Vragen en antwoorden Oost-Aziatische boktor

Transcriptie

1 Plantenziektenkundige Dienst Geertjesweg EA Wageningen Postbus HC Wageningen Vragen en antwoorden Oost-Aziatische boktor Contactpersoon LNV-loket T pd.info@minlnv.nl Datum 18 december 2009 Algemeen, Biologie en Schade 1. Wat is de Oost-Aziatische boktor? De Oost-Aziatische boktor, oftewel Anoplophora chinensis is een kever (orde: Coleoptera; familie: Cerambycidae) afkomstig uit Oost-Azië. De boktor wordt maximaal 5 cm lang, heeft 6 poten en een zwart dekschild met witte vlekken. De boktor heeft verder zwart-wit gestreepte voelsprieten die even lang of langer zijn als de boktor zelf. De totale levenscyclus van ei tot boktor neemt in koudere regio s ca. 2 tot 3 jaar in beslag. 2. Waar komt de Oost-Aziatische boktor vandaan? De Oost-Aziatische boktor komt van oorsprong voor in Zuid- en Oost-Azië (China, Noord- en Zuid- Korea, Japan, Indonesië, Vietnam, Maleisië, Filippijnen). Daarnaast heeft de boktorsoort zich onbedoeld gevestigd in een gebied in het Noorden van Italië. In Nederland is de boktor incidenteel gevonden. Hij is waarschijnlijk op geïmporteerde bomen meegekomen. 3. Hoe komt de Oost-Aziatische boktor in Nederland terecht? De Oost-Aziatische boktor komt van oorsprong voor in Oost-Azië. Verspreiding van daaruit vindt plaats via de export van besmette boompjes of bonsais uit deze regio. 4. Hoe verspreidt de Oost-Aziatische boktor zich verder? De Oost-Aziatische boktor verspreidt zich door in zijn directe omgeving eitjes te leggen net onder de bast van bomen en struiken. Na ongeveer 1-2 weken komen de eitjes uit en knagen de larven een gang net onder de bast. In de loop van de tijd boren de larven zich dieper in het hout. Door deze gangen wordt de boom zwaar beschadigd. In het voorjaar en de zomer ontwikkelen de larven zich (na 2-3 jaar) tot boktorren. De boktorren knagen een rond uitvlieggat, verlaten de boom en eten vervolgens van de bast van dunnere takken, bladeren en bladstelen. De boktor kan grote afstanden afleggen maar blijft meestal in de buurt van de bron waar hij vandaan komt. In het winterseizoen is er geen risico voor natuurlijke verdere verspreiding van de boktor. 5. Is de Oost-Aziatische boktor schadelijk voor de mens? Nee, de boktor vormt geen bedreiging voor de volksgezondheid. 6. Kan de Oost-Aziatische boktor schade veroorzaken aan (hout in) huizen? Nee, de Oost-Aziatische boktor tast enkel levende bomen en struiken aan, en veroorzaakt geen schade aan huizen. Pagina 1 van 6

