Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst Zeeland April Ir A.D. Bergstra Epidemioloog versienummer 1.0

Transcriptie

1 G e z o n d h e i d s o n d e r z o e k V o l w a s s e n e n i n T e r n e u z e n Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst Zeeland April 2015 Ir A.D. Bergstra Epidemioloog versienummer 1.0

2 inhoudsopgave Voorwoord... 1 Samenvatting Inleiding, doelstelling en leeswijzer Gezondheid Onderzoeksmethode Enquête Onderzoeksgebied Onderzoekspopulatie Analyse Respons en vergelijking digitale versus schriftelijke enquête Respons Vergelijking digitale enquête met schriftelijke enquête Resultaten Gezondheid en ziekten Zelfredzaamheid Welbevinden Leefstijl Leefbaarheid Eenzaamheid en sociale contacten Sociale uitsluiting Maatschappelijke participatie Huiselijk geweld Zorg en hulp Wmo-welzijnsvoorzieningen Financiële situatie Conclusies en discussie Onderzoek en advisering Thema s Aanbevelingen Prioritering Buurtniveau Thema s Literatuur Bijlage 1: Gezondheidsenquête leefomgeving Bijlage 2: Aanbiedingsbrief Bijlage 3: Statistische analyse Bijlage 4: Overzicht indicatoren gezondheidsenquête Bijlage 5: Vergelijking digitale enquête met schriftelijke enquête Bijlage 6: Onderzoeksgebied Bijlage 7: Overzicht van de score per thema en gebied

3 Voorwoord Dit rapport beschrijft een onderzoek naar de gezondheidssituatie in de (samengestelde) buurten van de gemeente Terneuzen. Het onderzoek is uitgevoerd door de GGD Zeeland in opdracht van de gemeente Terneuzen. De volgende personen hebben bijgedragen aan het onderzoek: - Drs. K. Vriends (ambtenaar volksgezondheid, gemeente Terneuzen) - Ir. A. Bergstra (epidemioloog, GGD Zeeland) - Mevr. C. de Reiger (projectassistent, GGD Zeeland) - Drs. J. van Schaik (functionaris gezondheidsbevordering, GGD Zeeland) - Ir. K. Weterings (epidemioloog, GGD Zeeland) Alle respondenten die aan het onderzoek hebben deelgenomen worden hartelijk bedankt voor hun medewerking. Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 1

4 Samenvatting In opdracht van de gemeente Terneuzen heeft de GGD Zeeland een enquêteonderzoek naar de gezondheid van de inwoners van de gemeente Terneuzen uitgevoerd. In dit onderzoek zijn de gezondheid en ziekten, zelfredzaamheid, welbevinden, leefstijl, leefbaarheid, eenzaamheid, sociale uitsluiting, maatschappelijke participatie, zorg en hulp, Wmo-voorzieningen en financiële problemen op buurtniveau in kaart gebracht. Het doel van het onderzoek is het in kaart brengen van de gezondheid in 14 gebieden (buurten of samengestelde buurten in of nabij de Zeeuws-Vlaamse kanaalzone) van de gemeente Terneuzen. In totaal zijn enquêtes verstuurd. De enquêtes zijn door personen teruggestuurd, wat resulteerde in een respons van 33%. De respondenten konden de enquête alleen via internet invullen. In dit rapport zijn verschillende knelpunten in Terneuzen zichtbaar gemaakt. Aanbevolen wordt een plan van aanpak op te stellen om de (gezondheids)situatie in Terneuzen te verbeteren. Aanbevolen wordt om in de buurten met de slechtste gezondheidssituatie te beginnen met interventies, te weten Triniteit, Binnenstad, Lievenspolder, Zandstraat en Sluiskil. Naast de landelijke speerpunten (overgewicht, diabetes, depressie, roken en schadelijk alcoholgebruik en bewegen) zijn leefomgeving, armoede en sociale uitsluiting belangrijke onderwerpen. Sociale veiligheid is in de meeste buurten een belangrijk knelpunt. Op gemeente niveau geven de gezondheidscijfers niet altijd een goed beeld. Tussen de buurten kan er sprake zijn van grote verschillen. Aanbevolen wordt om voor de grotere plaatsen de cijfers altijd op buurtniveau te presenteren. Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 2

5 1. Inleiding, doelstelling en leeswijzer In opdracht van de gemeente Terneuzen heeft de GGD Zeeland een enquêteonderzoek naar de gezondheid van de inwoners in de gemeente Terneuzen uitgevoerd. De enquête bestaat uit 14 verschillende onderdelen, te weten: gezondheid en ziekten, zelfredzaamheid, welbevinden, leefstijl, leefomgeving, leefbaarheid, eenzaamheid, sociale uitsluiting, maatschappelijke participatie, zorg en hulp, Wmo-voorzieningen en financiële problemen. Het onderdeel leefomgeving is in het rapport Leefomgevingsonderzoek Terneuzen beschreven (Bergstra, 2014). Dit onderdeel is in opdracht van het Bestuurlijk Programmateam Zeeuws- Vlaamse Kanaalzone uitgevoerd. Het doel van het onderzoek is het in kaart brengen van de gezondheid in 14 gebieden (buurten of samengestelde buurten in of nabij de Zeeuws-Vlaamse kanaalzone) van de gemeente Terneuzen. Om kosten te besparen is in dit onderzoek de enquête via internet afgenomen (webenquête). Er zijn zogenaamde standaard vragen opgenomen in de enquête. Dit zijn landelijk door GGD en vastgestelde vraagstellingen. Dit rapport bestaat uit 7 hoofdstukken. In hoofdstuk 2 wordt het aspect gezondheid nader toegelicht. Vervolgens worden in de hoofdstukken 3 en 4 respectievelijk de onderzoeksmethode en de respons van de enquête gepresenteerd. De resultaten van het onderzoek staan in hoofdstuk 5. Tot slot volgen in hoofdstuk 6 en 7 respectievelijk de conclusies en de aanbevelingen. Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 3

6 2. Gezondheid Een groot aantal factoren oefent invloed uit op de gezondheidstoestand van de mens. Factoren die de gezondheid beïnvloeden kunnen onderverdeeld worden in vijf categorieën: endogene factoren: de genetische vastgelegde constitutie die onder andere bepalend is voor de wijze waarop een individu reageert op de omgeving; de gezondheidszorg, inclusief preventie; de levensstijl: het persoonlijk gedrag op het gebied van voedingsgewoonte, roken, beweging enz.; fysieke omgeving: luchtverontreiniging, geluidsoverlast enz.; sociale omgeving: onder andere gezin, familie, vrienden, collega s en buurtgenoten. Gezondheid is een ruim begrip met vele dimensies. De ervaren gezondheid, hinder en irritatie, het optreden van ziekten en sterfte zijn belangrijke dimensies. Figuur 1 geeft een conceptioneel model van de volksgezondheid weer. Figuur 1: Conceptuele model van de volksgezondheid, uitgewerkt voor determinanten van gezondheid (Harbers, 2011) Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 4

