Plan van aanpak Sociaal isolement ouderen in Capelle aan den IJssel en Krimpen aan den IJssel
|
|
- Quinten van der Ven
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 STOEL, Advies in Zorg en Welzijn Rotterdam, 26 augustus 2010 Carel M.J. van Velzen Miranda Franchimont Rian Voet Plan van aanpak Sociaal isolement ouderen in Capelle aan den IJssel en Krimpen aan den IJssel
2
3 Inhoud Inleiding 5 Uitdaging 6 1. Sociaal isolement en eenzaamheid 8 2. Aard en omvang van sociaal isolement bij ouderen Voor wie is sociaal isolement een probleem? Omvang van sociaal isolement in Nederland en beide gemeenten Typen sociaal isolement en passend aanbod: een nadere literatuurverkenning Typen sociaal isolement Interventies nader bekeken Doelen, doelgroep en aanpak Uitgangspunten Probleemstelling en doel Doelgroep Samen aan de slag Deelplan Krimpen aan den IJssel: 75-plussers Deelplan Capelle aan den IJssel: Oostgaarde 75-plussers Deelplan Capelle aan den IJssel: Oostgaarde - Oudere Molukkers vanaf 65 jaar Van deelplannen naar één totaalplan sociaal isolement Planning Structuur Financiën Evaluatie 41 Geraadpleegde bronnen 42 BIJLAGEN Bijlage 1: Samenstelling Kerngroep sociaal isolement Krimpen en Capelle aan den IJssel44 Bijlage 2: Relevante organisaties en indien bekend contactpersoon 45 Bijlage 3: Uitkomsten expertmeetings Capelle aan den IJssel en Krimpen aan den IJssel 48 STOEL, Aanpak sociaal isolement ouderen Capelle en Krimpen aan den IJssel 3
4 STOEL, Aanpak sociaal isolement ouderen Capelle en Krimpen aan den IJssel 4
5 Inleiding Sinds het voorjaar van 2009 is een viertal organisaties bijeengekomen rond het thema Eenzaamheid en sociaal isolement ouderen in Capelle en Krimpen aan den IJssel. Het percentage kwetsbare ouderen in de gemeenten Capelle aan den IJssel en Krimpen aan den IJssel ligt hoog, zo blijkt uit onder meer gegevens van de Gezondheidsenquête van de GGD. Met name het percentage eenzame ouderen ligt hoger dan in de omringende gemeenten (49% in Capelle aan den IJssel, 40% in Krimpen aan den IJssel). Krimpen aan den IJssel behoort tot de Top 3 van vergrijzende gemeenten in Nederland. De veronderstelling is dat de problematiek van eenzaamheid bij ouderen zal toenemen (GGD gezondheidsmonitor Krimpen aan den IJssel, 2007). De GGD Rotterdam Rijnmond meldt dat op basis van de gegevens van de gezondheidsenquête 2008 (GGD Rotterdam Rijnmond, 2010) de volgende groepen zich vaker matig tot zeer sterk eenzaam voelen: 75 jaar en ouder Allochtonen Middelbaar en laag opgeleiden Mensen die moeten opletten op uitgaven en moeite hebben met rondkomen. De beide gemeenten willen samen met het Ouderenwerk en het Algemeen Maatschappelijk Werk hieraan iets doen. Men wilde expliciete aandacht voor de volgende groepen ouderen: kwetsbare ouderen volgens GGD-indicatoren en de definitie van kwetsbaarheid vanuit het Geriatrisch Netwerk Rotterdam (GENERO) Molukse ouderen anderstalige ouderen eenzame mantelzorgers. Beoogd werd om: meer zicht te krijgen op hoe kwetsbare ouderen te bereiken nieuwe methodieken te ontwikkelen om kwetsbare ouderen te bereiken een grotere gezamenlijke verantwoordelijkheid (minder versnippering) in het aanbod te ontwikkelen de zelfredzaamheid en eigen kracht van de oudere zelf en zijn maatschappelijke steunsysteem te stimuleren. Om de genoemde doelstellingen te realiseren dienen met alle betrokkenen vernieuwende plannen te worden ontwikkeld, waarbij zo mogelijk gebruik gemaakt wordt van evidenced based interventies. Het betreft met name vernieuwingen op het snijvlak van zorg en welzijn. STOEL, Aanpak sociaal isolement ouderen Capelle en Krimpen aan den IJssel 5
6 In het kader van de Wmo en vanwege de noodzaak tot kostenbeheersing is het belang toegenomen meer samen te gaan werken. Organisaties ontwikkelen interventies (en voeren deze uit) die beogen effect te hebben op (de preventie van) eenzaamheid en sociaal isolement. Subsidiemogelijkheid Nationaal Programma Ouderenzorg De mogelijkheid deed zich voor om mee te doen in een (vierde) subsidieronde in het kader van het Nationaal Programma Ouderenzorg, ondergebracht bij ZonMw 1. De aanvraag betrof een zgn. transitie-experiment: een tijdelijk op een andere dan de gangbare manier organiseren van het aanbod voor kwetsbare ouderen met complexe problematiek, waarbij de meerwaarde voor de kwetsbare oudere zelf van deze werkwijze wordt onderzocht in een passend evaluatieonderzoek. De aanvraag werd in september 2009 ingediend via en gepresenteerd in het GENEROnetwerk (Geriatrisch Netwerk Rotterdam) van het Erasmus MC. Op basis van een positief oordeel vanuit GENERO zou het ingediende projectidee verder worden uitgewerkt. In het najaar van 2009 is gewerkt aan uitwerking van het projectidee, het zoeken naar draagvlak voor een aanpak die past binnen de (stringente) criteria van het transitieexperiment. Een nieuwe route Begin 2010 werd duidelijk dat een subsidieerbare aanvraag bij GENERO niet haalbaar was. De deelnemende partijen waren echter overtuigd van de noodzaak voor gerichte aandacht voor sociaal isolement onder ouderen. Daarbij zou de inzet veeleer zijn om bestaande activiteiten en financieringsbronnen te benutten en bijv. bestaande budgetten en functies meer te richten op dit thema. Het zoeken naar financiering danwel herschikking van taken ten behoeve van de uit te werken aanpak vormde een van de taken van een kerngroep met de vier partijen (de gemeenten Krimpen en Capelle aan den IJssel, Kwadraad (maatschappelijke dienstverlening) en het Meldpunt (Welzijnsorganisatie waaronder Ouderenwerk en WMOloket). Hoe tot dit plan gekomen is Rondom de problematiek van sociaal isolement bij ouderen in de twee gemeenten is een kerngroep gevormd. Daarin hebben vertegenwoordigers zitting van de gemeente Capelle aan den IJssel, gemeente Krimpen aan den IJssel, Stichting Meldpunt Capelle/Krimpen en Kwadraad onder leiding van STOEL, Advies in Zorg en Welzijn. (Voor de samenstelling van de kerngroep, zie bijlage 1). Daarnaast zijn de volgende activiteiten uitgevoerd om tot dit plan van aanpak te komen: Quick scan literatuur sociaal isolement; 1 ZonMw is een landelijke organisatie die gezondheidsonderzoek financiert en het gebruik van de resultaten van dat onderzoek stimuleert. Hoofdopdrachtgevers van ZonMw zijn het ministerie van VWS en NWO. STOEL, Aanpak sociaal isolement ouderen Capelle en Krimpen aan den IJssel 6
7 Gesprekken met deskundigen (o.a. Projecten sociaal isolement in Rotterdam, wetenschappers, bezoeken van bijeenkomsten); Individuele en groepsgesprekken met doelgroepvertegenwoordigers, zorgaanbieders en beide gemeenten (zie bijlage 2 voor lijst met relevante organisaties en personen); Twee expertmeetings met alle partijen in beide gemeenten (zie bijlage 3 voor een verslag). De Kerngroep gaf uitvoering aan het project. Leeswijzer In dit rapport beschrijven we in hoofdstuk 1 de begrippen sociaal isolement en eenzaamheid. Hoofdstuk 2 beschrijft welke actoren relevant zijn op het thema sociaal isolement en geven we een indicatie van de omvang van de problematiek, landelijk en in beide gemeenten. Hoofdstuk 3 gaat vanuit de literatuur op zoek naar kenmerken van sociaal isolement en verschillende groepen sociaal geïsoleerden. Deze groepen hebben elk specifieke interventies nodig. In dit hoofdstuk zijn tevens mogelijke werkzame interventies op een rij gezet. De uitgangspunten, doelgroep en doelen staan in hoofdstuk 4. Een uitwerking van drie concrete deelplannen vindt u in hoofdstuk 5. Tot slot zijn in hoofdstuk 6 de structuur, planning en noties voor een financiële onderbouwing beschreven. Uitdaging We willen beginnen met het formuleren van de belangrijkste uitdaging waar de betrokkenen in Capelle aan den IJssel en Krimpen aan den IJssel voor staan willen zij iets bijdragen aan het verminderen, laat staan voorkomen van sociaal isolement onder ouderen. De uitdaging is ons inziens om niet in de valkuil te schieten weer nieuwe activiteiten te ontwikkelen en een nieuwe projectstructuur op te zetten, maar wel om: sociaal isolement (eerder) te leren signaleren vanuit de huidige activiteiten en voorzieningen; ouderen in sociaal isolement of bij dreigend isolement te ondersteunen in het versterken van hun eigen netwerk; het bestaande aanbod en beleid af te stemmen en specifiek in te zetten op het thema sociaal isolement door onder andere het verbinden van activiteiten, maar ook het verbinden van beleidsterreinen. STOEL, Aanpak sociaal isolement ouderen Capelle en Krimpen aan den IJssel 7
