Nematodenproef bestrijding dennenprocessierups Thaumetopoea pityocampa

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Nematodenproef bestrijding dennenprocessierups Thaumetopoea pityocampa"

Annemie Christiaens
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Nematodenproef bestrijding dennenprocessierups Thaumetopoea pityocampa Spanje, Javea, Cap Sant Antoni december februari 2014 Door: Silvia Hellingman-Biocontrole Onderzoek en Advies en Jan van Eijle jr. Jardin Sostenible-Calpe Blz. 1

februari 2014 Door: Silvia Hellingman-Biocontrole Onderzoek

2 1. Inleiding De dennenprocessierups is de larve van een nachtvlinder, wetenschappelijke naam Thaumetopoea pityocampa. Deze vlinder komt veelvuldig voor in het zuiden van Europa waar dennen groeien. Vanaf het 3 de larvestadium hebben ze irriterend brandharen die gevaarlijk zijn voor mens en dieren. De vlinder vliegt (afhankelijk van het weer en omgeving) vanaf juni tot september. In deze periode wordt er gepaard en eitjes afgezet. Gemiddeld zet een dennenprocessievlinder 120 tot 300 eitjes af op de naalden van de waardplanten. De rupsen komen uit na ongeveer 30 tot 40 dagen. Ze overwinteren als jonge rupsen in de naaldbomen. Ze doorlopen 5 larve stadia. Afhankelijk van de omgeving zijn er al in september de eerste rupsen. Maar ook in oktober kunnen rupsen in het 1 ste larve stadium worden aangetroffen. De ontwikkeling hangt af van de temperatuur. De dennenprocessierupsen verdragen maximaal 30 graden boven nul. Later in het seizoen als de temperaturen stijgen, verlaten de meeste rupsen de dennenbomen en graven zich in om te verpoppen. Ze overleven wel min 10 C vorst. De ideale temperatuur voor hun ontwikkeling is 20 tot 25 C. Als ze uitgekomen zijn dan vormen ze al een licht spinsel waar ze overdag verblijven. s Nachts verlaten ze hun nestjes om zich te voeden. Later vanaf het 3 de larvestadium zijn de karakteristieke nesten in de dennenbomen te zien. De zijde die zij produceren is vrij taai en vormt een bescherming voor de kolonie. Als de temperaturen lager zijn zoeken ze de zonnige plekken in de naaldbomen op om hun nesten te maken. Als de temperaturen stijgen dan zoeken ze de schaduwplekken van de dennenbomen op om hun cyclus te voltooien voordat ze de dennen verlaten om te verpoppen. Waardplanten dennenprocessierups: Pinus nigra, Pinus canariensis, Pinus sylvestri, Pinus pinaster, Pinus halepensis en Pinus pinea. Schade: Bij een forse aantasting kunnen de rupsen een bos vernietigen. Blz. 2

In deze periode wordt er gepaard en eitjes afgezet. Gemiddeld zet een dennenprocessievlinder 120 tot 300 eitjes af op de naalden van de waardplanten. De rupsen komen uit na ongeveer 30 tot 40 dagen.

2. Effect brandharen op mens en dier In vele delen van Europa ondervinden veel mensen en huisdieren jaarlijks last van blootstelling aan brandharen van de dennenprocessierups.

Maar ook in de periode vlak voordat ze de nesten verlaten laten ze hun brandharen makkelijk los bij verstoring. Een rups van de dennenprocessievlinder heeft gemiddeld 1 miljoen brandhaartjes.

3 2. Effect brandharen op mens en dier In vele delen van Europa ondervinden veel mensen en huisdieren jaarlijks last van blootstelling aan brandharen van de dennenprocessierups. Jaarlijks gaan hierdoor ook veel honden dood. Dit gebeurt wanneer de rupsen de bomen verlaten en in processie op zoek gaan naar plekken om zich in te graven en te verpoppen. Maar ook in de periode vlak voordat ze de nesten verlaten laten ze hun brandharen makkelijk los bij verstoring. Een rups van de dennenprocessievlinder heeft gemiddeld 1 miljoen brandhaartjes. Deze brandhaartjes kunnen eveneens door de wind worden verspreid. Nest Dennenprocessierupse 3. Beheersing-bestrijding dennenprocessierups Op dit moment wordt de dennenprocessierups op verschillende manieren bestreden, met insecticiden, bacteriën, knippen en verbranden van de nesten. Bestrijding is afhankelijk van het geldende lokale beleid. In bepaalde situaties wordt besloten niets te doen en het gebied af te sluiten. Daarnaast wordt ook gewerkt met feromoonvallen om de mannelijke vlinders te vangen. Blz. 3

