelmaat meegegeven naar huis om te logeren. De peuterspeelzaal biedt een maandelijkse nieuwsbrief aan waarin zij de woordenschat van het thema opnemen, liedjes en versjes en een tekenplaat zijn de overige onderdelen. Ouders worden bovendien iedere donderdagochtend uitgenodigd om mee te zingen in de groep. Op de peuterspeelzaal is nog onvoldoende ingezet op het stimuleren van ouders om activiteiten met hun kinderen thuis te doen. Hoewel de school een voldoende scoort is er nog een verbetering te maken door ook de woordlijsten mee naar huis te geven en met ouders te bespreken wat zij daar vervolgens mee kunnen doen (B4). Het aantal ouders dat worden bereikt met ouderactiviteiten is laag bij zowel de peuterspeelzaal als de basisschool. De speelleerclub en het meezingen in de peuterspeelzaal lijken de enige activiteiten die redelijk tot goed door ouders worden bezocht. Het uitbreiden van deze activiteiten en de VVE specifieke elementen inbouwen binnen deze activiteiten, zijn de volgende stap om de participatie te verhogen (B5). De peuterspeelzaal voorziet in twee momenten waarop de ouders worden geïnformeerd over de ontwikkeling van hun kind. Deze frequentie is te laag en zal naar minimaal 2 keer per jaar per kind dienen te worden gebracht (B6). Materialen en informatie worden niet in de eigen taal mee gegeven. In hoeverre alle ouders de geboden informatie begrijpen is nu onvoldoende helder (B7). C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma 2 2 C1.2 Werken met een doelgerichte planning 2 3 C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend 2 3 C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd 3 2 Het aanbod De peuterspeelzaal werkt met Piramide. De leidsters komen niet toe aan alle thema s en zij bieden tevens niet alle fasen aan per thema. Met name het onderdeel verdiepen wordt nog gemist. Op de basisschool is er veel werk gemaakt van het beschrijven van alle ontwikkelingsmaterialen, om zo het aanbod kindgericht en vanuit de individuele ontwikkeling te kunnen bieden. De basisschool werkt met zeven thema s vanuit Schatkist en biedt daarnaast Leefstijl aan. Het geheel oogt zeer doordacht. In het algemene weekrooster worden diverse activiteiten voor zowel taal en rekenen als sociaal emotionele ontwikkeling, speel-leer-werken en motoriek aangeboden. In de themaboeken zijn de diverse onderdelen voor taal en rekenen vanuit de tussendoelen uitgewerkt. Op de motorische en de sociaal emotionele ontwikkeling zijn de tussendoelen nog niet voorhanden en/of is het aanbod nog onvolledig op elkaar afgestemd (integraal) (C1.1). Het planmatig en doelgericht werken is in de peuterspeelzaal nog een aandachtspunt (C1.2). Door het ontbreken van een aantal thema s per jaar in de peuterspeelzaal en door het onvoldoende aanvullen van de woordenschat en de overige taalaspecten, is het aanbod nu onvoldoende dekkend (C1.3). De differentiatie die in de peuterspeelzaal wordt toegepast, wordt op drie niveaus gemaakt: wenkinderen, op leeftijd en op taalniveau. Het kunnen differentiëren op basis van de ontwikkeling van ieder individueel kind kan nog een verbetering opleveren. Op de basisschool bestaat de differentiatie het eerste half jaar uit het bieden van extra begeleiding op sociaal-emotioneel terrein Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 5 van 8

6 voor de jongste kleuters binnen de speelleerclub voor één uur per week. Na januari wordt er een splitsing aangebracht op basis van de individuele ontwikkeling van de kinderen. De opbrengsten in de groepen laten vooral een uitval op taal zien. Dit is in de extra begeleiding buiten de klas onvoldoende terug te zien bij de jongste kleuters. Een verbetering kan gemaakt worden door op de twee terreinen, taal en sociaal-emotionele ontwikkelingl, de extra begeleiding te bieden. In hoeverre het aanbod op de school op motoriek en sociaal emotioneel nu oploopt in moeilijkheidsgraad is nog onvoldoende terug te zien (C1.4). C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters/leerkrachten is respectvol C2.2 De leidsters/leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen C2.3 De leidsters/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 De leidsters/leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spelen