2 7. Hoe kan ik de Oost-Aziatische boktor, of schade veroorzaakt door de boktor, herkennen? De Oost-Aziatische boktor vliegt in de periode mei tot oktober en eet van de bast van jongere takken, van bladeren en bladstelen van de boom. De boktorren zijn het meest actief op zonnige dagen. De boktor wordt maximaal 5 cm lang, heeft 6 poten en heeft een zwart dekschild met witte vlekken. De boktor heeft verder zwart-wit gestreepte voelsprieten die even lang of langer zijn dan de boktor zelf. (Foto s van de boktor zijn te vinden op de PD website: En een kaartje is aan te vragen bij de PD. Aangezien de Oost-Aziatische boktor slechts gedurende de zomermaanden leeft, kunt u aantastingen het beste herkennen door te letten op de volgende schadebeelden op bomen en struiken: - ronde uitvlieggaten (doorsnede 9-15 mm) - boormeel/zaagsel aan de voet van bomen of op takken - sapstromen (bloedingen) op de bast - bastvraat op dunnere takken in de kroon van de boom 8. Wat is het verschil tussen de twee boktorsoorten Anoplophora chinensis en A. glabripennis? De Latijnse namen voor de Oost-Aziatische boktorren zijn Anoplophora glabripennis en Anoplophora chinensis. Oorspronkelijk komen deze boktorren voor in China, Korea en in Japan, waar ze al geruime tijd een plaag vormen voor vele loofboomsoorten. Gezien het feit dat deze boktorren een bedreiging vormen voor de Europese natuur, hebben zij van de EU de quarantainestatus gekregen. Dit betekent dat introductie en verspreiding van deze boktorren in Nederland voorkomen moet worden. Het belangrijkste verschil tussen de Anoplophora glabripennis en Anoplophora chinensis is dat de uitvlieggaten van de A. chinensis zich bevinden aan de voet van de stam of op de wortels aan de oppervlakte, terwijl de A. glabripennis hoger op de hoofdstam of op zijtakken zitten. Uiterlijk is er geen verschil. 9. Welke schade veroorzaakt de Oost-Aziatische boktor? De Oost-Aziatische boktor tast een groot aantal loofboomsoorten en struiken aan. Na aantasting kunnen de bomen binnen enkele jaren afsterven. Indien deze boktor zich blijvend in Nederland vestigt, heeft dit zeer grote gevolgen voor de loofbomen in stad en natuur, maar ook voor de productie en handel in boomkwekerijproducten door de quarantainestatus. De boktor heeft ook in het buitenland veel schade veroorzaakt. De boktor is eind jaren negentig en begin deze eeuw al eerder met geïmporteerde boompjes of bonsais versleept naar gebieden in de Verenigde Staten en enkele Europese landen. In Frankrijk is de soort langzaam bestreden en vermoedelijk uitgeroeid. In Noord-Italië is een gebied van ca. 100 km 2 besmet met de boktor en daar lijkt uitroeiing niet meer mogelijk. De boktor is door de EU aangemerkt als een zeer schadelijk organisme. Nederland is daarom wettelijk verplicht de boktor te bestrijden. 10. Welke bomen en struiken tast de Oost-Aziatische boktor aan? Voor zover bekend op dit moment kan de Oost-Aziatische boktor alle loofbomen en loofstruiken aantasten. 11. Wat is een waardplant? Een waardplant is een plant waarop de boktor de bestanddelen vindt, die voor zijn groei (en vermeerdering) nodig zijn. Pagina 2 van 6

3 12. Waarom moet de Oost-Aziatische boktor uitgeroeid of bestreden worden? De Oost-Aziatische boktor tast gezonde bomen en struiken aan van een groot aantal loofboomsoorten en struiken. Na aantasting kunnen de bomen binnen enkele jaren afsterven. Indien deze boktor zich blijvend in Nederland vestigt, heeft dit zeer grote gevolgen voor de loofbomen in stad en natuur, alsmede voor de handelspositie van Nederland. De boktor is door de EU aangemerkt als een zeer schadelijk organisme en staat op de officiële EU lijst van quarantaineorganismen. Nederland is daarom wettelijk verplicht de boktor te bestrijden. Onderzoek en maatregelen 13. Waarom voert de Plantenziektenkundige Dienst (PD) inspecties uit in de gemeente Boskoop? De Plantenziektenkundige Dienst (PD) heeft vorige week acht uitvlieggaten en twee levende larven van de Oost-Aziatische boktor (Anoplophora chinensis) aangetroffen in uw omgeving. Dit is de tweede keer dat een besmetting met de Oost-Aziatische boktor in planten die in Nederland opgegroeid zijn (niet in importplanten) is gevonden. De aantasting zat in drie loofbomen: twee esdoorns (Acer) en een haagbeuk (Carpinus). De larven waren in het stadium voor verpopping en de boktorren zouden daarom begin volgend jaar uitgevlogen zijn. Naar aanleiding van deze vondst is de PD deze week in de omgeving een onderzoek gestart naar de Oost-Aziatische boktor, zodat vastgesteld kan worden of er nog meer bomen en struiken zijn aangetast. 14. Wat houdt een inspectie van de PD in de gemeente Boskoop in? Een medewerker van de PD (inspecteur) zal in de tuin of op het perceel kijken of er bomen of struiken staan die de boktor gebruikt om zijn eitjes in te leggen. Hij zal vervolgens kijken of er sporen zijn van aantasting, zoals knaagwonden in de schors voor de eiafzetting, donkere plekken of takafsterving en boorgaten. 15. Mag ik een medewerker van de PD de toegang tot mijn tuin weigeren? Medewerkers van de PD mogen op grond van de Plantenziektewet zonder toestemming van de eigenaar percelen (en dus ook tuinen) betreden. De PD brengt van tevoren de bewoner of eigenaar van de werkzaamheden op de hoogte. Een medewerker van de PD is te herkennen aan zijn legitimatiebewijs. 16. Wat is er precies gevonden in Boskoop en waar? Acht uitvlieggaten en twee levende larven van de Oost-Aziatische boktor (Anoplophora chinensis) aangetroffen in Boskoop. 17. Wat gebeurt er als er symptomen worden gevonden in planten of bomen in mijn tuin of op mijn perceel? De medewerker van de PD zal u nadere uitleg geven over mogelijke gevolgen van het vinden van een aantasting door een Oost-Aziatische boktor, of een verdenking hiervan. U wordt in ieder geval gevraagd de boom of plant niet te vervoeren of op eigen initiatief te kappen of te verwijderen. Na afronding van het onderzoek van de PD zal de PD betrokkenen u informeren over de te nemen maatregelen. Mogelijke maatregelen zijn het kappen van (aangetaste) bomen en het verwijderen van struiken. Pagina 3 van 6