8 1. Sociaal isolement en eenzaamheid Veelal wordt gesproken van eenzaamheid. Sociaal geïsoleerden vormen een specifieke groep eenzamen: mensen met weinig betekenisvolle contacten. Voor sociaal isolement zijn dus twee kenmerken van belang: de mate van eenzaamheid en de hoeveelheid betekenisvolle contacten. Bij sociaal isolement gaat het om mensen die weinig of geen betekenisvolle contacten hebben en zich daar eenzaam en ongelukkig bij voelen. Contactarmen en eenzamen hebben een verhoogd risico op sociaal isolement. Contactarmen hebben geen last van eenzaamheidsgevoelens, maar hun netwerk is klein en daardoor kwetsbaar. Eenzamen hebben een groot netwerk, maar voelen zich desondanks toch eenzaam omdat de aanwezige contacten niet aan hun wensen voldoen. In een schema kun je dit als volgt schetsen (Machielse, 2010). Mate van eenzaamheid Hoeveelheid contacten Weinig Veel Veel Sociaal weerbaren Eenzamen Weinig Contactarmen Sociaal geïsoleerden Tabel 1: Typologie (1) sociaal isolement (Machielse, 2010) Mensen die maar weinig sociale contacten hebben, daar hoeft nog niet veel mee aan de hand te zijn, die kunnen daar bewust voor kiezen en zich daar niet eenzaam bij voelen. Ook mensen met weinig eenzaamheid vormen hier niet het probleem. Echter, daar waar mensen zowel weinig sociale contacten hebben, als ook een grote eenzaamheid, daar is sprake van sociaal geïsoleerden. Sociaal isolement heeft aldus de volgende aspecten: Het geeft een gebrek aan betekenisvolle contacten weer; Mensen zijn erin eenzaam en ongelukkig. In een studie van Hortulanus (2003) wordt sociaal isolement als volgt gedefinieerd: wanneer er een onaanvaardbare of ongewenste discrepantie is tussen de kwaliteit en omvang van het sociale netwerk van een individu en datgene wat deze voor zichzelf noodzakelijk acht voor een goed functioneren. [ ] De omvang van sociale contacten heeft betrekking op objectieve criteria: de hoeveelheid sociale contacten en de frequentie van de sociale contacten. De kwaliteit van sociale contacten is gerelateerd aan subjectieve criteria, bijvoorbeeld of mensen tevreden zijn met de diepgang van hun contacten en of ze zich eenzaam voelen. STOEL, Aanpak sociaal isolement ouderen Capelle en Krimpen aan den IJssel 8
9 2. Aard en omvang van sociaal isolement bij ouderen In dit hoofdstuk beschrijven we eerst wie geraakt worden door sociaal isolement van ouderen. In paragraaf 2.2 schetsen we de omvang van de problematiek in beide gemeenten. 2.1 Voor wie is sociaal isolement een probleem? Sociaal isolement vormt ten eerste een probleem voor de sociaal geïsoleerden zelf omdat ze zich eenzaam voelen en daar niet voor kiezen in tegenstelling tot de Sociaal weerbaren. Daarnaast kan het op talloze manieren de gezondheid van mensen beïnvloeden. Sociale relaties kunnen op verschillende manieren de gezondheid beïnvloeden. Meer sociale steun is verbonden met een lagere hartslag, lagere bloeddruk, minder serumcholesterol, betere immuunreacties en minder stressreacties. Sociale steun beschermt tegen het ontstaan van harten vaatziekten. Daarnaast zorgt sociale steun ook voor een gunstiger prognose bij mensen die al aan hart- en vaatziekten lijden. Dit laatste geldt vooral voor emotionele steun. De invloed van sociale steun op kanker is niet duidelijk. Er zijn wel enkele aanwijzingen dat weinig sociale steun het ontstaan en een ongunstige voortgang beïnvloedt. Negatieve sociale interacties, zoals afkeurende opmerkingen en onredelijke eisen, lijken het risico op met name depressie en angina pectoris te verhogen. Langdurige conflicten zijn ook een vorm van negatieve sociale interacties. Conflicten die zich over langere tijd uitstrekken, zijn van invloed op het ontstaan van zowel stemmings- als angststoornissen (GGD Rotterdam Rijnmond, 2009). Ten tweede is sociaal isolement een probleem voor de gemeente, omdat het een beroep doet op de gemeente in het kader van de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning). Het heeft raakvlakken met de negen prestatievelden van de Wmo en vormt een belemmering voor de in de Wmo gewenste participatie, waar de gemeente verantwoordelijk voor is gemaakt. Zelfredzaamheid, waar in de Wmo ook sprake van is, staat voortdurend ter discussie. Hoe zelfredzaam zijn mensen, hoe authentiek is hun keuze voor isolement en weinig sociale contacten? Durven ze uit te komen voor hun eenzaamheid of ligt hier een bepaalde schaamte op? Vragen zijn relevant als: Hoever reikt de bemoeiplicht van de gemeente of andere instanties bij deze mensen? Waar stimuleer je ze tot zelfredzaamheid en participatie en waar wordt het vervelende bemoeizucht? Hoe stimuleer je de zelfredzaamheid van sommigen en hoe stimuleer je outreachende activiteiten van aanbiedende instanties waarbij mensen breed kijken en het sociale netwerk stimuleren voor anderen (Van der Lans, 2010). In maart 2005 bracht de GGD Rotterdam een rapport uit over gezondheidsproblemen en knelpunten in de zorg voor Surinaamse en Molukse ouderen in Capelle aan den IJssel. Twee STOEL, Aanpak sociaal isolement ouderen Capelle en Krimpen aan den IJssel 9
10 citaten uit dit rapport geven duidelijk aan waar aandacht voor kwetsbare groepen en sociaal isolement van ouderen past in de Wmo. Gemeenten hebben met de komst van de Wmo meer regie en verantwoordelijkheid gekregen. Het doel is één loket, minder regels, meer samenhang en meer initiatief bij gemeenten. Het gaat daarbij om dienstverlening die weinig met ziektekosten te maken heeft, zoals wonen, vervoer, dagactiviteiten en huishoudelijke hulp. [pag. 28] De AWBZ komt pas in beeld als professionele zorg en verpleging is vereist. De overheid wil af van het automatisch recht op een voorziening van de overheid. Burgers hebben een eigen verantwoordelijkheid voor zorg en welzijn, voor zichzelf en voor hun naasten. De verwachting is dat met de invoering van de Wmo de groep allochtone 50-plussers kwetsbaarder zal worden. Deze groep kenmerkt zich door slecht georganiseerd zijn, een moeilijke hulpvraag, bijvoorbeeld als het gaat om mantelzorg(ondersteuning) en een minder gunstige financiële positie, als gevolg waarvan eigen bijdragen veel invloed zullen hebben op de vraag naar zorg. De verwachting is dan ook dat deelname aan gezondheidsinterventies eerder zal af- dan toenemen. In het kader van de Wmo zullen gemeenten juist ook de minder mondige burgers moeten opzoeken en helpen [pag ]. Het aanpakken van sociaal isolement bij ouderen vraagt van gemeenten (en burgers) om anders te gaan denken: van een recht op zorg naar het bieden van compensatie voor tekortkomingen van de burger en zijn omgeving, de zogenaamde compensatieplicht uit de Wmo. Hiermee sluit het aanpakken van sociaal isolement van ouderen aan bij het cultuurverandertraject De Kanteling van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). Doel van De Kanteling is Het stimuleren van een nieuwe manier van werken die mensen met een beperking betere kansen biedt om volwaardig mee te doen aan de samenleving. Het compensatiebeginsel vergt van gemeenten én burgers een nieuwe benadering: De gemeenten zullen (loketmedewerkers) meer tijd moeten (laten) nemen in het eerste gesprek met de klant. Het gesprek wordt meer vraagverhelderend, minder beoordelend. Burgers moeten afstappen van het zogenaamde claimdenken en alle mogelijkheden verkennen om hun probleem op te lossen. Bij het vinden van oplossingen staan behoud van regie over het eigen leven en zelfredzaamheid voorop ( Naast de Wmo legt ook het per 1 juli 2010 van kracht geworden artikel 5a van de Wet publieke gezondheid (Wpg) gemeenten de plicht op preventieve gezondheidszorg voor ouderen te monitoren en maatregelen te stimuleren ter beïnvloeding van gezondheidsbedreigingen. Sociaal isolement is er daar een van. Beide gemeenten hebben ook specifiek beleid dat aansluit op het thema sociaal isolement bij ouderen. In hoofdstuk 4 beschrijven we nader per deelplan voor elk van de drie te onderscheiden doelgroepen. STOEL, Aanpak sociaal isolement ouderen Capelle en Krimpen aan den IJssel 10