taal-uitlokkend 2 3 Het pedagogisch klimaat Zowel in de peutergroep als in de groep 1-2 is sprake van een overwegend positief pedagogisch klimaat, waarin respect, veiligheid en structuur centraal staan. Dit biedt een goede basis voor kinderen die veelal met een taalachterstand de school binnenkomen. De peuterspeelzaal is gevestigd in een buurthuis en is in eerste instantie niet aantrekkelijk door de enigszins verouderde staat. De leidsters hebben er een warm en welkom gevoel aan weten te geven en hiermee oogt de ruimte toch aantrekkelijk. Wat nog gemist wordt in de peuterspeelzaal is het gebruik van echte materialen. De diverse hoeken zijn aanwezig. Wel ontbreken nog labels op de kasten en deuren, cijfers en letters (beginnende gecijferdheid en geletterdheid), echte materialen voor de sensomotorische ontwikkeling (zand water tafel) en materialen zoals een echte telefoon, oude rekenmachientjes etc. Het thema is wel rijk uitgewerkt en duidelijk aanwezig in de ruimte (C2.5). C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar afgestemd C3.2 Er worden effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen C3.4 De leidsters/leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken het spelen en werken C3.5 De leidsters/leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters/leerkrachten met de kinderen is responsief C3.7 De leidsters/leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen Het educatief handelen Bijzonder is het gebruik van gezelschapsspelletjes in de peuterspeelzaal, waarbij beurtverdeling, kennis hebben van en het stimuleren van taal en kleurkennis (thema). Dit alles wordt vanuit veel betrokkenheid en plezier gedaan waardoor de aandacht van de kinderen optimaal is en zij uitgedaagd worden te participeren en te spreken. Het educatief handelen van de leidsters en leerkracht is ruim voldoende op orde, waarbij op een aantal onderdelen geen oordelen gegeven zijn op de school door het ontbreken van elementen (activiteiten) die voldoende zicht geven op deze indicatoren. Op de peuterspeelzaal is een algemene taakverdeling voor de leidsters voor handen. Wat nog ontbreekt, is een taakverdeling op Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 6 van 8

7 basis van de activiteiten, de kleine- en grote groepsactiviteiten en wie wat doet met welk doel (C3.1). D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen 2 3 D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine 2 2 (tutor)groep en het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 2 2 D1.4 Specifieke aandacht voor de taalontwikkeling 2 3 D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden Ontwikkeling, begeleiding en zorg De peuterspeelzaal en de basisschool werken met het observatiesysteem van Piramide. Het toetsen van de peuters op het onderdeel Ordenen dient nog te worden toegepast (D1.1). Op de basisschool wordt gewerkt met het volledige toetssysteem en worden de kleuterobservatielijsten gebruikt. Bij de peuterspeelzaal is nog geen sprake van planmatige (beschreven) begeleiding voor het individuele kind. Ook de evaluatie op de begeleiding wordt nog gemist bij de peuterspeelzaal. Op de basisschool krijgen de kinderen voornamelijk op het sociaal-emotionele terrein extra begeleiding voor één uur per week tot aan de Kerst. Gezien het aantal kinderen dat vanuit hun specifieke achtergrond (40 procent doelgroepkinderen) een grotere behoefte heeft aan extra begeleiding op taal, is het huidige aanbod op de begeleiding onvoldoende. De school beschikt niet meer over een extra tutor in de groepen 1-2. Tegelijkertijd is het aantal doelgroepkinderen op de locatie nog aanzienlijk en wordt de benodigde begeleiding ten aanzien van deze kinderen nu onvoldoende ingezet. Ook de leerkracht ervaart dat zij onvoldoende toekomt aan het bieden van ondersteuning aan alle individuele kinderen die dat nodig hebben. Na de Kerst wordt voorzien in een meer individuele begeleiding naar aanleiding van de toetsresultaten. De school werkt met de 1-zorg route. De inzet van de zorg en begeleiding voor de specifieke groep kinderen (doelgroepkinderen) dient op een eerder moment dan nu, maximaal twee tot drie maanden, bij voorkeur in aansluiting op de informatie vanuit de