4 18. Welke maatregelen worden opgelegd bij een vondst? Wanneer de aanwezigheid van de Oost-Aziatische boktor in de groene ruimte is vastgesteld zal de PD een onderzoek uitvoeren waarbij alle waardplanten (oftewel de bomen en planten die de boktor bij voorkeur gebruikt om eieren in af te zetten) in een straal om de vindplek in kaart worden gebracht. Deze waardplanten worden gecontroleerd op aanwezigheid van de boktor. Na afronding van het onderzoek van de PD zal de PD betrokkenen informeren over de te nemen maatregelen. Mogelijke maatregelen zijn het verwijderen van (aangetaste) bomen en struiken. 19. Zijn er geen biologische of chemische maatregelen die werkzaam zijn tegen de Oost- Aziatische boktor? In het buitenland zijn verschillende proeven gedaan met chemische en biologische bestrijding van de Oost-Aziatische boktor. Geen van deze methoden bleek de Oost-Aziatische boktor voldoende effectief te bestrijden. 20. Wie moet de uitvoering van de maatregelen betalen? De kosten voor het ruimen van bomen en struiken bij bedrijfsmatig beheerde terreinen komen voor rekening van de beheerder of eigenaar. Een uitbraak van een plantenziekte valt hierbij onder het bedrijfsrisico. 21. Kan het rijk of de gemeente mij compenseren voor de kosten? Er is in principe geen compensatieregeling. 22. Moeten ook gezonde bomen gekapt worden? Op basis van kennis en ervaringen in het buitenland, waar aantastingen door de Oost-Aziatische boktor al veel schade veroorzaakten, moet geconstateerd worden dat de boktor enkel uit te roeien is door een gedegen aanpak. Het kappen van schijnbaar gezonde bomen, naast bomen die reeds aangetast zijn, hoort hierbij. De reden hiervoor is dat de aantasting van een boom of struik door de Oost-Aziatische boktor moeilijk is vast te stellen. Een boom kan aangetast zijn zonder dat er duidelijke symptomen zijn. Wanneer men alleen bomen en struiken verwijdert met duidelijke symptomen (uitvlieggaten) is het niet mogelijk de boktor uit te roeien, omdat de uitgekomen en uitgevlogen boktorren nieuwe bomen zullen aantasten waarin nauwelijks of geen symptomen zichtbaar zijn. Daarnaast kunnen er meerdere larven aanwezig zijn, die niet tegelijkertijd uitvliegen. Ook kunnen er meerdere stadia van larven aanwezig zijn, van verschillende eilegsels van een verschillend jaar. De boktor kan grote afstanden vliegen om op een geschikte plek eieren af te zetten, maar blijft gewoonlijk in de buurt van de bron waar hij vandaan komt. De afstand die de boktor vliegt is afhankelijk van de populatiedichtheid en het voorkomen van waardplanten. Bij het zien van de duidelijk symptomen als een uitvlieggat is de boktor weg en kan in de omgeving haar eieren (moeilijk/niet zichtbaar) gelegd hebben. Het laten staan van voor de boktor gevoelige bomen en struiken vormt daarom een risico. Het kappen van mogelijk besmette bomen is daarom cruciaal voor een succesvolle aanpak van de Oost-Aziatische boktor. Voorbeelden in het buitenland waar de boktor te voorzichtig is aangepakt, laten zien dat de bestrijding dan niet meer controleerbaar is. In Noord-Italië bijvoorbeeld is inmiddels een gebied van meer dan 100 km 2 besmet met de boktor en veroorzaakt de boktor zeer veel schade. Pagina 4 van 6