11 Als derde vormt sociaal isolement een uitdaging voor al die instanties in de welzijns-, wonen en gezondheidssfeer die diensten of voorzieningen aanbieden, die er juist op gericht zijn sociaal isolement en eenzaamheid van mensen te verminderen. Het blijven voortbestaan of juist verergeren van sociaal isolement ondanks hun aanbod baart hen zorgen. Schieten ze in hun taak tekort? Sluiten ze niet voldoende aan op de vraag? Of is het probleem onoplosbaar, wat je ook doet en maakt het dan niet zoveel uit? Of dient het welzijnswerk te innoveren en haar huidige praktijk fundamenteel ter discussie te stellen. Outreachend werken, burgers stimuleren in hun eigen kracht (Van der Lans, 2008). Van der Lans (2010) vraagt zich af of er een manier van ordenen en kijken naar een gebied (straat, buurt, wijk) mogelijk is die uitgaat van mogelijkheden en onmogelijkheden van burgers in plaats van gekoppeld te zijn aan instellingen en professionals. Hij schetst daarvoor een werkveld met twee assen: een voor burgers en een voor professionals. Beide met twee uitersten: voor professionals loslaten (zelfsturing versus ingrijpen/sturen en voor burgers de uitersten autonomie versus afhankelijkheid. Zo ontstaat een matrix met vier typen professionele interventies (zie figuur 2). Loslaten Autonomie A. Zelfsturing C. Stimuleren Profes- bur gers sionals Ingrijpen B. Coachen D. Activeren Afhankelijkheid Figuur 2: Matrix met vier typologieën van professionele sociale interventies (van der Lans, 2010) In cel A bevinden zich de meeste mensen en buurten. Het betreft burgers die het vermogen hebben om regie over hun eigen leven te voeren. Daartoe behoort ook een grote groep zorgafhankelijken. Denk bijv. aan een het grootste deel van de chronisch zieken. Het gaat om wijken met veel sociale initiatieven en sterke sociale netwerken. De bewoners zijn actief betrokken bij hun buurt en elkaar. Beleid moet dit mogelijk maken. Overheid, zorg- en welzijnsorganisaties en professionals moeten hier vooral loslaten. Het verst hier vandaan ligt cel D. Het leven van bewoners van deze buurten staat veelal in het teken van afhankelijkheid: door ziekte, van een uitkering, hun schulden, verslaving, werkloosheid of uitzichtloosheid. Zeggenschap en keuzevrijheid leiden bij deze mensen niet STOEL, Aanpak sociaal isolement ouderen Capelle en Krimpen aan den IJssel 11
12 vanzelf tot acties om de afhankelijkheid te verminderen of te controleren. Zelfredzaamheid vragen betekent hier aan mensen vragen hun eigen strop te knopen (Wibaut in van der Lans, 2010). Op buurtniveau gaat het om verpauperde achterstandsbuurten. Professionele aanwezigheidsmacht die de wijk bij de hand neemt is nodig, zonder van incident naar incident te springen. Van der Lans geeft aan dat hiervoor een specifieke en schaarse professionaliteit aanwezig dient te zijn: altijd aanspreekbaar, snel reageren, kunnen bemiddelen en sussen, consequent en helder zijn, aansluiten bij de doelgroep. En tegelijk gezag uitstralen en normen stellen. Wat betreft professionele ondersteuning gaat het hier om het activeren van hulpbronnen die de situatie in beweging kunnen krijgen. De cellen B. en C. zitten hier tussenin. Als professionele attitude is daar verleiden en faciliteren noodzakelijk (cel C.) en coachend en de weg wijzend (cel B.). Gemeenten kunnen deze typologie gebruiken om hun wijken of buurten te typeren. Zorgaanbieders kunnen nadenken over of zij een aanbod hebben voor elk type interventie. Het is in elk geval een manier van kijken naar mensen en buurten die instellingen en disciplines overstijgt en uitgaat van een analyse van de mogelijkheden en onmogelijkheden van mensen. In hoofdstuk 3.1. schetsen we een typologie van sociaal isolement die hierop goed aansluit. Kern is dat je anders moet interveniëren, zowel op individueel als wijkniveau, als mensen niet willen kunnen dan als mensen niet kunnen willen. Dat onderscheid goed zien en hierop acteren is de uitdaging. 2.2 Omvang van sociaal isolement in Nederland en beide gemeenten Ongeveer 6% van de Nederlanders van 18 jaar en ouder leeft in een sociaal isolement. Daarnaast zijn er mensen met een verhoogd risico op sociaal isolement, namelijk contactarmen (8%) en eenzamen (22%) (Hortulanus et al., 2003). Hoewel sociaal isolement in alle leeftijdscategorieën voorkomt, is de kans om geïsoleerd te raken groter naarmate mensen ouder zijn. Van de 65-plussers in Nederland is 12% sociaal geïsoleerd, terwijl ze ook vaker tot de risicogroepen voor sociaal isolement behoren (Hortulanus et al., 2003). Er zijn diverse signalen dat sociaal isolement ook speelt in beide gemeenten. Cijfers uit de jaarlijkse gezondheidsenquête van de GGD Rotterdam duiden hierop. Zo meldt de gezondheidsenquête dat bijna de helft van de Capellenaren matig tot zeer ernstig eenzaam is, het hoogste percentage van alle Rotterdamse randgemeenten. 40% heeft een matig tot hoog risico op depressie. Het ontbreken van of verlies van een partner en verlies van functies vormen een risicofactor voor sociaal isolement. Dit laatste speelt bij minstens een kwart van de jarigen. STOEL, Aanpak sociaal isolement ouderen Capelle en Krimpen aan den IJssel 12
13 Capelle aan Indicator van kwetsbaarheid den IJssel totale bevolking (in %) % matig tot zeer ernstig eenzaam 2 49 % met matig of hoog risico op depressie 40 % met beperking in gehoor, gezicht of mobiliteit (55-84 jarigen) 25 % met beperking in algemeen dagelijks leven (55-84 jarigen) 10 % eenpersoonshuishoudens 15 3 % moeite met rondkomen 29 3 % met laag opleidingsniveau 45 Tabel 3: Voorkomen van kwetsbaarheid onder alle Capellenaren en 55-plussers Uit de gezondheidsenquête 2005 van Krimpen aan den IJssel blijkt dat 44% van de inwoners matig tot (zeer) ernstig eenzaam is. Onder 75-plussers en allochtonen liggen deze percentages beduidend hoger (rond 50%). In Capelle aan den IJssel is per ,4% van de bevolking 65 jaar of ouder. Het betreft ruim 9300 mensen. In Krimpen aan den IJssel is 18,1% ouder dan 65 jaar, waarbij het om plussers gaat. Veel organisaties en personen die contacten hebben met ouderen herkennen de problematiek. Zij geven aan dat ze isolement zowel zien bij mensen die veel als bij mensen die weinig contacten hebben. En dat een deel van de groep moeilijk gericht te bereiken is, omdat ze onzichtbaar is. Onzichtbaar omdat ze letterlijk nauwelijks buiten de deur komen of contact hebben met anderen. En onzichtbaar omdat je het lang niet altijd aan mensen kunt zien of merken (Franchimont, 2009). 2 De cijfers over eenzaamheid zijn gebaseerd op de eenzaamheidsschaal van De Jong Gierveld en Kamphuis (1985). Deze schaal bestaat uit 11 vragen die zowel op de sociale als de emotionele eenzaamheid betrekking hebben. Bij sociale eenzaamheid wordt een ondersteunend netwerk gemist met als gevolg gevoelens van verveling en doelloosheid en bij emotionele eenzaamheid wordt het missen van intieme relaties bedoeld wat leidt tot gevoelens van verlatenheid en intens verdriet. De score op de eenzaamheidsschaal wordt in 4 klassen ingedeeld: niet eenzaam, matig eenzaam, ernstig eenzaam en zeer ernstig eenzaam. De laatste drie klassen worden samengevoegd tot de groep eenzamen (3-11). (GGD Rotterdam Rijnmond, gezondheidsenquête 2005). 3 Dit percentage is significant hoger dan in andere Rotterdamse randgemeenten. STOEL, Aanpak sociaal isolement ouderen Capelle en Krimpen aan den IJssel 13