4 4. Natuurlijke vijanden van de processierupsen In Spanje zijn diverse parasieten en predatoren van de dennenprocessierups, zoals sluipwespen, sluipvliegen, zweefvlieglarven, poppenrovers. Naast insecten zijn ook vogels die de dennenprocessierupsen opeten, zoals zwarte mezen en hop. 5. Proef biologische bestrijding dennenprocessierups met nematoden In het najaar en vroege winter zijn de rupsen nog jong en hebben nog geen brandharen. Het is dan de beste tijd om ze te bestrijden om te voorkomen dat zij zich verder ontwikkelen met alle gevaren van dien. Eerdere studie in Italië toonde aan dat de insect parasitaire nematode Steinernema feltiae in staat is om meer dan 50% van de overwinterende rupsen te parasiteren. Dit werd gedaan door middel van injecteren van de nesten. Het inzetten van insect parasitaire nematoden heeft grote voordelen. Nematoden leven buiten organismen niet lang na de toepassing. Hierdoor worden niet-doelwit organismen bespaard. Nematoden zijn onschadelijk voor mensen en andere dieren. Bestrijding met nematoden leidt ook niet tot resistentie. De proeven zijn uitgevoerd op nesten in het 2 de en 3 de larvestadium. Het was moeilijk ten tijde van de proef nesten te vinden in het 2 de larve stadium. In een zelfde gebied kunnen rupsen in diverse stadia worden aangetroffen. Dit vanwege de lange vlucht van de vlinders vanaf juni tot september. Blz. 4

Proef biologische bestrijding dennenprocessierups met nematoden In het najaar en vroege winter zijn de rupsen nog jong en hebben nog geen brandharen.

5 Het beste effect wordt bereikt als de rupsen worden bestreden als zij in processie zijn. Meestal na uur gaan ze aan de wandel op zoek naar voedsel. Rupsen in processie 3 de larve stadium laat in de avond Opzet proef: Voorafgaand aan de proef werden de nesten gemarkeerd en de bijbehorend eipakketjes meegenomen om het aantal eieren te tellen. De niet uitgekomen eitjes zijn vanzelfsprekend niet mee geteld. Het aantal opgenomen rupsen in de uitgangssituatie is een benadering. Het kan zijn dat na uitkomst ook enkele rupsen dood zijn gegaan. Blz. 5

Rupsen in processie 3 de larve stadium laat in de avond Opzet proef: Voorafgaand aan de proef werden de nesten gemarkeerd en de

6 Eipakketje dennenprocessierups - de uitgekomen eitjes zijn geteld. Van alle 11 nestjes zijn de bijbehorende eipakketjes gezocht. Alleen nestjes 12 en 13 waren hoog in de bomen en zijn de bijbehorende eipakketjes niet gevonden. Zonder de populatie te verstoren zijn de nestjes opengeknipt en de rupsen geteld. Hierna is een correctie op het aantal rupsen toegepast. In één van de nestjes waren er 21 rupsen minder geteld. Ook is aandacht besteed aan de aanwezigheid van natuurlijke vijanden zoals sluipwespen, sluipvliegen, zweefvliegen. De geselecteerde nesten vertoonden geen symptomen van parasitering ten tijde van de proef. Eerste behandeling 27 december 2013 De eerste behandeling vond plaats op 27 december Per nest wordt het aantal rupsen na correctie gehanteerd als de uitgangssituatie voor de meting van de resultaten. Nest Stadium Rupsen 1 L L L L L L L L L L L L3 13 L3 Nest 12 en 13: hoog in de bomen, larvestadium L3, niet geteld. Alleen visuele controle. Blz. 6

Hierna is een correctie op het aantal rupsen toegepast. In één van de nestjes waren er 21 rupsen minder geteld.