7 3. Onderzoeksmethode 3.1. Enquête Voor het gezondheidsonderzoek Terneuzen is de vragenlijst van de Gezondheidsmonitor 2012 van de GGD Zeeland gebruikt. De enquête bestaat uit 14 verschillende onderdelen, te weten: gezondheid en ziekten, zelfredzaamheid, welbevinden, leefstijl, leefbaarheid, leefomgeving, leefbaarheid, eenzaamheid, sociale uitsluiting, maatschappelijke participatie, huiselijk geweld zorg en hulp, Wmovoorzieningen en financiële problemen. Het onderdeel leefomgeving is in het rapport Leefomgevingsonderzoek Terneuzen beschreven (Bergstra, 2014). Dit onderdeel is in opdracht van het Bestuurlijk Programmateam Zeeuws- Vlaamse Kanaalzone uitgevoerd. De enquête is bijgevoegd in bijlage 1. De enquête van het gezondheidsonderzoek Terneuzen is, om kosten te besparen, samen met de enquête van de Gezondheidsmonitor volwassenen 2012 uitgezet. De enquête van de Gezondheidsmonitor volwassenen 2012 is in twee verschillende vormen aangeboden, namelijk een papieren versie en een digitale versie op internet. De enquête van het gezondheidsonderzoek in Terneuzen is, om kosten te besparen, alleen digitaal op het internet aangeboden. De betrokkenen hebben een aanbiedingsbrief ontvangen met daarin een link naar de online versie van de enquête met een unieke inlogcode. Het gehele proces van opmaak en het ontwikkelen van een internetenquête, adressering en verzenden, verwerken respons en het maken van een geanonimiseerd databestand is uitbesteed aan GfK Intomart. De aanbiedingsbrief is op 14 september 2012 verstuurd en kon tot en met 10 december 2012 worden ingevuld. De aanbiedingsbrief staat in bijlage 2. Er zijn twee herinneringsbrieven verstuurd. Na ongeveer twee weken is de eerste herinneringsbrief verstuurd, waarin nogmaals de inloggegevens voor de online enquête werden vermeld. De tweede herinneringsbrief met de inloggegevens is na ongeveer vier weken verstuurd. De GGD Zeeland beschikte over een callcenter (5 dagen per week bereikbaar van uur). Dit callcenter is ingezet om respondenten te woord te staan die vragen en/of opmerkingen hadden naar aanleiding van de enquête. Inhoudelijke vragen over de enquête zijn doorgestuurd naar de onderzoekers van de GGD Zeeland. Voordat de enquêtes werden verstuurd, is informatie over het onderzoek verspreid via de Zeeuwse krant PZC, het Zeeuws Vlaams Advertentieblad en de website van de GGD Zeeland. Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 5

8 3.2. Onderzoeksgebied Het onderzoeksgebied omvat 14 gebieden van de gemeente Terneuzen. De 14 gebieden zijn buurten of samengestelde buurten. In figuur 1 is het onderzoeksgebied met de 14 gebieden weergegeven, binnen dit gebied is de enquête verspreid. Als controlegebied is de provincie Zeeland (inclusief Terneuzen) genomen. In bijlage 6 is het onderzoeksgebied op een uitklapvel toegevoegd. Figuur 3.2: Gemeente Terneuzen met de 14 onderzoeksgebieden. Nr. Buurt 1 Binnenstad 2 Lievenspolder 3 Triniteit 4 Oude Vaart 5 Noordpolder, Zuiderpark en Zuidpolder, 6 Oudelandse Hoeve, Katspolder, Serlippenspolder en Othenepolder 7 Zeldenrust, Driewegen en Hugersluys, Terneuzen (buitengebied Zuid) en Spui 8 Hoek, Hoek (Braakman), Hoek (Dow), Hoek (buitengebied Zuid), Hoek (buitengebied Noord) 9 Sluiskil, Sluiskil (buitengebied Oost) 10 Axel, Spui, Verspreide huizen West Axel, Verspreide huizen Oost Axel, 11 Sas van Gent, Buitengebied Sas van Gent-Zuid, Buitengebied Sas van Gent-Noord 12 Zandstraat, Buitengebied Zandstraat, 13 Westdorpe, Stroodorpe, Buitengebied Westdorpe 14 Philippine, Buurt Buitengebied Philippine Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 6

9 3.3. Onderzoekspopulatie Volwassenen (19 tot 65 jaar) uit de 14 gebieden van de gemeente Terneuzen zijn benaderd om mee te werken aan de enquête. Voor het trekken van de steekproef zijn adresgegevens van bewoners in het onderzoeksgebied verkregen uit de Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens (GBA). Het bepalen van de juiste steekproefgrootte is belangrijk. Een te kleine steekproef kan er toe leiden dat het werkelijke effect niet door de studie gedetecteerd wordt en respondenten voor niets zijn ondervraagd. De studie zal dan tot een fout negatieve conclusie kunnen leiden. Een te grote steekproef kan ook tot bezwaren leiden (onnodig veel mensen worden bevraagd) en kan hoge kosten met zich mee brengen. De precieze steekproefomvang per gebied is berekend met vastgestelde formules, rekening houdend met het aantal inwoners, volgens de methode van Peer (Peer, 1991), gecorrigeerd voor gemeentegrootte via de methode van Lohr (Lohr, 1999). De steekproefgrootte is gebaseerd op een absolute nauwkeurigheid van 0,05 en een Z (alpha) van 1,96 bij een verwachte respons van 30%. De steekproefomvang per gebied onder de volwassenen staat in tabel Analyse Het geanonimiseerde databestand met de antwoorden van de respondenten is gecontroleerd (onder andere op onmogelijke waarden), opgeschoond en waar nodig gehercodeerd. Vervolgens zijn aan de hand van één of meer vragen indicatoren gemaakt. Bijvoorbeeld niet de gemiddelde geluidshinderscore wordt gepresenteerd maar het percentage ernstige geluidshinder. Bij het maken van de indicatoren is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van het standaardprotocol van de lokale en nationale monitor gezondheid. Een groot deel van de data-analyse betreft meerkeuzevragen. Daarnaast zijn enkele open vragen gesteld. Antwoorden op de open vragen zijn (voor zover relevant) gecategoriseerd. De resultaten in de figuren zijn weergegeven als percentages. De percentages zijn berekend op basis van het totaal aantal respondenten dat de vraag heeft ingevuld. De missende antwoorden zijn dus niet in het totaal meegenomen, tenzij het item niet van toepassing is. De resultaten per gebied zijn vergeleken (getoetst) met geheel Zeeland (referentiegebied). Als de kans dat een verschil door toeval kan komen kleiner is dan 5% (p < 0.05), dan noemt men dit significant (betekenisvol). In bijlage 3 staat gedetailleerd hoe de gegevens statistisch zijn geanalyseerd (weegfactoren, en toetsen). Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 7