14 3. Typen sociaal isolement en passend aanbod: een nadere literatuurverkenning We gaan in de eerste paragraaf dieper in op typen sociaal isolement. Dit is relevant omdat verschillende typen sociaal isolement om andere typen interventies vragen. Aan welk type interventies je daarbij moet denken, schetsen we in paragraaf Typen sociaal isolement Het is volgens de theorieën rondom sociaal isolement belangrijk om een onderscheid te maken tussen verschillende zwaartecategorieën van sociaal geïsoleerden, want het is niet effectief elke groep met dezelfde interventies te benaderen. Machielse, een leidinggevende theoretica en onderzoekster op dit veld in Nederland, stelt dat je vooral een onderscheid kunt maken naar zwaarte van het sociaal isolement en bovendien naar de mate waarin mensen gericht zijn op verandering. Met name het verschil in de zwaarte van de problematiek moet worden meegenomen, omdat het tot een ander type interventie noopt: Participatie Zwaarte isolement Licht: Eenzaam, dreigend isolement Matig: Situationeel bepaald isolement, enkelvoudige problemen Zwaar: Structureel isolement, complexe problemen Zeer zwaar: Structureel isolement, met psychiatrische of psychogeriatrische problemen Gericht op verandering Actieven Achterblijvers Compenseerders Hoopvollen Niet gericht op verandering Geborgenen Afhankelijken Buitenstanders Overlevers Bijpassende typen interventies inzet vrijwilligers, stages toeleiding naar groepsaanbod relatief korte trajecten intake en begeleiding door professionals match (vrijwilliger/ maatje) toeleiding naar activering individuele begeleiding door professionals monitoren door professionals langdurig, niet intensief specialistisch professioneel vangnet langdurig, intensief Tabel 4: Typologie sociaal isolement en bijpassende interventies (Machielse, 2010) Bij de bovenste vier groepen sociaal geïsoleerden is sprake van licht tot matig sociaal isolement. De ervaring in projecten sociaal isolement elders (Machielse, 2010) leert dat met STOEL, Aanpak sociaal isolement ouderen Capelle en Krimpen aan den IJssel 14
15 de reguliere activiteiten van zorg- en welzijnswerk vooral deze groepen worden bereikt. Het bereiken van de groep geborgenen en afhankelijken blijkt daarbij al om een langdurige inzet te vragen (meer dan een jaar), omdat het opbouwen van een vertrouwensrelatie bij hen essentieel is. De vier groepen die zwaar en zeer zwaar sociaal geïsoleerd zijn, vragen om een zeer intensieve en langdurende aanpak waarbij specialistische inzet noodzakelijk is. Ook bij deze groepen komt daar bij dat een lange adem nodig is en vaak niet alleen het vertrouwen van de oudere maar ook van naasten moet worden gewonnen. Het bereiken van deze groep ligt vooral in het bereik van specialistische zorg, waaronder de geestelijke gezondheidszorg, verslavingszorg, psychogeriatrische zorg en maatschappelijke opvang. In de volgende paragraaf gaan we nader in op het bestaande interventieaanbod en hoe je dat kunt relateren aan passende interventies. 3.2 Interventies nader bekeken In het kader van het innovatieprogramma welzijn ouderen is een analyse uitgevoerd op het bestaande aanbod van Welzijn rond eenzaamheid bij ouderen (Begeman, 2004). De knelpunten en oplossingen zijn per fase van de dienstverlening benoemd. In de analyse wordt een fasering aangebracht, waarvan wij twee fasen hebben gesplitst (extra fasen zijn cursief weergegeven), waardoor zes fasen ontstaan: 1. Ontvankelijk maken voor problematiek (professionals, informele zorg, vrijwilligers en doelgroep zelf) 2. Contacten leggen en signaleren 3. Vraagverheldering en plan maken 4. Toeleiden naar interventie (fysiek en mentaal: interventie kan nl. ook bij iemand thuis zijn) 5. Uitvoeren interventie 6. Evaluatie In elke dienstverleningsfase zijn veel voorkomende knelpunten benoemd. Deze knelpunten kunnen aanknopingspunten bieden voor het aanpakken van sociaal isolement. In onderstaande tabel staan de resultaten van deze analyse beknopt beschreven. In de laatste kolom staan interventies benoemd om het genoemde knelpunt aan te pakken. STOEL, Aanpak sociaal isolement ouderen Capelle en Krimpen aan den IJssel 15
16 Fasering Knelpunten Oplossingen 1. Ontvankelijk maken 2. Contact leggen en signaleren 3. Vraagverheldering en plan maken 4. Toeleiding naar interventies (kan ook bij iemand thuis zijn) 5. Uitvoeren van interventies 6. Evaluatie Opvattingen over eenzaamheid Schaamte Herkennen eenzaamheid Afstemming tussen disciplines Beschikbaarheid vrijwilligers In beeld krijgen situatie ouderen Gemis gestandaardiseerde werkwijze Te snel aanreiken van oplossingen door professionals Samenwerking en coördinatie Gebrek aan geschikte vrijwilligers Samenwerking en coördinatie Niet voldoende gevarieerd aanbod Gebrek aan geschikte vrijwilligers Instrumenten om te evalueren wat resultaten zijn Raadpleging ouderen niet standaard Versnipperd over betrokken disciplines Tabel 5: Knelpunten en oplossingen per dienstverleningsfase Media aandacht om schaamte terug te dringen Trainen in het signaleren van eenzaamheid Methodiek voor signaleren en contactleggen Signaleringsnetwerk 55+ Standaarden in methodieken vraagverheldering Trainingen voor vrijwilligers Levensloopbenadering en Uitgaan van iemands kracht in de vraagverheldering Tijdsinvestering voor vraagverheldering Een plan maken Samenwerking breder inzetten dan thema eenzaamheid Scholing beroepskrachten Samenwerking breder inzetten dan thema eenzaamheid Individueel maatwerk én groepsgerichte aanpak Successen zichtbaar maken Scholing beroepskrachten Gebruik eenzaamheidsmeting Cliëntvolgsysteem Koppelen evaluatie aan doelen uit vraagverheldering Op de lichtere categorieën ouderen in sociaal isolement zijn dus interventies mogelijk en noodzakelijk in verschillende fasen van de dienstverlening. Van Tilburg en De Jong Gierveld (2007) onderscheiden vijf verschillende typen interventies. Hieronder zijn deze benoemd (A. t/m E.) en staan enkele voorbeelden van concrete interventies op het gebied van sociaal isolement en eenzaamheid. A. Algemene voorlichting en attitudeverandering Advertentiecampagne Eenzaam en toch verder SIRE Stop eenzaamheid, Leger des Heils Thema- en informatiebijeenkomsten Landelijke, regionale, lokale campagnes STOEL, Aanpak sociaal isolement ouderen Capelle en Krimpen aan den IJssel 16
Tranzo, 17 juni Dr. Anja Machielse
Eenzame ouderen: ambities en mogelijkheden Tranzo, 17 juni 2010 Dr. Anja Machielse Onderwerpen Begripsverkenning en cijfers Complexiteit van de problematiek Profielen en interventies Conclusies Begrippen
Nadere informatieSociale relaties en welzijn
EENZAAMHEID EN SOCIAAL ISOLEMENT: ACHTERGRONDEN EN AANPAK Onderwerpen Functies van sociale relaties Sociale kwetsbaarheid Achtergronden en gevolgen Knelpunten in de aanpak Elementen van een succesvolle
Nadere informatieCoalitie Erbij. De gezichten van eenzaamheid Amsterdam, 24 november 2015
Coalitie Erbij De gezichten van eenzaamheid Amsterdam, 24 november 2015 1. De landelijke Coalitie Erbij in 2 minuten 2. Wat is eenzaamheid? 3. De gezichten van eenzaamheid 4. De lokale aanpak van eenzaamheid
Nadere informatieDE AANPAK VAN SOCIAAL ISOLEMENT. KNELPUNTEN EN DILEMMA S.