7 De proef vond eerder in de avond plaats. Een groot deel van de rupsen bevonden zich nog in hun nesten. De spuitomstandigheden waren goed 13 C en nauwelijks wind. Op 5 januari zijn waarnemingen gedaan om de resultaten te beoordelen. 1e behandeling Nest Stadium Rupsen in leven %-dood Rupsen in leven L L L L L L L L L L L Nest 1 en nest 3: (de rupsen waren verspreid over de bomen) hadden direct al een goed resultaat op de jonge larven. Binnen 1 week waren alle rupsen al dood. Andere nesten vertoonden nogal grote verschillen met betrekking tot de resultaten. Vooral nest 11: ten tijde van de behandeling waren alle rupsen nog in de nesten. Blz. 7

1e behandeling 27-12-2013 Nest Stadium Rupsen in leven %-dood Rupsen in leven 27-12-2013 5-1-2014 16-1-2014 1 L2 192 100 0 2 L2 171 50 86 3 L2 214 100 0 4 L3 145 40 83 5 L3 98 50 49 6 L3 112 60 45 7

8 Op deze foto zijn levende en geparasiteerde rupsen te zien. 2 e behandeling 17 januari 2014 De overgebleven rupsen verkeerden in het 3 de larvestadium en slechts een klein deel in het 4 de larve stadium. Vooraf is er ook een globale telling gedaan. De nestjes werden voorzichtig opengemaakt om de rupsen zo min mogelijk te verstoren. Het aantal overgebleven rupsen is opgenomen in een staatje om later de effecten van de behandeling te kunnen meten. De spuitcondities waren goed, 14 C boven nul en het waaide niet hard. De behandeling is om circa uur uitgevoerd. Ook tijdens deze behandeling waren nog niet alle rupsen uit hun nesten. Wanneer de bomen integraal worden behandeld met nematoden als de rupsen aan het vreten zijn, dan is het aan te bevelen om de rupsen te behandelen vanaf uur s nachts totdat het licht wordt. Na de 2 de behandeling zijn 3 waarnemingen gedaan. De nestjes zijn voorzichtig geopend en de overgebleven rupsen geteld. Blz. 8

De nestjes werden voorzichtig opengemaakt om de rupsen zo min mogelijk te verstoren. Het aantal overgebleven rupsen is opgenomen in een staatje om later de effecten van de behandeling te kunnen meten.

9 Bemonsteren behandelde nesten Het eindresultaat van de nematoden proeven geeft het volgend beeld: Nest Stadium 1e behandeling e behandeling Rupsen in leven %-dood Rupsen in leven %-dood %-dood %-dood Rupsen in leven L L L L L L L L L L L Totaal In % 100,00% 44,30% 10,66% Blz. 9

2 L2 171 50 86 100 100 100 0 3 L2 214 100 0 100 100 100 0 4 L3 145 40 83 60 70 80 17 5 L3 98 50 49 60 70 80 10 6 L3 112 60 45 90 90 90 5 7 L3 159 50 80 80 70 80 16

10 Openknippen van nesten om het aantal overgebleven rupsen te tellen. In hetzelfde perceel waren er nog 2 nesten hoog in de dennenbomen. Die hebben we niet geteld, maar genummerd als nest 12 en nest 13. Visuele controle geeft een beeld van halvering van de grootte van de nesten. Omdat het aantal rupsen van deze 2 nesten vooraf niet geteld is kan niet exact worden aangegeven hoeveel rupsen daadwerkelijk dood zijn gegaan. Over het gehele beeld zien we nauwelijks vraat van de overgebleven rupsen ten opzichte van rupsen uit onbehandelde bomen. 6. Conclusies: a. Het inzetten van insect parasitaire nematoden in een speciale formulering blijkt effectief te zijn. Het is een goed alternatief voor situaties waar men geen gebruik wenst te maken van bacteriepreparaten en/of insecticiden. b. Omdat de rupsen vroeg in het seizoen kunnen worden bestreden is er geen gevaar van blootstelling aan de brandharen. c. Bestrijden van de dennenprocessierupsen met nematoden is veilig en vormt geen gevaar van mens en dieren. Zowel de nematoden als de formulering werken niet irriterend voor de huid en ogen. d. De rupsen worden niet resistent tegen nematoden. Blz. 10

Omdat het aantal rupsen van deze 2 nesten vooraf niet geteld is kan niet exact worden aangegeven hoeveel rupsen daadwerkelijk dood zijn gegaan.

Vergelijkbare documenten

Eiken komen op veel Nederlandse golfbanen voor. Iedereen kan genieten van deze

De eikenprocessierups Eiken komen op veel Nederlandse golfbanen voor. Iedereen kan genieten van deze majestueuze boom die soms breed uitgroeit wanner hij vrij staat, of in bossen voorkomt samen met andere