Gezond en Gezondheidszorg in de 21e eeuw. Paul Schnabel Sociaal en Cultureel Planbureau Universiteit Utrecht

Transcriptie

1 Gezond en Gezondheidszorg in de 21e eeuw Paul Schnabel Sociaal en Cultureel Planbureau Universiteit Utrecht

2 Ontwikkeling gezondheidszorg 1850 opkomst volksgezondheid/public health levensv jaar (48) 1900 opkomst patiëntgerichte geneeskunde 1950 opkomst effectieve geneeskunde levensverw. +30 jr (78) 2000 opkomst positieve gezondheidszorg levensverw jr? (100)

3 Epidemiologische transities 1 De strijd tegen de infectieziekten (1900) de strijd tegen de kindersterfte( oversterfte ) de preventieve zorg voor moeder en kind (hygiëne) 2 De strijd tegen de welvaartsziekten - (1950) de strijd tegen de kostwinnerssterfte ( vroege sterfte ) de curatieve zorg voor de volwassen man (leefstijl)

4 Epidemiologische transities 3 De strijd tegen de chronische ziekten (1975) de strijd tegen de nachtkaarssterfte (ondersterfte) de care voor oude(re) mensen 4 De strijd tegen de voorspelbare ziekten (2000) de strijd tegen de geprogrammeerde sterfte de interventieve zorg voor kwetsbaren de positieve gezondheidszorg

5 Epidemiologische transities 5. De strijd tegen de pech en het tekort Het maakbare lichaam Het streven naar perfectie en prestatie Ingrepen op verzoek Uitbreidende kringen van zorg

6 Roken Kiezen voor gezond leven (2006) Schadelijk alcoholgebruik Overgewicht (bewegen en opvoeding) Diabetes Depressie Voeding (2008)

7 Verwachtingen 21 eeuw Toenemende innovatieve cure : betere interventies, duurdere zorg, minder opnames Stagnerende care : meer tijd, meer mankracht nodig (Baumol) Opkomende voorspellende geneeskunde: medicalisering, preventieve interventies Ontwikkelende positieve gezondheidszorg: leefstijl beïnvloeding, GVO Onvermijdelijke finalistische geneeskunde: Ingrepen op verzoek

8 Lange termijn maatschappelijke processen Individualisering Informalisering Informatisering Internationalisering Intensivering

9 1. Individualisering Leven als project: meer keuze, minder afhankelijkheid Kleinere huishoudens: minder mantelzorg, meer thuiszorg Lastige klanten; hogere eisen, meer privacy, beter geïnformeerd, meer second opinion, meer alternatief Meer ingrepen op verzoek: lichaam en leven als project * Deprofessionalisering medische beroepen * PGB: de patiënt als werkgever

10 2. Informalisering Netwerken, egalitarisme, democratisering Verandering verhouding arts-patiënt Opkomst patiëntenrechten (juridisering) Vermindering medisch gezag Verdwijnen inschikkelijkheid Democratisering in de gezondheidszorg Medisch beroep minder aantrekkelijk

11 3. Informatisering Intelligent maken materiële omgeving Betere registratie, logistiek, onderzoek Technologische doorbraken cure en care Domotica Nieuwe ziekten, nieuwe stressfactoren Onevenwichtige invoering in de zorg (EPD) Herwaardering menselijke factor

12 4. Internationalisering Open voor invloeden van buiten Import ziekten en zieken Export zieken Dubbele toename hulpvraag allochtonen Invloed Europese regelgeving Invloed medische multinationals Grote steden minder aantrekkelijk

13 5. Intensivering Belevings cultuur Maximalisering levensmogelijkheden Gevaarlijk gedrag (sport; drugs) De maakbare mens Cultuur van verhaal halen -> geweld Commercialisering maakbaarheid

14 Dynamiek van uitgangspunten Volksgezondheid -> gezond gedrag / leefstijlverbetering Gezondheid -> autonomie / levenskwaliteit Geneeskunde -> effectiviteit / evidence based Gezondheidszorg -> kwantiteit / kwaliteit aanbod Zorginstellingen -> vrijheid / productiviteit / efficiency Zorgverzekering -> betaalbaarheid / sturing aanbod / toegankelijkheid

15 De eeuwige problemen van de gezondheidszorg Grootste deel care is onvermijdelijk en zal binnen of buiten de gezondheidszorg toch altijd gegeven moeten worden 1/3 kosten gezondheidszorg directe care kosten Meer cure leidt ook altijd tot meer care Niet genezen, maar doorleven Betere cure langere care! Thuiszorg of tehuiszorg? Pretentie van preventie: gezondheidszorg of bezorgde gezonden?