DE AANPAK VAN SOCIAAL ISOLEMENT. KNELPUNTEN EN DILEMMA S. Presentatie DAK bijeenkomst 16 juni 2014 Dr. Marina Jonkers ONDERWERPEN Wat doet LESI? Aanpak sociaal isolement in gemeenten Beleidsurgentie en
Nadere informatieEenzame naasten. Onderwerpen. Contactarm. Eenzaamheid. Sociaal isolement. Sociale netwerken van ouderen
Eenzame naasten Dr. Anja Machielse Onderwerpen Begripsverkenning Oorzaken en gevolgen Sociale competenties Stappen in de aanpak Interventieprofielen Conclusies Eenzaamheid Het gevoel dat de aanwezige contacten
Nadere informatieTrainingen eenzaamheid en sociaal isolement
Trainingen eenzaamheid en sociaal isolement Dr. Anja Machielse Dr. Marina Jonkers Coalitie Erbij 5 maart 2015 Foto: Eamonn Doyle Programma Introductie: Visie op eenzaamheid en sociaal isolement Achtergronden
Nadere informatieDe slimste route? Vormgeven toegang
De slimste route? Vormgeven toegang Grote veranderingen in zorg en ondersteuning Taken vanuit AWBZ, Jeugdzorg, Werk en inkomen. Passend onderwijs (toegang tot onderwijs) De slimste route (voor Hengelo)
Nadere informatieDE GGZ IN DE 9 PRESTATIEVELDEN
WMO W A A I E R Obstakels - Voorwaarden en Aanbevelingen DE GGZ IN DE 9 PRESTATIEVELDEN 1 Het bevorderen van sociale samenhang en leefbaarheid van dorpen wijken en buurten Obstakels Isolement Vooroordelen
Nadere informatieSpeerpunten en kwaliteitscriteria Bijzondere Subsidieverordening Ondersteuning Mantelzorg en Vrijwilligerswerk Amsterdam 2012-2015
Speerpunten en kwaliteitscriteria Bijzondere Subsidieverordening Ondersteuning Mantelzorg en Vrijwilligerswerk Amsterdam 2012-2015 1. Inleiding Een van de nieuwe punten in de Bijzondere Subsidieverordening
Nadere informatieEenzaamheid onder ouderen
Eenzaamheid onder ouderen Een inventarisatie van de stand van zaken en van een mogelijke aanpak in Ede (versie 31 oktober 2011) Op 3 februari 2011 heeft de gemeenteraad een motie aangenomen over eenzaamheid
Nadere informatieSamen tegen eenzaamheid
Samen tegen eenzaamheid Van 25 september tot en met 4 oktober is de Week tegen de Eenzaamheid. Het thema dit jaar is: Herken eenzaamheid en handel op tijd. Hoe eerder eenzaamheid wordt gesignaleerd en
Nadere informatieOnderwerp: Raadsmededeling over: Aanpak Eenzaamheid in Teylingen - Besluitvormend
VOORSTEL OPSCHRIFT Vergadering van 22 december 2015 Besluit nummer: 2015_BW_00987 Onderwerp: Raadsmededeling over: Aanpak Eenzaamheid in Teylingen - Besluitvormend Beknopte samenvatting: In de raad van
Nadere informatieFactsheet. Eenzaamheid. Gelderland-Zuid. Onderzoek onder volwassenen en ouderen
Gelderland-Zuid Factsheet Eenzaamheid Onderzoek onder volwassenen en ouderen Onderzoek naar eenzaamheid De Volwassenen- en ouderenmonitor is eind 2012 onder ruim 22.000 zelfstandig wonende inwoners van
Nadere informatieOnkundig en onaangepast: eenzaamheid en sociaal isolement
Onderwerpen Onkundig en onaangepast: eenzaamheid en sociaal isolement Wat is sociaal isolement? Oorzaken en gevolgen De leefsituatie van sociaal geïsoleerden Wat kunnen we doen aan sociaal isolement? Conclusies
Nadere informatieEenzaamheid. Aanleiding. Beschrijving. Eenzaamheid
Eenzaamheid Aanleiding In het beleidsplan Wmo 2008-2011 is toegezegd specifieke aandacht te schenken aan de aanpak van eenzaamheid. Daartoe is op 30 maart 2011 een werkconferentie gehouden. Daarbij is
Nadere informatieOnderwerpen/deelprojecten regionaal uitvoeringsprogramma depressiepreventie 2008 t/m 2011 Gelderse Roos
Bijlage 2 Onderwerpen/deelprojecten regionaal uitvoeringsprogramma depressiepreventie 2008 t/m 2011 Gelderse Roos A1 Uitbrengen jaarkrant A2 Advertentie huis aan huis bladen A3 Consultatie B1 Brochures
Nadere informatieRegionale visie op welzijn. Brabant Noordoost-oost
Regionale visie op welzijn Brabant Noordoost-oost Inleiding Als gemeenten willen we samen met burgers, organisaties en instellingen inspelen op de wensen en behoeften van de steeds veranderende samenleving.
Nadere informatieHet zou het beste zijn als maatschappelijke steunsystemen georganiseerd werden door de gemeente.
1. Het zou het beste zijn als maatschappelijke steunsystemen georganiseerd werden door de gemeente. 2. De overheid moet niet achter de voordeur van mensen willen treden. Dat is privégebied en de eigen
Nadere informatieProductbeschrijving Wmo contract 2016
Productbeschrijving Wmo contract 2016 In dit document worden de ingekochte producten beschreven. Het is bedoeld als handreiking bij de beoordeling van de in te zetten ondersteuning. Geen vaste criteria
Nadere informatieToeleg Meedoen & Samenwerken in Breda
Toeleg Meedoen & Samenwerken in Breda 2012-2013 Inleiding M&S Breda bestaat uit acht organisaties die er voor willen zorgen dat de kwetsbare burger in Breda mee kan doen. De deelnemers in M&S Breda delen
Nadere informatieOnderwerpen. Sociale relaties en welzijn. Sociale kwetsbaarheid. Functies van sociale relaties. Vrouw, 64 jaar EENZAAMHEID BIJ OUDEREN
EENZAAMHEID BIJ OUDEREN Vrouw, 64 jaar Ik ben helemaal geïsoleerd eigenlijk. Ik denk wel eens bij mezelf, ik kan gerust een week dood liggen in huis, maar de mensen merken niets. Dr. Anja Machielse Stichting
Nadere informatieManifest. voor de intensieve vrijwilligerszorg
Manifest voor de intensieve vrijwilligerszorg Manifest voor de intensieve vrijwilligerszorg Meer dan 15.000 mensen zijn vrijwilliger bij een Waarom dit manifest? organisatie voor Vrijwillige Thuishulp,
Nadere informatieInstructie cliëntprofielen
Bijlage 4 Instructie cliëntprofielen Dit document beschrijft: 1. Inleiding cliëntprofielen 2. Proces ontwikkeling cliëntprofielen 3. Definitie cliëntprofielen 4. De cliëntprofielen op hoofdlijnen 5. De
Nadere informatieInformele zorg in Eindhoven, nu en in de toekomst
Informele zorg in Eindhoven, nu en in de toekomst Netwerk Informele Zorg en Netwerk Mantelzorg Eindhoven Contact adres secretariaat: Mw. Marijke van der Zanden tel: 040-238 27 97 m.vd.zanden@eindhoven.nl
Nadere informatieKWALITATIEF ONDERZOEK EN INTERVENTIES BIJ
KWALITATIEF ONDERZOEK EN INTERVENTIES BIJ EENZAAMHEID EN SOCIAAL ISOLEMENT Marina Jonkers Werkconferentie Kwalitatief evalueren in het sociale domein Movisie, 16 december 2014 Onderwerpen Sociale kwetsbaarheid:
Nadere informatieInleiding. Doelen en uitgangspunten van het gemeentebestuur
Inleiding TRILL is een methodiek die de verantwoordelijkheden en de te leveren prestaties van betrokken partijen in kaart brengt. Zo moet de ambtenaar de beleidsdoelstellingen die door het gemeentebestuur
Nadere informatieWelzijn voor iedereen. Meerjarenperspectief Basis Infrastructuur Welzijn, , Welcom
Welzijn voor iedereen Meerjarenperspectief Basis Infrastructuur Welzijn, 2019-2023, Welcom Welzijn voor iedereen 1 Fijn dat je belangstelling hebt voor ons Meerjarenperspectief, ons beleidsplan voor de
Nadere informatie'Voor mekaar, actieprogramma gericht op het bestrijden van eenzaamheid'
'Voor mekaar, actieprogramma gericht op het bestrijden van eenzaamheid' Voor Mekaar is de titel van het Rotterdamse actieprogramma gericht op het bestrijden van eenzaamheid (december 2014). Het volledige
Nadere informatieProjectplan Ouderen en Levensvragen / Zingeving Cuijk.
