ILVO. Vandaag ritnaalden in de knol, morgen Epitrix op de schil?

Transcriptie

1 Vandaag ritnaalden in de knol, morgen Epitrix op de schil? ILVO contactdag aardappel 17 november 2016

2 Situering kniptorren/ritnaalden Ritnaalden = goudgele tot koperkleurige larven van kniptorren (Coleoptera, Elateridae) Vraatschade aan ondergrondse plantendelen toenemende plaagdruk economische schade in maïs, witloofwortels, aardappel, biet, e.a. Europa: enkele 100-den soorten sommige schadelijk voor landbouwsector kennis plantschadelijke soorten en hun fenologie beperkt Gebrek aan effectieve beheersingsmaatregelen

3 Levenscyclus kniptorren Levenscyclus van ei tot kever: 2-5 jaar Voorjaar kevers Na paring eileg in lente en/of zomer Na 4-5 weken ontluiking eitjes larvenstadia Kevers en larven van alle stadia overwinteren in bodem In laatste jaar cyclus: tot einde juni op waardplanten Dan rustfase en verpopping in augustus Ontluiking kever na 10 tot 14 dagen Overwintering kever

4 Schade in aardappelen Gangen en gaatjes in de knol

5 Schade in aardappelen

6 IWT project LATR/ Sectorbrede geïntegreerde beheersing van ritnaalden Consortium verschillende partners Projectduur:

7 WP2: Monitoringsnetwerk 2015 & 2016 verspreiding Elateridae in Vlaanderen Veld: bodemvallen (2015), feromoonvallen (2015/2016), gele vangschalen (2015)

8 WP2: Monitoringsnetwerk 2015 & 2016 verspreiding ritnaalden/kniptorren in Vlaanderen Labo: uitsorteren kniptorren + identificatie Resultaten locaties in Vlaanderen 670 metingen 2015: 8087 kniptorren (2016: ± 7000) Agriotes spp.: 99,9 % Agriotes pallidulus A. acuminatus A. ustulatus A. gallicus A. lineatus A. sputator A. obscurus Hemicrepidius niger

9 Verschillende soorten A. gallicus, A. sputator, A. lineatus, A. obscurus A. pallidulus, A. acuminatus A. ustulatus Hemicrepidius niger

10 A. pallidulus A. acuminatus A. ustulatus A. gallicus A. lineatus A. sputator A. obscurus Aantal Agriotes kniptorren aantal

11 Voorlopige resultaten kniptorren Agriotes lineatus Agriotes obscurus Agriotes Sputator Agriotes Acuminatus Agriotes pallidilus Agriotes gallicus Agriotes ustulatus Hemicripidius niger Totaal

12 WP2: Monitoringsnetwerk 2015 & 2016 verspreiding ritnaalden in Vlaanderen Veldwerk Labowerk: screenen van de vangsten 2015: 1900 ritnaalden 2016: ± 1000 ritnaalden

13 WP2: Identificatie gecollecteerde ritnaalden Type I Agriotes spp. A. lineatus A. sputator A. obscurus A. ustulatus onderfamilie Agriotinae Type II: Adrastus pallens A. rachifer onderfamilie Adrastinae Moleculaire identificatie na opmeten larven DNA extractie multiplex PCR -> Type I Barcoding -> Type II en Type III Type III: Athous bicolor Hemicrepidius niger Hemicrepidius hirtus onderfamilie: Athoinae Melanotus punctolineatus onderfamilie: Melanotinae Negastrius sabulicola onderfamilie: Negastriinae Agrypnus murinus onderfamilie: Agrypninae

14 Identificatie gecollecteerde ritnaalden Statistische analyse van gegevens

15 Identificatie gecollecteerde ritnaalden (2015)

16 WP2: Statistische analyse van gegevens Doelstelling: Dataverwerking waarbij de kennis over de fenologie van de gevangen ritnaalden gekoppeld zal worden aan perceelsgebonden factoren (plaagdruk, teeltrotatie, perceelshistoriek, teelttechniek, e.d.). Ontwikkelen van model voor risico-evaluatie op perceels- en teeltniveau om te voorspellen of ritnaalden aanwezig zullen zijn op het veld in volgend jaar Die informatie kan als basis dienen voor de ontwikkeling van een beslissingsondersteunend instrument (decision support system), waarmee de landbouwer zelfstandig het risico op economische schade kan bepalen en eventueel beheersingsmaatregelen kan nemen of zijn teeltplan kan aanpassen.