16 Wat brengt de toekomst Wat onvermijdelijk is zelfmedicatie zelfdiagnostiek zelfbepaling/zelfbetaling: privézorg Wat groot wordt finalistische geneeskunde ingrepen op verzoek klaar met leven medische ICT Wat kleiner wordt nieuwe geneesmiddelen WMO/AWBZ

17 Groeiende vraag Beperking vraag -bevolkingsgroei, vergrijzing -allochtonen -mondiger patiënten -medische technologie -groeiend aanbod -pakketverkleining -eigen bijdragen -aanbodtekort -gezondere leefstijl

18 Publieke opinie In 2020 (zeer) waarschijnlijk : Oorzaken meeste ziektes bekend - 47% Kanker volledig te genezen - 39% Dementie goed te behandelen - 35% Genenpaspoort te koop - 78% (51%) Inenting tegen AIDS mogelijk - 54% Harddrugsverslaafden medische behandeling - 34% Medicijnen via internet - 62% (30%)

19 Publieke opinie In 2020 (zeer) waarschijnlijk : Cosmetische plastische chirurgie - 70% Zieken veel meer afhankelijk familie - 89% ( 9%) Euthanasie algemeen geaccepteerd - 70% (67%) Vrouwen meestal ziekenhuisbevalling - 48% Verpleeghuizen aangename verblijfplaats - 33% Te weinig dokters - 78% Meer betalen betere zorg - 80% (9%)

20 Ouderen ,2 milj. 1,0 milj. 0,23 milj. (16 milj.) ,2 milj. 1,3 milj. 0,32 milj. (17 milj.)

21 De dokter en de oude mensen (65+) Huisarts - 1:5 bezoeken Specialist - 1:4 bezoeken Ziekenhuis - 1:3 opnames

22 Weinig mensen in instellingen verzorgingshuis psychogeriatrie somatisch verpleeghuis Meer thuiszorg jr - 22% ; % Geen hulp jr - 51% ; %

23 Gemiddelde leeftijd + woonvorm (65+) Zelfstandig wonen 73 jr. Beschermd wonen 80 jr. Verpleeghuis 82 jr. Verzorgingshuis 85 jr. Levensloopbestendig wonen

24 Gezondheidszorg is ouderenzorg Aandeel kosten gezondheidszorg Aandeel bevolking jr 21% 23% jr 31% 12% 85+ jaar 12% 1,5%

25 Vraag naar verpleging en zorg ( ), 30+ 1,2 miljoen 1,6 miljoen Gebruik 0,58 miljoen 0,7 miljoen

26 Bevolking 2020 ook gezonder? Ja, dankzij Neen, want Opleiding Welvaart Sport Zorg Supplementen Overgewicht Drank/drugs/tabak Stress/burn-out Chronische ziekten Kwetsbaarheid

27 Bevolking 2020 Groter - 4-5% meer (17 miljoen) Ouder - 40% meer 65+ (3 miljoen) - minder jongeren, sterkere grijze druk (28%) Anders - 50% meer allochtonen (2,3 miljoen) - nog relatief weinig ouderen

28 Bevolking 2020 Rijker - inkomen plus vermogen Lastiger - hoger opgeleid, mondiger, individualistischer Veranderlijker - second opinion, alternatieve geneeswijzen Zelfstandiger - domotica, informele zorg thuiszorg Diverser - leefstijlverschillen

29 Bevolking 65 jaar en ouder prevalentie belangrijkste aandoeningen per 1000 personen Bewegingsapparaat Hartziekten Astma/COPD Diabetes Dementie 94 - Psychische aandoeningen 93 - Beroerte Kanker 42 -

30 Tien meest voorkomende ziekten en aandoeningen 1 - Gewrichtsslijtage (artrose) 3 - Slechthorendheid 7 - Suikerziekte 8 - Staar 10 - Dementie

31 Waar gaat het gezondheidszorggeld voor ouderen naar toe? jr 85+ Dementie 10% 22% Beroerte 7 7 Motoriek 6 4,5 Val ongeval (2,5) 6 Kanker 6 (2) Hartaandoening 8 6

32 Aandeel kosten gezondheidszorg Aandeel bevolking jr 21% 23% jr 31% 12% 85+ jaar 12% 1,5%

33 Cost effectiveness health care 7 health status index SK PL CZ ES GR FI NZ UK PT IE IT BE SE AU AT DK CA FR NL DE LU US 2 HU Expenditure per capita (NL )

34 Toekomst 1. Ouderen en chronisch zieken 2. Deprofessionalisering en functionalisering 3. Feminisering en specialisering 4. Meer second opinion, meer patiëntenbegeleiding 5. Scientisering en technologisering 6. Kosten blijven stijgen 7. Protocollisering en EBM

35 Ontwerplichaam Wegwerplichaam Existentieel Evolutionair Zelf blijven leven Genen laten overleven Investeren in Investeren in onderhoud vruchtbaarheid

36 Ontwerplichaam Wegwerplichaam Levensverwachting Levensverwachting jr jr Late morbiditeit, Vroege morbiditeit, geen selectie scherpe selectie Vergrijzing + veel groen, weinig grijs ontgroening cultuur -> cultuur verandert natuur <- natuur

37