Projectplan Ouderen en Levensvragen / Zingeving Cuijk. Levens- / en zingevingvragen zijn op de achtergrond geraakt in onze samenleving, soms ook in het welzijnswerk. Toch zijn kwetsbaarheid en eenzaamheid
Nadere informatieWaarom is eenzaamheid een probleem?
Ik heb nooit kunnen denken dat ik, na zo n gelukkig leven, zo verdrietig zou zijn. Ik heb Den Helder, 7 juni 2017 nooit gedacht dat mensen zo ongelukkig kunnen zijn als ik de laatste jaren. Prof. Dr. Anja
Nadere informatieDo s en don ts bij aanpak van eenzaamheid bij thuiswonende senioren. Leen Heylen
Do s en don ts bij aanpak van eenzaamheid bij thuiswonende senioren Leen Heylen Inhoud Oud en eenzaam? Een situatieschets Definitie eenzaamheid Sociale en emotionele eenzaamheid Wat maakt ouderen kwetsbaar
Nadere informatieHet Signalerend. Toegankelijke. Activerende. Netwerk
Stean foar Stipe Visie op cliëntondersteuning zorg, welzijn en aangepast wonen Het Signalerend ignalerende Toegankelijke Effectieve Activerende Netwerk (dat stiet as in hûs!) Inleiding Sinds januari 2007
Nadere informatieOnderzoeksopzet Vrijwilligers in de Wmo Wmo-werkplaats Noord Jolanda Kroes Hanzehogeschool Groningen
Onderzoeksopzet Vrijwilligers in de Wmo Wmo-werkplaats Noord Jolanda Kroes Hanzehogeschool Groningen Inhoud 1. Inleiding 2 De Wmo-werkplaats 2 Schets van de context 2 Ontwikkelde producten 3 2. Doel onderzoek
Nadere informatieMet het nieuwe welzijnsbeleid werkt de gemeente Tiel vanuit de volgende uitgangspunten:
Opdrachtformulering kwartiermaker integrale welzijnsopdracht Aanleiding De gemeenteraad van de gemeente Tiel heeft in haar vergadering van juli 2014 het besluit genomen om een inhoudelijke discussie te
Nadere informatieVerslag van de bijeenkomst Eenzaamheid en sociaal isolement bij ouderen: de inzet van vrijwilligers, 8 april 2014.
Verslag van de bijeenkomst Eenzaamheid en sociaal isolement bij ouderen: de inzet van vrijwilligers, 8 april 2014. Programma: 09.30 uur - Inloop met koffie en thee 10.00 uur - Eenzaamheid en sociaal isolement:
Nadere informatiePrestatieplan 2015 Welzijn Lisse
Prestatieplan 2015 Welzijn Lisse Kernfuncties (wat willen we) Producten (wat gaan we doen) Resultaatindicatoren Uren/ Kosten 1. Preventie en signalering 1.1 Algemene informatievoorziening Ten behoeve van
Nadere informatieSubsidie uitvraag Welzijnswerk 2017
Subsidie uitvraag Welzijnswerk 2017 In beweging komen Ontwikkelen Meedoen Met lef! Oktober, 2016 1. Inleiding In 2015 en 2016 gingen wij Meiinoar op reis en die reis gaat verder. De reis wordt intensiever
Nadere informatiet Marheem is een brede welzijnsinstelling die gemeentelijk beleid op het gebied van maatschappelijke ondersteuning uitvoert.
Werkplan 2014 Werkplan 2014 Woord vooraf t Marheem is een brede welzijnsinstelling die gemeentelijk beleid op het gebied van maatschappelijke ondersteuning uitvoert. Het werkveld maatschappelijke ondersteuning
Nadere informatieSTANDPUNT EN PLEIDOOI OVER EXTRAMURALE BEGELEIDING
VERENIGING BEDRIJFSTAK ZORG 400.11/me november 2011 STANDPUNT EN PLEIDOOI OVER EXTRAMURALE BEGELEIDING De verplaatsing van (extramurale) begeleiding van de AWBZ naar de WMO en dus de gemeenten biedt nieuwe
Nadere informatieZorgprogramma voor mensen met gerontopsychiatrische problematiek in het verpleeghuis
Zorgprogramma voor mensen met gerontopsychiatrische problematiek in het verpleeghuis Anne van den Brink Specialist Ouderengeneeskunde Onderzoeker Pakkende ondertitel Inhoud presentatie Inleiding Aanleiding
Nadere informatieRapport. Eigen regie en zelfredzaamheid ; een enquête onder senioren
Rapport Eigen regie en zelfredzaamheid ; een enquête onder senioren Woerden, juli 2014 Inhoudsopgave I. Omvang en samenstelling groep respondenten p. 3 II. Wat verstaan senioren onder eigen regie en zelfredzaamheid?
Nadere informatieBijlage 1 Vragenlijst websurvey
Bijlage 1 Vragenlijst websurvey Wmo monitor 2011 - uw organisatie Vraag 1 Welk type organisatie vertegenwoordigt u? (meerdere antwoorden mogelijk) Professionele organisaties Welzijnsorganisatie Vrijwilligerscentrale
Nadere informatieSamen voor een sociale stad
Samen voor een sociale stad 2015-2018 Samen werken we aan een sociaal en leefbaar Almere waar iedereen naar vermogen meedoet 2015 Visie VMCA 2015 1 Almere in beweging We staan in Almere voor de uitdaging
Nadere informatiePlatform Mantelzorg Amsterdam
Reactie van het Platform Mantelzorg Amsterdam op het conceptrapport Naar een continuüm van respijtzorg in 2015 RIGO Research en Advies 8 maart 2013 Reactie van het Platform Mantelzorg Amsterdam op de concept
Nadere informatieNoorden veldwerker. Zorg. De Noordenveldwerker Wegwijzer in welzijn, wonen en zorg. Brochure Noorderveldwerker.indd :26
Welzijn Noorden veldwerker Wonen Zorg De Noordenveldwerker Wegwijzer in welzijn, wonen en zorg Brochure Noorderveldwerker.indd 1 04-05-12 13:26 1 Inleiding De uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning
Nadere informatieBeleid en implementatie aanpak ouderenmishandeling.
Beleid en implementatie aanpak ouderenmishandeling. 1. Sociaal beleid in breder verband Ontwikkelen beleid: een complex proces Het ontwikkelen en implementeren van beleid voor preventie en aanpak van grensoverschrijdend
Nadere informatieManifest. van de mantelzorger
Manifest van de mantelzorger Manifest van de Mantelzorger Mantelzorgers zijn mensen die onbetaald en vanuit een persoonlijke band zorgen voor een hulpbehoevende oudere, chronische zieke of gehandicapte
Nadere informatieMaatschappelijke Sportcoach
Maatschappelijke Sportcoach Leer sport in te zetten als middel tot maatschappelijke participatie! De rol van de sportcoach verandert. Als coach heb je tegenwoordig meer verantwoordelijkheden dan alleen
Nadere informatieRaadsvragen van het raadslid Ann Tuza van de fractie CDA, ingevolge artikel 43 van het reglement van orde van de gemeenteraad van Ede.