17 Eranet C-IPM project ELATPRO Spotting the needle in a haystack: predicting wireworm activity in top soil for integrated pest management in arable crops ( ) Uitbreiding Vlaams project naar Europese samenwerking 14 partners uit Oostenrijk, Duitsland, Zwitserland, Italië, Frankrijk, België ILVO: ontwikkelen van LAMP methode voor identificeren van ritnaalden in veld + bestuderen van voedingspatroon ritnaalden (moleculaire analyse van digestieve systeem) Inagro: opvolgen populatie in grasland + interactie met aardappelen bestuderen NPW: opvolgen populatie in grasland + interactie met witloof bestuderen Hooibeekhoeve: bodembewerkingsproef

18 Situering Epitrix problematiek Aardvlooien Coleoptera, familie Chrysomelidae >180 soorten (vooral Z- en Centraal Amerika) 4 uitheemse Epitrix bedreigen aardappel in Europa: E. tuberis: meest schadelijke soort voor aardappelen in N-Am E. subcrinita E. cucumeris (Portugal) E. similaris (Spanje en Portugal), sinds 2015 E. papa, weinig info E. hirtipennis gevestigd in regio's in Italië, vnl. schadelijk voor tabaksplanten E. similaris E. subcrinita E. tuberis E. cucumeris

19 Epitrix cucumeris en E. papa: vestiging in Europa E. similaris (E. papa) en E. cucumeris in Portugal E. similaris (E. papa) in Spanje 2004: ongewone schade in aardappel in Portugal - veroorzaakt door E. cucumeris en E. similaris (E. papa), eerst rond Porto 2008: E. similaris (E. papa) aangetroffen in Galicië (Spanje) 2016: E. similaris (E. papa) in Galicië, Asturië en Andalusië (Spanje) Naast uitheemse Epitrix soorten ook 9 inheemse Epitrix spp. in Europa België: 3 soorten, vnl. E. pubescens & E. atropae Ook E. intermedia in zuid België in warme jaren Geen schade op aardappel

20 Verspreiding, insleep, waardplanten Vliegactiviteit: korte afstanden (1 km mogelijk), ook meegedragen door wind Goed springvermogen (Internationale) verspreiding geïnfecteerde grond met overwinterende popstadia of adulten grond aan consumptie- of pootgoedaardappelen aan wortels van Solanaceae planten via grond aan landbouwmachine Waardplanten Polyfaag, vooral Solanaceae cultuurgewassen (aardappel! - tomaat, aubergine, tabak, paprika, ) onkruiden (zwarte nachtschade, doornappel, ) Bij gebrek aan Solanaceae ook op Chenopodiaceae, Asteraceae, Poaceae, Rosaceae, Cucurbitaceae, Fabaceae,

21 Levenscyclus Overwintering adult in bodem aardappelveld, of in bodem omringende vegetatie, ook onder gewasresten Opnieuw actief in april juli (>10 C), voeden zich op nieuwe planten Na week eileg gedurende dagen ( eitjes/wijfje), eitjes in groepjes van 10 tot 15 in bodem bij voet van waardplant Ontluiking eitjes na 3-14 dagen Larven voeden zich met wortels/knol gedurende 2-4 weken Verpopping in bodem (7-10 dagen) Einde zomer ontluiking adulten, nadien overwintering 1 tot 3 generaties per jaar

22 Schade Schade adulten Typische kleine gaatjes in blad waardplant (1-1,5 mm) (shotgun symptoom) Schade larven Grootste schade, voeden zich met wortel/knol gangen, groeven, scheuren ruw oppervlak/oppervlak met pokken soms misvorming van knol soms kleine gangen loodrecht op oppervlak (± 5 mm diep)

23 Schade larven

24 FOD project DEPITRIM (RT 14_07) Detectie, beheersingsmaatregelen en impactstudie voor Epitrix in België (1/01/ /12/2016) Doelstelling project: WP WP1: Literatuurstudie + monitoring inheemse/exotische Epitrix spp. WP2: Ontwikkeling morfologische/moleculaire diagnostische testen WP3: Biologie inheemse Epitrix spp. WP4: Beoordeling vestigingsvermogen exotische Epitrix spp. in België WP5: Aanbevelingen naar beheersing schadelijke Epitrix spp.

