ERVARINGEN. met zware Stikstofbemesting op wei- en hooiland op de Demonstratieboerderij Het Mors" te Usselo over de jaren 1927 en 1928.

Transcriptie

1 ERVARINGEN met zware Stikstofbemesting op wei- en hooiland op de Demonstratieboerderij Het Mors" te Usselo over de jaren 1927 en 1928 door E. J, LANKWARDEN Leeraar aan de RijkslandbouwiAinterschool te Hengelo (ü ) (Overdruk uit het Overijsselsch Landbouwblad van 17 Jan. 1929) Demonstratieboerderij Het Mors te Usselo (Overijssel) Uitgave van het Land- en Tuinbouwbureau der LG. Farbenindustrie Aktiengesellschaft, Amsterdam

2

3 Inleiding. De boerderij bestond gedurende bovengenoemde jaren uit H.A. blijvend wei- en hooiland, 0.75 H.A. in 1927 ingezaaide kunstweide en 3.85 H.A. bouwland. Het grasland is goede, vochthoudende zandgrond; het bouwland meerendeels hooge eschgrond. Tot 1927 werd het grasland hoofdzakelijk door middel van stalmest en gier van stikstof voorzien. De perceelen, welke gehooid werden, kregen, zoolang de voorraad strekte, naar 15 a 20 kubieke meter gier per H.A. Deze gier bevatte ± 0,4 % stikstof. Er werd alzoo op die wijze 60 tot 80 Kg. zuivere stikstof op het grasland gebracht. Van het bouwland werd slechts maximaal 54 H.A. bieten en aardappelen met stalmest bemest, de overige stalmest ging ook naar het grasland. De perceelen grasland, welke noch gier, noch stalmest ontvingen, kregen ongeveer 200 Kg. Chili- of Kalksalpeter. Alles bij elkaar genomen ontving het grasland jaarlijks dus reeds een niet onaanzienlijke hoeveelheid stikstof. Het grasland verkeerde dan ook, met uitzondering van eenige stukken, in een goeden cultuurtoestand. De minder goede stukken waren deels hoogere, zandige koppen, deels lagere plekken, welke aan wateroverlast leden. Berekeningen. Voor de berekening is aangenomen: I Kg. zuivere stikstof a 60 cent. I melk 9 I hooi 4» 1 droogveedag 40 2 jongveedagen = i droogveedag. Er is bijna steeds met afgeronde getallen gewerkt, want het aantal factoren, dat bij dergelijke proeven een rol speelt en waarvan de invloed onmogelijk in cijfers is uit te drukken, is groot, zoodat het absoluut geen zin heeft, b.v. breukdeelen van een Kg. stikstof of een Kg. melk te vermelden.

4 Bezoek op de Demonstratieboerderij Een proefneming met zware Stikstofbemesting in Ten einde zoo mogelijk in groote lijnen te kunnen vaststellen tot hoever een zwaardere stikstof bemesting op dit bedrijf doorgevoerd kon worden, werd tot dat doel een proefneming opgezet. Tn deze proef werden betrokken vier perceelen, te weten: perceel No. 8 groot 1.30 H.A » 2.13» 1.6^ Hiervan werden de perceelen 8 en 10 in ie snede gehooid, de perceelen <) en 11 het geheele jaar door geweid. De bemesting was als volgt (per H.A.) : Alle perceelen kregen fosforzuur en kali naar 400 Kg. Slakkenmeel en 600 Kg. Kalizout 20%. De hooiperceelen 8 en 10 kregen daarenboven een gierbemesting van ongeveer 18 kub. M. per H.A., bevattende -72 Kg. stikstof en 162 Kg. kali. Als stikstofbemesting werd nu verder gegeven per H.A.: Perceel 8: 200 Kg. Zw. Ammoniak (40 Kg. zuivere stikstof) op 4 April en 80 Kg. Ureum (35 Kg. zuivere stikstof) op 2 Juni op de naweide, totaal dus 75 Kg. zuivere stikstof.