10 4. Respons en vergelijking digitale versus schriftelijke enquête 4.1. Respons In totaal zijn enquêtes verstuurd. De enquêtes zijn door personen teruggestuurd, wat resulteerde in een respons van 33%. In tabel 4.1 staat de respons per gebied en in tabel 4.2 de respons van het gezondheidsonderzoek (gemiddelde van 14 onderzoeksgebieden in Terneuzen) en de Gezondheidsmonitor volwassenen (gemeente Terneuzen) uitgesplitst naar de manier van invullen. Tabel 4.1. Respons gezondheidsonderzoek Terneuzen (19 t/m 64 jaar) Gebied Inwoners (n) Enquêtes verstuurd (n) Enquêtes retour (n) Respons (%) 1. Binnenstad Lievenspolder Triniteit Oude Vaart Noordpolder, Zuiderpark en Zuidpolder, Oudelandse Hoeve, Katspolder, Serlippenspolder en Othenepolder 7. Zeldenrust, Driewegen en Hugersluys, Terneuzen (buitengebied Zuid) en Spui 8. Hoek, Hoek (Braakman), Hoek (Dowcomplex), Hoek (buitengebied Zuid), Hoek (buitengebied Noord) 9. Sluiskil, Sluiskil (buitengebied Oost) Axel, Spui, Verspreide huizen West Axel, Verspreide huizen Oost Axel, 11. Sas van Gent, Buitengebied Sas van Gent-Zuid, Buitengebied Sas van Gent- Noord 12. Zandstraat, Buitengebied Zandstraat, Westdorpe, Stroodorpe, Buitengebied Westdorpe 14. Philippine, Buurt Buitengebied Philippine Zeeland controle voor Terneuzen Tabel 4.2 Vergelijking van de respons van het gezondheidsonderzoek Terneuzen met de respons van de Gezondheidsmonitor Zeeland in de gemeente Terneuzen. Afname Gezondheidsonderzoek Terneuzen (%) Gezondheidsmonitor Zeeland, Terneuzen (%) Webenquête Schriftelijke enquête 0 20 Totaal Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 8

11 De respons op de enquête van het gezondheidsonderzoek Terneuzen is 11% lager dan op de enquête van de Gezondheidsmonitor volwassenen. Niet alle buurten in Terneuzen zijn meegenomen in het gezondheidsonderzoek. De 14 onderzoeksgebieden omvatten 79% van de volwassenen in de gemeente Terneuzen Vergelijking digitale enquête met schriftelijke enquête In dit onderzoek naar de gezondheid is gebruik gemaakt van alleen een digitale enquête. Het alleen digitaal afnemen in plaats van schriftelijk en digitaal kan invloed hebben op de resultaten. Mogelijk dat hierdoor minder laag opgeleiden de vragenlijst invullen. Laag opgeleiden geven mogelijk andere antwoorden dan hoog opgeleiden. Hetzelfde geldt voor de leeftijds- en geslachtsverdeling van de respondenten. In bijlage 5 is het gezondheidsonderzoek (alleen digitaal) vergeleken met de Gezondheidsmonitor volwassenen (schriftelijk en digitaal). Het opleidingsniveau van de respondenten van het gezondheidsonderzoek verschilt niet significant met het opleidingsniveau van de respondenten van de Gezondheidsmonitor Zeeland in Terneuzen. Voor geslacht en leeftijd is in de analyses gecorrigeerd. Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 9

12 5. Resultaten In dit hoofdstuk worden de antwoorden op de vragen van de gezondheidsenquête besproken. De percentages in de tabellen zijn berekend op basis van het totaal aantal respondenten dat de vraag heeft ingevuld. De missende antwoorden zijn dus niet in het totaal meegenomen. Een uitzondering hierop vormen items die niet van toepassing zijn. Gedetailleerde gegevens staan in bijlage 4. In dit hoofdstuk worden de resultaten per thema besproken. Als in dit rapport wordt gesproken over het gebied Terneuzen wordt hiermee het onderzoeksgebied Terneuzen bedoeld. Dit zijn alle gebieden in de gemeente Terneuzen behalve de postcodegebieden Biervliet, Zaamslag, Zuiddorpe, Koewacht en Overslag Gezondheid en ziekten Ervaren gezondheid 23% van de volwassenen in Terneuzen ervaart de eigen gezondheid als gaat wel, slecht tot zeer slecht. Dit percentage verschilt niet significant met Zeeland. In figuur 5.1 is de ervaren gezondheid per onderzoeksgebied weergegeven. Figuur 5.1: Percentage volwassenen met een gaat wel, slechte of zeer slechte ervaren gezondheid. In de gebieden 1 (Binnenstad) en 3 (Triniteit) is het percentage volwassenen met een ervaren niet goede gezondheid significant hoger (respectievelijk 34% en 39%) dan gemiddeld in Zeeland (19%). Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 10

13 Chronische aandoeningen Vier op de tien volwassenen heeft één of meer chronische aandoeningen waarvoor men onder behandeling of controle is van een arts (nu of afgelopen jaar). Dit aantal verschilt niet significant met Zeeland. De meest voorkomende ziekte bij volwassenen is hoge bloeddruk (13%). In figuur 5.2 is het percentage volwassenen met één of meerdere ziekten (nu of afgelopen jaar) per onderzoeksgebied weergegeven. Figuur 5.2: Percentage volwassenen met één of meerdere chronische ziekten waarvoor men onder behandeling of controle is van een arts. In het gebied 3 (Triniteit) is het percentage volwassenen met één of meerdere chronische ziekten significant hoger (54%) dan gemiddeld in Zeeland (39%) 5.2. Zelfredzaamheid Beperkingen Ongeveer één op de vijf volwassenen is door de lichamelijke gezondheid beperkt in de dagelijkse bezigheden. Eén op de acht volwassenen is beperkt in gehoor, gezichtsvermogen of mobiliteit. Dit is vergelijkbaar met Zeeland en Nederland. In figuur 5.3 is het percentage volwassenen met een beperking in bezigheden door lichamelijke gezondheid weergegeven. In geen van de gebieden is het percentage volwassenen met een beperking in bezigheden door lichamelijke gezondheid significant hoger dan gemiddeld in Zeeland (17%). Significant meer volwassenen in gebieden 1 (Binnenstad), 3 (Triniteit) en 5 (Noorpolder, Zuiderpark en Zuidpolder) zijn beperkt in gehoor, Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 11

14 gezichtvermogen en/of mobiliteit (respectievelijk 20% 25% en 16%) dan gemiddeld in Zeeland (9%). Figuur 5.3: Percentage volwassenen met een beperking in bezigheden door lichamelijke gezondheid 4% van de volwassenen in Terneuzen kan minimaal één van de zeven nagevraagde activiteiten (maaltijden klaar maken, wassen, geldzaken regelen etc.) niet zelfstandig uitvoeren. Het gaat dan vooral om boodschappen en geldzaken regelen (respectievelijk 2 en 1%). Alleen in gebied 3 (Triniteit) is dit percentage significant hoger dan gemiddeld in Zeeland (respectievelijk 8% en 2%). 9% van de volwassenen in Terneuzen kan niet meer de dingen doen die ze zouden willen doen vanwege slechte gezondheid. In gebied 3 (Triniteit) is dit percentage significant hoger dan gemiddeld in Zeeland (respectievelijk 23% en 7%) Welbevinden Psychische gezondheid Bijna één op de vijf volwassenen in Terneuzen (19%) voelt zich psychisch ongezond. In Zeeland is dit gemiddeld 16%. In figuur 5.4 is het percentage volwassenen dat zich psychisch ongezond voelt weergegeven. Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 12