5 Vragen, informatie, meldingen 23. Waar kan ik met vragen terecht? Met vragen kunt u terecht bij het gratis nummer van het LNV-loket ( ). Mocht uw vraag niet direct beantwoord kunnen worden, dan wordt u door een medewerker van de Plantenziektenkundige Dienst teruggebeld. 24. Waar kan ik meer informatie vinden over de Oost-Aziatische boktor? Op de website van de Plantenziektenkundige Dienst ( vindt u informatie over de biologie van de boktor, hoe u de soort kunt herkennen en wat u moet doen indien u de boktor of bomen met verdachte symptomen heeft gezien. 25. Wat moet ik doen als ik een Oost-Aziatische boktor heb gezien of symptomen van aantastingen in struiken of bomen? Bij het vermoeden van een aantasting of het aantreffen van de Oost-Aziatische boktor, vragen wij u de PD, hierover te informeren. U kunt uw melding of vermoeden doorgeven aan een medewerker van het LNV-loket ( ). Zij zorgen ervoor dat een medewerker van de PD contact met u opneemt.» zie vraag 7: Hoe kan ik de Oost-Aziatische boktor, of schade veroorzaakt door de boktor, herkennen? Aanzegging en maatregelenpakket 26. Ik heb van de PD een brief (aanzegging) ontvangen met maatregelen ter bestrijding van de boktor. Hier heb ik vragen over. U kunt het beste even contact opnemen met het LNV-loket ( ). Zij zorgen ervoor dat een medewerker van de PD contact met u opneemt. 27. Ik wil in contact komen met de (regiomanager van de) PD. U kunt het beste even contact opnemen met het LNV-loket ( ). Zij zorgen ervoor dat een medewerker van de PD contact met u opneemt. Situatie Boskoop (december 2009) 28. Waarom zijn er nu pas uitvlieggaten gevonden? De aangetaste planten stonden in een dichtbegroeide singel en waren overwoekerd met klimop. Bij de vorige inspectie zijn ze daarom gemist. 29. Heeft u wel geïnspecteerd dan? Ja, zie vorige vraag. 30. De bomen komen uit verdachte landen. De bomen komen niet uit verdachte landen, deze bomen zijn in Nederland opgegroeid. 31. Komt er een importverbod? Gezien van de verbeterde resultaten, minder vondsten in importplanten is door de Europese Unie besloten nog niet over te gaan tot een importverbod. Pagina 5 van 6

6 32. Hoe kan het dat in Aziatische landen de boktor geen (groot) probleem is? Heeft hij daar natuurlijke predatoren en zo ja welke dan? Hoe bestrijden ze de boktor in die landen? In de Aziatische landen is de boktor ook een groot probleem. Bij de productie van planten worden veel bestrijdingsmiddelen gebruikt. De effectiviteit daarvan laat te wensen over. Daarom ook de Euopese eis dat de planten afkomstig moeten zijn uit gebieden die vrij zijn van de boktor of anders uit een omgeving die vrijgehouden wordt van de boktor met daarnaast aanvullende eisen voor de productie. Natuurlijke vijanden zijn aanwezig in de herkomstlanden. In Europa wordt momenteel onderzoek naar Natuurlijke Vijanden gedaan. 33. Hoe hard loopt of vliegt een boktor en kan hij niet heel ver dan komen in 2 jaar tijd? De boktor leeft maar enkele maanden de verspreiding in die periode kan tot 400 meter gaan afhankelijk van de beschikbaarheid van voedsel en het aantal aanwezige kevers. Onder de omstandigheden van deze vondst is het de verwachting dat de uitgevlogen boktor dicht bij de plant blijft waaruit hij gevlogen is. 34. Hoe groot is de kans dat we meer maatregelen moeten nemen? Het nemen van extra maatregelen zal onder andere afhankelijk zijn van of er nieuwe vondsten door de Plantenziektenkundige Dienst worden gedaan. 35. Om hoeveel bomen gaat het die gerooid gaan worden? Nog onbekend, gaat in het algemeen om jonge beplantingen. 36. Hoeveel particuliere tuinen? 26 particuliere tuinen 37. Hoeveel monumentale bomen? Zoals het er nu uitziet staan er geen echt monumentale bomen in het gebied. Pagina 6 van 6