5 Perceel lo: geen stikstof. Perceel 11: 300 Kg. Zw. Ammoniak(60 Kg. zuivere stikstof) op 4 April en 90 Kg. Ureum (40 Kg. zuivere stikstof)op 11 Juni, totaal dus loo Kg. zuivere stikstof. Perceel 9: geen stikstof. Het hooiland. De beide hooiperceelen waren vrijwel gelijk van kwaliteit. Het stikstofperceel (No. 8) kwam aanmerkelijk voor bij 10 en kon dan ook ongeveer 10 dagen vroeger gemaaid worden. Aangezien hierop echter zeer slecht hooiweer volgde, zoodat het hooi 3 weken later nog niet binnen wa^ gingen hierdoor de voordeelen van de vroegere naweide verloren. Perceel 10, dat inmiddels kon doorgroeien, haalde geheel in. De hooi-opbrengsten van beide perceelen waren gelijk, n.l. 9 voer a 900 Kg. of 8100 Kg. per H.A. De meerdere gegeven stikstof (40 Kg.) werd dus niet in een grooteren hooi-oogst teruggevonden. Naar mijn overtuiging en allen, die toenmaals de boerderij bezochten, waren het hierover eens zou, indien het goed hooiweer was geweest, het stikstofperceel in zijn naweide echter een zeer veel grooteren voorsprong hebben gekregen, dan nu reeds het geval is geweest. In de naweide van het stikstof perceel hebben de koeien 31 dagen kunnen loopen, tegen 18 dagen in het andere, een verschil alzoo van 13 dagen, waarin de koeien rond 1450 Liter melk produceerden, of per H.A. rond iioo Liter. Door aanwending van 75 Kg. zuivere stikstof (a 60 cent _^ ƒ45. ) heeft de naweide derhalve iioo Liter meer melk per H.A. gegeven. Deze melk a 9 cent per Liter = ƒ 99.. Het weiland. De oppervlakte der beide weide-perceelen was zóó gekozen, dat verwacht kon worden, dat de koeien op elk perceel ongeveer evenveel dagen konden loopen. l^eze perceelen waren niet geheel gelijk van kwaliteit. Hoewel een zuivere vergelijking hierdoor niet mogelijk is, kan toch wel op «rond der verkregen cijfers en in verband met de nauwkeurige kennis, welke de bedrij f sboer en schrijver dezes van de verschillende perceelen bezitten, een voldoend gefundeerd oordeel worden uitgesproken. Perceel 9 (zonder stikstof) heeft in een groot

6 gedeeue een betere zode dan perceel ii ; hel staat bekend als een perceel, dat goed melkt". i)e beweiding en de opbrengsten vindt men in onderstaande label: Perceel ii (stikstof -perceel) 1.63 H.A Per H.A. berekend PERIODE 29/4 10/5 -^5/5 ^/0 12/6 18/6 25/6 30/6 5/7^-8/7 21/7 25/7 9/8 12/8 29/8 31/8 e V bo es -T3 's c td < C V B 'J s V il s V uu (0 > je S ) -a > 0 34 ^ '5 4J ^ II.I 'M ^. i.5 0 H ^f i u c > V Droogveedagen Melk in K.G. '( Totaal 50 4oo Perceel 9 (zonder stikstof-perceel) /5 24/ o ^ /6 11/ /6 24/ /7 4/7 15/7 20/7 4/8 8/8 25/8 28/8 Totaal ') I j II-3 II H.A ! 53^ 34^ Per I -{.A. berekend Na 31 Augustus werd perceel 11 met een aangrenzende naweide gecombineerd, zoodat de vergelijking na dien datum niet kan worden voortgezet. Naar schatting wordt de toestand na dien datum echter niet noemenswaard anders. We zien dus, dat de koeien in het stikstof per ceel 50 dagen hebben kunnen loopen, tegen 48 dagen in het andere en dat het

7 eerste perceel 5394 Kg. melk heeit geleverd tegen het andere 5532 Kg. In groote trekken blijkt hier 1.60 H.A. (beme.st met stikstof) evenveel te hebben geproduceerd als 2.10 H.A. (zonder stikstof K Door de stikstofbemesting op 1.6 H.A., die rond ƒ 96. heeft o-ekost. kon hier Vz H.A. grasland worden uitgespaard, welke voor andere doeleinden kon worden gebruikt. Gaan we bovenstaande uitkomsten per H.A. omrekenen, dan krijgen we: Pa-ceel met stikstof, 266 melk\eedagen, 70 droogveedagen Kg. melk. Perceel zonder stikstof, 208 melkveedagen, SI droogveedagen, 2597 Kg. melk. Per H.A. heeft het stikstof-perceel dus rond 700 Kg. melk meer opgeleverd en 19 droogveedagen, in geld 700 X<) cent -^ 19X40'cent = ruim.f70., terwijl de stikstofbemestinj^- per H.A. heeft gekost rond ƒ 60. (ongerekend het fosforzuur en de kau). Volgens deze wijze van berekening is de stikstofl)emestinorendabel geweest, zij het dan ook slechts in geringe mate. Voor de periode, waarover de proef liep, gaf ])er H.A. het perceel met stikstof voedsel aan 6.7 koe en het perceel zonder stikstof voedsel aan 5.2 koe, zoodat dus onder deze omstandigheden het aantal koeien met :4 verdroot zou kunnen worden. '9,} /t. Een excursie op 29 :Mei Duidelijk is de leiiiile \ an het snis Ie ziei