15 In de gebieden 1 (Binnenstad), 2 (Lievenspolder) en 3 (Triniteit) is het percentage volwassenen dat zich psychisch ongezond voelt significant hoger (respectievelijk 29%, 28% en 32%) dan gemiddeld in Zeeland (16%) Figuur 5.4: Percentage volwassenen in Terneuzen dat zich psychisch ongezond voelt. Risico op een angststoornis of depressie 35% van de volwassenen in Terneuzen heeft een matig tot hoog risico op een angststoornis of depressie. 5% heeft een hoog risico. In figuur 5.5 is het percentage volwassenen met matig of hoog risico op een angststoornis of depressie weergegeven. In de gebieden 1 (Binnenstad) en 3 (Triniteit) is het percentage volwassenen met matig of hoog risico op een angststoornis of depressie significant hoger (respectievelijk 46% en 51%) dan gemiddeld in Zeeland (32%). 7% van de volwassenen in Terneuzen gebruikt medicijnen tegen angst/depressie. Het medicijngebruik tegen angst/depressie in de verschillende gebieden is niet significant hoger dan gemiddeld in Zeeland. Stress Ruim één op de acht volwassenen in Terneuzen heeft de voorgaande vier weken veel stress ervaren, met name door het werk (8% van alle volwassenen). Daarnaast ook vooral door de financiën (5%) en de gezondheid (4%). In geen één van de gebieden is de ervaren stress hoger dan gemiddeld in Zeeland. Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 13

16 Figuur 5.5: Percentage volwassenen met een matig of hoog risico op een angststoornis of depressie 5.4. Leefstijl Roken Een kwart van de volwassenen in Terneuzen rookt. Dit is vergelijkbaar met de Zeeuwse en Nederlandse cijfers. In gebied 7 (Zeldenrust, Driewegen en Hugersluys en Terneuzen buitengebied) wordt er significant minder gerookt (16%) dan gemiddeld in Zeeland (24%). In figuur 5.6 is het percentage volwassenen in Terneuzen dat rookt weergegeven. Alcohol 86% van de volwassenen in Terneuzen drinkt alcohol. Dit percentage is vergelijkbaar met Zeeland (85%). In Zeeland wordt iets meer alcohol gedronken dan gemiddeld in Nederland maar het verschil is klein. In figuur 5.7 is het percentage volwassenen in Terneuzen dat overmatig drinkt (dat wil zeggen: meer dan 21 glazen per week voor mannen of 14 glazen per week voor vrouwen) weergegeven. 9% van de volwassenen in Terneuzen is een zware drinker (dat wil zeggen: minstens éénmaal per week minimaal zes glazen per keer voor mannen of vier glazen per keer voor vrouwen. De Nederlandse cijfers liggen hoger: 12% zware drinkers onder volwassenen. In gebied 1 (Binnenstad) zijn er significant meer zware drinkers (15%) dan gemiddeld in Zeeland (7%). Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 14

17 Figuur 5.6: Percentage volwassenen in Terneuzen dat rookt Figuur 5.7: Percentage volwassenen in Terneuzen dat overmatig drinkt Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 15

18 Lichamelijke activiteit Een derde van de volwassenen in Terneuzen (31%) voldoet niet aan de Nederlandse Norm voor Gezond Bewegen (minimaal vijf keer per week een half uur matig intensief bewegen). Dit percentage wijkt niet significant af van Zeeland (27%). Het Nederlandse gemiddelde bedraagt 35%. In figuur 5.8 is het percentage volwassenen in Terneuzen dat niet voldoet aan de norm gezond bewegen weergegeven. In gebied 9 (Sluiskil) zijn er significant meer volwassenen die niet aan de norm gezond bewegen voldoen (39%) dan gemiddeld in Zeeland (27%). Vier op de tien volwassenen vindt van zichzelf dat hij of zij te weinig beweegt. Er is gevraagd naar de reden waarom men te weinig beweegt. De meest genoemde reden is te weinig tijd (22%). Overgewicht 51% van de volwassenen in Terneuzen heeft overgewicht (inclusief ernstig overgewicht), iets hoger dan het landelijke gemiddelde van 46%. 13% heeft ernstig overgewicht, dit is vergelijkbaar met Nederland. Figuur 5.8: Percentage volwassenen in Terneuzen dat niet voldoet aan de norm gezond bewegen In figuur 5.9 is het percentage volwassenen in Terneuzen met overgewicht weergegeven. In gebied 9 (Sluiskil) zijn er significant meer volwassenen met overgewicht (60%) dan gemiddeld in Zeeland (48%). Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 16

19 Figuur 5.9: Percentage volwassenen in Terneuzen dat overgewicht heeft 5.5. Leefbaarheid Tevredenheid over woning en buurt 7% van de volwassenen in Terneuzen geeft een onvoldoende voor de eigen woning en 12% een onvoldoende voor de eigen buurt. In de gebieden 1 (Binnenstad), 3 (Triniteit) en 9 (Sluiskil) zijn er significant meer volwassenen die een onvoldoende voor de buurt geven (respectievelijk 24%, 35% en 19%) dan gemiddeld in Zeeland (12%). Sociale samenhang Sociale samenhang (sociale cohesie) is gemeten aan de hand van vijf stellingen (zoals de mensen in mijn buurt helpen elkaar en ik ga liever niet om met de mensen die in mijn buurt wonen ). De helft van de volwassenen in Terneuzen ervaart weinig sociale samenhang. In figuur 5.10 is het percentage volwassenen in Terneuzen die weinig sociale samenhang ervaren weergegeven. In de gebieden 1 (Binnenstad), 2 (Lievenspolder), 3 (Triniteit), 5 (Noordpolder, Zuiderpark en Zuidpolder) en 9 (Sluiskil) zijn er significant meer volwassenen die ontevreden zijn over de sociale samenhang in de buurt (respectievelijk 58%, 63%, 80%, 54% en 60%) dan gemiddeld in Zeeland (43%). 12% van de volwassenen is actief geweest om de buurt te verbeteren en tweederde voelt zich medeverantwoordelijk voor de leefbaarheid in de buurt. 29% vindt dat de gemeente onvoldoende doet om bewoners bij veranderingen in de buurt te betrekken. In de gebieden 2 (Lievenspolder), 3 (Triniteit), 4 (Oude vaart) en 8 (Hoek) zijn er significant meer volwassenen die vinden dat de Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 17

20 gemeente onvoldoende doet om bewoners bij veranderingen in de buurt te betrekken (respectievelijk 43%, 46%, 57% en 43%) dan gemiddeld in Zeeland (29%). Figuur 5.10: Percentage volwassenen in Terneuzen dat ontevreden is over de sociale samenhang Sociale veiligheid Significant meer volwassenen in Terneuzen (28%) voelt zich s avonds of s nachts wel eens onveilig dan gemiddeld in Zeeland (17%). In de gebieden 1, (Binnenstad), 2 (Lievenspolder), 3 (Triniteit), 4 (Oude vaart) 5 (Noordpolder, Zuiderpark en Zuidpolder), 6 (Oudelandse Hoeve, Katspolder, Serlippenspolder en Othenepolder), 9 (Sluiskil), 10 (Axel en Spui) en 11 (Sas van Gent) zijn er significant meer volwassenen die zich s avonds of s nachts wel eens onveilig voelen (respectievelijk 31%, 36%, 48%, 28%, 36%, 27%, 30%, 30% en 31%) dan gemiddeld in Zeeland (17%) Eenzaamheid en sociale contacten Eenzaamheid 44% van de volwassenen in Terneuzen is eenzaam (matig, ernstig of zeer ernstig). 10% van de volwassenen in Terneuzen is ernstig of zeer ernstig eenzaam. De eenzaamheid in Zeeland (38%) is vergelijkbaar met Nederland (37%). In figuur 5.11 is het percentage volwassenen in Terneuzen dat eenzaam is weergegeven. In de gebieden 3 (Triniteit) en 13 (Westdorpe en Stroodorpe) zijn er significant meer volwassenen eenzaam (respectievelijk 58% en 49%) dan gemiddeld in Zeeland (38%). In gebied 12 (Zandstraat) is 54% van de volwassenen eenzaam. Dit gebied is relatief dun bevolkt waardoor er Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 18