2016/11 Raadsvragen van het raadslid Ann Tuza van de fractie CDA, ingevolge artikel 43 van het reglement van orde van de gemeenteraad van Ede. Binnengekomen d.d. 9 februari 2016 Betreft: Eenzaamheid Eenzaamheid
Nadere informatiePLAN VAN AANPAK VOORKOMEN EN BESTRIJDEN VAN EENZAAMHEID 1 INLEIDING...2
PLAN VAN AANPAK VOORKOMEN EN BESTRIJDEN VAN EENZAAMHEID Inhoudsopgave: 1 INLEIDING...2 2 DEFINITIES EN CIJFERS...2 2.1 Wat is eenzaamheid?...2 2.2 Hoe wordt eenzaamheid gemeten?...2 2.3 Eenzaamheid in
Nadere informatieWelzijn Nieuwe Stijl Schoonhoven. Eric Lagendijk december 2011
Welzijn Nieuwe Stijl Schoonhoven Eric Lagendijk december 2011 Programma Wat is Welzijn Nieuwe Stijl (WNS)? Traject Schoonhoven Verkenning welzijnsbeleid Burgerkracht/ Eigen kracht: how to do? Regionale
Nadere informatieBijlage 3: Overzicht ontwikkelingen
Bijlage 3: Overzicht ontwikkelingen De Wmo heeft de afgelopen jaren een flinke ontwikkeling doorgemaakt. De eerste jaren bestonden uit het neerzetten van goede structuren voor hulp en ondersteuning. De
Nadere informatieSignalering en zorgcoördinatie bij begeleiding in de Wmo voor specifieke groepen
Signalering en zorgcoördinatie bij begeleiding in de Wmo voor specifieke groepen Specifieke groepen voor de extramurale begeleiding vanuit Wmo zintuiglijk gehandicapten (ZG) mensen met complex niet aangeboren
Nadere informatieIk sta er niet meer alleen voor!
Ik sta er niet meer alleen voor! Zelfredzaamheid en eigen kracht zijn centrale begrippen in onze participatiesamenleving. Eén gezin, één plan, één hulpverlener is al uitgangspunt van beleid. Daaraan wordt
Nadere informatie10 UITGANGSPUNTEN OUDERENBELEID voor de gemeente Moerdijk
10 UITGANGSPUNTEN OUDERENBELEID voor de gemeente Moerdijk Een start voor nieuwe kansen ván, vóór en mét ouderen Iedereen, ook oudere van welke cultuur dan ook, wil zo lang mogelijk zelf de regie over
Nadere informatieSamenvatting Klanttevredenheidsonderzoek Wmo en de Benchmarks Wmo resultaten over 2013
Samenvatting Klanttevredenheidsonderzoek Wmo en de Benchmarks Wmo resultaten over 2013 Klanttevredenheidsonderzoek Het KTO is een wettelijke verplichting wat betreft de verantwoording naar de Gemeenteraad
Nadere informatieGGD Hollands Noorden. en wijkverpleegkundigen met S1-taken
GGD Hollands Noorden en wijkverpleegkundigen met S1-taken Waarom een GGD? Wet Publieke Gezondheidszorg (WPG): Gezondheidsbeschermende en gezondheidsbevorderende maatregelen voor de bevolking of specifieke
Nadere informatieWat is eenzaamheid en waarom is het een probleem? 8-10-2015. Het project van de UvH 1. Programma. Sociale verbondenheid.
Programma Samen tegen eenzaamheid Dr. Anja Machielse Deel 1: Wat is eenzaamheid en waarom is het een probleem? Achtergronden, verschijningsvormen Mini-conferentie Tilburg, 30 september 2015 Deel 2: Wat
Nadere informatieVisienota netwerk Samen tegen eenzaamheid in Den Helder
Visienota netwerk Samen tegen eenzaamheid in Den Helder Inleiding Eenzaamheid is een groot maatschappelijk probleem. Mensen die zich eenzaam voelen zijn over het algemeen angstiger, achterdochtiger, wantrouwiger
Nadere informatieCommissie notitie. Onderwerp: Eenzaamheid.
gemeente Eindhoven 16R6662 Raadsnummer Inboeknummer 16bst00150 Dossiernummer 16.05.851 B&W beslisdatum 2 februari 2016 Commissie notitie Onderwerp: Eenzaamheid. Inleiding In het coalitieakkoord Expeditie
Nadere informatieGIDS-gemeenten die de JOGGaanpak & GIDS combineren
GIDS-gemeenten die de JOGGaanpak & GIDS combineren Notitie versie 1.0 September 2016 Door Frea Haker (Gezond in ) Eveline Koks (Jongeren Op Gezond Gewicht) Anneke Meijer (Coördinatie Gezond Gewicht Fryslân
Nadere informatieCliëntenperspectief op de compensatieplicht
Cliëntenperspectief op de compensatieplicht De Wmo-adviesraad Leerdam heeft samen met MOVISIE een visiedocument opgesteld over het cliëntenperspectief op de compensatieplicht. De Wmo-adviesraad wilde een
Nadere informatieUitvoeringsplan Wmo beleid 2013-2016 Samen sterk in de Wmo Gemeente Slochteren
Uitvoeringsplan Wmo beleid 2013-2016 Samen sterk in de Wmo Gemeente Slochteren 1 Prestatieveld Sociale Samenhang en Leefbaarheid Doel: Versterken van het zorgzaam samenleven Wat deden we al en blijven
Nadere informatieBeïnvloeding Samen sta je sterker
Beïnvloeding Samen sta je sterker Aan de slag Om uw doel te bereiken, moet u gericht aan de slag gaan. Het volgende stappenplan kan u hierbij helpen. 1. Analyseer het probleem en bepaal uw doel Als u een
Nadere informatieDESKUNDIG AAN HET WERK OUDEREN. Trainingen op het gebied van psychische problemen of psychiatrische stoornissen
DESKUNDIG AAN HET WERK OUDEREN Trainingen op het gebied van psychische problemen of psychiatrische stoornissen 2 3 INHOUDSOPAVE PAGINA Kennis over psychische problemen bij ouderen nodig?! 4 Praktische
Nadere informatieKennisplatform Mantelzorg West Friesland. Samen vernieuwen in de Wmo, 15 juni 2015
Kennisplatform Mantelzorg West Friesland Een netwerkorganisatie van gemeenten, zorgaanbieders, hulverlenende instellingen en belangenbehartigers van mantelzorgers Samen vernieuwen in de Wmo, 15 juni 2015
Nadere informatieDemografische gegevens ouderen
In dit hoofdstuk worden de demografische gegevens van de doelgroep ouderen beschreven. We spreken hier van ouderen indien personen 55 jaar of ouder zijn. Dit omdat gezondheidsproblemen met name vanaf die
Nadere informatieZelftest clie ntondersteuning voor gemeenten
Zelftest clie ntondersteuning voor gemeenten Aanleiding Op 16 oktober heeft de Tweede Kamer een motie aangenomen die de regering verzoekt om een zelftest aan gemeenten aan te reiken die gemeenteraden,
Nadere informatieWerkplan. Versie 30 september 2015
Werkplan 2016 Versie 30 september 2015 Werkplan 2016 mfc t Marheem Woord vooraf t Marheem is een brede welzijnsinstelling die gemeentelijk beleid op het gebied van maatschappelijke ondersteuning uitvoert.
Nadere informatie[Checklist] voor activiteiten die zich richten op eenzaamheid
[Checklist] voor activiteiten die zich richten op eenzaamheid Het bevorderen van zelfredzaamheid en volwaardig meedoen in de stad zijn de hoofddoelen van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Elke
Nadere informatieopdrachtformulering subsidiëring MEE 2017
opdrachtformulering subsidiëring MEE 2017 Aanleiding Met ingang van 1 januari 2015 zijn de gemeenten verantwoordelijk voor de cliëntondersteuning voor alle inwoners, voorheen was dit een verantwoordelijkheid
Nadere informatieZorg, welzijn, preventie en werk verbinden: hoe pakken jullie dat op? Projectenparade, 21 maart 2013
Zorg, welzijn, preventie en werk verbinden: hoe pakken jullie dat op? Projectenparade, 21 maart 2013 Aletta Winsemius, senior onderzoeker MOVISIE Jan Bouwens programmacoördinator preventie, ZonMw Centrale
Nadere informatieDOEN WE HET IN ARNHEM
ZO DOEN WE HET IN ARNHEM 1 1. Inleiding Op 1 januari 2017 gaat de Stichting Sociale Wijkteams Arnhem formeel van kracht. Daarmee kiest de gemeente Arnhem voor het oprichten van een onafhankelijke juridische
Nadere informatieProductformat: Maatschappelijke Dienstverlening Thema: Sociaal Isolement
Productformat: Maatschappelijke Dienstverlening Thema: Sociaal Isolement A B Maatschappelijk Probleem De opdrachtgever formuleert hetgeen als een belangrijk vraagstuk/maatschappelijk probleem wordt ervaren,
Nadere informatieNotitie scheiden van wonen en zorg Kenmerk 13s043
Notitie scheiden van wonen en zorg Kenmerk 13s043 Inleiding De overheid heeft besloten over te gaan het scheiden van de financiering van wonen en zorg. De overheid heeft ook besloten tot hervormingen van
Nadere informatieREACTIE OP HET ADVIES VAN DE WMO ADVIESRAAD DE BILT INZAKE CONCEPT GEZONDHEIDSNOTA
1. We zouden graag zien dat de komende jaren de samenwerking op dit terrein wordt verstevigd. Zo kan de gemeente de interactie tussen instellingen als scholen en sportclubs onderling faciliteren en het
Nadere informatieAanvullende notitie op het Beleidsplan schuldhulpverlening gemeente Menterwolde
Aanvullende notitie op het Beleidsplan schuldhulpverlening gemeente Menterwolde Inleiding Met de invoering van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening zijn de minnelijke schuldsanering en de wettelijke
Nadere informatieKlanttevredenheid. Vereenzaming Ouderen Soest VOS
2011 Klanttevredenheid Vereenzaming Ouderen Soest VOS Stichting Welzijn Ouderen Soest Molenstraat 8c 3764 TG Soest 035 60 23 681 info@swos.nl www.swos.nl KvK 41189365 Klanttevredenheidsonderzoek Vereenzaming
Nadere informatieZelfredzaamheid, eigen kracht en de rol van kerken: Kansen & grenzen Verslag bijeenkomst maandag 16 november 2015
Who Cares! Zelfredzaamheid, eigen kracht en de rol van kerken: Kansen & grenzen Verslag bijeenkomst maandag 16 november 2015 Op deze bijeenkomst gingen we in gesprek over de kansen en de grenzen ten aanzien
Nadere informatieOnbekommerd wonen in Breda
Onbekommerd wonen in Breda Verslag van de aanpak GWI 1998-2015 Geschikt Wonen voor Iedereen 2 Aanleiding In Nederland is sprake van een dubbele vergrijzing. Het aantal ouderen neemt flink toe en ze worden
Nadere informatieSociale netwerken. Waarom en hoe?