25 WP1: Monitoring inheemse en exotische Epitrix spp. CRA-W: Wallonië (2015) 2 hoge zuigvallen (rothamsted suction trap) op 12m hoogte in Libramont en Gembloux: aardvlooien, maar geen Epitrix Bemonstering aardappelvelden, perceelsranden/hoeken, wilde Solanaceae in andere gewassen, aardappelafvalhopen en tuinen (april oktober) Resultaat 863 E. pubescens adulten op zwarte nachtschade (Solanum nigrum) 189 E. atropae adulten op wolfskers (Atropa belladonna)

26 WP1: Monitoring inheemse en exotische Epitrix spp. PCA: Vlaanderen (2015) 31 gemeenten (Oost- en West-Vlaanderen, Vlaams Brabant) aardappelpercelen, perceelsranden/hoeken, bloemenstroken, langs weg (april-september) 59 E. pubescens adulten vnl. op zwarte nachtschade

27 WP2: Ontwikkeling morfologisch en moleculair diagnostisch protocol voor inheemse/niet inheemse Epitrix spp. Morfologische herkenning kever Moeilijk, zelfs met stereomicroscoop, omwille van o.a. kleine afmeting (1,5-2 mm) en look-a-likes, maar mogelijk Epitrix spp. Chaetocnema spp. Psylliodes spp. Phyllotreta spp.

28 WP2: Ontwikkeling morfologisch en moleculair diagnostisch protocol voor inheemse/niet-inheemse Epitrix spp. Identificatie op basis van morfologische kenmerken (beharing op dekschilden, puntjes op pronotum en dekschilden, doorn vooraan op pronotum, enz.) E. cucumeris E. similaris E. tuberis E. papa E. hirtipennis E. pubescens E. atropae

29 WP2: Ontwikkeling morfologisch en moleculair diagnostisch protocol voor inheemse/niet-inheemse Epitrix spp. Aanmaak van technische fiche om op basis van morfologische kenmerken Epitrix soorten te onderscheiden van de look-a-likes Maar: identificatie van de soort kan alleen met 100% zekerheid in labo na aanmaak van microscopisch preparaat van de geslachtsorganen: tijdrovend + expertise! spermatheca vrouwtje Receptacle aedeagus mannetje Median lobe Pump Gland valve Spermathecal ductus

30 WP2: Morfologische identificatie met diagnostische sleutel voor Epitrix spp. (Germain & Mouttet) Herkenning Epitrix soorten na aanmaak genitaal preparaat

31 WP2: Morfologische identificatie eitjes, larven, popstadia niet mogelijk Zeer klein Licht doorzichtig wit Sferisch Moeilijk waar te nemen Bleekgeel, cylindrisch Lengte 2 tot 12 mm Bruine kop 3 paar poten op thorax 1.5mm breed en 2.5mm lang

32 WP2: Moleculaire identificatie van adulten Indien morfologische identificatie moeilijk is kunnen moleculaire technieken gebruikt worden voor identificatie van adulten, altijd nodig voor larven, eitjes, popstadia Ontwikkeling moleculaire diagnostische test: extractie van DNA en amplificatie: snelle en accurate methode E. tuberis E. Sp (Peru) E. fuscula E. hirtipennis E. similaris E. atropae E. pubescens

33 WP3: Studie biologie inheemse Epitrix spp. Kweek in CRA-W en UGent van E. pubescens op zwarte nachtschade Slechts 1 generatie mogelijk in kweek -> obligate overwintering? Ook slechts 1 generatie vastgesteld bij monitoring in het veld Geen kweek mogelijk op aardappel, ook geen schade bij aardappel in laboproeven

34 WP4: Beoordeling van het vestigingsvermogen van exotische Epitrix spp. in België De risico s voor België zijn verbonden aan een mogelijke insleep via import van besmette grond of geïnfecteerde aardappelknollen uit besmette gebieden in Portugal en Spanje In 2016 survey uitgevoerd op aantal bedrijven die aardappelen invoeren uit Spanje/Portugal: wel aardappelknollen met schade vastgesteld maar geen Epitrix gedetecteerd (0,001 0,005 % van de gecontroleerde ladingen)

35 WP5: Aanbevelingen naar de beheersing van schadelijke Epitrix spp. Aanbevelingen zullen na afloop van het project opgesteld en gecommuniceerd worden naar de sector Toekomst? Projectvoorstel DEPOMA ingediend (FOD), trekker is pca Detection, potential damage and management measures of exotic Epitrix species from Spain and Portugal on ware and seed potatoes in Belgium