21 relatief weinig respondenten zijn. Hierdoor zijn alleen relatief hoge of lage waarden significant verschillend ten opzichte van het gemiddelde van Zeeland. Figuur 5.11: Percentage volwassenen in Terneuzen dat eenzaam is Sociale contacten 8% van de volwassenen in Terneuzen heeft minder dan twee keer per maand contact met familieleden (die niet in hetzelfde huis wonen). In gebied 1 (Binnenstad) is dit percentage significant hoger dan in Zeeland (respectievelijk 16% en 5%). Minder dan twee keer per maand contact met vrienden of kennissen geldt voor 14% van de volwassenen in Terneuzen. Met buren of mensen in de straat heeft 25% van de volwassenen minder dan twee keer per maand contact. In gebied 3 (Triniteit) is dit percentage significant hoger dan gemiddeld in Zeeland (respectievelijk 36% en 22%). Met contact wordt bedoeld ontmoetingen, telefonische, schriftelijke contacten of contact. 1% van de volwassenen in Terneuzen heeft minder dan twee keer per maand contact met familie, vrienden, kennissen of buurgenoten. 0,7% van de volwassenen in Terneuzen kan niet zelfstandig sociale contacten leggen en onderhouden Sociale uitsluiting Sociale uitsluiting verwijst naar het onvermogen van bepaalde groepen of individuen om als gevolg van individuele en maatschappelijke factoren volledig deel te nemen aan het maatschappelijk leven. Dit onvermogen uit zich op meerdere dimensies. Het Sociaal en Cultureel Planbureau onderscheidt vier dimensies: sociale participatie, materiële deprivatie, toegang tot sociale rechten Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 19

22 en normatieve integratie. Een persoon is sociaal uitgesloten als hij of zij op meerdere dimensies uitgesloten is. Normatieve integratie 20% van de volwassenen in Terneuzen geeft geen geld aan goede doelen, 22% doet niet af en toe iets voor de buren, 13% brengt geen glas naar de glasbak, 46% vindt werken slechts een manier om geld te verdienen, en 9% voelt zich wel eens gediscrimineerd. Gebied 3 (Triniteit) en 1 (Binnenstad) scoort op respectievelijk 3 en 2 van hiervoor genoemde items significant hoger dan gemiddeld in Zeeland. Materiële deprivatie 3% van de volwassenen in Terneuzen heeft onvoldoende geld om het huis goed te verwarmen. 17% heeft onvoldoende geld om lidmaatschap van een sportclub of vereniging te betalen. 7% heeft onvoldoende geld om bij vrienden/familie op bezoek te gaan. 18% is niet in staat een onverwachte uitgave van 1000 euro te betalen. In figuur 5.12 is het percentage volwassenen in Terneuzen dat onvoldoende geld heeft om het huis goed te verwarmen weergegeven. In de gebieden 1 (Binnenstad) en 3 (Triniteit) zijn significant meer volwassenen die onvoldoende geld hebben om het huis te verwarmen (respectievelijk 10% en 11%) dan gemiddeld in Zeeland (3%). Gebied 3 (Triniteit) scoort op alle hiervoor genoemde items significant hoger dan Zeeland. Figuur 5.12: Percentage volwassenen in Terneuzen dat onvoldoende geld heeft om het huis goed te verwarmen Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 20

23 Toegang tot sociale grondrechten 9% van de volwassenen in Terneuzen vindt dat mensen in de buurt slecht met elkaar kunnen opschieten. In gebied 3 (Triniteit) is dit percentage significant hoger dan gemiddeld in Zeeland (respectievelijk 27% en 6%). 7% van de volwassenen in Terneuzen geeft onvoldoende voor eigen woning. In gebied 3 (Triniteit) is dit percentage significant hoger dan gemiddeld in Zeeland (respectievelijk 21% en 5%). 6% van de volwassenen in Terneuzen heeft (zelf of huisgenoot) in de afgelopen 12 maanden een medische of tandheelkundige behandeling nodig gehad maar niet gekregen. Dit komt overeen met het gemiddelde in Zeeland. Sociale participatie 25% van de volwassenen in Terneuzen heeft minder dan twee keer per maand contact met buurgenoten. 5% kan niet altijd bij iemand in de omgeving terecht voor dagelijkse probleempjes. 6% ervaart een leegte om zich heen. 6% mist gezelligheid om zich heen. Significant meer volwassenen in Terneuzen heeft onvoldoende mensen waarmee men zich nauw verbonden voelt dan gemiddeld in Zeeland (respectievelijk 12% en 7%). 4% van de volwassene in Terneuzen voelt zich vaak in de steek gelaten. Gebied 3 (Triniteit) scoort op vier van de vijf hiervoor genoemde items significant hoger dan Zeeland. De gebieden 2 (Lievenspolder) en 9 (Sluiskil) scoren respectievelijk op 1 en 2 van de vijf hiervoor genoemde items significant hoger dan Zeeland. Aan de respondenten is ook gevraagd of zij wel eens het gevoel hebben buiten de samenleving te staan (subjectieve beleving van sociale uitsluiting). 3% antwoordt dat zij vaak dit gevoel hebben. De gebieden verschillen wat betreft sociale uitsluiting niet significant van het gemiddelde in Zeeland Maatschappelijke participatie Vrijwilligerswerk 30% van de volwassenen in Terneuzen doet vrijwilligerswerk. 7% doet vrijwilligerswerk in de verzorging, welzijn of hulpverlening, 12% bij een sport- of recreatievereniging en 15% bij overige organisaties. In gebied 2 (Lievenspolder) is het percentage dat vrijwilligerswerk doet significant lager dan gemiddeld in Zeeland (respectievelijk 19% en 31%). Lidmaatschap 50% van de volwassenen in Terneuzen is lid van een (sport)club- of vereniging. In Zeeland is dit gemiddeld 46%. In figuur 5.13 is het percentage volwassenen in Terneuzen dat lid is van een (sport)club- of vereniging weergegeven. De gebieden verschillen wat betreft lidmaatschap niet significant van het gemiddelde in Zeeland. Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 21

