De invloed van Bergafat F 100 op melkproductie en samenstelling in tankmelk van melkkoeien in mid-lactatie op een siësta beweidingssysteem

Transcriptie

1 De invloed van Bergafat F 100 op melkproductie en samenstelling in tankmelk van melkkoeien in mid-lactatie op een siësta beweidingssysteem Proefverslag nr. 649 oktober 2004 auteur: dr. ir. W.M. van Straalen Research for development

2 Proefverslag: nr. 649 Opdrachtgever: Speerstra Feed Ingredients De invloed van Bergafat F 100 op melkproductie en samenstelling in tankmelk van melkkoeien in mid-lactatie op een siësta beweidingssysteem auteur: dr.ir. W.M. van Straalen Auteursrecht voorbehouden 2004 Schothorst Feed Research B.V. Niets uit deze publicatie mag worden overgenomen zonder voorafgaande toestemming van Schothorst Feed Research B.V.

3 INHOUDSOPGAVE Inleiding...4 Proefdoelen...4 Materiaal en methode...4 Behandelingen...4 Rantsoensamenstelling...5 Dieren...5 Waarnemingen...5 Gegevensverwerking en analyse...5 Resultaten en discussie...6 Samenvatting en conclusies...8 Bijlage 1 Schothorst Feed Research B.V.

4 Inleiding Daling van het melkvetgehalte is een veelvoorkomend verschijnsel wanneer melkkoeien in het voorjaar in de weide komen. Deze daling is het gevolg van een toegenomen melkproductie en verlaagd aanbod aan lipogene voedingsstoffen. Vooral voorjaarsgras kan hoge gehalten aan suiker bevatten. Dit kan leiden tot een hoog pensfermentatieniveau, met als gevolg een daling van de celwandfermentatie en productie van azijnzuur en boterzuur in de pens. Azijnzuur en boterzuur zijn de belangrijkste lipogene voedingsstoffen voor de koe. Vers gras bevat eveneens een hoog gehalte aan linoleenzuur, dat deels omgezet wordt in de pens in geconjugeerd linolzuur (CLA). CLA heeft een remmende werking op de productie van melkvet in het uier. Wat de invloed is van linoleenzuur in het gras op de melkvetvorming is niet goed bekend: er is een gebrek aan gegevens over het vetzuurpatroon van vet in vers gras gedurende het seizoen. Om de daling van het melkvetgehalte tegen te gaan kan het pensfermentatieniveau verlaagd worden door een lager gehalte aan zetmeel en suiker en een hoger aanbod van structuur in het rantsoen na te streven. Een andere mogelijkheid om het gehalte aan lipogene voedingsstoffen te verhogen is door aanvulling van het rantsoen met pensbestendige langketen verzadigde vetzuren, die geen negatieve invloed hebben op de pensfermentatie en aanmaak van melkvet in het uier. Een van dergelijke producten is Bergafat F 100. Speerstra Feed Ingredients is de leverancier voor Bergafat F 100 in Nederland. Een daling van het melkvetgehalte in tankmelk na het inscharen van de melkkoeien werd ook op het melkveebedrijf van SFR geconstateerd gedurende de afgelopen drie jaar. In het in dit verslag gepresenteerde onderzoek werd de invloed van Bergafat F100 uitgetest bij dieren gedurende het begin van de weideperiode. Tevens werd de samenstelling en vetzuurpatroon van het weidegras bepaald. Proefdoelen Het doel van deze proef was om de invloed van Bergafat F100 op melkproductie en samenstelling van tankmelk te bepalen bij melkkoeien in mid-lactatie op een siësta beweidingssyteem. Materiaal en methode Behandelingen De proef werd opgezet als wisselproef (tabel 1). Alle dieren kregen de behandelingen (controle en Bergafat F 100) in afwisselende perioden. Gedurende week 1 t/m 3 werden de dieren op stal gehouden en met een winterrantsoen gevoerd. In week 4 t/m 16 werden de dieren een deel van de dag geweid volgens het siëstabeweidingssysteem. Gedurende week 4 Schothorst Feed Research B.V 4