Sociale netwerken Waarom en hoe? Opbouw verhaal Zorg in Nederland -recente ontwikkelingen en hun achtergronden Verschijningsvormen en omvang informele zorg Zorg voor de informele zorg De kracht van netwerken
Nadere informatieWorkshop 3: Ouderenzorg
Workshop 3: Ouderenzorg Inhoud Vergrijzing Trends Kwetsbaarheid Ouderengezondheidsbeleid Oplossingsrichtingen en stellingen Vergrijzing Vergrijzing Bron: CBS en PBL/CBS regionale bevolkings- en huishoudensprognose
Nadere informatieAanpak: Bemoeizorg. Beschrijving
Aanpak: Bemoeizorg De gemeente heeft de vragenlijst betreffende deze aanpak ingevuld en relevante documentatie toegestuurd. Een beperktere vragenlijst over deze aanpak is ingevuld door: GGD West-Brabant
Nadere informatieWerkbezoek Gemeenteraad Leiderdorp 21 mei 2014
Werkbezoek Gemeenteraad Leiderdorp 21 mei 2014 Programma Welkom en korte kennismaking Pluspunt aan het werk Ouderen Mantelzorgers Visie Pluspunt op ontwikkelingen in sociaal domein Pluspunt aan het werk
Nadere informatieRapportage Onderzoek Mantelzorg
Rapportage Onderzoek Mantelzorg Westelijke Mijnstreek, september 2015 Inhoudsopgave pagina Inleiding - 1-1. Voorbereiding - 2-2. Bevindingen - 3-3. Conclusie & aanbevelingen - 5-4. Dankwoord - 6 - Inleiding
Nadere informatieDe voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 24 september 2018 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340
Nadere informatieOogst Netwerkborrel Samenwerkingspartners Nieuwland
Oogst Netwerkborrel Samenwerkingspartners Nieuwland 4 februari 2016 Thema: Hoe kunnen wij een stevigere sociale samenwerking en effectieve zorg in de wijk bevorderen? Op 4 februari 2016 werd een netwerkborrel
Nadere informatieTheorie & Praktijk Sociale wijkteams
Wmo-werkplaats Zwolle startevenement Theorie & Praktijk Sociale wijkteams 2 april 2014 Opbouw Rondje voorstellen Theorie Sociale wijkteams (Eelke) Theorie Sociale wijkteams (Albert) Praktijk Sociale wijkteams
Nadere informatieMaatwerk gewenst in de ondersteuning? Soort beperking van belang
Maatwerk gewenst in de ondersteuning? Soort beperking van belang Door: Dorrit Verkade en Annelies de Jong van Onderzoekcentrum Drechtsteden (OCD) Waarom deze factsheet? Er vinden belangrijke veranderingen
Nadere informatieBreda s Toetsingskader
Breda s Toetsingskader Inleiding De organisaties die samenwerken in Zorg voor elkaar Breda delen het uitgangspunt dat welzijn en zorg in de eerste plaats van mensen zelf zijn. Zij hebben als doel dat kwetsbare
Nadere informatieBeleid mantelzorg en vrijwilligers Fener Zorg
P a g i n a 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding 1 2. Begrippen 1-2 3. Verschillen tussen mantelzorg en vrijwilligerswerk 2 4. Mantelzorg in Rotterdam 2-3 5. Visie van Fener Zorg op mantelzorg en vrijwilligers
Nadere informatieIntegrale wijkaanpak voor kwetsbare ouderen
Integrale wijkaanpak voor kwetsbare ouderen Even Buurten Rotterdam Ontstaan vanuit vraag ouderen en professionals binnen netwerk GENERO Stedelijke samenwerking welzijn, zorg en wonen; Regierol gemeente
Nadere informatieOnderwerpen. Wat is kantelen? Waarom kantelen? Kantelen doen we samen Stip aan de horizon
Onderwerpen Wat is kantelen? Waarom kantelen? Hoe gaan we kantelen Kantelen doen we samen Stip aan de horizon Wat is kantelen? Invoeren bedoeling Wmo: - Zelfredzaamheid en zelfstandigheid - Van zorg naar
Nadere informatieDoel WMO Werkwijze Wmo-adviesraad Visie Wmo-adviesraad Plannen. WMO adviesraad gemeente Landerd
Gemeente Landerd Doel WMO Werkwijze Wmo-adviesraad Visie Wmo-adviesraad Plannen Wettelijke verplichting Wmo Adviesraad Convenant Plichten Bevoegdheden Verantwoordelijkheden 1. De leefbaarheid van de gemeente
Nadere informatieSamenvatting Eenzaamheidsonderzoek Coalitie Erbij
Samenvatting Eenzaamheidsonderzoek Coalitie Erbij Door TNS/NIPO oktober/november 2008 1. Inleiding Eenzaamheid is een groot maatschappelijk probleem en treft veel Nederlanders direct in hun welzijn. Het
Nadere informatieOnderwerp: Subgroep 1: Datum: Contact: Onderwerp Kwaliteit van leven
Onderwerp: Kwaliteit van leven van burgers die veel zorg en ondersteuning nodig hebben Subgroep 1: Wim Gort (Synthese), Jan Joore (Unik), Ellen van Gennip (Leger des Heils), Ron Genders (gemeente Peel
Nadere informatieWijkplan Centrum/ Noord-West. Internet-versie
Wijkplan 2015 Centrum/ Noord-West Internet-versie Inhoudsopgave 1. Visie Pagina 2 2. Wijkanalyse Pagina 3 3. Conclusie Pagina 5 Wijkplan 2015 CNW, maart 2015 Pagina 1 1. Visie De visie van Veens luid:
Nadere informatieArmoede & Veerkracht: Hoe vinden mensen met weinig geld hun weg?
Armoede & Veerkracht: Hoe vinden mensen met weinig geld hun weg? Ruim 10% van de Nederlandse bevolking leeft in armoede. Ongeveer 7% van de kinderen in de provincie Groningen groeit op in een gezin dat
Nadere informatieKortom: Een schaatsvereniging is er dóór leden en vóór leden. De vereniging is intern gericht, waarbij de leden bepalen wat er gebeurt.
Vrijwilligersbeleid binnen de schaatsvereniging Van beleid tot uitvoering in de praktijk Schaatsverenigingen en de vrijwilligersproblematiek De doorsnee schaatsvereniging in Nederland is een vrijwilligersorganisatie:
Nadere informatieAlternatief voor Regeerakkoord Regie in eigen hand door persoonsgebonden en persoonsvolgende bekostiging
13-0010/mh/rs/ph Alternatief voor Regeerakkoord Regie in eigen hand door persoonsgebonden en persoonsvolgende bekostiging Gevraagde actie: - Deelt u de filosofie van Regie in eigen hand? - Bent u bereid
Nadere informatie