8 Ervaringen in 1928, De uitkomsten van 1927, hoewel gebleven beneden de verwachtingen, gaven toch voldoende vertrouwen, in 1928 het geheele bedrijf in te stellen op een intensievere stikstof bemesting. Het weiland ontving nu als stikstof bemesting per H.A.: Perceel 8 (1.3 H.A., in '27 gehooid) 270 Kg. Zwav. Ammoniak op 19 Maart, 100 Kg. Ureum op 2 Juni en 30 Kg. Ureum op T6 Juli, totaal 102 Kg. zuivere stikstof. Perceel 10 (1.3 H.A., in '27 gehooid) 230 Kg. Zw. Ammoniak op 28 Maart en 75 Kg. Ureum op 21 Mei, totaal 83 Kg. zuivere stikstof. Perceel 11 (1.63 H.A., in '27 geweid) 230 Kg. Zw. Ammoniak op 24 Maart, 75 Kg. Ureum op 24 Mei en 40 Kg. Ureum op II Augustus, totaal dus 100 Kg. zuivere stikstof. Perceel iia (2.37 H.A., in '27 gehooid) 260 Kg. Zw. Ammon. op 29 Maart en 75 Kg. Ureum op 21 Mei, totaal 90 Kg. zuivere stikstof. De fosforzuur- en kalibemesting was 600 Kg. Slakkenmeel en 700 Kg. kalizout 20 %. Het hooiland werd, evenals gewoonlijk, met gier en stalmest bemest; een klein gedeelte werd aangevuld met Zw. Ammoniak, terwijl de naweiden tegen 50 Kg. Ureum per H.A. ontvingen. In het geheel werd op H.A. wei- en hooiland in Kg. zuivere stikstof gegeven, gerekend tegen 60 cent per Kg., dus ter waarde van ƒ De beweiding. Voor melkveeweiden waren bestemd de 4 perceelen bovengenoemd. Toegepast werd het moderne beweidingssysteem in wat getemperden vorm. De melkkoeien werden naar de productie niet in koppels gesplitst, doch bleven steeds tot één koppel vereenigd. Het jongvee werd ingeschaard, nadat het melkvee een perceel had verlaten. In 1927 was tot aan de naweide voor 11 koeien beschikbaar 3.76 H.A. of per koe 0.34 H.A. Aangezien dit te weinig was gebleken, werd in 1928 bovenstaande 6.6 H.A. tot aan de naweide beweid met 16,5 stuks grootvee of per koe 0.40 H.A.

9 De uitwerking van de stikstofbemesting was dit jaar frappant. Ondanks het koude weer was er reeds vroeg in het voorjaar zeer veel gras, zoowel in de weide- als in de hooiperceelen. Het verschil met vele boerderijen in den omtrek was buitengewoon opvallend. De koeien gingen 23 April in de weide. Dit was eenige dagen vroeger dan gemiddeld het geval was. Vanwege het gras had het nog wel een week vroeger gekund, doch de koeien waren pas van een lichte mond- en klauwzeer-aanval genezen, waarom het raadzaam werd geacht, ze niet direct het gure weer in te sturen.