5 t/m 6 en week 10 t/m 12 kregen de dieren 500 g Bergafat F 100 per koe per dag verstrekt door menging in het basisrantsoen. Gedurende de gehele weideperiode werd het basisrantsoen nagenoeg constant gehouden. Bergafat F 100 werd geleverd door Speerstra Feed Ingredients. Tabel 1 Schematische weergave proefuitvoering periode week 1-3 week 4-6 week 7-9 week week april 16 Mei 17 mei 6 Juni 7 juni 27 juni 28 juni 18 juli 19 juli 8 augustus basisrantsoen GS+MS+BG G+MS+BG G+MS+BG G+MS+BG G+MS+BG behandeling controle Bergafat F 100 controle Bergafat F 100 controle GS = grassilage, MS = maissilage; BG = brewers grains; G = vers gras (weiland) Rantsoensamenstelling Het winterrantsoen gedurende de eerste drie weken van de proef bestond uit onbeperkt aanbod van een mengsel van grassilage, maissilage, bierbostel, gedroogde luzerne, aangevuld met een standaard krachtvoer volgens norm. Gedurende de weideperiode werden de dieren twee maal daags ingeschaard: van ongeveer 6:00u tot 11:00u en van 16:00u tot 22:00u (siëstabeweiding). Op stal kregen de dieren een rantsoen bestaande uit maissilage, bierbostel en gedroogde luzerne, aangevuld met hetzelfde krachtvoer tot de norm als tijdens de eerste drie weken. Dieren Voor deze proef werden alle melkgevende koeien van het melkveebedrijf van SFR koeien gebruikt. Dieren waren in mid-lactatie en produceerden bij aanvang van de proef ongeveer 30 kg melk/d. Waarnemingen - Melkproductie per dier per melkmaal (d.m.v. automatische melkmetingen). - Melksamenstelling (vet-, eiwit-, lactose- en ureumgehalte) van tankmelk gedurende de experimentele periode (iedere 2 tot 4 dagen) - Chemische samenstelling, voederwaarde en vetzuurpatroon van monsters van weidegras (elke 2 weken). Gegevensverwerking en analyse - Berekening van de gemiddelde melkproductie per dag van alle dieren. - Berekening van de gemiddelde vet-, eiwit en lactosegehalte in tankmelk per week. Schothorst Feed Research B.V 5

6 - De invloed van Bergafat F 100 werd berekend als het verschil tussen de gemiddelde melkproductieparameter gedurende de beide controleperioden voorafgaand en volgend op een periode met Bergafat, en die gedurende de Bergafat periode. Resultaten en discussie Bij aanvang van de proef werden 129 koeien gemolken. Gedurende de proef werden 18 dieren verkocht of droog gezet, zodat de proef eindigde met 111 dieren. Het verloop van de de tankmelksamenstelling gedurende de gehele periode wordt gegeven in bijlage 1. Omdat de melkleverancies in omvang verschilde van keer tot keer zijn uit gegevens de gewogen gemiddelde gehalten aan melkvet, -eiwit en lactose berekend. In figuur 1 staat het verloop van de gemiddelde wekelijkse samenstelling van de tankmelk weergegeven. De perioden met Bergafat F100 staan weergegeven met een rechte horizontale balk. Uit de figuur blijkt dat een duidelijk toename te zien is van het melkvetgehalte gedurende de perioden dat Bergafat F 100 gevoerd werd. 32,5 4,8 Melkproductie (kg/koe/d) 30,0 27,5 25,0 4,4 4,0 3,6 Tankmelk samenstelling (%) 22,5 3, Week Melk Bergafat Vet% Eiwit% Lactose% Figuur 1 Tankmelksamenstelling en productiegegevens per week De gemiddelde melkproductie per periode wordt gegeven in tabel 2. De invloed van Bergafat F100 werd berekend als het verschil tussen de beide controleperioden en de periode dat Bergafat F100 werd gevoerd. Deze berekening is valide onder de aanname dat de invloed van Schothorst Feed Research B.V 6

7 lactatiestadium gedurende deze periode van 9 weken lineair verloopt. Tevens dienen andere invloedfactoren te worden uitgesloten. Belangrijke invloedfactoren zijn de weersomstandigheden. Omdat de dieren geweid werden, kan niet uitgesloten worden dat de resultaten hierdoor beïnvloed werden. Gegevens over de weersomstandigheden werden op het bedrijf niet geregistreerd. Ook kunnen rantsoenwijzigingen invloed hebben op de productieresultaten. Deze wijzingen waren echter zeer beperkt. De invloed van Bergafat F100 op het melkvetgehalte was groter gedurende de eerste periode dan gedurende de tweede periode. In de eerste periode steeg het vetgehalte in de tankmelk met 0,37% en in de tweede periode met 0,16% (+0,25% gemiddeld). Er was een beperkte stijging van het eiwitgehalte in beide perioden (+0,03%) en het lactosegehalte daalde (- 0,03%). De invloed op het melkureumgehalte was wisselend tussen beide perioden. Gedurende de perioden dat Bergfat F100 gevoerd werd steeg de melkproductie. Als gevolg van de extra VEM die gevoerd werd (ongeveer 1500 VEM/d) kan een melkproductiestijging van ongeveer 1,5 kg verwacht worden. Bij dieren in mid- tot eind-lactatie is de invloed van extra VEM op melkproductie echter beperkt, omdat een deel van de extra energie gebruikt wordt voor aanzet in lichaamsreserves. De BCS van de dieren werd niet bepaald, de perioden van drie weken zijn te kort om enig effect op BCS te mogen verwachten. In de eerste periode werd een melkproductiestijging van 0,45 kg geconstateerd en in de tweede periode van 1,5 kg, vooral door een daling van de melkproductie in de laatste controleperiode. Dit laatste is mogelijk te verklaren door de hittegolf die gedurende het einde van de tweede periode met Bergafat F100 en begin van de derde controleperiode plaatsvond. Uit bovenstaande resultaten wordt geconcludeerd dat aanvulling van het rantsoen met Bergafat F100 gedurende de weideperiode een gunstige invloed heeft op het melkvetgehalte en de melkproductie. Tabel 2 Gemiddelde tankmelksamenstelling en dagelijkse melkproductie per dier per periode vet (%) eiwit (%) lactose (%) ureum (mg/dl) melk (kg/d) controle 1 4,33 3,37 4,52 18,8 30,3 Bergafat 2 4,59 3,43 4,46 22,8 29,7 controle 3 4,10 3,39 4,51 26,1 28,2 Bergafat 4 4,24 3,42 4,50 21,3 27,3 controle 5 4,06 3,40 4,52 19,0 23,4 totaal 1-5 4,27 3,40 4,50 21,7 27,8 Bergafat vs. controle ,37 +0,05-0,05 +0,4 +0, ,16 +0,02-0,01-1,2 +1, ,25 +0,03-0,03 +0,8 +1,21 De chemische samenstelling, voedingswaarde en het vetzurenpatroon van de grasmonsters zijn vermeld in tabel 3. De grasmonsters hadden een hoge VEM- en DVE-waarde, met uitzondering van het laatste monster (9 augustus), dat in de droge zomerperiode van 2004 was genomen. Alleen het monster van 31 mei bevatte een hoog vetgehalte (74 g/kg DS in verhouding tot ongeveer 45 g/kg DS in de andere monsters). Het vetzuurpatroon van het vet bevatte een hoog aandeel linoleen- (C18:3) en linolzuur (C18:2). Het aandeel linolzuur was in Schothorst Feed Research B.V 7