24 Mantelzorg 16% van de volwassenen in Terneuzen geeft momenteel mantelzorg (vergelijkbaar met Zeeland en Nederland). Het grootste deel daarvan geeft langer dan 3 maanden en/of meer dan 8 uur per week mantelzorg. 2% van de volwassenen voelt zich tamelijk zwaar, zeer zwaar of overbelast door de mantelzorg. 2% van alle volwassenen in Terneuzen heeft als mantelzorger behoefte aan (meer) hulp in de vorm van praktische of emotionele steun. De gebieden verschillen wat betreft het geven van mantelzorg niet significant van het gemiddelde in Zeeland. Figuur 5.13: Percentage volwassenen in Terneuzen dat lid is van een (sport)club- of vereniging 5.9. Huiselijk geweld 9% van de volwassenen in Terneuzen geeft aan ooit slachtoffer te zijn geweest van huiselijk geweld. Dit percentage verschilt niet significant van het gemiddelde in Zeeland (10%). Ook de gebieden verschillen wat betreft huiselijk geweld niet van het gemiddelde in Zeeland Zorg en hulp Huisartsbezoek 40% van de volwassenen in Terneuzen heeft de afgelopen twee maanden contact gehad met de huisarts. 75% van de volwassenen het afgelopen jaar. In figuur 5.14 is het percentage volwassenen weergegeven dat in de afgelopen 2 maanden contact heeft gehad met de huisarts. In de gebieden 9 (Sluiskil) en 11 (Sas van Gent) hebben significant meer volwassenen in de afgelopen 2 maanden contact gehad (respectievelijk 50% en 46%) dan gemiddeld in Zeeland (34%). Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 22

25 Mantelzorg ontvangen 3% van de volwassenen in Terneuzen ontvangt mantelzorg. Dit percentage verschilt niet significant van het gemiddelde in Zeeland (2%). Ook de gebieden verschillen wat mantelzorg ontvangen niet van het gemiddelde in Zeeland. Figuur 5.14: Percentage volwassenen in Terneuzen dat in de afgelopen 2 maanden contact heeft gehad met de huisarts Hulp ontvangen 5% van de volwassenen in Terneuzen ontvangt vanwege de gezondheid hulp (mantelzorg, professionele zorg of vrijwilligerszorg). Naast mantelzorg ontvangt men vooral zorg van een betaalde hulp (bijv. iemand van de thuiszorg): 2% van de volwassenen. 0,2% van de volwassenen ontvangt vanwege de gezondheid hulp van een vrijwilliger. 2% van de volwassenen in Terneuzen geeft aan in verband met de gezondheid meer hulp nodig te hebben. In gebied 3 (Triniteit) is dit percentage significant hoger dan gemiddeld in Zeeland (respectievelijk 8% en 1%). Op de vraag: Als u nu of in de toekomst vanwege de gezondheid behoefte aan hulp heeft of zou hebben, is er dan iemand in uw omgeving die hulp kan bieden? antwoord driekwart van de volwassenen (74%) dat er hulp van een huisgenoot beschikbaar is. 37% van de volwassenen kan hulp krijgen van de kinderen. In figuur 5.15 is het percentage volwassenen dat geen hulp kan krijgen van iemand in de omgeving weergegeven. In de gebieden 1 (Binnenstad), 3 (Triniteit) en 12 (Zandstraat) zijn er significant meer volwassenen die geen hulp kunnen krijgen van iemand in de omgeving (respectievelijk 17%, 16% en 19%) dan gemiddeld in Zeeland (6%). Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 23

26 Figuur 5.15: Percentage volwassenen in Terneuzen dat geen hulp kan krijgen van iemand in de omgeving Wmo-welzijnsvoorzieningen Gebruik Wmo-voorzieningen 7% van de volwassenen in Terneuzen heeft gebruik gemaakt van minimaal één van drie bevraagde Wmo-voorzieningen, te weten mantelzorgondersteuning (2%), ondersteuning bij vrijwilligerswerk (1%) en van opvoedondersteuning (5%). De gebieden wijken niet significant af van het gemiddelde in Zeeland (7%). Behoefte Wmo-voorzieningen 4% van de volwassenen in Terneuzen geeft aan wel behoefte te hebben aan één van deze Wmovoorzieningen, maar daar (nog) geen gebruik van te maken. 2% van de volwassenen heeft behoefte aan mantelzorgondersteuning, 2% van de volwassenen aan ondersteuning bij vrijwilligerswerk en 2% van de volwassenen aan opvoedondersteuning. Bekendheid Wmo-voorzieningen 8% van de volwassenen zou wel informatie willen over een aantal Wmo-voorzieningen maar weet niet waar men in de gemeente hiervoor terecht kan. In gebied 3 (Triniteit) is dit percentage significant hoger dan gemiddeld in Zeeland (respectievelijk 17% en 7%). Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 24

27 5.12. Financiële situatie 21% van de volwassenen in Terneuzen heeft moeite met rondkomen. Dit percentage verschilt niet significant van het gemiddelde in Zeeland (17%). Het Nederlands gemiddelde is 25%. In de gebieden 1 (Binnenstad) en 3 (Triniteit) hebben volwassenen significant meer moeite met rondkomen (respectievelijk 31% en 38%) dan gemiddeld in Zeeland (17%). Wat betreft andere financiële aspecten zie materiële deprivatie in paragraaf 5.7. Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 25

28 6. Conclusies en discussie In dit onderzoek zijn de gezondheid en ziekten, zelfredzaamheid, welbevinden, leefstijl, leefbaarheid, eenzaamheid, sociale uitsluiting, maatschappelijke participatie, zorg en hulp, Wmovoorzieningen en financiële problemen op buurtniveau in kaart gebracht. Het onderdeel leefomgeving (geluidshinder, groen in de buurt e.d.) is in het rapport Leefomgevingsonderzoek Terneuzen beschreven (Bergstra, 2014). Het onderzoeksgebied bestaat uit 14 gebieden (buurten of samengestelde buurten) in de gemeente Terneuzen. Als controlegebied is de provincie Zeeland genomen Onderzoek en advisering Onderzoeksmethodiek In dit onderzoek is de enquête alleen digitaal afgenomen. Bij de Gezondheidsmonitor volwassenen konden de respondenten digitaal dan wel schriftelijk de enquête invullen. Mogelijk dat laag opgeleiden en 60-plussers minder geneigd zijn om een digitale enquête in te vullen. Opleiding, geslacht en leeftijd kunnen invloed hebben op de antwoorden van de vragen. De verdeling van de opleiding, geslacht en leeftijd van de respondenten van dit onderzoek en die van de Gezondheidsmonitor volwassenen komen goed overeen. Met andere woorden, het digitaal afnemen heeft in dit onderzoek geen significante invloed gehad op de verdeling van de opleiding, geslacht en leeftijd van de respondenten. In dit onderzoek zijn de cijfers op (samengesteld) buurtniveau weergegeven. In de Gezondheidsmonitor Zeeland zijn de cijfers op gemeenteniveau weergegeven. De cijfers op buurtniveau kunnen sterk verschillen. Cijfers op gemeenteniveau worden uitgemiddeld waardoor mogelijke knelpunten niet zichtbaar worden. In dit onderzoek is onderzocht of de gebieden significant afwijken ten opzichte van het gemiddeld van Zeeland. Valkuil kan zijn dat men te veel naar de gebieden met een significante afwijking kijkt. Als een gebied niet significant afwijkt ten opzichte van Zeeland kan er toch sprake zijn van een probleem. Bijvoorbeeld overgewicht is een landelijk probleem. Als een gebied in Terneuzen wat betreft overgewicht niet significant afwijkt ten opzicht van Zeeland is overgewicht toch een erg belangrijk aandachtspunt Thema s In deze paragraaf worden per thema de gebieden besproken. In bijlage 7 staat in een tabel een overzicht van de score per thema en gebied. Gezondheid en ziekten 23% van de volwassenen in Terneuzen ervaart de eigen gezondheid als gaat wel, slecht tot zeer slecht. In gebied 1 (Binnenstad) en 3 (Triniteit) is het percentage niet goede ervaren gezondheid significant hoger (34% en 39%) dan gemiddeld in Zeeland (19%). Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 26