peuterspeelzaal geboden te worden. Ook dient de evaluatie van de zorg binnen een korter termijn dan nu (een half jaar) plaats te vinden (D1.2 en D1.3). Op de peuterspeelzaal wordt gewerkt met woordlijsten en woordenschat. Middels de toetsen op taal worden de kinderen rond het derde levensjaar en met drie jaar en elf maanden getoetst op taal. Door de geboden woord- en begripskennis met regelmaat bij kinderen te toetsen of zij het ook beheersen, kan er meer dan nu specifieke aandacht worden geboden aan de taalontwikkeling (D1.4). E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voor- c.q. vroegschool 2 2 E2 De voor- c.q. vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig 2 2 E3 De voor- c.q. vroegschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen - - E4 De voor- c.q. vroegschool formuleert op basis van evaluaties 2 2 verbetermaatregelen en voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voor- c.q. vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie 2 2 E6 In de kwaliteitszorg van de basisschool wordt ook specifiek naar VVE gekeken - 2 Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 7 van 8

8 Kwaliteitszorg Het nog ontbreken van een beschreven visie op VVE voor de locaties en daarop volgend wat de ambities zijn van de voor- en vroegschool voor bijvoorbeeld de resultaten die zij willen behalen bij de kinderen, geeft weer dat het VVE-bewustzijn bij beide locaties laag is. Ook van een gerichte coördinatie van VVE is geen sprake. Bij het samengaan van de beide schoollocaties in de nabije toekomst wordt van de school verwacht dat zij gericht nadenken en beleid maken over hoe zij voor de doelgroepkinderen de extra middelen inzetten, wat zij daarmee beogen en wat dit alles oplevert. Samenwerking met de voorschoolse voorzieningen is vanuit de doorgaande lijn daarin een belangrijke pijler die de school de informatie kan bieden die zij nodig heeft om vroegtijdig de begeleiding te bieden die kinderen nodig hebben. Door binnen de kwaliteitszorg in de school en de peuterspeelzaal in samenwerking te komen tot het formuleren van een visie en doelen op VVE (doelgroepkinderen) en vervolgens tot planvorming en een evaluatiesystematiek voor de opbrengsten, de kwaliteit en de beoogde doelen (resultaten) te komen, kan VVE een onderdeel worden van de voor- en vroegschool (E1, E2, E4, E5 en E6). F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool 2 F2 Voldoende kinderen stromen door naar een vroegschool 3 F3 De voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht 3 F4 Het aanbod van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd 2 F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en 2 vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is 2 op elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg zijn op de voor- en vroegschool op 2 elkaar afgestemd Doorgaande lijn De meeste kinderen van Jeruzalem stromen door naar de vroegschool. Met de geplande verhuizing van de school is de doorstroming in de toekomst onzeker. In de buurt van de nieuwe vestiging van de school zal ook een kindcentrum aanwezig zijn waar de huidige leidster van de peuterspeelzaal zal gaan werken. Het gericht samenwerken tussen de huidige voorschool met de vroegschool en het nieuwe kindcentrum zal een volgende stap zijn om de doorgaande lijn mogelijk te maken. Door het ontbreken van afstemming op het aanbod, het omgaan met de ouders en de interne begeleiding alsook op het pedagogische en educatief klimaat, is er van een doorgaande lijn in de huidige situatie weinig tot geen sprake (F1, F4, F5, F6, F7). G OPBRENGSTEN VAN VVE G1 De resultaten worden gemeten conform de afspraken - - G2 De resultaten zijn van voldoende niveau - - G3 Verlengde kleuterperiode - 3 Opbrengsten Er zijn op gemeentelijk niveau nog geen afspraken gemaakt over de gewenste opbrengsten van VVE in de vroegschool (G1, G2). De verlengde kleuterperiode overstijgt niet de door de inspectie gehanteerde norm (G3). 4. VERVOLGAFSPRAKEN Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. De inspectie vertrouwt erop dat de school en de peuterspeelzaal de genoemde verbeterpunten in hun planning voor de komende jaren zullen opnemen. Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 8 van 8