8 het monster van 12 juli hoger in vergelijking met de andere monsters. Dit monster alsmede het monster van 9 augustus bevatte een lager gehalte aan linoleenzuur (C18:3). Er lijkt een tendens te zijn naar een afnemende hoeveelheid van linoleenzuur gedurende de zomer. De vetzuren bestaan voor ongeveer 3/4 uit linol- en linoleenzuur. Beide vetzuren zijn het hoofdbestanddeel voor de productie van CLA s in de pens en daarom verantwoordelijk voor het lage percentage melkvet in de melk van koeien die in de lente geweid worden. Tabel 3 Samenstelling van grasmonsters 31 mei 15 juni 28 juni 12 juli 26 juli 9 aug. gem. Chemische samenstelling en voederwaarde (g/kg DS) DS (g/kg) VEM DVE OEB VOS Ruw eiwit Ruwe vezels As DCOM (%) 85,7 83,2 83,7 80,9 84,2 79,6 82,9 Suiker Ruw vet Vetzuren (% van vet) C14: C16: C16: C18: C18: C18: C18: C20: C22: C24: Totaal vetzuren Verzadigde vetzuren Enkelvoudig onverzadigde vetzuren Meervoudig onverzadigde vetzuren Samenvatting en conclusies In een wisselproef met ongeveer 125 melkkoeien werd in 5 opeenvolgende perioden van drie weken de invloed van Bergafat F100/dier/dag op melkproductie en samenstelling. Dieren werden gedurende de eerste drie weken met een winterrantsoen gevoerd. Gedurende weken 4 t/m 12 werden de dieren geweid volgens het siëstabeweidingssysteem. Gedurende twee perioden van drie weken werd 500 g/dier/dag Bergafat F100 (week 4 t/m 6 en week 10 t/m 12) versterkt, gemengd in een basisrantsoen bestaande uit maissilage, bierbostel en gedroogde luzerne, aangevuld met krachtvoer volgens norm. De dagelijkse melkproductie n samenstelling van de tankmelk werd geregistreerd. Tevens werden monsters genomen van het weidegras en geanalyseerd op chemische samenstelling, voederwaarde en vetzuurpatroon. Schothorst Feed Research B.V 8

9 Het vetzuurpatroon van de vers-grasmonsters bestond voor 3/4 uit linolzuur (C18:2) en linoleenzuur (C18:3). Het gehalte aan deze vetzuren daalde gedurende het seizoen. Omdat linol- en linoleenzuur de bouwstoffen zijn voor de CLA-productie in de pens, kan hiermee de lage melkvetgehalten die in het voorjaar bij weidende dieren in het algemeen gezien wordt, gedeeltelijk worden verklaard. Gedurende de perioden dat Bergfat F100 gevoerd werd, steeg het melkvetgehalte met gemiddeld over beide perioden 0,25%. Tevens steeg de melkproductie, maar deze stijging werd mogelijk beïnvloed door een dalende melkproductie gedurende de laatste periode als gevolg van ongunstige weersomstandigheden. Schothorst Feed Research B.V 9

10 Bijlage 1 Tankmelk- en productiegegevens 35 5,2 Melkproductie (koe/d), Melk ureum (mg/dl) ,8 4,4 4,0 3,6 Tankmelk samenstelling (%) 10 3,2 23-apr 13-mei 02-jun 22-jun 12-jul 01-aug 21-aug Datum Bergafat Melk Ureum (mg/dl) Vet% Eiwit% Lactose% Schothorst Feed Research B.V.