29 Vier op de tien volwassenen heeft één of meer chronische aandoeningen waarvoor men onder behandeling of controle is van een arts (nu of afgelopen jaar). Het percentage één of meer chronische ziekten is in gebied 3 (Triniteit) significant hoger (54%) dan gemiddeld in Zeeland (39%). Zelfredzaamheid Ongeveer één op de vijf volwassenen is door de lichamelijke gezondheid beperkt in de dagelijkse bezigheden. Op buurtniveau verschillen de percentages niet significant ten opzichte van het gemiddelde in Zeeland. 4% van de volwassenen in Terneuzen kan minimaal één van de zeven nagevraagde activiteiten (maaltijden klaar maken, wassen, geldzaken regelen etc.) niet zelfstandig uitvoeren. Alleen in gebied 3 (Triniteit) is dit percentage significant hoger dan gemiddeld in Zeeland (respectievelijk 8% en 2%). Welbevinden Bijna één op de vijf volwassenen in Terneuzen (19%) voelt zich psychisch ongezond. Op buurtniveau verschilt het percentage psychisch ongezond sterk. In de gebieden 1 (Binnenstad), 2 (Lievenspolder) en 3 (Triniteit) is het percentage volwassenen dat zich psychisch ongezond voelt significant hoger (respectievelijk 29%, 28% en 32%) dan gemiddeld in Zeeland (16%). 35% van de volwassenen in Terneuzen heef een matig tot hoog risico op een angststoornis of depressie. In de gebieden 1 (Binnenstad) en 3 (Triniteit) is het percentage volwassenen met een matig of hoog risico op een angststoornis of een depressie (respectievelijk 46% en 51%) significant hoger dan gemiddeld in Zeeland (32%). Eén op de acht volwassenen in Terneuzen heeft de voorgaande vier weken veel stress ervaren, met name door het werk (8%). In geen één van de gebieden is de ervaren stress hoger dan gemiddeld in Zeeland. Leefstijl Een kwart van de volwassenen in Terneuzen rookt. Dit is vergelijkbaar met de Zeeuwse en Nederlandse cijfers. 9% van de volwassenen in Terneuzen is een zware drinker (dat wil zeggen: minstens éénmaal per week minimaal zes (mannen) of vier (vrouwen) glazen per keer). In gebied 1 (Binnenstad) is het percentage zware drinkers (15%) significant hoger dan gemiddeld in Zeeland (7%). Een derde van de volwassenen in Terneuzen (31%) voldoet niet aan de Nederlandse Norm voor Gezond Bewegen (minimaal vijf keer per week een half uur matig intensief bewegen). In Zeeland is dit gemiddeld 27%. 51% van de volwassenen in Terneuzen heeft overgewicht (inclusief ernstig overgewicht). In gebied 9 (Sluiskil) zijn er significant meer volwassenen die niet aan de norm gezond bewegen voldoen en overgewicht hebben (respectievelijk 39% en 60%) dan gemiddeld in Zeeland (respectievelijk 27% en 48%). Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 27

30 Leefbaarheid In de gebieden 1 (Binnenstad), 3 (Triniteit) en 9 (Sluiskil) zijn er significant meer volwassenen die een onvoldoende voor de buurt geven (respectievelijk 24%, 35% en 19%) dan gemiddeld in Zeeland (12%). In de gebieden 2 (Lievenspolder), 3 (Triniteit), 4 (Oude vaart) en 8 (Hoek) zijn er significant meer volwassenen die vinden dat de gemeente onvoldoende doet om bewoners bij veranderingen in de buurt te betrekken (respectievelijk 43%, 46%, 57% en 43%) dan gemiddeld in Zeeland (29%). In de gebieden 1 (Binnenstad), 2 (Lievenspolder), 3 (Triniteit), 5 (Noordpolder, Zuiderpark en Zuidpolder) en 9 (Sluiskil) zijn er significant meer volwassenen die ontevreden zijn over de sociale samenhang in de buurt (respectievelijk 58%, 63%, 80%, 54% en 60%) dan gemiddeld in Zeeland (50%). Significant meer volwassenen in Terneuzen (28%) voelt zich s avonds of s nachts wel eens onveilig dan gemiddeld in Zeeland (17%). In de gebieden 1 (Triniteit), 2 (Lievenspolder), 3 (Triniteit), 4 (Oude vaart) 5 (Noordpolder, Zuiderpark en Zuidpolder), 6 (Oudelandse Hoeve, Katspolder, Serlippenspolder en Othenepolder), 9 (Sluiskil), 10 (Axel en Spui) en 11 (Sas van Gent) zijn er significant meer volwassenen die zich s avonds of s nachts wel eens onveilig voelden (respectievelijk 31%, 36%, 48%, 28%, 36%, 27%, 30%, 30% en 31%) dan gemiddeld in Zeeland (17%). Eenzaamheid In de gebieden 3 (Triniteit) en 13 (Westdorpe en Stroodorpe) is het percentage volwassenen dat zich (matig, ernstig of zeer ernstig) eenzaam voelt (respectievelijk 58% en 49%) significant hoger dan gemiddeld in Zeeland (38%). In gebied 1 (Binnenstad) is het percentage volwassenen dat minder dan twee keer per maand contact heeft met familieleden (die niet in hetzelfde huis wonen) significant hoger dan gemiddeld in Zeeland (respectievelijk 16% en 5%). In gebied 3 (Triniteit) is het percentage volwassenen dat met buren of mensen in de straat minder dan twee keer per maand contact heeft significant hoger dan gemiddeld in Zeeland (respectievelijk 36% en 22%). Met contact wordt bedoeld ontmoetingen, telefonische, schriftelijke contacten of contact. Sociale uitsluiting In gebied 3 (Triniteit) zijn er significant meer volwassenen van mening dat de mensen in de buurt in het algemeen slecht met elkaar kunnen opschieten (27%) dan gemiddeld in Zeeland (6%). In de gebieden 1 (Binnenstad) en 3 (Triniteit) zijn significant meer volwassenen die onvoldoende geld hebben om het huis te verwarmen (respectievelijk 10% en 11%) dan gemiddeld in Zeeland (3%). 6% van de volwassenen in Terneuzen heeft (zelf of huisgenoot) in de afgelopen 12 maanden een medische of tandheelkundige behandeling nodig gehad maar niet gekregen. Dit komt overeen met het gemiddelde in Zeeland. Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 28