10 Den geheelen zomer bleef er overvloed van gras; op een gegeven oogenblik was er in een perceel zelfs belangrijk teveel, waardoor daar nogal wat vertrapt is. Zelfs de hooge zandige koppen hebben het in den drogen zomer goed uitgehouden. Voor een vergelijking leenen zich het best de perceelen 8 en 10, beide in 'z-j gehooid en in '28 geweid. Perceel 8 ontving 102 Kg. zuivere stikstof per H.A., perceel 10: 83 Kg. De opbrengst van perceel 8 was: 4865 Liter melk a \) cent = ƒ 437-<'^5 58 droogveedagen a 40 cent = ƒ Totaal ƒ of per H.A.:.f355- De opbreng.st van perceel 10 was: 4205 Liter melk a 9 cent = ƒ 37^ droog-veedagena40cent= ƒ Totaal f of per H.A.: ƒ 322. No. 8 heeft per H.A. 19 Kg. stikstof (waarde ƒ 11.40) meer.0 ehad en bracht ƒ 33- meer op. Vergelijking tusschen 1927 en Perceel IT werd zoowel in 1927 als in 1928 geweid. Het is interessant, de productie van dit perceel in deze beide jaren te vergelijken: Ckmiddeld aantal melkkoeien 9 H-5 droge koeien 2 i Aanlal dagen geweid tot en met 31 Aug. 50 i" 8 37 m 9 perioden perioden Aantal dagen geweid na 31 Augustus.. - zv^ 8 Aantal melkveedagen tot 31 Augustus 4oo 537 Aantal droogveedagen Aantal Kg. melk tot 31 Augustus Aantal Kg. melk na 31 Augustus.. zt

11 In geld uitgedrukt, wordt dit voor 1927: f 567. en v(x)r 1928: ƒ707., een meeropbrengst voor 1928 alzoo van f 140. of per H.A. ± f 86., terv^'ijl de stikstofbemesting in beide jaren even groot is geweest, n.l. 100 Kg. zuivere stikstof per H.A. Bovendien heeft het perceel in 1928 nog 60 dagen onderhoudsvoer voor i koe meer opgebracht per H.A. Dat dit perceel het in 1928 zooveel beter heeft gedaan dan in 1927 kan ten deele worden toegeschreven aan het feit, dat het tweemaal achter elkaar is geweid. M.i. wordt hiermede het groóte verschil echter niet geheel verklaard. Ik heb een sterk vermoeden, dat het Ureum, gegeven op 11 Juni 1927, niet tot zijn normale werking is gekomen, omdat het in vrij sterk geklonterde toestand is uitgestrooid, iets wat voor deze meststof al bizonder ongewenscht is; hierdoor zou veel verklaard kunnen worden, o.a. ook de dubieuze rentabiliteit in Voorts hebben we nog vergeleken de naweiden van de perceelen 8 en 10 in 1927 eenerzijds met deze weiden in dezelfde periode (begin JuU tot ongeveer 20 October) in 1928, toen zij gewone weiden waren, anderzijds. Öok deze verschillen zijn buitengewoon interessant: De naweide van Perceel 8 gaf in 1927 aan melk + droogveedagen ƒ 3^7- Weide 8 gaf in dezelfde periode 1928 aan melk + droogveedagen ƒ I99- De naweide in '27 gaf dus meer dan de weide in '28 f 118. Dit bedrag moet nog vermeerderd worden met het onderhoudsvoer van i koe gedurende 124 dagen. De naweide van Perc. 10, die in '2'/ geen stikstof ontving, gaf nog voor fy. +13 dagen onderhoudsvoer meer dan de weide in In hoeverre hierbij weersgesteldheid, meer of minder kaal afweiden en andere omstandigheden van invloed zijn geweest, is moeilijk uit te maken, doch in elk geval blijkt er uit, dat het uitmaaien van mest- en andere pollen, waardoor a.h.w. in de w^eide een naweide ontstaat, van groote beteekenis is.

12 Intensiveering. Thans nog enkele cij f ers over de intensiveering van het bedrij f in deze streken door een zwaardere stikstof bemesting'. De bezetting met grootvee (pinken en kalve'-en niet medegerekend en z.g.n. weidevee voor de helft geteld) was tot voor 1927 op dit demonstratiebedrij f ongeveer i koe per H.A. grasland (wei- en hooiland). Dit is in deze omgeving de normale bezetting voor bedrijven van deze grootte. Deze toch bedraagt voor boerderijen met 12 en meer H.A. grasland gemiddeld 0.9 koe per H.A. en voor boerderijen met 6 12 H.A. grasland gemiddeld 1,1 koe per H.A. Deze cijfers zijn gevonden uit de gegevens van 41 bedrijven. In 1927 werd dit opgevoerd tot gemiddeld 13 stuks op 11.8 H.A. of per H.A. 1,1. Er werd in dat jaar bovendien 1 elangrijk meer hooi geoogst dan voorgaande jaren. In 1928 was de bezetting 1.3 stuks per H.A. gras- en hooiland, terwijl eveneens ruim voldoende kuilvoer en hooi werd gewonnen. Over deze jaren kon het aantal stuks grootvee dus met 30 % worden vermeerderd. Piactisch onderricht in het inkuilen \an gras.