31 Maatschappelijke participatie In gebied 2 (Lieverspolder) zijn er significant minder volwassenen die vrijwilligerswerk doen (19%) dan gemiddeld in Zeeland (31%). Het percentage volwassenen in Terneuzen dat mantelzorg geeft is vergelijkbaar met Zeeland (16% en 17%). Huiselijk geweld Het percentage volwassenen in Terneuzen dat zegt ooit slachtoffer te zijn geweest van huiselijk geweld is vergelijkbaar met Zeeland (respectievelijk 9% en 10%). Zorg en hulp In de gebieden 9 (Sluiskil) en 10 (Sas van Gent) hebben significant meer volwassenen in de afgelopen 2 maanden contact gehad met de huisarts (respectievelijk 50% en 46%) dan gemiddeld in Zeeland (34%). In gebied 3 (Triniteit) is het percentage volwassenen dat aangeeft meer hulp nodig (mantelzorg, professionele zorg of vrijwilligerszorg) te hebben vanwege gezondheid significant hoger dan gemiddeld in Zeeland (respectievelijk 8% en 1%) In de gebieden 1 (Binnenstad), 3 (Triniteit) en 12 (Zandstraat) zijn er significant meer volwassen die geen hulp kunnen krijgen van iemand in de omgeving (respectievelijk 17%, 16% en 19%) dan gemiddeld in Zeeland (6%). Wmo-welzijnsvoorzieningen 7% van de volwassenen in Terneuzen heeft gebruik gemaakt van minimaal één Wmovoorziening. Gebied 3 (Triniteit) heeft significant meer behoefte aan informatie over Wmovoorzieningen (17%) dan gemiddeld in Zeeland (7%). Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 29

32 7. Aanbevelingen 7.1. Prioritering Prioritering van de onderwerpen is moeilijk. Er bestaan geen landelijke richtlijnen/doelstellingen voor bijvoorbeeld het percentage volwassenen met overgewicht. Wel zijn er landelijke speerpunten. Aanbevolen wordt om vooral naar de landelijke speerpunten te kijken (overgewicht, diabetes, depressie, roken, schadelijk alcoholgebruik en bewegen) en andere grote knelpunten in Terneuzen (sociale veiligheid en sociale cohesie). Aanbevolen wordt een plan van aanpak op te stellen om de (gezondheids)situatie in Terneuzen te verbeteren. Dialoogtafels met sleutelfiguren (gemeente, GGD, buurbewoners ect.) kan voor het maken van een plan van aanpak een bruikbaar instrument zijn. De prioritering is mede afhankelijk van de beschikbare interventies. Of voor een bepaalde interventie wordt gekozen is daarnaast afhankelijk van de kosten en effectiviteit. Voor de lange termijn wordt aanbevolen om onderzoek te laten uitvoeren over op welke wijze de verschillende onderwerpen het beste geprioriteerd kunnen worden voor het verkrijgen van een zo klein mogelijke ziektelast Buurtniveau Op gemeente niveau geven de gezondheidscijfers niet altijd een goed beeld. Tussen de buurten kan er sprake zijn van grote verschillen. Aanbevolen wordt om voor de grotere plaatsen de cijfers altijd op buurtniveau te presenteren. Op deze wijze kan gericht (effectief) interventies worden toegepast. Het uitzetten van een enquête op buurtniveau heeft als nadelen de hogere kosten en het feit dat de respondenten enquête-moe worden (mensen hebben al zoveel enquêtes ingevuld dat zij geen zin meer hebben om er weer één in te vullen). Geadviseerd wordt om naar statistische methoden te kijken waarbij een uitspraak kan worden gedaan op (samengesteld) buurtniveau met een kleinere steekproef dan in dit onderzoek. Voor het testen van de statistische methode kan de data van dit onderzoek gebruikt worden Thema s Op basis van dit onderzoek kunnen een vijftal gebieden worden geprioriteerd: 1. Triniteit Dit is een gebied waar veel gezondheids- en leefbaarheidsproblemen spelen. De sociale participatie en sociale cohesie is laag. Er is veel eenzaamheid en het van gevoel van onveiligheid is groot. Veel mensen hebben gezondheidsproblemen, zowel lichamelijk als geestelijk en ontvangen hulp vanwege hun gezondheid. Kenmerkend is dat in dit gebied relatief veel niet-westerse allochtonen, arbeidsongeschikten en laagopgeleiden wonen. Een integrale gebiedsaanpak waarin aspecten van de sociale en fysieke leefomgeving worden aangepakt/vormgegeven heeft hier de voorkeur. En dan met name gericht op de allochtone bevolking. Zie voor meer informatie de handreiking gezonde gemeente op (aanpak gezondheidsvaardigheden en gezondheidsachterstanden?) Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 30

33 2. Binnenstad In dit gebied spelen veel psychische problemen (waaronder angst en depressie). Veel mensen ervaren hier een hoge mate van stress, vooral vanwege de financiën en hun gezondheid. Ook is het aantal zware drinkers hoog. Verder zijn er veel onveiligheidsgevoelens en is de sociale cohesie laag. Er wonen relatief veel alleenstaanden. Een integrale aanpak die zich richt op alcoholgebruik zou een mogelijke interventie voor dit gebied zijn. Er wordt al enkele jaren een programma voor de jeugd uitgevoerd. Gekeken zou kunnen worden naar een verbreding voor de doelgroep volwassenen. Voor meer informatie zie: 3. Lievenspolder Dit gebied scoort hoog op psychische problemen. Ook zijn er veel onveiligheidsgevoelens en is de sociale cohesie laag. Verder wordt in dit gebied weinig vrijwilligerswerk verricht. Ook hier is een integrale aanpak op sociale en fysieke leefomgeving mogelijk. 4. Zandstraat Dit gebied scoort hoog wat betref het niet in staat zijn om zelfstandig het huishouden te doen en het contact hebben met de huisarts. Het percentage volwassenen met één of meer chronische aandoeningen is relatief hoog (niet significant verschil ten opzichte van het gemiddelde in Zeeland). In dit gebied kan mogelijk een tekort zijn wat betreft Wmo gelden. Bij de verdeling van de Wmo gelden zou hiermee rekening moeten worden gehouden. 5. Sluiskil Sluiskil is het gebied waar het meeste overgewicht voorkomt en het minst aan lichaamsbeweging wordt gedaan. Sluiskil scoort hoog wat betreft huisarts contact. In dit gebied wonen relatief veel Westerse allochtonen, dit zijn waarschijnlijk vooral mensen uit België. Een effectieve integrale gebiedsaanpak die zich richt op overgewicht en bewegen is JOGG. Mogelijk kan een soortgelijke aanpak voor volwassenen ontwikkeld en uitgevoerd worden. Belangrijke thema s voor alle gebieden Naast de landelijke speerpunten is sociale veiligheid in de gebieden 1, (Binnenstad), 2 (Lievenspolder), 3 (Triniteit), 4 (Oude vaart) 5 (Noordpolder, Zuiderpark en Zuidpolder), 6 (Oudelandse Hoeve, Katspolder, Serlippenspolder en Othenepolder), 9 (Sluiskil), 10 (Axel en Spui) en 11 (Sas van Gent) een belangrijk aandachtsgebied. Gezondheidsonderzoek Terneuzen, GGD Zeeland, Pagina 31