13 Slotbeschouwingen. De cijfers, bij deze proefnemingen verkregen en de ervaringen, gedurende deze twee jaren opgedaan, wijzen ons m.i. duidelijk in de richting der zwaardere stikstofbemesting. Tot hoever men hierbij gaan kan, blijkt uit onze proefnemingen niet. Uit het feit echter, dat loo Kg. stikstof per H.A. ƒ 33. meeropbrengst gaf boven 80 Kg. stikstof, zou volgen, dat men met 100 Kg. stikstof nog niet het hoogste punt de rentabiliteitsgrens heeft bereikt. Meerdere nauwkeurige proeven zullen noodig zijn, om hierover meerdere zekerheid te verkrijgen. Intusschen zou de practijk voorloopig met 80 tot 100 Kg, zuivere stikstof per H.A. kunnen beginnen. Voorts meen ik, mede gelet op de ervai-ingen, elders verkregen, de volgende algemeene richtlijnen te mogen geven: 1. Het verdient aanbeveling voor bedrijven, die te zwaar met vee zijn belast, door toepassing eener zwaardere stikstof bemesting, het graslandtekort te verkleinen, zoodat op den aankoop van krachtvoer bespaard kan worden. 2. Bedrijven met een normale en voldoend productieve veebezetting kunnen door toepassing eener zwaardere stikstofbemesting hun melkvee-stapel met ongeveer 25 % uitbreiden, indien de bedrijfsomstandigheden (stalling, melkpersoneel, enz.) dit althans toelaten. 3. Bij gelijkblijvenden veestapel en normale bezetting kan door een zwaardere stikstof bemesting ongeveer 30 % van het weiland, in gebruik vóór de naweiden ter beschikking komen, voor andere doeleinden vrijkomen. Gaarne breng ik hier tenslotte mijn dank aan den bedrij f sboer Bos, diens Echtgenoote en Zoon, voor de zeer verdienstelijke wijze, waarop zij deze omvangrijke proeven hebben uitgevoerd.

14 Kort overzicht. In 1927 werd nageg-aan of op hooiland behalve een gieibemestmg van 18 kubieke Meter (waarin 72 Kg. zuivere stikstof) een bemesting met 200 Kg. zwavelzuren ammomak (40 Kg. stikstof) per H.A. nog uit kon. Er werd hierdoor geen meerder hooi verkregen (opbrengst 8100 Kg. hooi per H.A.), doch er kon 10 dagen eerder door gemald worden. De naweide van het stikstofperceel, welke 80 Kg. Ureum kreeg met 35 Kg. zuivere stikstof, gaf iioo liter melk per H.A. meer. De totale stikstofbemesting (75 Kg. stikstof per H.A. a 60 cent = ƒ 45- )is dus door deze meerdere melkopbrengst (ƒgg. ) ruimschoots goed gemaakt. Twee perceelen, het eene met. het andere zonder stikstof, werden om de beurt geweid. Op dit weiland werd door 100 Kg. zuivere stikstof per H.A. (ƒ60. ) 700 liter melk + 19 droogveedagen, ter waarde van ƒ 70., meer verkregen. In 1928 werd alleen een weideproef genomen. Geweid werden 4 perceelen, alle met stikstof bemest, varieerende van Kg. zuivere stikstof per H.A. De uitwerking der stikstof was in dit koude voorjaar frappant. 100 Kg. stikstof gaf, vergeleken bij 80 Kg. stikstof een meeropbrengst ter waarde van ƒ Kg. stikstof (500 Kg. zwavelzure ammoniak) bleek hier dus,nog rendabel. Het aantal stuks grootvee kon door de zwaardere stikstofbemesting van I op 1,3 per H.A. worden gebracht, een vermeerdering dus van 30 %. Tot hoever men met een stikstofbemesting op grasland met voordeel kan gaan, blijkt uit deze proeven niet met zekerheid. Wel kan aan de practijk geadviseerd worden voorloopig met Kg. zuivere stikstof per H.A. te beginnen.

15

16 Dit boekje is gratis verkrijgbaar bij het Land- en Tuinbouwbureau der I.G. Farbenindustrie Aktiengesellschaft Rokin 109/111 - Amsterdam C. Holl. No. 10, m 3-'29